Help ons om n beter produk te lewer met elke druk deur voorstelle te stuur aan: Eerste uitgawe 2016

Transcriptie

1 Ander boeke in dié reeks eks Help ons om n beter produk te lewer met elke druk deur voorstelle te stuur aan: improve@amaniyah.co.za. Eerste uitgawe 2016 Waarskuwing!! Alle regte voorbehou volgens die Suid-Afrikaanse kopiewet. Geen gedeelte van hierdie boek mag gereproduseer word deur fotokopiëring of enige ander metode sonder skriftelike verlof van die uitgewer en skrywer nie. Enige persoon wat enige ongemagtigde optrede uitoefen in verhouding met hierdie publikasie mag onderhewig wees aan kriminele vervolging en siviele eise teen beskadiging. Saamgestel deur A. De Jager Uitgegee deur: Tel: Cell: (no sms Vodacom)/ (no sms MTN) admin@amaniyah.co.za/ ISBN

2 INHOUDSOPGAWE KWARTAAL 1 Eenheid 1 1. Grafika en tekeninge 1 2. Lyne en die doel van lyne 2 3. Verhouding en akkuraatheid 4 4. Werkstekening 6 5. Ortografiese projeksie 7 Eenheid 2 6. Strukture en materiale Kragte en Laste Eienskappe van Konstruksiemateriale 24 Eenheid 3 9. Mini-Praktiese Assesserings taak 27 KWARTAAL 2 Eenheid 1 1. Pneumatiese-en Hidrouliese stelsels 39 Eenheid 2 2. Hidrouliese pers Hidrouliese domkrag Meganiese voordeel deur hidroulika 44 Eenheid 3 5. Meganismes en die funksies wat meganismes vervul Verskillende katrolle en meganiese voordeel wat dit skep 47 Eenheid 4 7. Verskillende tipes ratte 50 Eenheid 5 8. Mini-Praktiese Assesserings taak 53

3 KWARTAAL 3 Eenheid 1 1. Elektriese stelsels Simbole van komponente Serie-en parallelle stroombane Spanning, stroom, krag en weerstand 69 Eenheid 2 5. Resistors Waardes van Spanning, Weerstand en Stroom 75 Eenheid 3 7. Komponente van elektroniese apparate Diodes en LED s Transistors (NPN-tipe) Sensors 83 Eenheid Mini-Praktiese Assesserings taak 86 KWARTAAL 4 Eenheid 1 1. Materiale en preservering Galvanisering Elektroplatering 102 Eenheid 2 4. Preservering van kos Verskillende maniere om kos te preserveer 106 Eenheid 3 6. Plastiek in die algemeen Eienskappe van plastiek Herwinning van plastiek 110 Eenheid 4 9. Mini-Praktiese Assesserings taak 113

4 1. Inleiding A 2. Gereedskap B 3. Veiligheid D 4. Ingenieursgrafika en ontwerp F 5. Tekenskrif G 7. Ontwerp en teken van sketse H 8. Sny-lyste L

5 1. Inleiding Die wêreld is besig om elke dag te vernuwe en die idees van vandag is more vergete indien dit nie ondersoek en neergeskryf word nie. As gevolg van die groei in tegnologie kan ons nie anders as om te vernuwe met ons idees nie en dis die jeug van vandag wat die tegnologie van môre moet ontwerp en bou sodat ons vooruit kan gaan. In die vak gaan ons jou denke prikkel en jou die kans gee om dalk die volgende groot idee in die wêreld te ontwerp. Doel van Tegnologie Prakties Ons doel is om die leerders lief te jong ouderdom blootstelling te gee aan gereedskap, tekeninge en bou van projekte. Dis belangrik om van vroeg af die leerders se kreatiewe denke te stig en verskeidenheid vakke bekend te stel deur tegnologie prakties. Tegnologie prakties ontwikkel die volgende: Handvaardighede. Logiese denke. Bevorder entrepeneurskap Bied nuwe geleenthede vir leerders Stel leerders aan verskillende vakke voor Bied die leerders wat tegnies aangelê is geleentheid om te presteer Bied leerders die geleentheid om met gereedskap te werk wat hulle nie tuis het nie, of kan bekostig nie Veilige gebruik van gereedskap en sentrums A

6 2. Gereedskap Gereedskap wat in werksentrum gebruik gaan word Handgereedskap: Kombinasie tang Ster-punt skroewedraaier Kant-sny tang Plat-punt Skroewedraaier Lang-bek tang Blikskêr/ Skêr Ystersaag Maatband Rugsaag Hamer Elektriese gereedskap: Gomgeweer Handboormasjien Soldeerbout B

7 Korrekte gebruik van gereedskap in die werksentrum Kombinasie tang Kant-sy tang Lang-bek tang Ystersaag Rugsaag Maatband Hamer Ster-punt skroewedraaier Plat-punt skroewedraaier Blikskêr Handboormasjien Gomgeweer Soldeerbout Hou die tang altyd stewig vas, handgreep meer na die agterkant van die handvatsel toe. Drukkrag word toegepas. (klas 1 hefboom) Maak seker die tande van die saag wys na die voorkant. Baie belangrik om nie die saag deur die voorwerp te probeer druk nie maar deur te saag. Gebruik die volle lengte van die lem as jy saag. Staan met linkerbeen effens voor regterbeen (as jy regs is) hou voorwerp stewig vas met linker hand. Gebruik die volle saag lengte om deur die hout te saag. Saag teen hoek van grade. Maak seker die maatband word nie geknak nie. Kyk dat jy in die regte eenheid meet. Moet nooit merke op die maatband maak met pen nie. Hou greep stewig dat die hamer nie uit jou hand gly nie. Kap altyd op stewige soliede voorwerp. Hou hamer korrek vas. Maak seker die punt wat jy gebruik is gepas vir die skroef. Moet nooit forseer nie, jy staan di Werk altyd weg van jou lyf af. Maak seker jou greep is stewig. Hou vingers weg van hand wat die voorwerp vashou, weg van snykant af. Boor altyd weg van jou lyf af. Maak seker die voorwerp wat geboor word, is stewig vasgeklamp. Moet nooit die boor op die boorpunt neersit nie (dit buig). Moet nooit die boor neersit terwyl die boorpunt nog draai nie. Verwyder die boorsleutel voor boor ingeprop word. Maak gebruik van boor-balk. Maak seker dat jy nie te veel gom aan die voorwerp sit nie, dit moet nie slordig lyk nie. Vee die punt van geweer skoon na gebruik. Sorg altyd dat die punt warm genoeg is voor daar soldeer word. Hou die soldeerbout en soldeersel teen 45 grade om die effektiefste werkhoek te kry, sodoende sal jy duidelik kan sien wat jy doen en beserings voorkom. Onderwysers wenke C

8 3. Veiligheid Veiligheid in die werksentrum Die volgende veiligheidsreëls is daar gestel om jou, die onderwyser en leerders veilig te hou: Geen gehardloop in die werksentrum nie. Jy mag nie aan leerder stamp terwyl hy werk nie. Daar moet voldoende werksplek toegedien word aan elke leerder. Hou die sentrum altyd skoon veral die vloer en werksbanke. Verwyder alle afvalmateriaal sodat niemand daaroor val nie. Maak seker dat gereedskap weggebêre word na gebruik. Klas mag nooit sonder toesig gelaat word nie. Wanneer daar met gereedskap gewerk word moet dit korrek gebruik word vir die doel waarvoor dit gemaak is. Geen grappies word toegelaat met gereedskap nie, jy kan iemand baie erg beseer. Geen loshangende klere bv. das moet afgehaal word, geen ringe of armbande mag gedra word nie. Geen kos word toegelaat in die sentrum nie. Hare moet vasgemaak wees. Onderwysers wenke. D

9 Veiligheid by gebruik van gereedskap Kombinasie tang Kant-sy tang Lang-bek tang Ystersaag Rugsaag Maatband Ster-punt skroewedraaier Plat-punt skroewedraaier Blikskêr Handboor-masjien Gomgeweer Soldeerbout voorwerp sny of vasknyp. Hou saag stewig vas. Moenie na daar gesaag is aan die lem vat nie, dit is baie warm en kan blase veroorsaak. Maak seker die maatband word nie geknak nie. Kyk dat jy in die regte eenheid meet. Moet nooit merke op maatband maak met pen nie. Maak seker dat die punt van die skroewedraaier nie gly nie, dit kan wond aan vel maak. Maak seker jou greep is stewig. Hou vingers weg van hand wat voorwerp vashou, weg van snykant af. Boor altyd weg van jou lyf af. Maak seker die voorwerp wat geboor word, is stewig vasgeklamp. Moet nooit die boor op die boorpunt neersit nie (dit buig). Moet nooit die boor neersit terwyl die boorpunt nog draai nie. Verwyder boorsleutel voor boor ingeprop word. Hang die gomgeweer altyd na gebruik terug op die rak. Maak seker dat die krag afgesit word na gebruik van die gomgeweer. Pasop vir warm gom, dit kan erge blase veroorsaak as dit op vel kom. Hang die soldeerbout na gebruik terug op die rak. Maak seker die warm punt is nie naby iets wat dit kan smelt of brand nie. Pasop vir warm punt, dit kan erge brandwonde veroorsaak. Identifiseer die verkeerde of onveilige gebruik van gereedskap in die wekswinkel en skryf dit neer in die gegewe lyne: E

10 4. Ingenieursgrafika en ontwerp Tekengereedskap vir tegnologie 2H Pazer 300mm Liniaal 45 grade driehoek 60 grade driehoek Passer Gradeboog Uitveër F

11 5. Tekenskrif Dis belangrik dat die letters altyd aan die bo- en onderkant van die lyn raak. Ons skryf ook altyd in hoofletters. Onderwysers wenke G

12 Inoefening van tekenskrif Onderwysers wenke H

13 Skryf jou skoollied in tekenskrif oor:

14 Simbole Simbool Naam Oefen Soliede muur Muur wat nie plafon raak nie Deur, wys na watter kant dit oopmaak Skuifdeur Bad Toilet Stort Dubbel kombuiswasbak Enkelbed Enkel leunstoel J

15 6. Ontwerp en teken van sketse skets ontwerp en teken By ontwerp v model of plan moet daar altyd na paar aspekte gekyk word: Kreatiwiteit Oorspronklikheid Verhouding van sketse Fokuspunte Behoefte van die kliënt vir wie jy iets ontwerp By die skets self, kyk na die volgende: Spasiëring van skets op bladsy, jy wil nie begin en dan pas jou skets nie in nie. Maak gebruik van byskrifte op al jou sketse wat geteken word. Maak seker dat daar nie vuil merke op jou papier is nie, werk altyd met skoon hande. Netheid is v skets teken. Jou afmetings moet 100% korrek wees. Tekentegnieke: lang lyn moet trek, rol die potlood in jou vingers terwyl jy trek om te verhoed dat die punt stomp word. de (bv. 2H of HB) om verskillende lyn-tipes te kry. Maak seker jou potlood is altyd s hoek van 45 grade. Maak gebruik van tekendriehoeke om seker te maak jou skets is loodreg (90 grade) op papier K

16 7. Sny-lys Ho sny-lys sny-lys is om jou werk op die projek so vinnig as moontlik af te handel. Indien die sny-lys korrek en vinnig voltooi word, sal daar minder materiaal gemors word. sny-lys uit? Om dit eenvoudig te verduidelik, jy soek die volgende: Lengte van voorwerp wat gesny moet word. Breedte van die voorwerp. Hoogte van die voorwerp. As die lengte, breedte en hoogte gekry is, weet ons hoe groot die voorwerp presies moet wees. (In graad7, 8 en 9 sal die breedte van die materiaal gewoonlik nie gesny hoef te word nie.) Om dit te vergemaklik kan jy altyd jou verskillende dele benoem, bv. A, B of C Bly vir veiligheid weg van getalle af want dit kan jou deurmekaar maak as die sny-lys geskryf word. L

17 Hoe skryf j sny-lys korrek neer Om die sny-lys neer te skryf moet jy eers bepaal hoeveel jy nodig het van die spesifieke voorwerp wat ewe groot gesny moet word. Kyk na Figuur A. D B C C B A Figuur A M

18 Sny-lys van Figuur A Indien die volgende projek vervaardig moet word sal die sny-lys as volg geskryf word: Paneel A: 1x165x230 (5mm dikte laaghout) Paneel B: 2x165x50 (10mm dikte Laaghout) Paneel C: 2x230x50 (10mm dikte laaghout) Paneel D: 1x216x115 (12mm dikte laaghout) Jou sny-lys is nou voltooi. Pa iguursaag of handrugsaag gebruik om die vorm van die handvatsel uit jou stuk van 216x115 te sny. Dis altyd belangrik om die volgende in ag te neem by jou sny-lys en die bou van die projek: Ons meet altyd in mm. Maak seker of jy die buite-of binne maat van die voorwerp moet vat. Maak 100% seker van die dikte van die materiaal waarmee gewerk word veral as daar verskillende paneeldiktes betrokke is. Nommer jou projek deeglik. bv. A B C Werk eers jou sny-lys 100% korrek uit voor jy begin saag. Meet eerder 2 keer voor jy verkeerd saag. As jy klaar is met paneel A, skryf die mates op jou paneel sodat jy nie later deurmekaar raak nie. Onderwysers wenke. N

19 EENHEID 1 Ontwerpvaardighede, Teken vaardighede, Ortografiese projeksie: Eerstehoekse-ortografiese projeksie. Hersiening van tekengereedskap. 1. GRAFIKA EN TEKENINGE Wat is die doel van grafika? Verskillende tekeninge waarop ons gaan fokus in Graad 9: 1

20 2. LYNE EN DIE DOEL VAN LYNE: Buitelyne - Buitelyne kan n dik of dun lyn wees. - Dit is wat die persoon sien wat na die skets kyk. - Dis baie duidelike lyne. Konstruksielyne of maatlyne Aaneenlopende vryhandlyne Hartlyne Verborge detail lyne - Dis die lyne wat gebruik word om te help om die skets korrek te teken. - Baie ligte lyne - Word gebruik om afmetings aan te toon - Word tydens die ontwerpstadium gebruik. - Dis dieselfde dikte as die buitelyne. - Word gebruik om aan te toon waar n voorwerp op die skets afgesny word - Word ook gebruik om simmetrie aan te toon op n skets (dit wat aan die linkerkant van lyn is, is die selfde as aan die regterkant van die lyn). - Dieselfde dikte as konstruksielyne. - Word gebruik om dit wat ons aan die binnekant of agterkant van die projek teken, aan te toon. - Dieselfde dikte as konstruksielyne. Buitelyne Konstruksielyne of maatlyne Aaneenlopende vryhandlyne Hartlyne Verborge detail lyne 2