82 Interpersoonlijke psychotherapie

Transcriptie

1 Literatuur Aken-van der Meer, M.E. van (2008). Kort en goed genoeg. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. American Psychiatric Association (1994). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (4e druk). Washington, DC. Nederlandse vertaling (1995). G.A.S. Koster van Groos. Arrindell, W. A. & Ettema, J.H.M. (1986). SCL-90: Handleiding bij multidimensionele psychopathologie-indicator. Lisse: Swets & Zeitlinger bv. Berk, T.J.C. (2001). Handboek korte psychodynamische psychotherapie. Amsterdam: Boom. Berk, T.J.C.(2003). Handboek korte dynamische groepstherapie. Utrecht: De Tijdstroom. Berk, T.J.C. (2005). Leerboek groepspsychotherapie. Utrecht: de Tijdstroom. Bijl, R. van, Zessen, G. van & Ravelli, A. (1997). Nemesis onderzoek. Nederlands: Tijdschrift voor Geneeskunde, 141 (8), Blom, M.B.J. (1997). Inleiding in de interpersoonlijke psychotherapie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Blom, M.B.J., Spijker, J. & Dyck, R. van (2003). Behandelingsstrategieën bij chronische depressie en dysthymie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Blom, M.B.J., Spinhoven, P., Hoffman, T.O., Jonker, J., Hoencamp, E., Haffmans, P.M.J. & Dyck, R. van (2007). Severity and duration of depression, not personality factors, predict short term outcome in the treatment of major depression. J Affect. Disorder, 104, Bolton, P., Bass, J., Neugebauer, R., Verdeli, H., Clougherty, K.F., Wickramaratne, P., Speelman, L., Ndogni, L. & Weissman, M.M. (2003). Group interpersonal psychotherapy for depression in rural Uganda: a randomized controlled trial. Journal of the American Medical Association, 289(23), Chambless, D.L. & Ollendick, T.H. (2001). Empirically supported psychological interventions: controversies and evidence. Annual Review of Psychology, 52, Cliëntwaardering in de GGZ (2001). Verslag van een pilot (2001). Utrecht: Trimbos-instituut. Corruble, E., Legrand, J.M., Zvenigorowski, H., Duret, C. & Guelfi, J.D. (1999). Concordance between self-report and clinician s assessment of depression. Journal of Psychiatric Research, 33, Dit moet ik gezellig vinden (z.j.). Folder. Utrecht: Fonds Psychische Gezondheid. www. fondspsychischegezondheid.nl. Frank, E., Kupfer, D.J., Thase, M.E., Mallinger, A. G., Swartz, H. A., Fagioline, A.M., Grochocinski, V., Houck, P., Scott, J., Thompson, W. & Monk, T. (2005). Two-year outcomes for interpersonal and social rhythm therapy in individuals with bipolar I disorder. Arch Gen Psychiatry 62, Frank, E. (2005). Treating Bipolar Disorder. A Clinician s Guide to Interpersonal and Social Rhythm Therapy. New York: Guilford Publications. D. Snippe, Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep, DOI / , Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2009

2 82 Interpersoonlijke psychotherapie Hinrichsen, G.A. & Clougherty, K.F. (2006). Interpersonal psychotherapy for depressed older adults. Washington: APA. Hoijtink, T.A.E. (2001). De kracht van groepen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Hubert, W. (1994). Co-therapie, algemene principes. In T.J.C Berk e.a. (red.), Handboek groepspsychotherapie (G4, pp. 1-47). Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Klerman, G.L., Weissman, M.M., Rounsaville, B.J. & Chevron, E.S. (1984). Interpersonal Psychotherapy for Depression. New York: Basic Books. Levine, B. (1982). Groepspsychotherapie, praktijk en ontwikkeling. Deventer: Van Loghum Slaterus. Levkovitz, Y., Shahar, G., Native, G., Hirsfeld, E., Treves, I., Krieger, I., Fennis, S.: Group intepersonal psychotherapy for patients with major depression disorder - pilot study. J. Affect Disord 2000; 60, Lewinsohn, P.M. & Cuijpers, P.C. (red.). (1998). Nederlandse editie, Cursusboek: In de put uit de put. Baarn: Intro. Maas, J. van der (1994). Co-therapie in de groepspsychotherapie; casuïstiek. In T.J.C Berk e.a. (red.), Handboek groepspsychotherapie (G5 pp. 1-24). Houten: Bohn Stafleu van Loghum. MacKenzie, K.R. (1994). The developing structure of the therapy group system. In H.S. Bernard & K.R. MacKenzie (eds.). Basic of Group Psychotherapy (pp ). New York: Guilford Press. Markowitz, J.C. (1998). Interpersonal psychotherapy for dysthymic disorder. Washington DC: American Psychiatric Publishing. Mufson, L., Dorta, K.P., Moreau, D. & Weissman, M.M. (2004). Interpersonal psychotherapy for depressed adolescents, (2e ed.). New York: Guilford. Multidisciplinaire richtlijn Depressie (2005). Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van volwassen patiënten met een depressie. Trimbos-instituut: Utrecht. Reay, R., Fisher, Y., Robertson, M., Owen, C. & Kumar, R. (2006). The effectiveness of group inter personal psychotherapy for postnatal depression: a pilot study. Archives of Women s Mental Health 9, Rush, A.J., Giles, D.E., Schlesser, M.A., Fulton, C.L., Weissenburger, J. E. & Burns, C.T. (1986). The Inventory of Depressive Symptomatology (IDS): preliminary findings. Psychiatry Research, 18, Nederlandse vertaling (1995). Altrecht: Utrecht. www. ids-qids.org. Schaik, A. van, Marwijk, H. van, Ader, H., Dyck, R. van, Haan, M. de, Penninx, B., Kooij, K. van de, Hout, H. van & Beekman, A. (2006). Interpersonal psychotherapy for elderly patients in primary care. American Journal of Geriatric Psychiatry, 14, Schreurs, P.J.G., Willige. G. van de, Brosschot, J.F., Tellegen, B. & Graus, G.M.H. (1993). De Utrechtse Copinglijst. Lisse: Swets & Zeitlingerbvv. Snippe, D. (2003). Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep. In T.J.C Berk e.a. (red.), Handboek groepspsychotherapie (I2, pp.1-36). Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Snijders, H. (2006). Interventies in behandelgroepen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Stewart, A.L., Hays, R.D. & Ware, J.E., (1988). The MOS. Short form general health survey. Medical Care, 26, Stuart, S. & Robertson, M. (2003). Interpersonal Psychotherapy, a Clinician s Guide. New York: Oxford University Press. Tellegen, T. (2000). De genezing van de krekel, hoofdstuk 24, pp. 59. Amsterdam: Querido Weissman, M.M., Markowitz, J.C. & Klerman, G.L. (2000). Comprehensive Guide to Interpersonal Psychotherapy. Basic Books: New York.

3 Literatuur 83 Weissman, M.M., Markowitz, J.C. & Klerman, G.L. (2007). Clinician s Quick Guide to Interpersonal Psychotherapy. Oxford: University Press. Wilfley, D.E., MacKenzie, K.R., Welch, R.R., Ayres, V.E. & Weissman, M.M. (2000). Interpersonal Psychotherapy for Group. New York: Basic Books. Yalom, I.D. & Leszcz, M. (2005). The Theory and Practice of Group Psychotherapy, (5e ed.). New York: Basic Books. Zlotnick, C., Johnson, S.L., Miller, I.W., Pearlstein, T. & Howard, M. (2001). Postpartum depression in women receiving public assistance: Pilot study of an interpersonal therapy-oriented group intervention. American Journal of Psychiatry, 158(4),

4 Bijlage 1 Informatie over interpersoonlijke psychotherapie in een groep voor mensen met depressieve klachten Gegevens over de bijeenkomsten: Tijdstip: Frequentie: wekelijkse groepszittingen en twee follow-upsessies (na 1 en 7 maanden) Locatie: Adres: Therapeuten: Auteur: D. Snippe, psychotherapeut Deze brochure is geschreven om u wat vertrouwder te maken met de kortdurende groepspsychotherapie voor mensen met depressieve klachten. Bij deze vorm van groepstherapie wordt ervan uitgegaan dat gebeurtenissen in het dagelijks leven en de daarbij opkomende gevoelens van invloed zijn op de stemming. Dat u deze brochure krijgt betekent dat deze therapievorm een mogelijkheid voor u is, al moet u misschien nog vertrouwder raken met dit idee. Wat is groepspsychotherapie? Dit is psychotherapie in groepsverband. Een beperkt aantal deelnemers, vaak acht tot tien, vormt samen een therapiegroep, die regelmatig bij elkaar komt. Groepstherapie vindt plaats in een groep, maar iedereen werkt er aan zijn of haar eigen problemen. Tijdens de bijeenkomst zal afwisselend aandacht zijn voor de afzonderlijke deelnemers. De ene keer zal de een meer aan bod komen, de andere keer de ander. Wat doen de groepstherapeuten? De therapeuten zullen een actieve rol hebben, voor wat betreft het verstrekken van informatie over depressieve klachten. Ze zullen steeds proberen om de focus van ieder groepslid te verbinden met de dage- D. Snippe, Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep, DOI / , Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2009

5 86 Interpersoonlijke psychotherapie lijkse belevenissen van de patiënt en de belangrijke personen in zijn/ haar leven. De therapeuten maken met de deelnemers afspraken over de omgang met elkaar tijdens de therapie. Daarbij is het bijvoorbeeld van belang dat groepsleden elkaar respecteren en elkaar laten uitpraten. Wat wordt er onder depressieve klachten verstaan? Twee belangrijke klachten zijn: een sombere stemming en het verlies van het vermogen om plezier te kunnen beleven. Er kunnen schuldgevoelens en gevoelens van waardeloos zijn voorkomen. Lusteloosheid en een verminderde of verdwenen interesse in werk, hobby s en andere activiteiten (o.a. seksualiteit) horen er ook bij. Problemen met de concentratie, bijvoorbeeld bij het lezen van een boek of bij het kijken naar de televisie, komen vaak voor. Het lijkt alsof de gedachten door elkaar lopen. Prikkelbaarheid hoort ook bij de depressieve klachten, waarbij het soms zelfs tot ruzie kan komen. Mensen met depressieve klachten kunnen echter ook teruggetrokken en traag zijn, waardoor ze weinig energie hebben. Lichamelijke klachten komen voor: de aanwezigheid van hoofdpijn, buikpijn en vermoeidheid; moeite hebben om in slaap te vallen of regelmatig wakker worden s nachts. Er zijn mensen met depressieve klachten die weinig trek hebben in eten en daardoor afvallen. Anderen gaan juist meer dan normaal eten, waardoor ze aankomen. Werkwijze In deze therapie wordt gewerkt met de uitgangspunten van de interpersoonlijke psychotherapie. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat gebeurtenissen in de interpersoonlijke sfeer, zoals conflicten, veranderingen of verliezen, een rol spelen bij het ontstaan van depressieve klachten. Andersom kunnen depressieve klachten zelf ook tot interpersoonlijke problemen leiden. Een onderdeel van de therapie is het werken met een persoonlijk doel waar u zich tijdens de therapie op concentreert. Dit wordt de focus genoemd. Voor de start van de therapie wordt in 1 tot 3 voorbereidende gesprekken met u een persoonlijke focus gekozen. Duur van de therapie en frequentie van de bijeenkomsten De groep komt 16 keer bij elkaar. Na 14 wekelijkse zittingen, worden 2 vervolgbijeenkomsten afgesproken, 1 maand en 7 maanden na de laatste groepszitting.

6 Bijlage 1 Informatie over interpersoonlijke psychotherapie in een groep voor mensen met depressieve klachten 87 De groepsleden De groep is gemengd: er nemen zowel vrouwen als mannen aan deel in de leeftijd van 18 tot 65 jaar. Wat wordt van u verwacht? Bij groepstherapie is veel afhankelijk van de inbreng van de groepsleden. Het is de bedoeling dat u zo openhartig mogelijk probeert te praten over wat u bezighoudt. Dat is in het begin vaak erg moeilijk, omdat u zich in de groep nog niet thuis voelt. Bij de start is het van belang om ten minste iets te zeggen, ook al is het niet iets wat erg belangrijk is. De groep en de therapeuten zullen u daar ook zeker bij helpen. Zeg echter niet meer dan u wilt en niet meer dan waar u voor uw gevoel aan toe bent. U hoeft niets te forceren. Wel is het goed om een beetje risico te nemen. In een groepstherapie is het van belang dat u, wat u hoort, als vertrouwelijk beschouwt. Willen groepsleden zich vrij voelen, dan moeten zij erop kunnen vertrouwen dat wat zij zeggen binnen de groep blijft. De praktijk leert dat het nauwelijks voorkomt dat deze vertrouwelijkheid wordt beschaamd. U kunt wat dat betreft ook wel gerust zijn. Over contacten met groepsleden buiten de groepszittingen om wordt verschillend gedacht. In ieder geval wordt gevraagd om de belangrijkste aspecten van de ontmoetingen met groepsleden buiten de groepszittingen om in de groep te bespreken. Zo blijft ieder groepslid op de hoogte van wat er speelt en wordt niemand buitengesloten. Het komt een enkele keer voor dat u iemand kent in een groep. Dit wordt ter plekke besproken en er wordt een oplossing voor gezocht.

7 Bijlage 2 Format van het groepsverslag van de therapeuten IPT-groep Datum: Zittingsnummer: Therapeuten: Afwezig: Verloop van de interacties Thema s R e fl ectie van de therapeuten D. Snippe, Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep, DOI / , Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2009

8 Bijlage 3 Informatie voor verwijzers Kortdurende groepspsychotherapie met een interpersoonlijke focus voor volwassenen met een depressie. Inleiding Op starten, groepspsychotherapeut, en, arts-assistent, met een volgende IPT-groep. Doelgroep De IPT-groep richt zich op volwassenen van jaar. Indicaties: Depressieve stoornis, eenmalig, licht of matig; Depressieve stoornis, recidiverend; Depressieve stoornis NAO; Dysthyme stoornis; Aanpassingstoornis met depressieve stemming. Contra-indicaties: te veel in een (inter)persoonlijke crisis zitten; suïcidaliteit; ernstige verslaving; psychose; openlijk gewelddadig zijn; ernstige posttraumatische stressstoornis; het niet beheersen van de Nederlandse taal; zich niet kunnen houden aan afspraken; erg stotteren of doof zijn. Algemene criteria voor de groep zijn: betrouwbaar zijn. Dit is vooral belangrijk omdat er anderen bij betrokken zijn; D. Snippe, Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep, DOI / , Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2009

9 92 Interpersoonlijke psychotherapie de patiënt dient enige mate van introspectie te hebben: inzicht in zijn eigen gevoelens en zich kunnen verdiepen in de gevoelens van anderen; er is sprake van enige mate van homogeniteit t.a.v. de ik-sterkte; de patiënt heeft gedurende zijn leven voor langere tijd een stabiele relatie kunnen ontwikkelen (objectrelatie). Werkwijze In deze behandeling wordt gewerkt met de uitgangspunten van de interpersoonlijke psychotherapie. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat gebeurtenissen in de interpersoonlijke sfeer, zoals conflicten, veranderingen of verliezen, een rol spelen bij het ontstaan van depressieve klachten. Andersom kunnen depressieve klachten leiden tot interpersoonlijke problemen. Een belangrijk onderdeel van de psychotherapie is het werken met een persoonlijk doel, de focus, waar de patiënt zich tijdens de therapie op concentreert. Voor de start van de therapie wordt in één tot drie voorbereidende gesprekken met de patiënt een persoonlijke focus gekozen. Opzet Voorbereidende gesprekken: 1-3 Start: Frequentie: één keer per week Duur: 14 wekelijkse groepszittingen en twee follow-upsessies (na 1 en 7 maanden) Dag: maandagmiddag Tijdstip: van uur Groepsgrootte: 8 tot 10 mensen Vorm: gesloten gemengde groep Leeftijd: 18 tot 65 jaar Pré- en postmetingen De volgende meetinstrumenten worden afgenomen voor de start van de groepstherapie; voor de veertiende groepszitting en zeven maanden na het beëindigen van de groepstherapie: IDS-SR-30, SCL-90, MOS SF-36 en de UCL.

10 Personalia Dina Snippe is psychotherapeut, opleider en supervisor in de Interpersoonlijke Psychotherapie en Groepspsychotherapie en zij is bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Interpersoonlijke Psychotherapie. In 2000 is ze gestart met het toepassen van IPT in groepen. Zij is werkzaam bij de polikliniek van GGZ-Delfland en Coördinator van het Zorgprogramma Stemmingsstoornissen. D. Snippe, Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep, DOI / , Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2009