Groot-Alveringem de ontstaansgeschiedenis van onze dorpen

Transcriptie

1 Groot-Alveringem de ontstaansgeschiedenis van onze dorpen Alveringem 1898 ha Beveren aan de IJzer 1235 ha Gijverinkhove 392 ha Hoogstade 566 ha Leisele 1538 ha Oeren 289 ha Sint-Rijkers 372 ha Stavele 1263 ha Izenberge 451 ha

2 De vorming van Groot-Alveringem 1970 De fusie van 1970 herleidde de 9 gemeentes tot 3: Alveringem (met Oeren, Sint-Rijkers en Hoogstade) Leisele (met Izenberge en Gijverinkhove) Stavele (met Beveren aan de IJzer) De nieuwe entiteit Alveringem strekt zich uit over 8002 ha en zit als het ware geklemd tussen Diksmuide, Lo-Reninge, Poperinge, Veurne, Vleteren en Frankrijk In 1976 werd de grote fusie doorgevoerd, die ook een einde stelde aan het onafhankelijk bestaan van Leisele en Stavele. Vanaf 1 januari 1976 werd Groot-Alveringem gevormd. Gemeentewapen 1963: rechts in lazuur 3 omgekeerde sparappels van goud. Links in goud een leeuw van sable, getongd van keel, met schuinkruis van sinopel over alles heen. Rechts staat het wapen van het O.L.Vrouwekapittel van Sint-Omaars. Dit kapittel bezat vermoedelijk sinds de 7 e eeuw de rechtsmacht over het zogenaamde Vrije van Sint-Omaars. In 1604 kocht de kasselrij Veurne- Ambacht een deel van de overheidsrechten over, namelijk de burgerlijke en strafrechterlijke macht. Links staat het wapen van de kasselrij Veurne- Ambacht. Het schild wordt geplaatst voor een H. Audomarus, rechtstaand en gemijterd. In de rechterhand houdt hij een kruis vast, in de linkerhand een staf met kromming. Met de fusie is Sint-Audomarus verdwenen uit het schild. Gemeentelogo Buiten: de landbouwactiviteit die nog steeds een belangrijke plaats inneemt, maar ook het landelijke karakter van de gemeente. Gewoon: het wonen op het platteland. Koppelteken: verbondenheid tussen de mensen, de fusie en de verbondenheid tussen de verschillende deelgemeenten. Samen groepeert de slogan Buiten-Gewoon het buitengewone karakter van Alveringem als leef-, woon- en feestgemeente in een landelijke omgeving. Een gemeente met uitzonderlijke mensen die met elkaar verbonden zijn. Kleuren: verwijzen naar het open landschap en het landelijke karakter.

3 Alveringem Germaans: Albuharinga haim = woning van de lieden van Albuhari. Herleidbaar tot Adalfrid-ing-hem = woonplaats van de leden van Adalfridus. Alveringem is ongetwijfeld één van de oudste nederzettingen in de Westhoek. Het toponiem dat uit de Merovingische-Karolingische periode dateert en de ligging op de noordoosthoek van het Plateau van Izenberge wijzen in die richting. Alveringem was duidelijk een moederparochie. Zeker Sint-Rijkers en waarschijnlijk ook Oeren zijn met de tijd uit de parochie afgesplitst. Na Veurne was Alveringem één van de belangrijkste parochies in de kasselrij van Veurne- Ambacht. Bij conflicten tussen stad en kasselrij, onder meer in en ook in 1664 trok de kasselrijmagistraat zich terug in Alveringem. De legende van de Sint-Audomarusput Bisschop Audomarus van Terwaan heeft in 663 het blindgeboren kind van Adalfried gedoopt waarna het kind terug kon zien. Adalfried zou vervolgens al zijn goederen geschonken hebben aan de H. Audomarus. De plaats waar het wonder plaats vond groeide uit tot een bedevaartsplaats met kapel die in 1892 afgebroken werd. De Putstraat herinnert nog aan deze plaats. Fortem Toponiem: voorthem = een doorwaadbare plaats Het gehucht vormt de verbinding van het dorp met de Lovaart. De Lovaart is een belangrijke verbinding, die Alveringem met Veurne, Lo en de IJzer verbindt. Het kanaal werd in 1867 verbreed en verdiept (van 7,5m naar 15,5m). In de 15 e en 16 e eeuw was Fortem belangrijk voor zijn lakennijverheid. In de tweede helft van de 18 e eeuw stond het bekend als smokkelaarsnest. Beveren aan de IJzer Brebona (Keltisch) en Bibruno (Oud-Germaans) = bever. De plaats wordt reeds vermeld in 806 als inplanting in een proostdij. De dorpskern van Beveren is gelegen op het uiteinde van de landtong tussen de IJzer en de Kallebeek. In het zuiden van de parochie lag de belangrijkste oversteek over de IJzer richting Roesbrugge. Het klooster van de Roesbrugge Damen In 1232 stichtten Willem van Bethune en zijn vrouw Elisabeth van Roesbrugge er een klooster. De nonnen volgden de regel van Augustinus en werden Victorinnen genoemd. In 1579 had het klooster te lijden onder de vernielingen en plunderingen door de Geuzen. Ten gevolge hiervan verhuisden de kloosterlingen in 1584 naar Ieper, waar hun klooster evolueerde naar het klooster van de Roesbrugge Damen. Het klooster in Beveren werd nooit meer heropgebouwd.

4 Blauwers en commiezen In de 19 e eeuw kende de parochie zijn hoogtepunt onder impuls van de grenshandel. De smokkelaars (blauwers) probeerden de Franse grens over te steken met boter, tabak en andere smokkelwaar om zo de invoertaksen te vermijden. De douaniers (commiezen) patrouilleerden langs de grens om de smokkelaars tegen te houden. Gijverinkhove Gibahardinga hofa = boerderij/hof van de lieden van Gibahard. De dorpskern van Gijverinkhove heeft zijn middeleeuwse uitzicht bewaard. De kerk staat nog steeds geïsoleerd met daar rond de verspreide woningen. Het eigenlijke zwaartepunt heeft zich in de loop van de 19 e eeuw naar het gehucht Weegschede verplaatst, waar een T-vormig straatdorp ontstond. De legende van de drie ridders Omstreeks 1200 zouden er in het kasteel van Gijverinkhove, dat in de omgeving van de kerk stond, drie ridders hebben gewoond. Na de dood van hun moeder lieten ze het beheer van hun goederen over aan de dienstknecht en verlieten het dorp. Hun moeder had hen een geheim toevertrouwd. Elk ging zijn eigen weg. Na de dood van de dienstknecht verviel het kasteel. Op een zekere dag kwamen drie oude mannen de kasteeldreef opgelopen. Niemand herkende hen. Wanneer ze om de dienstknecht vroegen, vertelden de inwoners dat hij reeds 60 jaar overleden was. De drie broers gaven een som geld aan de pastoor van het dorp met het verzoek om voor elk van hen een kapel te bouwen. Daarvan zouden er nu nog twee bestaan: de kapel O.L.Vrouw van Troost en O.L.Vrouw van de drie boompjes. De herberg In de drie ridders scheewege (nu: De Drie Ridders) herinnert aan de plaats waar de broers uit elkaar gingen. Daar waar hun wegen zich scheidden = Weegschede. Hoogstade Germaans: hauha (hoog) en stadi (plaats). De topografie van de dorpskern die zich op een iets hoger gedeelte bevindt, verklaart deze naam. Omtrent het dorp is weinig geweten. De plaats kreeg een nieuwe impuls met de aanleg van de steenweg Veurne-Ieper tijdens de Oostenrijkse periode. De eigenlijke dorpskom kreeg toen zijn huidige uitzicht. Het patroonsrecht van de parochie, die voor het eerst in 1268 werd vermeld, hoorde toe aan de augustijnerabdij van Eversam in Stavele. In 1578 vond op het gehucht Collaertshille de eerste gewapende bijeenkomst plaats van de Geuzen in Veurne-Ambacht. Hoogstade in de Eerste Wereldoorlog Tijdens de Eerste Wereldoorlog speelde Hoogstade een niet te onderschatten rol. In rustoord Clep werd op 29 januari 1915 het Belgian Field Hospital ingericht. Bij het gebouw kwamen zes grote paviljoenen. In het rustoord werden acht operatiekamers ingericht. De keuze van de site was ingegeven door de ligging op slechts 10km van het front en bij de grote weg. Zo n 1320 soldaten zijn er overleden.

5 Izenberge Germaans: Isan berga = berg van Iso. De oorsprong van Izenberge is onduidelijk. De plaats werd waarschijnlijk al in de Romeinse periode gebouwd, want er kruisen twee Romeinse wegen (bewaard in de Oude Molenstraat, Kazernestraat en Izenbergestraat). Izenberge was in de 16 e eeuw een belangrijk centrum dat over een eigen rederijkerskamer beschikte. Het dorp leverde dan ook talrijke intelligensa af zoals Christian Cellarius (professor Grieks, 1 e helft 16 e eeuw), Paulus Leopardus en Franciscus Nansius (burgemeester van het Brugse Vrije). Het mirakel van Izenberge Een boerenknecht die een boom aan het snoeien was, viel uit de boom en bleef door tussenkomst van Onze-Lieve-Vrouw aan de takken van de boom hangen. Tijdens zijn val wierp hij namelijk een blik op het beeld van Onze-Lieve-Vrouw. De boerenknecht vertelde zijn verhaal in het dorp. Zo is de verering van Onze-Lieve-Vrouw in Izenberge begonnen. Er werd in 1654 een kapel gebouwd ter ere van Onze-Lieve-Vrouw van Barmhartigheid en is sindsdien een bedevaartsoord geworden. Leisele Eerste vermelding: Lincellam. Lindo (linde) en Sali (eenbeukig huis) = huis bij de lindeboom. De kern van het dorp wordt gevormd door de site van De Burg, vermoedelijk een oude motte van de heren van Leisele, die later evolueerde tot een kasteelhoeve. Het dorp beleefde een bloeiperiode onder impuls van grenshandel in de 19 e eeuw, net als in Beveren aan de IJzer. Oeren Horen (1231) verwijst naar hore = slijk (bodemgesteldheid op die plaats). Oer is vermoedelijk een moer-toponiem, zoals de Moeren. De volksetymologie maakt graag de associatie met hoeren. Een volksverhaal vertelt hoe het dorp oorspronkelijk Maagdendale zou genoemd hebben. Oeren splitste zich vermoedelijk van Alveringem af. Wanneer en waarom is niet duidelijk. De kern van het dorp wordt gevormd door een omwalling, die vermoedelijk een verdedigingskern vormde. De parochie werd in 1808 opgeheven en bij Alveringem gevoegd. Van Maagdendale naar (H)Oeren De overlevering van de naam van het dorp heeft een kleurrijke verklaring. In een kwade bui zou de pastoor de naam van de gemeente Maagdendale in Hoeren veranderd hebben toen er niet voldoende maagden bleken te zijn om het beeld van Onze-Lieve-Vrouw in de processie te dragen.

6 Sint-Rijkers Genoemd naar de patroonheilige Sint-Richardus. Sint-Rijkers splitste vermoedelijk in de loop van de 11 e eeuw af uit het grondgebied van Alveringem. De dorpskern is nu verdwenen, maar situeerde zich binnen de Dolfijnstraat, Sint- Rijkersstraat en Papestraat. De kerk, toegewijd aan Sint-Richardus, ontstond vermoedelijk uit een kapel in de 11 e eeuw bediend vanuit Mesen. In 1803 is de parochie met Hoogstade samengevoegd. Het oude gemeentehuis werd in 1965 afgebroken en naar het openluchtmuseum van Bokrijk gebracht, waar het nog steeds te bewonderen is. Stavele Oudste vernoeming: Stafala (1110). Germaans: staba (staf, stok) en lauha (bosje op hoge zandgrond). Op het grondgebied van de gemeente lag de proostdij van Eversam, die in 1091 gesticht werd. In Stavele lag de heerlijkheid en het kasteel van de heren van Stavele, die van omstreeks 1300 tot 1700 de titel burggraven van Veurne droegen. Hun kasteel was ten oosten van de huidige kerk gelegen. Het geheel werd in 1697 afgebroken. De Rosten van Stavele De Stavelenaars dragen de titel van Stavelsche Rosten. De achtergrond berust op een legende. Jan van Stavele was één van de kasteelheren van Stavele. Wegens zijn hoogblonde haar werd hij in de volksmond Jean le Roux genoemd. In de middeleeuwen bestond het cuissagegerecht vrij vertaald het dij- of billenrecht. Wanneer een meisje van het dorp in het huwelijk trad had de heer het recht om de eerste huwelijksnacht met dit meisje door te brengen. Onze dappere Stavelse Jan heeft hier veel gebruik van gemaakt. Het zal dus niemand verbazen dat veel van de eerstgeboren Stavelenaars een rosse haartooi kregen toebedeeld. De abdij van Eversam De geschiedenis van Stavele hangt nauw samen met die van de abdij van Eversam, in 1901 gesticht door Walbertus, kanunnik van Kassel. De abdij werd in 1794 verwoest tijdens de Franse Revolutie. Alleen de hoeve in de Eversamstraat verwijst nog naar de historische abdij. In de Eerste Wereldoorlog ( maart 1916) werd op de hoeve een grote militaire badinrichting en wasserij opgericht en moest de belabberde hygiëne van de militairen verbeteren. De instelling werd voorbehouden voor de troepen van het zuidelijk gedeelte van het Belgische front. Er werkten bijna 200 militairen en 295 vrouwen uit de omgeving. Deze informatiebrochure werd opgesteld door dienst Toerisme en Cultuur Alveringem. De informatie is afkomstig van verschillende documenten en publicaties over de geschiedenis van Groot-Alveringem. Dienst Toerisme en Cultuur Sint-Rijkersstraat Alveringem cultuur@alveringem.be