Konijnen. Wiranda Stam ; W Stam; Harriet Hoekstra; Dorien van Oort. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteurs Wiranda Stam ; W Stam; Harriet Hoekstra; Dorien van Oort Laatst gewijzigd 31 januari 2014 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Home konijnen Hanteren Rassen Verzorging Voeding en Water Huisvesting Gezondheid Voortplanting Handige linkjes Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Home konijnen Inleiding Een konijn is geen knaagdier, het is een haasachtige. en hazen onderscheiden zich van de knaagdieren doordat ze stifttanden hebben. Deze tandjes zitten achter de bovensnijtanden waarop de ondersnijtanden kunnen afslijten. Tanden bij konijnen en knaagdieren groeien altijd door. Wilde konijnen leven in groepen, de jongen worden kaal en blind in holen geboren (nestblijvers); hazen leven solitair en werpen nesten in een ondiepe kuil, een zogenaamd leger. De jongen hebben bij de geboorte haar en kunnen direct zien (nestvlieders). Het is niet geheel zeker waar konijnen precies vandaan komen; wel is bekend dat ze afstammen van hun wilde voorouders (Oryctolagus cuniculus). Vroeger werden konijnen veel gehouden voor het vlees. Ze werden in meerdere landen gegeten. Omdat er hier en daar ook konijnen ontsnapten, kwamen er steeds meer konijnen in het wild en werd er ook op hun gejaagd. Steeds meer mensen houden een konijn als huisdier. kunnen 8-15 jaar oud worden. Domesticatie Zowel de hazen als de konijnen leefden voor de grote ijstijden overal in Europa. Gedurende de laatste ijstijd is het leefgebied verkleind en kwamen de konijnen uiteindelijk alleen nog voor op het Iberisch Schiereiland, het huidige Spanje en Portugal. Enkele eeuwen geleden werden daar de konijnen door de Feniciers, een oud zeevarend volk uit gebieden in het huidige Israël, ontdekt. Pas veel later (rond 250 voor C.) ondernamen de Romeinen de eerste pogingen om het konijn tot huisdier te maken. Zij waardeerden het vlees van het konijn enorm. Maar ook de vacht van het konijn had hun aandacht. De konijnen werden gehouden in zogenaamde leporaria, grote ommuurde tuinen die de konijnen tegen vijanden beschermden. Maar van een echte domesticatie was nog geen sprake. Pas in de middeleeuwen verspreidde het konijn zich door Europa en werd vooral door Franse monniken als huisdier gehouden. Zij begonnen ook met het creëren van rassen door konijnen met een afwijkende vachtkleur met elkaar te kruisen. Pas in de 19e eeuw waren fokkers in staat om allerlei rassen te creëren, waardoor zij de basis legden voor de konijnenliefhebberij die we nu kennen. Pagina 2

4 Alle huidige konijnenrassen stammen af van het Europese wilde konijn. In de dertiende eeuw werden er al wilde konijnen gesignaleerd in Nederland. Toch is men pas in de zestiende eeuw serieus begonnen met de domesticatie van konijnen. Tegenwoordig zijn er 47 erkende konijnenrassen. Deze verschillen onder andere in kleur, vachtstructuur, grootte, gewicht, oorstand en oorlengte. hebben stevige snijtanden. Toch horen ze niet bij de knaagdieren (Rodentia). De haas en het konijn behoren tot een aparte orde, de haasachtigen (Lagomorpha). Het verschil tussen de knaagdieren en de haasachtigen zit hem in de tanden. Haasachtigen hebben meer kiezen en ze hebben stifttandjes achter de bovensnijtanden. In de bovenkaakhelft zitten één snijtand, één stifttand en zes kiezen. In de onderkaakhelft één snijtand en vijf kiezen. Knaagdieren hebben in de boven- en onderkaakhelft één snijtand en drie kiezen (cavia s vier). Pagina 3

5 Hanteren moet je zo oppakken en vasthouden, dat het dier zich op zijn gemak voelt en zichzelf niet kan verwonden. Door tegenspartelen kan een konijn gemakkelijk zijn rug verwonden. Bovendien kun je de pels beschadigen. Dit kun je voorkomen door het konijn aan het nekvel op te pakken en hem vervolgens op je arm te zetten. (ondersteunen) Optillen aan het nekvel vasthouden konijn een konijn fixeren werkblad kn.nu/ww.39244bb (pdf, maken.wikiwijs.nl) Een konijn fixeren instructievideo kn.nu/ww.ad6e7e1 (html, maken.wikiwijs.nl) Pagina 4

6 Een groot konijn NOOIT aan het nekvel optillen hanteren kn.nu/ww.26d74a3 (doc, maken.wikiwijs.nl) Pagina 5

7 Rassen In de Benelux zijn er veel verschillende konijnenrassen erkend. De rassen kunnen worden ingedeeld in dwergrassen, kleine rassen, middelgrote rassen, grote rassen en rassen met een bijzondere haarstructuur. De rassen verschillen dus vooral in grootte, maar er zijn per ras ook verschillen in de stand van de oren en de kleur en de lengte van de vacht. Dwergkonijnen en kleine rassen Dwergrassen en kleine rassen zijn erg geschikt om als huisdier te houden. Omdat de konijnen binnen alle andere rassen wat groter en wilder zijn, zijn de konijnen binnen deze rassen iets minder geschikt als huisdier. Dwergrassen en kleine rassen blijven vrij klein, waardoor het net jonge konijntjes lijken, ook als ze al wat ouder zijn. Dwergrassen en kleine rassen hebben wat kortere oren en een wat bredere kop dan gewone konijnen. Voorbeelden van dwergrassen zijn de Hermelijn, de Nederlandse hangoor dwerg en de Angora dwerg. Middelgrote rassen Middelgrote konijnen zijn, zoals de naam al zegt, gemiddeld van grootte. Dit houdt in dat ze groter zijn dan dwergkonijnen, maar kleiner dan de grote konijnen. Middelgrote konijnen wegen tussen de 2,5 en 5,5 kilo. Voorbeelden van de middelgrote konijnen zijn de Duitse hangoor, de Nieuw Zeelander en de Rijnlander. Grote rassen Grote konijnen zijn relatief groot en zwaar, ze kunnen tussen de vijf en acht kilo wegen. Voorbeelden van grote konijnen zijn de Vlaamse reus, de grote Lotharinger en de Franse hangoor. Rassen met bijzondere haarstructuur Tot slot is er de categorie van rassen met een bijzondere haarstructuur. Deze konijnen hebben andere vachtstructuur dan de andere konijnen. Voorbeelden van konijnen die tot dit ras behoren, zijn het Voskonijn, het Rex konijn en het Angora konijn. Her Rex konijn heeft bijvoorbeeld een erg zachte, fluweelachtige vachtstructuur. Ook het Angora konijn heeft een aparte vacht, namelijk een wollen vacht die erg snel groeit. indeling konijnenrassen Power Point kn.nu/ww.db8fd29 (ppt, maken.wikiwijs.nl) hollander konijnen Pagina 6

8 rassen kn.nu/ww.4125dcc (doc, maken.wikiwijs.nl) Aftekeningen rassen kn.nu/ww.e603bc9 (doc, maken.wikiwijs.nl) konijnenrassen op school.doc kn.nu/ww.57db2fa (doc, maken.wikiwijs.nl) Pagina 7

9 Verzorging Een konijn heeft iedere dag schoon water en vers voer nodig. Een konijn moet altijd iets te eten hebben. De reden daarvoor is zijn spijsverteringskanaal. Het voer in het spijsverteringskanaal gaat namelijk alleen maar vooruit als het aangeduwd wordt door ander voer. Hij moet dus altijd kunnen eten. Maar van te veel brokken wordt hij te dik. Hooi is beter: daar wordt hij niet te dik van. De dagelijkse verzorging van het konijn bestaat daarom ook uit water, voer en hooi geven. Je moet het hok wekelijks helemaal schoonmaken. poepen en plassen meestal in één hoek van het hok. Daarom is het mogelijk om konijnen die loslopen in de kamer zindelijk te maken! Bij een (erg) groot hok is het soms ook voldoende om regelmatig die ene hoek schoon te maken. Dan hoef je niet elke week het hele hok te doen. Maar bij een (te) klein hok werkt dit niet. Voordat je het hok gaat schoonmaken moet je natuurlijk wel weten hoe je een konijn hanteert. nagel knippen bij een konijn De nagels moet je regelmatig controleren. Als ze te lang worden, moet je ze knippen. Bij witte nagels is dit niet zo moeilijk. Door de nagel heen zie je het bloedvat lopen, net zoals bij je eigen nagels. Je kunt de nagels tot net voor dit bloedvat afknippen. Bij gekleurde nagels is het moeilijker. Meestal kun je de haarlijn aanhouden, dus de nagels afknippen bij de lengte van de haren. Helaas werkt dit niet altijd. Daarom kun je beter kleine stukjes afknippen. Vergelijk eventueel met een konijn met witte nagels. Pagina 8

10 Je kunt het konijn borstelen. Zeker als het konijn in de rui is, is dit goed voor de vacht. Langharige konijnen, zoals de Angora en het voskonijn moet je wekelijks borstelen. Tijdens de rui zelfs dagelijks. Ten slotte moeten de konijnen ieder half jaar geënt worden tegen myxomatose en VHD. vrije tijds besteding van een konijn? Bij deze opdracht heb je de konijnen op school nodig. Ga naar het dierenverblijf en zorg ervoor dat de konijnen op de juiste manier verzorgt worden. Je moet de volgende taken verrichten: Zorg dat de huisvesting van de konijnen schoon is. Geef de dieren schoon water (waterflessen van binnen en van buiten schoon maken) Vul de hooiruif met fris hooi Geef alle konijnen een appel of wortel Controleer de konijnen, indien nodig kam de haren controleer de nagels en als het nodig is knip ze bij. Pagina 9

11 Voeding en Water Het basisvoedsel van konijnen is hooi, hooi moet er altijd zijn. Hooi is om verschillende redenen het belangrijkste voedsel voor een konijn: 1. Het bevat vrijwel alle voedingsstoffen die een konijn nodig heeft en zorgt voor een gezonde darmflora. 2. Hooi wordt snel door de darmen gevoerd, dat is belangrijk voor een konijn want hierdoor krijgt hij een goede darmwerking, met weinig kans op verstoppingen. 3. Doordat een konijn de hele dag op hooi kauwt, slijten de kiezen goed af en is er minder kans op haken aan de kiezen. Doordat de kiezen goed afslijten, slijten ook de voortanden goed af. 4. Het kauwen op hooi geeft een konijn wat te doen. Ook stress reageert een konijn af door op hooi te kauwen. Een handje hooi per dag is dus niet genoeg, hooi moet dagelijks in ruime mate gegeven worden. Een konijn moet 24 uur per etmaal hooi kunnen kauwen. Is het hooi allemaal opgegeten, dan moet het direct weer aangevuld worden met een nieuwe pluk hooi, ook al is de dag nog niet om. Water mag nooit ontbreken. Zorg er dus altijd voor dat de waterbak of waterfles dagelijks gevuld wordt met fris, schoon water. DROOGVOER Biks (groene korrels) geniet de voorkeur boven gemengd voer. Reden hiervoor is dat konijnen bij gemengd voer snel geneigd zijn om de lekkere gekleurde dingen uit het voer te eten, en de groene korrels uit dat voer te laten liggen. Maar hier zitten juist de waardevolle voedingsstoffen in, die een konijn nodig heeft. Nog een reden is dat gemengd voer veel koolhydraten bevat, en het geven van te veel van dit voer kan leiden tot blindedarmproblemen, met als gevolg de bekende kwaal van aangekoekte ontlasting. Eet een konijn zijn gemengde voer binnen een kwartier allemaal op en eet hij daarnaast veel hooi, dan is het geen bezwaar om gemengd voer te geven. In alle andere gevallen is het beter om over te schakelen op biks. HOEVEELHEID DROOGVOER De maximale hoeveelheid droogvoer voor een konijn zou niet meer dan 25 gram per kg. lichaamsgewicht per dag mogen bedragen. In sommige gevallen is het voor een konijn zelfs beter om nog minder droogvoer te krijgen. GOEDE GROENTEN Pagina 10

12 Voorbeelden van goede groenten om te geven zijn: andijvie, broccoli, venkel(heel weinig), bleekselderij(3 cm), selderieknol, koolrabi, witlof, veldsla, waterkers, boerenkool, paksoy, mosterdblaadjes, frambozenblaadjes, paardenbloemblad, wortel en het loof van wortelen. Voor erbij een takje peterselie, takje selderie. REGELMAAT Groenvoer kun je beter niet de ene keer wel en de andere keer niet geven. Beter òf helemaal niet, òf elke dag groenvoer geven. Als een bepaalde groentesoort een keer niet voorradig is, en het konijn heeft bijvoorbeeld een week zonder moeten doen, begin dan weer met matig geven, om het maagdarm stelsel opnieuw te wennen. WORTEL Het is voor veel konijnen niet goed om te veel wortel te eten. Er zit veel suiker in, en sommige konijnen krijgen hierdoor diarree. Een kleine wortel, of een paar plakken van een grote wortel per dag is voldoende. Geef liever winterwortel dan bospeen of waspeen. voedingsbehoeften konijn kn.nu/ww35eb8b4 (edepot.wur.nl) spijsvertering deel 1 kn.nu/wwb9f144d (edepot.wur.nl) Voeding en voedermiddelen opdracht kn.nu/ww.baa2c20 (doc, maken.wikiwijs.nl) Pagina 11

13 Huisvesting In het wild leven konijnen in groepen. De meeste huiskonijnen worden echter alleen gehouden. Zolang het konijn voldoende aandacht en beweging krijgt, is dit geen probleem. Je kunt konijnen niet zomaar bij elkaar in één hok plaatsen. Een mannetje en een vrouwtje samen gaat meestal wel goed. Zorg er wel voor dat er minstens één onvruchtbaar gemaakt is door de dierenarts. Ook twee vrouwtjes uit hetzelfde nest in één hok gaat meestal wel goed. Maar als je twee mannetjes samen in een hok zet, dan wordt het meestal vechten als ze geslachtsrijp zijn. kun je zowel buiten als binnen houden. kunnen goed tegen de kou, mits ze dit gewend zijn. Tegen de warmte kunnen ze minder goed. De temperatuursovergangen mogen niet te groot zijn. Door te grote verschillen kan het konijn overlijden. Wen een konijn dus geleidelijk aan de andere temperatuur. Het belangrijkste is dat je ervoor zorgt dat het konijn tochtvrij zit. Er moet echter wel voldoende frisse lucht zijn. Uiteraard moet het buitenhok zo staan dat het niet in kan regenen. Denk eraan dat een hok dat in de zon staat als een broeikas werkt. De zon warmt de lucht in het hok op en het konijn krijgt het veel te warm. Zorg er dus voor dat het hok in de schaduw staat. s Winters moet je opletten dat het water niet bevriest. hebben regelmatig beweging nodig. Dit kan door het konijn los te laten lopen. Denk dan wel aan de knaag- en graafactiviteiten van het konijn. De meeste konijnen worden alleen gehuisvest. Bij de minimale maten van konijnenhokken gaan we dan ook uit van een konijn alleen. Pagina 12

14 konijnenhok Huisvesting konijn kn.nu/ww.78f3f52 (doc, maken.wikiwijs.nl) huisvesting opdracht kn.nu/ww.d9a8dbd (doc, maken.wikiwijs.nl) Pagina 13

15 Gezondheid Om te weten waar we het over hebben is het handig om te weten waar alles nou precies zit bij een konijn. Het exterieur is hetgeen wat je direct ziet bij een konijn en de anatomie is alles wat in een konijn zit. In dit geval kijken we naar het skelet en het organenstelsel van een konijn. exterieur konijn schedel konijn Pagina 14

16 organen konijn Een konijn moet net als een hond en kat gevaccineerd worden. We enten 2x per jaar tegen: myxomatose en 1x per jaar tegen VHD (ook wel RHD genoemd). Myxomatose en VHD zijn vrijwel altijd dodelijk. Er is geen medicatie voor deze ziektes. Beide ziektes kunnen worden overgedragen door stekende insecten (bv muggen). die in een buitenhok leven zijn dus erg vatbaar voor deze ziektes, maar ook bij u in huis komen de muggen! Myxomatose en VHD zijn ook overdraagbaar via direct (konijn op konijn) en indirect (via gras/mensen/het hok) contact. De tanden van een konijn controleren kn.nu/ww.f3176e4 (wmv, maken.wikiwijs.nl) De oren van een konijn controleren op mijt kn.nu/ww.f (pdf, maken.wikiwijs.nl) Pagina 15

17 olifantstanden Praktijkopdracht gezondheid kn.nu/ww.4fe5215 (rtf, maken.wikiwijs.nl) Pagina 16

18 Voortplanting Een mannetjeskonijn heet ram of rammelaar. Het vrouwtjeskonijn noemen we een voedster. Jonge konijnen worden lampreien genoemd. zijn op een leeftijd van vier maanden geslachtsrijp. Dit betekent dat het dier zich kan voortplanten. De draagtijd van het konijn is ongeveer 30 dagen. Jonge konijnen worden kaal en blind geboren. Na tien dagen gaan de oogjes open en zijn ze behaard. Op een leeftijd van zes weken mogen ze gespeend worden (bij de moeder weg) en eventueel verkocht worden. De eisprong bij voedsters vindt pas plaats ná de dekking. Hierdoor kan het konijn het gehele jaar gedekt worden. Voedsters verdedigen hun hok, hun territorium, heel goed. Ook de ram valt zij aan. Als je de voedster wilt laten dekken, moet je haar daarom altijd naar de ram brengen en niet omgekeerd. Je kunt ze ook samen in een vreemd hok zetten. Na gemiddeld 31 dagen komen de jongen ter wereld. Omdat het nestblijvers zijn, zijn ze kaal, blind en doof bij de geboorte. Afhankelijk van de grootte van de voedster worden er zo n 5 tot 8 jongen geboren. Na 8 tot 10 dagen gaan de ogen open. Als de jongen ongeveer 6 weken oud zijn kunnen ze gespeend worden. Dit betekent dat je de jongen bij de voedster weghaalt. Na ongeveer 4 maanden zijn de konijnen geslachtsrijp. Wacht echter met fokken tot de konijnen volledig uitgegroeid zijn, want pas dan zijn ze fokrijp. Nestvlieder: een jong wat sprekend op zijn ouders lijkt, het heeft al haar, de ogen open en loopt al door het hok/verblijf heen, bijvoorbeeld de cavia. Nestblijver: een jong wat kaal en blind wordt geboren en volledig afhankelijk is van zijn ouders, bijvoorbeeld een konijn of een muis. Pagina 17

19 Geslacht bepalen konijn In de afbeelding hierboven kun je zien hoe je bij een konijn kunt bepalen of het om een mannelijk of vrouwelijk dier gaat. Dus of je een ram(melaar) of een voedster hebt. voooortplanting konijnen voortplanting kn.nu/ww.87ed110 (doc, maken.wikiwijs.nl) Pagina 18

20 Handige linkjes opzoekboek dier KONIJN kn.nu/ww.d6facbe (pdf, maken.wikiwijs.nl) Pagina 19

21 Over dit lesmateriaal Colofon Auteurs Wiranda Stam ; W Stam; Harriet Hoekstra; Dorien van Oort Laatst gewijzigd 31 januari 2014 om 11:36 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VO; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 0 uur en 50 minuten Trefwoorden dier en zorg, konijnen bovenbouw dierenhouderij Bronnen Bron Type voedingsbehoeften konijn Link spijsvertering deel 1 Link Pagina 20