Korte bijdrage Interpersoonlijke psychotherapie bij ouderen met een depressie
|
|
- Petra Kuipersё
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Korte bijdrage Interpersoonlijke psychotherapie bij ouderen met een depressie door R.M. Kok, R. Mentjox en T.J. Heeren Samenvatting In dit artikel wordt besproken met welke modificaties interpersoonlijke psychotherapie geschikt is voor toepassing bij ouderen met een depressie en wat de resultaten zijn van de gepubliceerde effectstudies. Inleiding Psychotherapie voor ouderen met een depressie begint pas recent de aandacht te krijgen die ze verdient. Van Dantzig (1993) besprak in een lezenswaardig artikel de vele vooroordelen die mede een rol spelen bij de te beperkte toepassing van psychotherapie bij ouderen, en wel met name psychoanalytische psychotherapie. Diverse internationale publicaties van goed uitgevoerd onderzoek met gunstige resultaten van vooral cognitieve therapie (zie bijvoorbeeld Koder e.a. 1996) en interpersoonlijke psychotherapie (Frank e.a. 1993) leken in de Nederlandse literatuur weinig weerklank te vinden. Recent verscheen in dit tijdschrift een overzicht van psychiatrische psychotherapie (Heeren e.a. 1997) en van cognitieve therapie (De Weeme 1997) bij ouderen. In deze bijdrage zal een overzicht gegeven worden van interpersoonlijke psychotherapie (IPT) bij ouderen. Wat is IPT IPT is een kortdurende (12-16 sessies), gestructureerde vorm van psychotherapie. IPT is een duidelijk voorbeeld van psychiatrische psychotherapie: ze is gericht op patiënten met een psychiatrische stoornis, met name depressie. Tegenover de patiënt en eventuele anderen wordt depressie expliciet als ziekte benoemd. Belangrijkste doelen zijn symptoomvermindering en terugvalpreventie. De benadering is sterk op het hier-en-nu gericht, waarbij technieken uit diverse psychotherapeutische 290
2 Interpersoonlijke psychotherapie bij ouderen met een depressie stromingen worden gebruikt. Psycho-educatie speelt een belangrijke rol. IPT bestaat uit drie fasen. In de eerste fase (exploratiefase) wordt veel aandacht besteed aan inventarisatie van de symptomen en voorlichting over de ziekte en de behandeling. Tevens wordt actief gezocht naar het huidige interpersoonlijke probleem ( focus ) dat het meest lijkt samen te hangen met het ontstaan van de depressie. In de tweede fase wordt samen met de patiënt gekozen voor uitwerking van een van de volgende vier potentiële interpersoonlijke foci: rouw, interpersoonlijke conflicten, rolveranderingen en interpersoonlijke tekortkomingen. In de derde, afsluitende fase wordt de beëindiging besproken en de behandeling geëvalueerd. Voor een verdere uitleg over de techniek en het gepubliceerde onderzoek wordt verwezen naar Blom e.a. (1996), Jonker & Blom (1996) en Klerman e.a. (1984, 1993). Opvallend is dat IPT betrekkelijk goed is onderzocht maar weinig buiten onderzoekscentra wordt toegepast. IPT is overwegend onderzocht in combinatie met antidepressiva, maar recent onderzoek levert duidelijke aanwijzingen op voor toepassing als monotherapie bij depressie (Schulberg e.a. 1996). Op grond van het gepubliceerde onderzoek is IPT opgenomen in enkele toonaangevende behandelrichtlijnen voor depressie bij volwassenen (zie Jonker & Blom 1996). Aanpassingen bij ouderen Er zijn een aantal veranderingen van vorm en inhoud van IPT bij toepassing bij ouderen beschreven (Rothblum e.a. 1982; Sholomskas e.a. 1983; Frank e.a. 1993; Miller e.a. 1994). De actieve, niet-neutrale houding van de therapeut dient bij ouderen extra nadruk te krijgen. Het bieden van praktische hulp bij bijvoorbeeld huisvestings- of financiële problemen is soms wenselijk. De typische hier-en-nu-benadering mag soms worden verlaten (zie hieronder). De tijdstermijn wordt minder streng gehanteerd; sessies kunnen soms beter wat korter duren indien er sprake is van snelle vermoeidheid, waardoor de totale duur van de behandeling meer dan zestien sessies kan bedragen. Dit komt volgens Miller e.a. (1994) vooral voor bij toepassing van IPT na verlies van een partner. Zij adviseren in het begin van de therapie duidelijk af te spreken dat er maximaal twintig sessies zijn. Rouwproblematiek kan ook de focus zijn van de behandeling als de dierbare niet daadwerkelijk is overleden maar bijvoorbeeld dement geworden is. Het exploreren van eerdere verliezen is toegestaan als bij een recente verlieservaring eerdere verliezen een duidelijke rol spelen. Zoals we al noemden, kan bij deze focus IPT moeilijker te beëindigen zijn als ouderen vanwege een beperkt sociaal netwerk afhankelijk Tijdschrift voor Psychiatrie 40 (1998) 5 291
3 R.M. Kok e.a. geworden zijn van de contacten met de therapeut. Behalve de reeds genoemde verlenging van het maximumaantal sessies kan hierop geanticipeerd worden door gedurende de therapie te waarschuwen voor terugkeer van symptomen rond de beëindiging, alternatieve copingstrategieën te exploreren en nieuwe relaties te bevorderen. Na verlies van een partner kan behalve rouw ook rolverandering een belangrijke focus zijn. Het leren omgaan met en het verdragen van eventuele relatieproblemen lijken een meer adequaat doel dan het drastisch veranderen of zelfs beëindigen van de relatie. Het vergroten van de tolerantie voor de stressvolle aspecten en de waardering voor de positieve kanten van een dergelijke relatie dienen centraal te staan. Dit in tegenstelling tot IPT bij jongere volwassenen, bij wie vaak de maladaptieve communicatiepatronen binnen een problematische relatie onder de loep worden genomen. Het exploreren van vroegere relaties kan soms noodzakelijk zijn in de toepassing van IPT bij ouderen. Het hoofdstuk van Frank e.a. (1993) in het tweede boek van Klerman & Weissman wordt gezien als een handleiding voor de toepassing voor IPT bij ouderen. Indicaties bij ouderen De best onderzochte indicatie voor IPT is depressie, zowel bij ouderen als bij (jonger)volwassenen. Bij ouderen kan IPT zelfs meer voor de hand liggen dan bij volwassenen, aangezien antidepressieve medicatie door sommige ouderen slecht wordt verdragen. Bovendien stellen meerdere van de eerdergenoemde auteurs dat IPT uitermate geschikt is voor ouderen, zowel door de gestructureerde vorm als doordat de te kiezen interpersoonlijke problemen vaak van toepassing zijn bij ouderen. Cognitieve therapie (CGT) zou juist bij ouderen soms wat moeizamer verlopen dan bij jongere volwassenen (De Weeme 1996). IPT en CGT zijn bij ouderen nog niet in één onderzoek met elkaar vergeleken. Belangrijk is zich te realiseren dat vrijwel al het gepubliceerde onderzoek van IPT is verricht bij ambulante, somatisch gezonde, relatief jonge ouderen. Vermoedelijk is IPT alleen voldoende effectief bij licht tot matig ernstige depressies (Reynolds, persoonlijke mededeling 1997). Geheugenstoornissen zijn een, overigens niet expliciet genoemde, contra-indicatie voor IPT, zoals voor elke vorm van psychotherapie zal gelden. Bij welke mate van geheugenstoornissen deze contra-indicatie relevant wordt, is niet onderzocht. Effectonderzoek Schneider e.a. (1986) vergeleken IPT met nortriptyline bij 26 oudere 292
4 Interpersoonlijke psychotherapie bij ouderen met een depressie patiënten met een depressie. Beide behandelvormen waren even effectief voor diegenen die de behandeling afmaakten, maar bij nortriptyline vielen meer patiënten uit dan bij IPT (acht respectievelijk één). Miller e.a. (1994) beschreven de gunstige effecten van IPT bij zes patiënten. Daarnaast is in een aantal publicaties door één onderzoeksgroep gerapporteerd over een groot vergelijkend onderzoek naar vier verschillende vormen van onderhoudsbehandeling bij ouderen met een depressie in remissie (Reynolds III e.a. 1992; Frank e.a. 1993; Reynolds III e.a. 1994; Reynolds III e.a. 1995; Reynolds III e.a. 1997). De instroom van het onderzoek is bijna afgerond, de beoogde onderzoekspopulatie bestaat uit 200 patiënten met een recidiefdepressie. Dit zijn voornamelijk ambulante, jonge ouderen (gemiddelde leeftijd van de eerste 73 patiënten was 67,5 ± 5,8 jaar). De eerste, open fase van de studie betreft de acute behandeling van depressies met zowel IPT als nortriptyline. De succesvol in remissie gebrachte patiënten worden na een zestien weken durende stabilisatiefase, waarin ze nog steeds IPT en nortriptyline ontvangen, at random ingedeeld bij een van de vier verschillende onderhoudsbehandelingen: nortriptyline met medication clinic (omschreven als algemene ondersteuning zonder psychotherapie), placebo met medication clinic, IPT (onderhoudsfase) met nortriptyline, of IPT (onderhoudsfase) met placebo. De voorlopige resultaten van de acute behandeling leverden een succespercentage op van 77% (116 van de eerste 150 patiënten). De auteurs ondervonden dat patiënten die tijdens het onderzoek een recidiefdepressie kregen, zeer succesvol en snel met de combinatie IPT en nortriptyline weer in remissie te brengen waren (Reynolds III e.a. 1994). De recidiefkans na één jaar onderhoudsbehandeling was bij patiënten met nortriptyline (al of niet met IPT) 20%, bij IPT-onderhoudsbehandeling zonder medicatie 50% en bij placebo met medication clinic zelfs 80% (Reynolds III e.a. 1995). Conclusie IPT is bij ouderen met een depressie een serieus alternatief voor medicamenteuze behandeling. Aanpassingen van IPT voor toepassing bij ouderen zijn beschreven. IPT sluit zowel qua vorm als qua inhoud goed aan bij de door veel depressieve ouderen ervaren problematiek. Mogelijk is het daardoor in vergelijking met cognitieve gedragstherapie makkelijker toepasbaar bij ouderen, maar vergelijkend onderzoek hiernaar ontbreekt. Onderzoek naar de effecten van IPT, overigens vooral in combinatie met medicatie, is bij de groep depressieve ouderen weliswaar beschikbaar, maar niet in ruime mate. Onderzoek bij ernstig depressieve ouderen en oudere ouderen ontbreekt. Tijdschrift voor Psychiatrie 40 (1998) 5 293
5 R.M. Kok e.a. Summary: Interpersonal psychotherapy with elderly depressed patients This article discusses the modifications and results of interpersonal psychotherapy for elderly patients with major depression. Literatuur Blom, M.B.J., Hoencamp, E., & Zwaan, T. (1996). Interpersoonlijke psychotherapie voor depressie, een pilotonderzoek. Tijdschrift voor Psychiatrie, 38, Dantzig, A. van (1993). Psychotherapie bij ouderen. Maandblad Geestelijke Volksgezondheid, 48, Frank, E., Frank, N., Cornes, C., e.a. (1993). Interpersonal psychotherapy in the treatment of late life depression. In G.L. Klerman en M.M. Weissman (red.), New applications of interpersonal psychotherapy (pp ). Washington: APA Press Inc. Heeren, T.J., Linssen, A.C.G., Overduin, J., e.a. (1997). Psychiatrische psychotherapie bij ouderen. Tijdschrift voor Psychiatrie, 39, Jonker, K., & Blom, M.B.J. (1996). Interpersoonlijke psychotherapie; een in tijd gelimiteerde behandeling van depressie. Direktieve Therapie, 16, Klerman, G.L., Weissman, M.M., Rounsaville, B.J., e.a. (1984). Interpersonal psychotherapy for depression. New York: Basis Books. Klerman, G.L., & Weissman, M.M. (1993). New applications of interpersonal psychotherapy. Washington: APA Press Inc. Koder, D.A., Brodaty, H., Anstey, K.J. (1996). Cognitive therapy for depression in the elderly. International Journal of Geriatric Psychiatry, 11, Miller, M.D., Frank, E., Cornes, C., e.a. (1994). Applying interpersonal psychotherapy to bereavement-related depresssion following loss of a spouse in late life. Journal of Psychotherapy Practice and Research, 3, Reynolds III, C.F., Frank, E., Perel, J.M., e.a. (1992). Combined pharmacotherapy and psychotherapy in the acute and continuation treatment of elderly patients with recurrent major depression: A preliminary report. American Journal of Psychiatry, 149, Reynolds III, C.F., Frank, E., Perel, J.M., e.a. (1994). Treatment of consecutive episodes of major depression in the elderly. American Journal of Psychiatry, 151, Reynolds III, C.F., Frank, E., Perel, J.M., e.a. (1995). Maintenance therapies for latelife recurrent major depression: Research and review circa International Psychogeriatrics, 7, Reynolds III, C.F., Frank, E., Houck, P.R. (1997). Which elderly patients with remitted depression remain well with continued interpersonal psychotherapy after discontinuation of antidepressant medication? American Journal of Psychiatry, 154, Rothblum, E.D., Sholomskas, A.J., Berry, C., e.a. (1982). Issues in clinical trials with the depressed elderly. Journal of the American Geriatrics Society, 30, Schulberg, H.C., Block, M.R., Madonia, M.J., e.a. (1996). Treating depression in primary care practice. Archives of General Psychiatry, 53, Sholomskas, A.J., Chevron, E.S., Prusoff, B.A., e.a. (1983). Short-term Interpersonal Therapy (IPT) with the depressed elderly: Case reports and discussion. American Journal of Psychotherapy, 37,
6 Interpersoonlijke psychotherapie bij ouderen met een depressie Weeme, R. de (1997). Cognitieve gedragstherapie voor depressie bij ouderen. Tijdschrift voor Psychiatrie, 39, De auteurs zijn allen werkzaam in de H.C. Rümkegroep, respectievelijk als psychiater divisie ouderenpsychiatrie, psychiater en medisch manager RPC Nieuwegein (samenwerkingsverband met RIAGG Westelijk Utrecht) en psychiater en medisch manager divisie ouderenpsychiatrie. T.J. Heeren is tevens als hoogleraar ouderenpsychiatrie verbonden aan de vakgroep Psychiatrie van de Rijksuniversiteit Utrecht. Correspondentieadres: R.M. Kok, H.C. Rümkegroep, Oude Arnhemseweg 260, 3705 BK Zeist. Het artikel werd voor publicatie geaccepteerd op Tijdschrift voor Psychiatrie 40 (1998) 5 295
Psychiatrische psychotherapie bij ouderen
door T.J. Heeren, A.C.G. Linssen, J.D. Overduin en R.M. Kok Samenvatting Parallel aan de grotere aandacht voor psychiatrische stoornissen op latere leeftijd is de ontwikkeling van op ouderen gerichte psychotherapie
Nadere informatieBijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI 10.1007/978-90-368-1003-6, 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 50 neem de regie over je depressie Bijlage 1 Beloopstabel
Nadere informatieDepressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,
Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling
Nadere informatieGedragsmatige activatie en antidepressiva voor (ernstige) depressie: een behandelstudie uit Iran
Gedragsmatige activatie en antidepressiva voor (ernstige) depressie: een behandelstudie uit Iran Marcus Huibers, Latif Moradveisi, Fritz Renner, Modabber Arasteh & Arnoud Arntz Department of Clinical Psychological
Nadere informatieIPT in een ambulante groep, een evidence based behandeling voor depressie
D i t i s m i j n g r o e p In deze rubriek wil de redactie collegae aan het woord laten die aan de hand van een format hun groep beschrijven. Wilt u ook anderen laten delen in de doelgroep waarmee u werkt
Nadere informatieDIT NEDERLAND www.d-i-t.eu. www.d-i-t.org. DYNAMIC INTERPERSONAL THERAPY (DIT) VOOR DEPRESSIE EN ANGSTSTOORNISSEN PERSOONLIJKHEIDSPROBLEMATIEK
DIT NEDERLAND www.d-i-t.eu www.d-i-t.org. DYNAMIC INTERPERSONAL THERAPY (DIT) VOOR DEPRESSIE EN ANGSTSTOORNISSEN PERSOONLIJKHEIDSPROBLEMATIEK SOMATISCH ONVERKLAARBARE LICHAMELIJKE KLACHTEN Wat is DIT?
Nadere informatieInterpersoonlijke groepstherapie
Psychiatrie Interpersoonlijke groepstherapie www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl PSY004 / Interpersoonlijke groepstherapie / 16-10-2013 2 Interpersoonlijke
Nadere informatieVoorkomen van recidief bij depressie: Fava s cognitieve psychotherapie gericht op welzijn
k o r t e b i j d r a g e Voorkomen van recidief bij depressie: Fava s cognitieve psychotherapie gericht op welzijn c. d e v i n, g. p i e t e r s samenvatting Medicamenteuze behandelstrategieën gelden
Nadere informatieInterpersoonlijke psychotherapie
Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep een behandelprotocol voor depressie Dina Snippe, psychotherapeut Opleider-supervisor NVGP en NVIPT De genezing van de krekel Geacht somber gevoel,
Nadere informatieDepressie bij ouderen Herstel als voorwaarde voor rehabilitatie?
Depressie bij ouderen Herstel als voorwaarde voor rehabilitatie? Rob Kok, psychiater, epidemioloog Parnassia Bavo Groep Den Haag Waarom rehabilitatie? Eerherstel van wie? Over welke ouderen hebben we het
Nadere informatieLeerboek interpersoonlijke psychotherapie
Leerboek interpersoonlijke psychotherapie Bij de uitgave Leerboek interpersoonlijke psychotherapie is aanvullend materiaal digitaal beschikbaar. Ga hiervoor naar de website: http://extras.springer.com/
Nadere informatieElektroconvulsie therapie. Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen. Informatie voor verwijzers
Elektroconvulsie therapie Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen Informatie voor verwijzers Effectieve behandelmethode Elektroconvulsie therapie (ECT) passen we toe bij mensen met specifieke
Nadere informatieIs het depressie? Dr. M. Zuidersma, UMCG of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Maar is dit wel zo? Disclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker Is het depressie? of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Marij Zuidersma Interdisciplinary Center Psychopathology and Emotion regulation (ICPE) 7 mei 2019 (potentiële)
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieEen behandeling krijgen volgens de richtlijn. Hoe erg is dat als die behandeling niet je voorkeur heeft.
Een behandeling krijgen volgens de richtlijn Hoe erg is dat als die behandeling niet je voorkeur heeft. Th.M (Michael) van den Boogaard (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieBehandelaanbod in groepen. Informatie voor verwijzers
Behandelaanbod in groepen Informatie voor verwijzers In deze folder vindt u informatie over het behandelaanbod in groepen bij SymforaMeander. Aanmelden van patiënten U kunt uw patient op de volgende manieren
Nadere informatieCombinatietherapie van depressie: conceptuele en methodologische problemen
overzichtsartikel Combinatietherapie van depressie: conceptuele en methodologische problemen m.b.j. blom, k. jonker, e. hoencamp, r. van dyck achtergrond Veel psychiaters zijn van mening dat combinatiebehandeling
Nadere informatiePsychodynamische psychotherapie en paniekstoornis; een reactie op het redactioneel van Hebbrecht
Ingezonden Psychodynamische psychotherapie en paniekstoornis; een reactie op het redactioneel van Hebbrecht Hebbrecht stelt (Tijdschrift voor Psychiatrie, 40, 319-322) dat de psychoanalytische invalshoek
Nadere informatieBehandelaanbod in groepen. Informatie voor verwijzers
Behandelaanbod in groepen Informatie voor verwijzers In deze folder vindt u informatie over het behandelaanbod in groepen bij SymforaMeander. Aanmelden van patiënten U kunt uw patient op de volgende manieren
Nadere informatieDisclosure belangen Dyllis van Dijk
Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Nadere informatieIPT-cc (Cross cultural)
Workshop Interpersoonlijke psychotherapie bij depressie met niet Westerse migranten IPT-cc (Cross cultural) 29 november 2012 Marco Horjus PsyQ Depressie Ambulant, Den Haag 1 Programma Korte introductie
Nadere informatieBehandeling van ouderen in de eerste lijn
Behandeling van ouderen in de eerste lijn Lucinda Meihuizen, GZ psycholoog Bestuurslid sectie ouderenpsychologen NIP Zorgpartners Midden-Holland en Samenwerkende psychologen Alphen a/d Rijn Agenda workshop
Nadere informatieDepressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten
Depressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten Marij Zuidersma Promotoren: Peter de Jonge, Johan Ormel, Henk Jan Conradi Interdisciplinary center for psychiatric epidemiology University
Nadere informatieWat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg
Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl
Nadere informatieCombinatie van medicatie en psychotherapie bij depressie: een overzicht
overzichtsartikel Combinatie van medicatie en psychotherapie bij depressie: een overzicht m.b.j. blom, k. jonker, p.m.j. haffmans, ph. spinhoven achtergrond Combinatiebehandeling van psychotherapie en
Nadere informatieKorte bijdrage Life events bij patiënten in de acute dienst van achttien RIAGG s
Korte bijdrage Life events bij patiënten in de acute dienst van achttien RIAGG s door B. van der Goot, R.A. van der Pol en V.M. Vladár Rivero Samenvatting In mei 1990 vond een onderzoek plaats naar de
Nadere informatieElektroconvulsie therapie. Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen. Informatie voor verwijzers
Elektroconvulsie therapie Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen Informatie voor verwijzers Effectieve behandelmethode Elektroconvulsie therapie (ECT) passen we toe bij mensen met specifieke
Nadere informatieInhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie
Inhoud Nieuw in de NHG Standaard Angst Christine van Boeijen PAO H 2012 Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie En verder Wat hebt u geleerd? Vraag 1 Waarmee presenteert een patient met een angststoornis
Nadere informatieKorte bijdrage Het belang van subklinische depressies
Korte bijdrage Het belang van subklinische depressies door P. Cuijpers Samenvatting Subklinische depressies zijn depressieve beelden waarbij sprake is van depressieve klachten zonder dat voldaan is aan
Nadere informatieDe Multidisciplinaire richtlijn Depressie
k o r t e b i j d r a g e De Multidisciplinaire richtlijn Depressie Een commentaar j. s p i j k e r, j. h u y s e r, m. b. j. b l o m samenvatting De Multidisciplinaire richtlijn Depressie is een belangrijke
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: Meten en weten. Prof. Dr. Bas van Alphen
Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: Meten en weten Prof. Dr. Bas van Alphen Inhoud Temporele stabiliteit Leeftijdsneutraliteit DSM-5 Behandelperspectief Klinische implicaties Casuïstiek Uitgangspunten!
Nadere informatieInterpersoonlijke psychotherapie
Interpersoonlijke psychotherapie in een groep een behandelprotocol voor depressie Dina Snippe, Opleider-supervisor IPT en groepspsychotherapie Cora Versteeg, supervisor IPT en groepspsychotherapeut i.o.
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie Een succesvolle psychotherapie voor diverse emotionele stoornissen en problemen Afdeling Psychiatrie en Medische Psychologie Wat is Cognitieve Gedragstherapie? Cognitieve gedragstherapie
Nadere informatieDe invloed van persoonlijkheid op de effectiviteit van cognitieve therapie en interpersoonlijke therapie voor depressie
De invloed van persoonlijkheid op de effectiviteit van cognitieve therapie en interpersoonlijke therapie voor depressie Suzanne van Bronswijk Arts in opleiding tot psychiater 9.10.2015 Stelling + cluster
Nadere informatieInhoud. Deel I Veranderen 25
Inhoud Inleiding Psychoanalyse in ontwikkeling 13 Deel I Veranderen 25 1 Het psychoanalytisch kader 27 1.1 Inleiding 27 1.2 Bewust-onbewust 27 1.3 Intersubjectiviteit en innerlijk werkmodel 29 1.4 Twee
Nadere informatiePsychotherapie voor Depressie werkt! Maar hoe?
Psychotherapie voor Depressie werkt! Maar hoe? Effecten en Werkingsmechanismes van Cognitieve Therapie en Interpersoonlijke Therapie voor Depressie Dr. Lotte Lemmens Maastricht University Psychotherapie
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote
Nadere informatieDisclosure belangen Dyllis van Dijk
Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Geen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)
Nadere informatieDepressie behandeling: additie en augmentatie strategieën. Leo Timmerman Opleider psychiatrie GGZ Drenthe
Depressie behandeling: additie en augmentatie strategieën Leo Timmerman Opleider psychiatrie GGZ Drenthe Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geeft presentaties voor: AstraZeneca Eli Lilly
Nadere informatieouderenpsychiatrie Het mooie van oud worden, is dat het zo lang duurt Lotte van Elburg en Hester Geerlinks
ouderenpsychiatrie Het mooie van oud worden, is dat het zo lang duurt Lotte van Elburg en Hester Geerlinks INTER-PSY GGz Assen Delfzijl Drachten Groningen Hoogezand Meppel Muntendam Oosterwolde Oude Pekela
Nadere informatieRegister. concentratie- en geheugenproblemen
Register aanbevelingen 43 acceptatie van de diagnose 106 afgenomen draagkracht 117 alcohol- of druggebruik 24 alternatieve medicatie 99 andere psychiatrische klachten 23 angststoornis 35, 54 anticonceptie
Nadere informatieOverzichtsartikel De effectiviteit van cognitieve en interpersoonlijke therapie bij depressiebehandeling: een meta-analyse
Overzichtsartikel De effectiviteit van cognitieve en interpersoonlijke therapie bij depressiebehandeling: een meta-analyse door E. Dorrepaal, Ch. van Nieuwenhuizen, A. Schene en R. de Haan Samenvatting
Nadere informatieAutisme en depressie. Congres Nijcare 14 juni 2018 Katelijne Robbertz & Cees Kan
Autisme en depressie Congres Nijcare 14 juni 2018 Katelijne Robbertz & Cees Kan Hoe herken je autisme bij een depressieve patiënt? 3 Wat gaat hier mis? DSM5 criteria Autismespectrumstoornis A. Beperkingen
Nadere informatieDe behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie)
Improving Mental Health by Sharing Knowledge De behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie) Jan Spijker, Annemein Kemps, Henny Sinnema VGCT najaarscongres 2013 INHOUD
Nadere informatieGedragsactivatie GGZ Noord-Holland-Noord
Gedragsactivatie GGZ Noord-Holland-Noord Wij zijn daar waar onze klant wil slagen 11 april 2019 Leadexpert netwerk depressie Remco Hartman Agenda Doelstellingen vanuit expert netwerk depressie Zorgstandaard-herkenning
Nadere informatie82 Interpersoonlijke psychotherapie
Literatuur Aken-van der Meer, M.E. van (2008). Kort en goed genoeg. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. American Psychiatric Association (1994). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (4e druk).
Nadere informatieBehandeling voor chronische depressie: cognitive behavioral analysis system of psychotherapy (cbasp)
o v e r z i c h t s a r t i k e l Behandeling voor chronische depressie: cognitive behavioral analysis system of psychotherapy (cbasp) j. e. w i e r s m a, d. j. f. v a n s c h a i k, m. b. j. b l o m,
Nadere informatiePsychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden
Psychologische behandeling van bipolaire patiënten Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Omgaan met stessoren (1) Stressgevoeligheid Stress Generation theory The
Nadere informatieBehandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen
Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Dr. A.C. (Arjan) Videler Psychotherapeut/GZ-psycholoog/Senior Onderzoeker Manager behandeling Expertisecentrum PersonaCura Treatment of personality
Nadere informatieNonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands
Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands Behandeling OCS bij kinderen Cognitieve gedragstherapie (CGT) Combinatie CGT
Nadere informatieZorgpad Somatische symptoomstoornis en verwante stoornissen. Zorgpad Somatische symptoomstoornis
Zorgpad Somatische symptoomstoornis en verwante stoornissen Een zorgpad beschrijft hoe uw behandeling er uit gaat zien. En welke behandelmethode wordt gebruikt. Stap 1-5 zijn de standaard modules, voor
Nadere informatieInterpersoonlijke psychotherapie
Interpersoonlijke psychotherapie in een groep een behandelprotocol voor depressie Dina Snippe, Opleider-supervisor IPT en groepspsychotherapie Cora Versteeg, supervisor IPT en groepspsychotherapeut i.o.
Nadere informatieAchtergronddocument Echelonnering
Achtergronddocument Echelonnering Echelonnering 1 2 Achtergronddocument bij advies Hoogspecialistische GGZ 1 Ordening van de GGZ 1.1 Het principe van echelonnering Net als de Nederlandse somatische gezondheidszorg
Nadere informatieINTER-PSY Vechtdal Kliniek
Informatie voor verwijzers INTER-PSY Vechtdal Kliniek Polikliniek, deeltijdbehandeling en kliniek /opname Informatie voor verwijzers INTER-PSY Vechtdal Kliniek Algemene informatie INTER-PSY Vechtdal Kliniek
Nadere informatiePatient met angststoornis(sen) Video - casus
Behandeling van angststoornissen in de eerstelijnszorg; effectiviteit en toepasbaarheid van Begeleide Zelfhulp Christine van Boeijen Symposium Geen paniek 2010 Voorstellen Christine van Boeijen, psychiater
Nadere informatie100% ONLINE CGT GOOI HET KIND NIET MET HET BADWATER WEG! DR. JEROEN RUWAARD
100% ONLINE CGT GOOI HET KIND NIET MET HET BADWATER WEG! DR. JEROEN RUWAARD ONLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE 2 100% Online CGT E-BOOMING? 3 100% Online CGT MIND THE GAP! 4 100% Online CGT EFFECTEN ONLINE
Nadere informatieBelangrijkste bevindingen
Samenvatting Het heeft lang geduurd voordat we Freud s erfenis, namelijk dat ouderen de mentale plasticiteit ontbeerden om te kunnen veranderen of te kunnen profiteren van psychotherapie van ons hebben
Nadere informatieSaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en
Nadere informatieInterpersoonlijke psychotherapie voor depressieve ouderen
25 Van Exel NJA, Scholte op Reimer WJM, Brouwer WB, Van den Berg B, Koopmanschap MA, Van den Bos GAM. Instruments for assessing the burden of informal care giving for stroke patients in clinical practice:
Nadere informatieScreening van gedragsproblemen en consequenties hiervan op effect van interventies. Walter Matthys
Screening van gedragsproblemen en consequenties hiervan op effect van interventies Walter Matthys Preventie en behandeling Wezenlijk verschillend? Voorbeeld: Coping Power (Minder boos en opstandig) bij
Nadere informatiePsychotherapeutische behandelmogelijkheden voor bipolaire stoornissen
o v e r z i c h t s a r t i k e l Psychotherapeutische behandelmogelijkheden voor bipolaire stoornissen Een overzicht van gerandomiseerde en gecontroleerde onderzoeken b. v a n d e n b e r g, e. a. m.
Nadere informatieInterpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep
Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep Een behandelprotocol voor depressie Dina Snippe Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Bohn
Nadere informatieIPT: doen wat werkt! CONGRES 29 november 2012. Hoe word ik een betere therapeut? www.iptnederland.nl. Informatie & aanmelden.
IPT: doen wat werkt! Hoe word ik een betere therapeut? CONGRES 29 november 2012 Informatie & aanmelden www.iptnederland.nl Kosten 185,- (leden) 210,- (niet-leden) Heeft u een vraag? Mail naar info@iptnederland.nl
Nadere informatieMindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014
Mindfulness binnen de (psycho) oncologie Else Bisseling, 16 mei 2014 (Online) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie voor kankerpatiënten. (Cost)effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT)
Nadere informatieSchema therapie voor chronische depressie
Schema therapie voor chronische depressie Fritz Renner, Arnoud Arntz, Jill Lobbestael, Frenk Peeters, Marcus Huibers VGCt najaarscongres 2012 Chronische depressie Vergeleken met episodische depressie Sterkere
Nadere informatieBehandeling van ouderen met een obsessievecompulsieve
gevalsbeschrijving Behandeling van ouderen met een obsessievecompulsieve stoornis g.j. hendriks, m.m. van rees, m.j.p.m. verbraak, g.p.j. keijsers, c.a.l. hoogduin samenvatting Van 5 patiënten in de leeftijd
Nadere informatieAmbulante Mentalisatie Bevorderende Therapie
Ambulante Mentalisatie Bevorderende Therapie Wubbo Scholte (w.scholte@degelderseroos.nl), klinisch psycholoog, is hoofd zorgprogramma Persoonlijkheidsstoornissen van de Gelderse Roos en lid van de wetenschapscommissie
Nadere informatieINTER-PSY Vechtdal Kliniek
Polikliniek en deeltijdbehandeling INTER-PSY Vechtdal Kliniek Polikliniek en deeltijdbehandeling Informatie voor patiënten, familie en naastbetrokkenen INTER-PSY Vechtdal Kliniek Algemene informatie INTER-PSY
Nadere informatieDepressie bij mannen en vrouwen: genderverschillen in behandeluitkomsten van farmacotherapie en gecombineerde therapie
oorspronkelijk artikel Depressie bij mannen en vrouwen: genderverschillen in behandeluitkomsten van farmacotherapie en gecombineerde therapie c.m.t. gijsbers van wijk, j. dekker, j. peen, f. de jonghe
Nadere informatieMindfulness bij somatoforme stoornissen. Hiske van Ravesteijn psychiater i.o.
Mindfulness bij somatoforme stoornissen Hiske van Ravesteijn psychiater i.o. Mindfulness-based cognitieve therapie (MBCT) bij somatoforme stoornissen Onverklaarde lichamelijke klachten 20% Persisterende
Nadere informatieOpleidingsreglement Nederlandse Vereniging voor Interpersoonlijke Psychotherapie
Opleidingsreglement Nederlandse Vereniging voor Interpersoonlijke Psychotherapie Inhoudsopgave: 1. Inleiding 2. Vooropleiding 3. Belangstellend lid-nvipt 4. Aspirant lid-nvipt 5. IPT-opgeleide 6. Therapeut
Nadere informatiePatricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn
Patricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn 9 november 2012 VU Medisch Centrum/GGZinGeest/Amsterdam Patricia van Oppen 1 Presentatie
Nadere informatieZorgpad Depressie. Depressie. Behandelmethode. 0 Cognitieve Gedragstherapie blended. Zorgpad Depressie 1
Zorgpad Depressie 1 Een zorgpad beschrijft hoe uw behandeling er uit gaat zien. En welke behandelmethode wordt gebruikt. Stap 1-5 zijn de standaard modules, voor iedereen. Evenetueel aangevuld met Plusmodules,
Nadere informatieAardbevingen en psychische klachten
Aardbevingen en psychische klachten (Karin Folkers, Klinisch Psycholoog) Jantien Mast, Verpleegkundig Specialist Peter Pijper en Coosje Klootwijk, verpleegkundigen Bouke Koopmans, psychiater Loppersum,
Nadere informatieCognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met
Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van
Nadere informatieGeautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc
Geautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc Jorrit Harms OSV: Dr. Kees van Boven Inhoud Achtergrond
Nadere informatieAmbulante behandeling
Ambulante behandeling Ouderen Ambulante behandeling Mondriaan Ouderen geeft behandeling aan mensen met psychische en psychiatrische problemen vanaf de derde levensfase. Mondriaan Ouderen heeft verschillende
Nadere informatieOplossingsgerichte therapie in de psychiatrische praktijk
korte bijdrage Oplossingsgerichte therapie in de psychiatrische praktijk j.m. bakker, f.p. bannink samenvatting Oplossingsgerichte therapie (ot) is een in de psychiatrische praktijk breed inzetbare vorm
Nadere informatie) amarum ( Voorspellers voor uitval uit een eendaagse CGT behandeling voor eetbuistoornis
) amarum ( Voorspellers voor uitval uit een eendaagse CGT behandeling voor eetbuistoornis Maartje Vroling Femke Wiersma Mirjam Lammers Eric Noorthoorn CGT is eerste keuze behandeling 70% reductie in eetbuien
Nadere informatieMindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,
Nadere informatieDepressie en behandeling
Depressie en behandeling De krenten uit de pap Max Güldner klinisch psycholoog-psychotherapeut Johan van Dijk klinisch psycholoog-psychotherapeut Krenten uit de pap Om welke krenten gaat het? Cognitieve
Nadere informatieDepressief realisme, angsthaas of zwartkijker?
Depressief realisme, angsthaas of zwartkijker? Realist? Zwartkijker? Angsthaas? Is daar wat aan te doen? Prof. dr. Claudi Bockting, Rijksuniversiteit Groningen Depressief realisme, angsthaas of zwartkijker?
Nadere informatieHoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het
Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve
Nadere informatieSamenvatting. (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Dit proefschrift gaat over depressie en de behandeling daarvan. Bestudeerd is of een behandeling bestaande uit de combinatie van medicatie en psychotherapie meer effectief
Nadere informatieCALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP
CALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP WAAROM CALM? Ongeveer 25% van de oncologische patiënten in de palliatieve fase ontwikkelt een depressie of aanpassingsstoornis.
Nadere informatieOnline behandeling van depressie. Drs. Carolien Christ Onderzoeker i.o. & Psycholoog
Online behandeling van depressie Drs. Carolien Christ Onderzoeker i.o. & Psycholoog Inhoud 1. Stand van zaken 2. Voorbeelden van internet-based interventies 3. Rondleiding behandelplatform 4. Rol van de
Nadere informatieBehouden Kiezen verkrijgen
Gek op School Behouden Kiezen verkrijgen Casus 1 Jan 23 jaar, student Rechten. Eerste psychose op zijn 20e tijdens studiereis. Aanmelding via de huisarts. 1e psychose onderzoek UCP: voorlopige diagnose;
Nadere informatieStadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen
Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Ralph Kupka hoogleraar Bipolaire Stoornissen VU Medisch Centrum Academische Zorglijn Bipolair, GGZinGeest Altrecht Bipolair Stabiel
Nadere informatieFarmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie. Critically Appraised Topic
Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie Critically Appraised Topic Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring
Nadere informatieResultaten van de pilotstudie
Resultaten van de pilotstudie Raphael Schulte, psychiater-psychotherapeut voorzitter werkgroep psychotherapie Achtergrond Lange traditie in Nederland: van Gent (1988), Honig (1992), Schulte (1994) Eerste
Nadere informatiePostscripta. Tijdschrift voor Psychiatrie 39 (1997) 3 263
Postscripta Preventie van agressieve incidenten Het artikel Preventie van agressieve incidenten van Nijman e.a. (1996) lazen wij met veel interesse. In hun studie naar een mogelijk effect van een aantal
Nadere informatieGGzE Centrum Bipolair. Centrum Bipolair. Specialistisch behandelcentrum voor mensen met een bipolaire stoornis. cliënten >>
GGzE Centrum Bipolair Centrum Bipolair Specialistisch behandelcentrum voor mensen met een bipolaire stoornis cliënten >> De bipolaire stoornis komt voor bij ongeveer 1 à 2 procent van de bevolking. Het
Nadere informatieSocial rhythm therapy voor mensen met een bipolaire stoornis
Social rhythm therapy voor mensen met een bipolaire stoornis Jan van Blarikom lezing lotgenoten contact, maandag 7 april 2014. Een van de opvallende kenmerken van een depressieve stoornis en de bipolaire
Nadere informatieRegistratie-richtlijnen
BEROEPSGEBONDEN BURNOUT/OVERSPANNING (niet in Europese Lijst van Beroepsziekten) (CAS: Burnout P611 en Overspanning P619) 1 Achtergrondinformatie Van burnout wordt gesproken indien sprake is van een langdurige
Nadere informatieKorte bijdrage Een driejarige follow-upstudie van twee groepstherapieprogramma s. lithiumprofylaxe bij patiënten met een bipolaire stemmingsstoornis
Korte bijdrage Een driejarige follow-upstudie van twee groepstherapieprogramma s toegevoegd aan lithiumprofylaxe bij patiënten met een bipolaire stemmingsstoornis door E.M. van Gent Samenvatting Groepspsychoëducatie
Nadere informatieNa een s uïcide s Jos de Keijser
Na een suïcide Jos de Keijser 20-9-2013 2013 overzicht Rouw en gecompliceerde rouw professioneel handelen na een suïcide, volgens de MD richtlijn ihlij ( veilig melden ) Gz psycholoog als nabestaande Normale
Nadere informatieAmbulante behandeling
Ambulante behandeling Ouderen Ambulante behandeling Mondriaan Ouderen geeft behandeling aan mensen met psychische en psychiatrische problemen vanaf de derde levensfase. Mondriaan Ouderen heeft verschillende
Nadere informatie1 5 JAN Zorginstituut Nederland. > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen
1 5 JAN. 2018 > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de Geschillencommissie van Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen (SKGZ) T.a.v. mevrouw Postbus 291 3700 AG ZEIST Zorg Eekholt 4
Nadere informatieInnovaties voor Amsterdammers met GGZ problematiek. Prof.dr. J.H. Smit jh.smit@ggzingeest
Innovaties voor Amsterdammers met GGZ problematiek Prof.dr. J.H. Smit jh.smit@ggzingeest Directeur Onderzoek & Innovatie GGZ Ingeest Afdeling Psychiatrie Vumc Psychiatrie in getallen: wereldwijd in 2010
Nadere informatie