Begrippen Jaarverslaggeving

Transcriptie

1 1 Begrippen Jaarverslaggeving dr. Peter Epe RA drs. Wim Koetzier Eerste druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten

2 Ontwerp omslag: G2K Designers Groningen/Amsterdam Omslagillustratie: istockphoto Eventuele op- en aanmerkingen over deze of andere uitgaven kunt u richten aan: Noordhoff Uitgevers bv, Afdeling Hoger Onderwijs, Antwoordnummer 13, 9700 VB Groningen, info@noordhoff.nl / Noordhoff Uitgevers bv Groningen/Houten, The Netherlands. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior written permission of the publisher. NUR 786 ISBN

3 Inleiding Het boek Jaarverslaggeving van dr. P. Epe en drs. W. Koetzier is het complete standaardwerk voor de studie in externe verslaggeving op hbo/wo-niveau. Deze samenvatting/ begrippenlijst geeft een overzicht van de belangrijkste begrippen per hoofdstuk/paragraaf uit de 6 e druk (ISBN ). De begrippenlijst/samenvatting is gemaakt om het studeren van de student in dit vakgebied te vereenvoudigen. De student krijgt op deze manier een overzicht in hoofdlijnen. In deze samenvatting wordt verwezen naar het boek Jaarverslaggeving, voor het juiste begrip en context is het hoofdboek onontbeerlijk. Per (sub)paragraaf zijn de definities en waar relevant opsommingen en formules weergegeven zodat de kern van die paragraaf duidelijk is en een kapstok is voor verdere studie. De student kan het optimaal opzetten voor het herhalen van de kern van de stof. Met veel dank aan Imara Dorrestein voor het opzetten van de structuur van deze begrippenlijst/samenvatting. Dr. Peter Epe Drs. Wim Koetzier

4

5 Inhoudsopgave 1 Externe verslaggeving: relaties met andere vakgebieden en ontwikkeling Doelstellingen en belanghebbenden Interne en externe informatieverschaffing Samenhang met andere vakgebieden Externe jaarrekening Balans en resultatenrekening Verband tussen de balans en de resultatenrekening Rentabiliteit, solvabiliteit en liquiditeit Ontwikkeling van externe verslaggeving Functies van de jaarrekening Kwaliteitskenmerken van de jaarrekening Creative accounting Wettenschappelijk onderzoek op het terrein van de externe verslaggeving 14 2 Waarde en winst Grondslagen van het economisch waardebegrip Relevantie en betrouwbaarheid Grondslag van het boekhoudkundig waardebegrip Relevantie en betrouwbaarheid Economisch versus boekhoudkundig waardebegrip Ontwikkeling binnen het boekhoudkundig waardebegrip Economic value added versus winst 17 3 Basisprincipes van de boekhoudkundige waarde- en winstbepaling Toerekeningsbeginsel of accrual principle Realisatieprincipe Matchingprincipe Continuïteit Bestendigheid of stelselmatigheid Voorzichtigheid een omstreden uitgangspunt 19, 4 Regelgevers en toezichthouders Institutionele kader van de externe verslaggeving International accounting standards board Nederlandse wetgever Accountant Autoriteit Financiële Markten Ondernemingskamer 23 5 Regelgeving: materiële en formele aspecten van de publicatieplicht Onderdelen van het jaarrapport Jaarrekening Jaarverslag Overige gegevens Wettelijke bepalingen Deponering Bevoegde organen Termijnen Sancties Accountantscontrole Materialiteit Toelichting Gebeurtenissen na balansdatum Schattingswijzigingen en stelselwijzigingen 28 6 Vaste activa Indeling en vorm van de balans Inleiding immateriële vaste activa Kosten van onderzoek en ontwikkeling Kosten van concessies, vergunningen en dergelijke Kosten van goodwill Overige immateriële vaste activa Waarderingsgrondslagen immateriële vaste activa Materiële vaste activa Begripsbepaling en rubricering Afschrijvingen en theoretische benadering Standaardafschrijvingsmethoden Invloed van een ideaalcomplex op de afschrijvingen Regelgeving inzake afschrijvingen Gebeurtenissen na aanschaf Waarderingsgrondslag Financiële vaste activa 34

6 7 Vlottende activa Begripsbepaling en rubricering Soorten voorraden In de voorraad te activeren kosten Absorption costing versus direct costing Waarderingsgrondslag van voorraden Langlopende werken Vorderingen Effecten Liquide middelen 38 8 Eigen vermogen Inleiding rubricering eigen vermogen Kapitaalbegrippen Inkoop van eigen aandelen Verstrekking van personeelsopties Herwaarderingsreserves Andere wettelijke reserves Statutaire reserves Overige reserves Niet-verdeelde reserves Gebonden en vrij eigen vermogen 43 9 Vreemd vermogen Begripsbepaling en onderverdeling Karakter van voorzieningen Regelgeving inzake voorzieningen Voorziening voor risico s uit claims, geschillen en rechtsgedingen Voorziening voor milieurisico s Voorzieningen voor pensioenverplichtingen en vervroegd uittreden van personeel Voorzieningen voor activa Voorziening voor reorganisatie Voorziening voor assurantie eigen risico Rubricering en waardering Bijzondere leningsvoorwaarden Voorwaardelijke verplichtingen Pro memorie-verplichtingen Kasstroomoverzicht Belang en status van kasstroomoverzichten Rubricering van het kasstroomoverzicht Voorbeeld van een kasstroomoverzicht Instandhoudings doelstellingen en waarderings grondslagen Instandhoudingsdoelstelling Waardering van de materiële activa Regelgeving inzake winstbepalingsstelsels Introductie van het centrale voorbeeld Historischekostenstelsel Toepassing van historische kosten op de vaste activa FIFO Gemiddelde inkoopprijs LIFO IJzerenvoorraadstelsel Vermogensbepaling Prijsdaling Regelgeving inzake historische kosten Vervangings waardestelsel Essentie van het vervangingswaardestelsel Bepalen van de vervangingswaarde Theoretische achtergrond Inhaalafschrijvingen Speculatieresultaten Diversiteitsverschijnsel Bezwaren vanuit de praktijk Financieringsvariant Regelgeving inzake het vervangingswaardestelsel Toepassing van het vervangingswaardestelsel in de praktijk Resultatenrekening Keuzemogelijkheden bij de opstelling van de resultatenrekening Categorische resultatenrekening Functionele resultatenrekening Segmentatie Gewone, bijzondere en buitengewone resultaten Rechtstreekse vermogensmutaties Verwerking van langlopende werken in de resultatenrekening Completed contract method Percentage of completion method Toegevoegde waarde Overige winst bepalings stelsels Modern nominalisme: de Nederlandse invulling Amerikaanse invulling Stelsel-Bakker General price-level accounting 64

7 16 Kapitaalbelangen Inleiding waarderingsgrondslagen Aanschafprijs Actuele waarde Reële waarde Nettovermogenswaarde Equitymethode Onderlinge leveranties Ad 1 Subsidiaries Ad 2 Associates Ad 3 Financial assets Dochtermaatschappij, deelneming en belegging Fiscale waardering van deelnemingen Wettelijke reserve deelnemingen Gekochte goodwill begripsbepaling Positieve goodwill Negatieve goodwill Informatieverschaffing Consolidatie Enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening Regelgeving inzake consolidatie Regelgeving van de IASB Regelgeving van de wet en de RJ Geconsolideerde balans als mix van waardes Aansluiting tussen enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening Onderlinge leveranties Consolidatie van niet-100%- kapitaalbelangen Omgekeerde overnames Vreemde valuta Valutarisico Afgewikkelde transacties Niet-afgewikkelde transacties Afdekking van valutarisico s Wijze van bedrijfsuitoefening Gelijke functionele valuta temporal principle Verschillende functionele valuta s closing-rate method Hyperinflatie Toepassing in de praktijk Winstbelasting en 19.2 Inleiding winstbepaling Voorziening latente belastingverplichtingen Permanente component in tijdelijke verschillen Definitieve verschillen onderdruk en overdruk Toepassing van het vervangingswaardestelsel Latente belastingen in het kader van een overname Waarderingsgrondslag Wijziging belastingtarief Resultaatbenadering versus balansbenadering Naamgeving voorziening voor latente belastingverplichtingen en latente belastingvorderingen 84

8

9 9 1 Externe verslaggeving: relaties met andere vakgebieden en ontwikkeling Doelstellingen en belanghebbenden Organisatie Doelstellingen Belanghebbenden Een samenwerkingsverband van mensen en middelen dat is gericht op het realiseren van bepaalde doelstellingen. Het behalen van winst, het verkrijgen van een bepaalde marktpositie, het leveren van een bijdrage aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheden. Leiding van de organisatie en haar overige werknemers, de eigenaren van de organisatie (aandeelhouders), andere feitelijke en potentiële vermogenverschaffers (banken), afnemers en leveranciers, de overheid, vakbonden Interne en externe informatieverschaffing Interne informatieverschaffing Externe informatieverschaffing Deze is gericht op de informatiebehoefte van de leiding voor het nemen van beslissingen en het beheren van het bedrijfsproces. Dit is het terrein van management accounting of interne berichtgeving. Er zijn hierbij geen wettelijke regels van toepassing. Deze is gericht op de informatiebehoefte van derden (de belanghebbenden, op uitzondering van de leiding) voor hun oordeelsvorming en/of besluitvorming ten aanzien van de organisatie. De informatie is mede bedoeld om verantwoording af te leggen over het gevoerde beleid. Deze vorm betreft het terrein van de financial accounting of de externe verslaggeving. Er zijn hierbij wettelijke regels van toepassing VERSCHILLEN TUSSEN INTERNE EN EXTERNE INFORMATIEVERSCHAFFING: Intern Extern Wettelijke voorschriften nee ja Frequentie vrijwel doorlopend periodiek Detaillering zeer gedetailleerd meer globaal Tijdstip van berichtgeving vrij snel na eind periode later Mogelijke neiging tot creative acc. nee ja

10 10 Noordhoff Uitgevers bv Samenhang met andere vakgebieden Er zijn drie soorten jaarrekeningen: Zie figuur 1.1 op blz. 19 voor de samenhang tussen financial accounting en andere vakgebieden. 1.2 Externe jaarrekening Externe jaarrekening Deze bestaat uit de balans en de winst-en-verliesrekening (resultatenrekening) en de op beide stukken betrekking hebbende toelichting Balans en resultatenrekening Balans Resultatenrekening Vaste activa Vlottende activa Eigen vermogen Vreemd vermogen Voorzieningen Materiële activa Monetaire posten Een momentopname van de waarde van de activa en de passiva van de onderneming. Ook wel winst-en-verliesrekening. Dit is een overzicht van de opbrengsten en de kosten in een bepaalde periode en geeft voor diezelfde periode het resultaat weer. Vermogen geïnvesteerd in vaste activa komt in de regel pas op lange termijn weer in geldvorm vrij, bijvoorbeeld gebouwen. Dit vermogen komt in de regel op korte termijn vrij, bijvoorbeeld voorraden. Ook wel permanent vermogen, risicodragend vermogen of ondernemend vermogen. Dit vermogen is verschaft door de eigenaren en staat voor onbepaalde tijd ter beschikking van de onderneming. Ook wel risicomijdend vermogen of niet-ondernemend vermogen. Het is het vermogen dat ter beschikking is gesteld door schuldeisers. Verplichtingen waarvan de omvang en/of het tijdstip van nakoming niet exact te bepalen zijn, maar wel redelijkerwijs in te schatten. Deze post valt onder het vreemd vermogen. Duurzame productiemiddelen en voorraden die moeten worden vertaald in geld. Vorderingen en liquide middelen (activa) of schulden en voorzieningen (passiva). Voor een voorbeeld van een balans: zie blz. 22. Voor een voorbeeld van een winst-en-verliesrekening: zie blz. 23.