Over de Koolmees. 40,41 & 33,26 kerndoel. voor de leerkracht. Instructie & Introductie. Opwarmopdracht. Junior. groep 7/8

Transcriptie

1 Instructie & Introductie Alle vogels lijken een beetje op elkaar maar toch zijn alle vogels anders. Dit introductiewerkblad laat de leerlingen kennis maken met een vogel. Laat de leerlingen in groepjes de vogels bestuderen. Voor elke vogel van Beleef de Lente is een werkblad. De kinderen leren over naam, uiterlijk, geluid, leefgebied, en voedsel. Aan het einde presenteren de leerlingen hun kennis aan de klas. Dit kan door een poster te maken of door een verhaal te vertellen aan de hand van de tekening en het voorwerp voor het gewicht (zie checklist opdracht 8). Als alle groepjes hun vogel gepresenteerd hebben is het leuk de verschillen en overeenkomsten te bespreken. Als je de opwarmopdracht ook klassikaal doet, kun je met het woordweb erbij evalueren. 40,41 & 33,26 kerndoel 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. 41 De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. 33 De leerlingen leren meten en leren te rekenen met eenheden en maten, zoals bij tijd, geld, lengte, omtrek, oppervlakte, inhoud, gewicht, snelheid en temperatuur. 26 De leerlingen leren structuur en samenhang van aantallen, gehele getallen, kommagetallen, breuken, procenten en verhoudingen op hoofdlijnen te doorzien en er in praktische situaties mee te rekenen. voor de leerkracht Over de Koolmees Doel: Leerlingen leren de vogel goed kennen en raken vertrouwd met Tijd: Ruim 4 uur. Kan in delen uitgevoerd worden gedurende het seizoen van Beleef de Lente. Voorbereiding en benodigdheden: Verdeel de klas in groepjes en laat elk groepje een vogel kiezen. Je kunt de groepjes deze vogel de hele lente laten volgen op Laat de kinderen zelf informatie zoeken: foto s, clips en geluid van hun vogel. Op beleefdelentejunior.nl, School TV en youtube Opwarmopdracht Inventariseer de kennis die kinderen over vogels hebben. Vraag hun woord en te noemen die bij hen opkomen als ze aan vogels denken. Teken de informatie in een woord web. Het is leuk dit deel klassikaal te doen, voordat de kinderen beginnen aan het werkb lad van de door hun gekozen vogel. zijn allerlei filmpjes te vinden. Vogelgidsen: op vogelgids en Als de leerlingen beeld en geluid op internet gezien en gehoord hebben, hebben ze geen computer meer nodig. Print wel de achtergrondinformatie van bij elke vogel uit. Let op: voor elke leeftijdsgroep staat andere achtergrondinformatie. Benodigdheden: voor grote vogels: groot tekenpapier, grote liniaal of meetlint, tekenmateriaal, voor kleine vogels: papier en (kleur)potloden, keukenweegschaal, eventueel een vogelboekje. 1

2 aan te Dit werkblad is geschikt om zelfstandig groepje. werken twee aan twee of in een klein dat Zorg n. kieze l Laat elk groepje een voge r Junio e Lent alle acht de vogels van Beleef de een aan bod komen. Van elke vogel bestaat op lijken en acht opdr De d. introductiewerkbla eke ifi spec de aan t elkaar maar zijn aangepas blad kenmerken van de vogel waar het werk hikt om over gaat. De opwarm opdracht is gesc de met de hele klas gezamenlijk te maken, evaluatie ook. ef Je kunt de klas voor aanvang van Bele elk de Lente in groepjes verdelen en ls laten groepje de hele lente een van de voge rkblaiewe duct intro De volgen op de webcam. en. kenn leren den dienen om de vogel goed te l voge Elke groepje verdiept zich in hun eigen de rest en presenteert de opgedane kennis aan van de klas. vogels. De vogels voor de webcams zijn wilde ing Zij doen wat ze zelf willen. Vogelbescherm vogel Nederland kan niet garanderen dat elke den. broe gaat en t voor de webcam verschijn zen Als een groepje leerlingen een vogel geko t heeft die niet voor de webcam verschijn laat ze dan overstappen op een ande- De koolmees in het kort: (en tevens kort de antwoorden bij de opdrachten) 1. Een koolmees heeft een zwarte kop met witte wangen, zijn rug is mosgroen en zijn vleugels blauw-grijs met een witte streep. Zijn buik is geel met bij de man een brede zwarte stropdas en bij het vrouwtje een dun gebroken streepje, een sjaaltje. 2. Zijn lengte is 14 cm en de spanwijdte 24 cm. 3. Een koolmees weegt zo n 17 gram dus hij is ruim 10 x zo kort en bijna 2060 x zo licht als een kind van 1 meter 40 en 35 kilo. 4. Een koolmees heeft een harde stem. Hij maakt een langdurig herhaald tweetonig tie-tuu tie-tuu tie-tuu, als een piepende fietspomp of of TIE-ta TIE-ta TIE-ta, als een sirene van een politieauto. Maar ze maken ook nog veel andere geluiden en doen andere vogels na, bijvoorbeeld een ekster: tsjè-tsjè-tsjè-tsjè-tsjè. 5. Kool komt van steenkool, naar zijn blauwzwarte kapje. Mees komt van muis en betekent klein. 6. Koolmezen leven in bossen, parken en tuinen. Ze nestelen in een boomholte of nestkast. Het is een veelvoorkomende vogel: zo n broedparen in Nederland. 7. Koolmezen zoeken bijna de hele dag naar eten. Ze eten spinnen en rupsen en in de winter zaden, vooral beukennootjes. Mensen voeren ze met pindasnoeren en vetbollen. re vogel. Het is geen probleem als meerdere groepjes dezelfde vogel bestuderen en volgen. Evaluatie: rd Nadat alle kinderen hun vogel aan de klas gepresentee illen in hebben bespreek je de overeenkomsten en versch is jezelf, met mens, de met de klas. Ook het vergelijken een samen en kinder leerzaam. Laat hiervoor eerst een paar groot silhouet van een van de kinderen maken door op een et vel papier te gaan liggen en met een potlood het silhou ngen tekeni de met lijken verge over te trekken. Deze kan je. op ware grootte van de vogels. Hang ze naast elkaar tabel Laat kinderen verschillen opnoemen. Maak een grote en op het bord met in de rijen de kenmerken die de kinder s kruisje met Geef. vogels de noemen en in de kolommen rken kenme welke of met rood en groen aan welke vogel, heeft. Hang alle tekeningen van opdracht 2 naast elkaar zodat ook de grootteverschillen goed zichtbaar zijn. voor de leerkracht Voor de leerkracht: Aanvullende acties: Als er kuikens uit het ei kruipen tijdens Belee f de Lente staat in de dagb oeken soms de groott e van de jongen. Laat de kinde ren de kuikens dan op wa re grootte naast de volwassen vogel tekenen. Schrijf erb ij hoe oud de kuikens zijn. Op erming.nl staan werks tukken over vogels, waaronder een over uilen: /www. vogelbescherming.nl /ik vogels_/werk stukken Over veel onderwerpen die in dit werkblad aan bod komen bestaat een we rkblad dat geheel over da t onderwerp gaat. Vogelgeluiden Vogelnamen en fam ilies Biotopen Trekvogels Tips: Zijn er geen grote tek envellen? Laat de kinderen bij opdracht 2 voor de grote vogels meerdere vellen papier aan elkaar plakken. Een ander alternatief is om de grote vogels met krijt op het schoolple in te laten tekenen. 2

3 Zoek op de achtergrondinformatie voor de koolmees. Lees dit aandachtig. Veel antwoorden op vragen in dit werkblad kan je op het informatieblad op de website vinden. Zoek op internet foto s, filmpjes en geluid van de koolmees: en zoek op koolmees. Opdracht 1: Onderzoek doen Bestudeer de koolmees heel goed! Beantwoord dan de volgende vragen: Wat voor kleuren hebben de veren van de koolmees? Hoe zijn de kleuren over het lijf verdeeld? Dat noem je de tekening van de vogel. Let op verschillen tussen kop, vleugels, buik, rug en staart en zelfs zijn wangen. Hoe zien zijn ogen eruit? De grootte van een vogel kan je op twee manieren meten: lengte en spanwijdte. De lengte is van de bovenkant van zijn kop tot en met zijn staart. Zoek in de vogelgids vogelgids de lengte van de koolmees op. De lengte van een koolmees is De spanwijdte is van de ene vleugelpunt tot de andere vleugelpunt als de vogel zijn vleugels helemaal uitgespreid heeft. De spanwijdte van Hoe ziet de snavel eruit? En de poten? een koolmees is 24 centimeter. Is de spanwijdte van de koolmees groter of kleiner dan zijn lengte? Zie je verschil tussen mannetjes en vrouwtjes? code 3

4 Je gaat nu twee koolmezen tekenen: precies even groot als in het echt! Neem daarvoor tekenpapier van minimaal 25 centimeter breed en 20 centimeter hoog. Zet bovenaan met een liniaal een lijn van links naar rechts precies even lang als de spanwijdte van de koolmees. Zet aan de linkerkant van boven naar beneden een lijn precies even lang als zijn lengte. Zoek foto s die je wilt natekenen: een mannetje en een vrouwtje. Of gebruik de foto s op de informatie van Daar staan ook een mannetje en een vrouwtje! Om het verschil tussen Opdracht 2: Een koolmees op ware grootte man en vrouw te zien, teken je ze een beetje van de voorkant. Teken ze naast elkaar. Maak ze even lang als de lijn die je van boven naar beneden getrokken hebt voor de lengte. Wist je dat... koolmezen meestal maar 2 jaar oud worden. En kort na het uitvliegen gaan er ook veel jon gen dood. Daarom moeten ze vee l jongen krijgen: ze leggen wel 8 tot 13 eieren.... een koolmees een zan gvogel is. Ze kennen wel 40 verschille nde liedjes en geluiden. Alleen de mannetjes zingen. Ze doen dit om andere mannetjes weg te jagen en vrouwtjes te lokken.... een vrouwtje haar ma nnetje aan zijn zang herkent.... koolmezen die in de stad wonen hoger zingen dan koolme zen die in het bos wonen. Dat doen ze om boven het geluid van de stad uit te komen.... koolmezen niet zo ban g zijn, ze zijn juist nieuwsgierig. 4

5 Hoe lang ben jij? En hoe zwaar? En hetzelfde voor het gewicht: Ik ben... meter lang, Gewicht van mij gewicht van de koolmees = dat is...centimeter En ik ben... kilogram, dat is... gram Zet de getallen in de tabel. De koolmees weegt ongeveer 17 gram. Lengte in Gewicht in Vind je dat zwaar of vind je dat licht? centimeter gram Opdracht 3: Hoeveel weegt een koolmees? Ik Koolmees Ik koolmees Weeg wat spullen om je heen op een keukenweegschaal en zoek iets dat evenveel weegt als Hoeveel keer kleiner is de koolmees? een koolmees. En hoeveel keer lichter? Wat heb je gevonden? (Bewaar het voor de presen- Er passen dus tatie aan de rest van de klas.) koolmezen... in jouw lengte en wel koolmezen... in jouw gewicht. Vind je dat een groot verschil? Als je het gewicht van de koolmees wilt vergelijken met je eigen gewicht, dan moet je een beetje rekenen. De koolmees is natuurlijk lichter dan jij, maar hij is ook kleiner. Hoeveel keer kleiner is hij? En hoeveel keer lichter? Waarom is dat denk je? Zet eerst jouw lengte en gewicht en die van de kool- mees in een tabel. Dan reken je uit hoeveel keer langer jij bent dan de koolmees, of hoeveel keer kleiner de koolmees is, dat is hetzelfde: Lengte van mij lengte van de koolmees = 5

6 Opdracht 4: Praten en zingen Vogels kunnen kletsen, zingen, bedelen en roepen. Met al die verschillende geluiden bedoelen vogels iets. Net zoals taal bij mensen. Bij de meeste vogels is er wel één geluid dat opvalt, omdat ze dat vaak maken. Als we dat geluid horen, herkennen we de vogel. Een koolmees heeft een harde stem. En hij maakt Probeer het geluid na te doen! Zodat jij het heel veel verschillende geluiden. Hij doet ook andere andere kinderen kunt laten horen. vogels na. Hij doet bijvoorbeeld een ekster na om andere koolmezen bang te maken en weg te jagen. Dan heeft hij dat stukje tuin of bos voor hem alleen Er zijn ook geluiden die hij heel vaak maakt. Daar kan je hem aan herkennen. Weet jij wat voor geluid dat is? Op en kan je luisteren hoe dat klinkt. Misschien kan je ook clipjes vinden waar je het hoort. Omschrijf het geluid: is het hoog of laag? Hard of zacht? Snel of langzaam? Helder of scherp? Tikkend of langzaam? Hoe zou je het met letters schrijven? Schrijf het hier op: de koolmees zegt 6

7 Opdracht 5: En de naam is. Alle mensen, dieren en planten hebben een naam. Dat is handig: dan kan je precies benoemen waar je het over hebt. Over de hele wereld verspreidt bestaan wel tienduizend vogelsoorten, dus zijn er ook heel veel vogelnamen. Maar waar komen die namen vandaan? Vogelnamen zijn vaak afgeleid van: hoe de vogel eruitziet het geluid dat hij maakt zijn gedrag waar hij woont of wat hij eet Een kraai zegt bij voorbeeld kraa kraa, een geelpootmeeuw heeft gele... een graspieper piept in het... een zee-eend woont op... en een kiekendief eet... Wat voor kleur heeft houtskool? En steenkool? Maar wat betekent de naam van de koolmees? Een koolmees is familie van de mezen: pimpelmees, kuifmees, azuurmees allemaal mezen. Mees betekent klein. Net als muis. Maar waarom kool? De koolmees is niet naar boerenkool genoemd. En ook niet naar zuurkool. Waarom denk je dat de koolmees zo heet? Hij is naar steenkool en houtskool genoemd! 7

8 Elk dier, dus ook elke vogel, woont in een bepaald gebied: een biotoop. Een biotoop is een landschap met bepaalde kenmerken. Voorbeelden van kenmerken zijn: bomen gras water rotsen gebouwen Elke biotoop heeft zijn eigen kenmerken en ziet er dus En waar maakt hij een nest? anders uit. Biotopen die je vast kent zijn: een bos, de Dat noem je de broedbiotoop. duinen, of een tuin of park. De kenmerken van een tuin of park zijn bijvoorbeeld: bomen, struiken, gras en in de buurt bij huizen. Opdracht 6: Waar wonen koolmezen? Een vogel slaapt, eet en broedt in zijn biotoop. Er moet dus genoeg eten zijn en een goede plek om een nest te Komt de biotoop van de koolmees veel voor in bouwen en te schuilen. Maar wat is een goede plek? Nederland? De één wil veel bomen om zich te verstoppen, de ander juist open weides waar hij kan jagen en weer een ander wil een hoge toren om een nest te bouwen. Hoeveel koolmezen zijn er eigenlijk in Nederland? Welke kenmerken heeft de biotoop van de koolmees? Waar zoekt hij zijn eten? Zie jij wel eens een koolmees? Waar zie je die dan? 8

9 Wat eet de koolmees eigenlijk? Maak een boodschappenlijstje voor de koolmees: Boodschappenlijstje Opdracht 7: Boodschappenlijstje Een koolmees kan niet naar de bakker of slager. Er zijn veel mensen die de vogels in hun tuin En in het wild worden dieren meestal niet gevoerd. voeren. Daar zijn vaak koolmezen bij. Hij moet voedsel zoeken. Wat krijgen ze dan? Waar doet hij dat? Is hij daar lang mee bezig? 9

10 Opdracht 8: Presenteer de koolmees aan de klas! Dat kan met een poster of door te vertellen. Vraag aan je leraar op welke manier jullie klas het doet. Een posterpresentatie kan je helemaal bij de tekening van opdracht 2 maken: schrijf rond je tekening wat je over de koolmees hebt geleerd. Checklist voor een presentatie voor de klas: 1. Hang je tekening op. 2. Laat zien welk voorwerp even zwaar is als de koolmees en laat voelen aan de klas hoeveel dat weegt. 3. Doe het geluid na. 4. Vertel wat je te weten bent gekomen over de koolmees. 10