Snellezen. Slimmer lezen.

Transcriptie

1 Snellezen. Slimmer lezen. Hoe kan je slimmer omgaan met stapels informatie? Alphonse Degryse, ADC commv 1333 Laat je beursdeelname renderen ADC commv VEWA 2013 Het copyright van deze publicatie is geregistreerd bij VEWA, Vereniging voor Wetenschappelijke en Educatieve Auteurs. Gebruik van de inhoud door derden is vrij mits volledige bronvermelding. 3

2 De plaats van slimmer lezen en leesvriendelijk & succesvol schrijven Geschreven informatie is slechts één kanaal om boodschappen over te dragen. Geschreven informatie wint aan effectiviteit wanneer lezer en schrijver elkaar gemakkelijker vinden. Daarom zijn lezen en schrijven twee invalshoeken van één probleemstelling. Snellezen is een competentie die toelaat méér te lezen en toch goed te begrijpen wat je gelezen hebt. Bevattelijk lezen noemde men dit in de jaren '70. Volwassenen lezen gemiddeld woorden/minuut WpM met een leesbegrip van zo'n 70%. Algemeen wordt aanvaard dat iemand snelleest wanneer hij dubbel zo snel leest als de referentiegroep waartoe hij behoort, en minstens hetzelfde bevattingsvermogen behoudt. Snellezen gaat over leestijd. Je zou dan kunnen denken dat het volstaat sneller met je ogen over het blad te glijden. Dat werkt ook wel, al begint snellezen bij slim lezen. Net door die ganse teksten of tekstfragmenten die er niet toe doen ook niet te lezen win je gigantisch veel tijd, ten voordele van wat net wél moet gelezen worden. Snellezen is dus ook minder lezen. Slimmer lezen gaat er om de lezer bewuster te maken van een aantal technieken bij zichzelf, en een aantal elementen in de tekst die samen, hetzij hem vertragen en misleiden, hetzij hem kunnen helpen om efficiënter en effectiever om te gaan met leestijd. Al kan de schrijver je dus te hulp komen in de tekst, toch liggen een aantal aspecten van slimlezen in jouw persoonlijke leestechniek, evenals in de leesomstandigheden. persoonlijke elementen: een hoger ritme aanhouden, door handen oogbewegingen de tekst sneller doorlopen, een betere concentratie, een beter geheugen externe elementen: aangepaste omstandigheden, de eigenschappen van de tekst beter benutten (bv. de structuur, de druk,...) Slimmer lezen vertrekt uit de doelen van de lezer. Leesvriendelijk & succesvol schrijven vertrekt uit de doelen van de schrijver. Hoe kan je als schrijver je kansen verhogen dat je wordt gelezen? Met andere woorden, Hoe pas je de ankers waarnaar de slimlezer op zoek is toe in jouw schriftelijke communicatie? Wanneer we succesvol schrijven zouden definiëren als eerder en met meer begrip gelezen worden, hoe zorg je er dan voor bovenaan in het stapeltje te starten en als eerste met aandacht en begrip te worden gelezen? In een bijlage wordt tot slot nader in gegaan op enkele thema's die nauw verwant zijn aan schriftelijke communicatie, zoals persrelaties of schrijven voor het internet. Dit programma gaat niet over geheugentraining. Toch mag het duidelijk zijn dat lezen zonder herinneren op niets uit draait. Naast zich oefenen in snellezen is zich oefenen in geheugen daarom essentieel om de totaalcompetentie tot een beter niveau te brengen. Het is niet steeds zo duidelijk of het nu gaat om sneller lezen dan wel om beter opslaan en onthouden, maar het maakt ook niet zoveel uit: het gaat om het resultaat. Slimlezen, altijd en overal? Lezen gaat om effectiviteit en efficiëntie. Effectiviteit heeft te maken met het realiseren van gestelde doelen, efficiëntie met het best mogelijk gebruik van beschikbare middelen (in dit geval vooral tijd). Tijd(sdruk) en de aard van de doelen zijn dus belangrijk wanneer we het hebben over leesresultaten. Daarom is slimlezen ook niet altijd aangewezen als methode, hooguit slimmer lezen: 5

3 INHOUD Deze syllabus is opgemaakt in MindManager van Mindjet. 7

4 1 De geschiedenis De oorsprong van ons schrift Hoe en waarom is de belangstelling voor snellezen ontstaan? Leren lezen Effectiviteitsmeting van leesgedrag Bepaal eerst je doel, kies dan de aangepaste aanpak Gemotiveerd lezen. Motiverend schrijven Lezen met je ogen en je brein Tempo en focus: lezen met een wijzer Geïntegreerde slimleesmethoden: S3QR en andere Oriënteer jezelf. Scannen Skimmen: op zoek naar bevestiging van de relevantie Baken leeszones af en bepaal je leesinspanning Alle lees- en schrijftips op een rijtje Bijlagen Photoreading Psycho-fysiologische methoden en het meten van reclame-effecten Bibliografie

5 2 Effectiviteitsmeting van leesgedrag Leessnelheid wordt uitgedrukt in woorden per minuut WpM. Algemeen wordt aanvaard dat iemand snelleest wanneer hij dubbel zo snel leest als de referentiegroep waartoe hij behoort, en minstens hetzelfde bevattingsvermogen behoudt. Opleidings niveau Gemiddelde snelheid WpM Basisschool 200 Je kan dus niet zo maar bij iedereen hetzelfde objectief opleggen: andere factoren spelen ook een belangrijke rol. Studenten Hoger onderwijs scoren bv. wellicht hoger omwille van de tijdsdruk, en hopelijk omwille van de motivatie. Het is evident dat een tekst die jou helemaal niet interesseert ook niet meteen de hoogste scores zal halen... Het zou best kunnen dat ook het medium parten speelt: misschien lees je sneller op papier dan op een scherm? Wil je jezelf graag testen, doe dan bv. de test online op WpM is dus niet zo'n goede meter voor het total leesvermogen. Je zou het exacter kunnen uitdrukken onder de vorm van een leesindex. In dat geval heb je ook een maat nodig voor begrip: hoeveel heeft iemand van een tekst opgepikt? Hoewel geen exacte wetenschap kan je dit peilen door controlevragen achteraf. Middelbare school 250 Hoger onderwijs 325 Vervolgstudie 400 Volwassene 200 leesindex = snelheid x begrip snelheid WpM begrip % leesindex Hoe meet je een leesindex objectief? Niet meteen een eenvoudige vraag. Meestal wordt het begrip gemeten aan de hand van controlevragen: antwoorden die je zou moeten kennen als je voldoende begrip hebt opgedaan uit de tekst. Maar het resultaat dat je bekomt zegt misschien net zoveel over de kwaliteit van de vragen als over jouw begrip. Daarom moeten leesindexen wel 's met een korreltje zout worden genomen, en is de wiskundige waarde van de meting niet zo zalig makend als ze wel lijkt. Een andere moeilijkheid is de reproduceerbaarheid van de meting. Stel, je leest een tekst vooraleer je een cursus snellezen volgt. Na de cursus lees je de tekst opnieuw en doet een nieuwe indexmeting. Alleen, je kent inmiddels de tekst zélf, het is een tweede lezing. Wat is hiervan het bevorderend effect op jouw leessnelheid? Doe je de controle met àndere vragen, dan is het maar zeer de vraag of deze vragen toevallig niet moeilijker of gemakkelijker zijn dan de eerste reeks... 15

6 3 Bepaal eerst je doel, kies dan de aangepaste aanpak Ben je op zoek gegaan naar aanwijzingen voor structuur? Heb je zelf een structuur gemaakt of passages gemarkeerd? Heb je de details in kleine lettertjes gelezen? Elke methode heeft zijn kracht, als ze maar afgestemd is op wat je wil bereiken. Stel je de vraag: wat wil ik met dit lezen bereiken? Lees je in opdracht, lees dan eerst de opdracht zélf: wat wil men precies van je? Niet duidelijk? Vragen! heb je een breedte doel? Je wil een overzicht, een algemene indruk, verschillende informaties uit eenzelfde tekst. heb je een diepte doel? Je wil het antwoord vinden op een specifieke vraag. Eén ding is alvast zeker: onvoorbereid aan een grote leessessie beginnen is je voorbereiden op een mislukking. Het leessresultaat zal dikwijls onbevredigend en zelfs frustrerend zijn. Wat evenmin werkt is een doel zonder uitdaging: je levert een ondermaatse inspanning en bekomt een ondermaats resultaat. Doe de test Neem één tekst en stel je 2 verschillende doelen. Eerste (breedte) doel: een algemene indruk krijgen waarover de tekst zoal gaat. Wat mag ik van deze tekst verwachten? Lees de tekst met dit als doel voor ogen. Achteraf moet je in staat zijn een helikopteroverzicht te maken van de inhoud. Hoe heb je de tekst aangepakt? Wat was het eerste waarop je hebt gelet? Ben je oppervlakkig over de tekst gedwaald? Tweede (diepte) doel: stel jezelf een specifieke vraag in verband met het onderwerp van de tekst. Ga op zoek naar dit specifieke antwoord. Achteraf moet je, voor zover het antwoord in de tekst staat in staat zijn dit antwoord kort te herformuleren. Hoe pak je de tekst deze keer aan? Heb je vooraf een lijstje gemaakt van de sleutelwoorden of synoniemen die relevant kunnen zijn? Ben je geconcentreerd en gefocust op zoek gegaan naar deze sleutelwoorden? Wanneer ben je (even) gestopt met dwalen over de tekst? Heb je eerst de ganse tekst doorlopen of heb je passages die je mogelijks relevant leken alvast aangeduid in kleur, met een lijntje,...? KISSSS & SMART Stel je doelen & schrijf SMART Doelstellingen en informatie moeten concreet genoeg zijn om aan de slag te kunnen. Een bruikbaar acroniem voor een goede test is SMART, wat een letterwoord is voor Specifiek: is de woordkeuze ambitieus en zo juist dat misverstanden vermeden worden. De fiets lag op straat is niet hetzelfde als de fiets lag in de goot. Meetbaar: in objectieve cijfers (meter, kilo, aantal...) getoetst. Meer, dikwijls, meestal,... zijn 17

7 6 Tempo en focus: lezen met een wijzer Nochtans helpt een wijzer uitstekend bij sneller lezen. Een wijzer houdt je ogen bij de les, en verhoogt zo de visuele focus. Een wijzer plaatst de ogen op het centraal blikveld. Dankzij het voortbewegen van de wijzer voorkom je belangrijke leesvertragers, zoals oogfixatie: je ogen blijven te lang hangen bij een zelfde passage teruglezen: je ogen keren terug in de tekst in plaats van verder te gaan Je kan trouwens je ogen een beetje uitdagen: als je wat sneller voortbeweegt met de wijzer zijn je ogen ook geneigd snel te volgen, en niet te blijven hangen bij onbenullige tussenwoorden. Hierdoor krijgen ze gelijktijdig stimuli en het perifeer blikveld te volgen. Een wijzer doet wat hij belooft: hij wijst je ogen waarnaar ze moeten kijken. Op school mochten we met de vinger de tekst niet volgen, je moest lezen zonder wijzer. Volwassenen die hun krant overlopen met de vinger worden een beetje meewarig aangekeken. Hij kan blijkbaar niet goed lezen... Waarom noemden ze de leraar dan wél een onderwijzer? Gebruik liever niet je vinger, want die neemt te veel het zicht weg op de omliggende tekst, het perifeer blikveld. Ook een lat is niet zo'n goed middel: een lat helpt je de ogen op eenzelfde lijn te houden, wat uitstekend werkt wanneer je in een tabel op zoek gaat naar horizontaal verwante onderwerpen of sleutelwoorden, getallen enz. In alle andere gevallen is een pen een uitstekende wijzer. Opgelet nog: het is de bedoeling dat je ogen de wijzer volgen, niet dat de wijzersnelheid wordt aangepast aan de leessnelheid van je ogen. leestip gebruik een pen als WIJZER. PC? Gebruik een muis met wieltje. 29

8 strookt dit opnieuw met jouw belangstelling, dan neem je ze al even ter hand. Wie weet kijk je nu wat meer in detail naar één blok die jouw bijzondere aandacht heeft getrokken, je checkt de tekst op een aantal opvallende woorden of passages en... Koopt de krant. We hebben doorheen dit proces onbewust opeenvolgend enkele oriëntatietechnieken gebruikt. Je zou denken dat ze je tijd doen verliezen, maar niets is minder waar: omdat je achteraf beter weet wat de tekst je te bieden heeft, waar zich de ingang, uitgang, vensters en doorgangen bevinden kan je beter gebruik maken van wat de tekst zélf je aanbiedt. In ons voorbeeld heb je de jùiste krant gekocht, zonder ze tot hier te hebben gelezen. Toch weet je al wat er in de krant staat. Oriëntatietechnieken leveren je een aantal ruwe visuele ankerplaatsen op, die je toelaten selectief met het materiaal om te gaan: wààr staan voor mij de passages die me interesseren? Eigenlijk gebeurt hier niet veel meer dan het scannen op de eerste indruk. Besteed niet langer dan enkele seconden aan een blad, nu niét lezen! Linker blad van linksboven naar rechtsonder, rechter blad aansluitend van linksonder naar rechtsboven... De beslissing heeft dan veel te maken met een snelle fotografische indruk: is dit leuk, mooi, aantrekkelijk? Is het antwoord neen, dan is de beslissing in deze fase fataal: dump! Is het antwoord daarentegen positief, dan gaat de belangstelling verder: is dit iets voor mij? What is in it for me? Kleur en foto's kunnen een ontzettend belangrijke rol spelen, net als die oneliner die beroep doet op het belang (of de belangstelling) van de lezer. Leestip herinner je jouw doel Toets de tekst hieraan, maar laat je niet meteen verleiden tot detaillezen: doe een eerste indruk op en oriënteer je in de tekst 33

9 schrijftip herinner je jouw doel Toets de tekst hieraan. Besef dat de lezer niet zal geoordeeld hebben vooraleer hij leest: zorg voor een eerste indruk die uitnodigt tot verdere belangstelling opgelet: in papieren correspondentie wordt de eerste indruk gemaakt door de enveloppe: handgeschreven adres, een persoonlijk tegenadres en echte postzegel scoren beter dan een onpersoonlijke mailing een brief scan je diagonaal, van een mail scan je slechts de preview. Een goede briefstructuur is daarom niet meteen een goede mailstructuur van een papieren Newsletter kan je de eerste pagina in één oogopslag scannen, bij een e-letter kan je beter korte inleidingen geven in de preview, en een lees meer optie gaat het om een brochure of boekje, hou dan rekening met bladeren en zet belangrijke zaken rechts op de rechterpagina, of anders uiterst links 7.2 Skimmen: op zoek naar bevestiging van de relevantie. dump!) Nb sommige auteurs hebben het hier over oriënterend, globaal lezen of zoekend lezen... Oriënterend lezen beperkt zich tot het verkennen van fragmenten waarvan men kan aannemen dat ze een goed beeld geven van de totale inhoud van de tekst. Oriënterend lezen gaat op zoek naar beschikbare structuur beschikbare signalen in de structuur, zoals signaalwoorden en sleutelwoorden Skimmen is een snelle techniek. Oppervlakkige indruk is nog steeds belangrijker dan jùiste inhoud. In tegenstelling tot het scannen heb je nu al net iets meer aandacht voor structuur en inhoud. Je volgt de leesrichting van de tekst, zij het aan hoog tempo (wijzer gebruiken!). Het doel is tweevoudig: bevestiging op de vraag: klopt mijn eerste indruk, is dit wel iets voor mij? is het antwoord JA: welke stukken moet ik nu écht lezen? (is het antwoord daarentegen neen, dan vooralsnog: Let hierbij bijzonder op vetgedrukte of cursieve woorden, signaalwoorden, opvallende (bv ingekleurde of omkaderde) passages verkennend lezen van de inhoudsopgave verkennend lezen van samenvatting of colofon verkennend lezen van iedere alinea of ieder hoofdstuk vooral het begin en het eind. Geef extra aandacht aan het begin en het eind van de tekst verkennend lezen van titels en subtitels, Lees de onderschriften bij foto's, grafieken, afbeeldingen 34

10 9 Bijlagen. 9.1 Photoreading. 25,000 words a minute. Je vindt overigens adepten die je tot woorden/minuut leessnelheid beloven. Feit is dat de beloften misschien een beetje te mooi zijn voor de realiteit. We nemen volgende quote over van Wikipedia A study by NASA titled "Preliminary Analysis of PhotoReading" states: PhotoReading is een methode die door Paul R. Scheele is beschreven in zijn gelijknamig boek. Anderen (Subliminal Dynamics) beweren overigens dat Scheele bij hen de mosterd kwam halen. PhotoReading is inmiddels ondersteund door een zeer uitgebreid commercieel pakket boeken, audio, video enz., uitgegeven door Learning Strategies Corporation. Het adagio is PhotoRead at These results clearly indicate that there is no benefit to using the PhotoReading technique. The extremely rapid reading rates claimed by PhotoReaders were not observed; indeed the reading rates were generally comparable to those for normal reading. Moreover, the PhotoReading expert showed an increase in reading time with the PhotoReading technique in comparison to normal reading. This increase in reading time was accompanied by a decrease in text comprehension. These results were found for two standardized tests of text comprehension and for three matched sets of expository texts. We gaan niet verder in op deze controversiële methode. 46