Aan de Minister van Justitie en de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Transcriptie

1 Bestuurskamer Advies Vierde tranche Algemene wet bestuursrecht Aan de Minister van Justitie en de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

2 Inhoudsopgave pagina 1. Inleiding Adviesaanvraag Aard van aanvraag en advies Algemene wet bestuursrecht Vierde tranche 3 2. Het standpunt van de Bestuurskamer Algemene opmerkingen Specifieke opmerkingen Openbaarheid van bestuur Bestuursrechtelijke geldschulden Bestuurlijke handhaving, in het bijzonder de bestuurlijke boete Attributie Opmerkingen van redactionele aard 13 Bijlagen [elektronische niet beschikbaar] 1. Adviesaanvraag d.d. 15 september 1999 van de Minister van Justitie, mede namens de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, met bijlage 2. Tekst artikel 127 Wet op de bedrijfsorganisatie 3. Afdeling voorontwerp Awb in relatie tot artikel 127 Wet op de bedrijfsorganisatie 4. Titel 5.4 voorontwerp Awb in relatie tot communautaire verplichtingen tot het opleggen van sancties 5. Samenstelling van de Bestuurskamer 6. Samenstelling van de Werkgroep Algemene wet bestuursrecht

3 1. Inleiding 1.1 Adviesaanvraag Bij brief van 15 september 1999 heeft de minister van Justitie, mede namens de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Sociaal-Economische Raad 1 advies gevraagd over het voorontwerp voor een vierde tranche van de Algemene wet bestuursrecht (bijlage 1 bevat zowel de adviesaanvraag als het voorontwerp). Evenals dat bij vorige meeromvattende wijzigingen van de Algemene wet bestuursrecht (de zgn. tranches ) het geval was, is het voorontwerp opgesteld door de Commissie wetgeving algemene regels van bestuursrecht. Deze commissie, naar haar voorzitter de regeringscommissaris voor de algemene regels van bestuursrecht ook wel Commissie Scheltema geheten, bracht het voorontwerp op 7 september 1999 uit aan beide voornoemde ministers. 1.2 Aard van aanvraag en advies De Commissie Scheltema is tijdens de ontwerpfase van het voorontwerp reeds geadviseerd door het zogeheten Interdepartementaal wetgevingsberaad. Daarnaast is een aantal in de bestuurs- en rechtspraktijk werkzame deskundigen geconsulteerd. Verdere waaronder interdepartementale afstemming heeft tijdens die fase niet plaatsgevonden. De ministers hebben thans, naast de raad, een groot aantal instanties en instellingen van uiteenlopende signatuur om advies over het voorontwerp gevraagd. Een belangrijke invalshoek is daarbij geweest: het toetsen van de in het voorontwerp neergelegde voorstellen aan de zienswijzen van diegenen die er in de praktijk mee zullen gaan werken. Advies wordt gevraagd met het oog op de besluitvorming omtrent een in te dienen voorstel van wet. De ministers vragen het advies vóór 1 januari 2000 te mogen ontvangen in het belang van een goede voortgang van de besluitvorming. Dit laatste heeft te maken met het feit dat er nog een lang traject moet worden 1 Verder te noemen: raad.

4 2 afgelegd voor er daadwerkelijk van deze nieuwe aanbouw van de Algemene wet bestuursrecht 2 sprake zal zijn. Na de vaststelling van het wetsvoorstel door de Ministerraad op basis van de uitgebrachte adviezen, volgt advisering door de Raad van State en indiening bij achtereenvolgens de Tweede en de Eerste Kamer. Naar verwachting zal de inwerkingtreding dan ook niet vóór het jaar 2003 plaatsvinden. De raad heeft de Bestuurskamer gemachtigd namens hem het advies over de vierde tranche Awb uit te brengen. Mede tegen de achtergrond van de aard van de adviesaanvraag heeft de Bestuurskamer besloten het advies te doen voorbereiden in de Werkgroep Algemene wet bestuursrecht, waarin vertegenwoordigers van de bedrijfslichamen naast medewerkers van het secretariaat zitting hebben 3. Ook eerdere advisering door de raad ten aanzien van de Awb 4 werd door deze werkgroep voorbereid. De Bestuurskamer heeft het advies in haar vergadering van 19 januari 2000 vastgesteld. 1.3 Algemene wet bestuursrecht De basis van de Awb is gelegen in artikel 107, tweede lid, van de Grondwet: de wet stelt algemene regels van bestuursrecht vast. Deze opdracht leidde in 1983 tot de instelling van voornoemde Commissie Scheltema. Deze diende de algemene regels van bestuursrecht te ontwikkelen op grond van een aantal doelstellingen, zoals deze waren gedefinieerd in een rapport van de in 1982 ingestelde zogenoemde Startwerkgroep: a. het bevorderen van eenheid binnen de bestuursrechtelijke wetgeving; b. het systematiseren en, waar mogelijk, vereenvoudigen van de bestuursrechtelijke wetgeving; c. het codificeren van ontwikkelingen die zich in de bestuursrechtelijke jurisprudentie hebben afgetekend; d. het treffen van voorzieningen ten aanzien van onderwerpen die zich naar hun aard niet voor regeling in een bijzondere wet lenen Verder te noemen: Awb. Zie bijlage 6. Adviezen over de eerste, tweede en derde tranche zijn door de Raad uitgebracht op respectievelijk 28 januari 1988, 15 november 1991 en 27 mei 1992.

5 3 De Commissie Scheltema heeft als werkwijze de geleidelijke opbouw van de Awb in de vorm van tranches. De eerste tranche betrof, naast begripsbepalingen, regelingen over het verkeer tussen burger en bestuursorgaan, besluiten, beschikking, bezwaar en beroep (Wet van 4 juni 1992, Stb. 315). De tweede tranche maakte deel uit van het wetsvoorstel Voltooiing eerste fase herziening rechterlijke organisatie, en richtte zich op het bestuursprocesrecht (Wet van 16 december 1993, Stb. 650). De derde tranche bevatte de onderwerpen mandaat en delegatie, toezicht op bestuursorganen, subsidies, beleidsregels en handhaving (Wet van 20 juni 1996, Stb. 333). De eerste en de tweede tranche zijn in werking getreden op 1 januari 1994, de derde tranche op 1 januari Daarnaast zijn er onderdelen van de Awb die geen deel hebben uitgemaakt van een van deze grote tranches, maar bij afzonderlijke wet aan de Awb zijn toegevoegd (zoals de recente invoering van hoofdstuk 9 betreffende het klachtrecht). 1.4 Vierde tranche In de vierde tranche Awb zijn vier onderdelen opgenomen: a. de integratie van de Wet openbaarheid van bestuur in de Awb; b. bestuursrechtelijke geldschulden; c. bestuurlijke handhaving, in het bijzonder de bestuurlijke boete; d. attributie. Ad a. De Wet openbaarheid van bestuur (Wob) geeft regels met betrekking tot de openbaarheid van informatie inzake bestuurlijke aangelegenheden die bij bestuursorganen berust. Reeds in het rapport van voornoemde Startwerkgroep werd het voornemen uitgesproken om de (Wob) te zijner tijd in de Awb te integreren, aangezien het gaat om regels van bestuursrecht die op alle Nederlandse bestuursorganen van

6 4 toepassing zijn. Het betreft een zuiver technische integratie, enkele verduidelijkingen daargelaten. Ad b. Deze regeling, die voortvloeit uit een bij de derde tranche geplaatste opmerking van de Raad van State over invordering van dwangsommen, gaat in zijn algemeenheid over de betaling van geldschulden aan en door bestuursorganen. Naast de regeling van aanmaning en invordering bij dwangbevel betreft dit ontstaan en inhoud van de verplichting tot betaling, verzuim en wettelijke rente, en verjaring en verval van bevoegdheden tot aanmaning en invordering. Ad c. Tijdens de parlementaire behandeling van de derde tranche is erop gewezen dat behoefte zou kunnen bestaan aan algemene regels inzake bestuurlijke handhaving. Mede op basis daarvan heeft de Commissie Scheltema de in dit voorontwerp opgenomen regels inzake bestuurlijke handhaving voorgesteld. Deze bevatten onder meer een codificatie van het zogenoemde legaliteitsbeginsel, een regeling van het zwijgrecht en bepalingen over samenloop van voorschriften en cumulatie van sancties. Daarnaast bevat dit onderdeel een algemene regeling inzake de bestuurlijke boete, mede in verband met het feit dat het aantal wetten dat voorziet in door bestuursorganen op te leggen geldboeten sterk is toegenomen. Ad d. Bij de parlementaire behandeling van de derde tranche is er bij de onderwerpen delegatie en mandaat voor gepleit om ook een regeling inzake attributie in de Awb op te nemen. De thans door de Commissie Scheltema voorgestelde regeling beperkt zich tot attributie aan ondergeschikten, omdat andere aspecten van het leerstuk niet goed in een algemene regeling zijn neer te leggen.

7 5 2. Het standpunt van de Bestuurskamer 2.1 Algemene opmerkingen De onderwerpen van de vierde tranche zijn alle, zij het in verschillende mate, van belang voor de raad en de bedrijfslichamen (gezamenlijk de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie vormend) in hun hoedanigheid van bestuursorgaan. Het gaat daarbij om de bestuurstaken zoals die voortvloeien uit de Wet op de bedrijfsorganisatie 5, maar ook om andere aan de Raad of de bedrijfslichamen opgedragen taken, zoals die ter uitvoering van enige wetten (de Vestigingswet Bedrijven 1954, de Wet assurantiebemiddelingsbedrijf, de Wet op de ondernemingsraden) en communautair sectorbeleid. De Bestuurskamer heeft na bestudering van het voorontwerp de indruk dat dit geen grote problemen zal meebrengen voor de raad of de bedrijfslichamen. Grosso modo kan met de vierde tranche, zoals deze luidt in het voorontwerp, dan ook worden ingestemd. Dit neemt niet weg dat ten aanzien van de Awb wel de volgende kanttekeningen van algemene aard kunnen worden gemaakt. Ongeacht de goede argumenten die aan de opbouw van dit belangrijke bouwwerk de Awb ten grondslag liggen, wil de Bestuurskamer enige zorg uitspreken ten aanzien van de mogelijke gevolgen van de gekozen systematiek en de uiteindelijk te bereiken omvang van de wet. Met name wil zij hierover opmerken dat het gevaar kan gaan dreigen dat de Awb op deze punten haar doel voorbijschiet in termen van overzichtelijkheid en gebruikersvriendelijkheid. Daarnaast is het van eminent belang dat bij het (verder) ontwerpen van de wet het zich voordoen van de volgende, voor bestuursorganen bezwaarlijke gevolgen steeds in voldoende mate in de overwegingen wordt betrokken: a. de noodzaak tot (aanpassing van) lagere regelgeving; b. de noodzaak tot aanpassing (reorganisatie) van uitvoerende instanties; c. de mogelijkheid van een op punten minder efficiënte uitvoering. 5 Verder te noemen: Wbo.

8 6 In het hiernavolgende worden per onderdeel van de vierde tranche specifieke opmerkingen geplaatst. Als gezegd heeft de Bestuurskamer zich daarbij vooral gericht op de gevolgen die de nieuwe regelgeving in de praktijk zou kunnen hebben voor de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie.

9 7 2.2 Specifieke opmerkingen Openbaarheid van bestuur De integratie van de Wet openbaarheid van bestuur in de Awb wat men op juridischbeleidsmatige gronden ook moge vinden van de wenselijkheid ervan brengt geen implicaties mee voor het werkterrein van de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie. Hetzelfde geldt voor de (beperkte) inhoudelijke wijzigingen die bij gelegenheid van die integratie volgens het voorontwerp in de wettekst moeten worden aangebracht Bestuursrechtelijke geldschulden Dit onderdeel van de vierde tranche Awb zal van alle onderdelen de meeste gevolgen meebrengen voor de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie. Hierbij zijn in de werkgroep vergelijkenderwijs dan ook de meeste opmerkingen geplaatst. In zijn algemeenheid kan over dit onderdeel overigens een positief oordeel worden uitgesproken. Het ontstaan van een publiekrechtelijke pendant naast de privaatrechtelijke kan als een logische ontwikkeling worden gekenschetst. Daarnaast bestaat in het bijzonder waardering voor het feit dat deze wetgeving, die zowel harmoniserend als codificerend van aard is, grotere rechtszekerheid met zich brengt, niet alleen voor de burger maar ook voor het bestuursorgaan. Overigens zullen de bepalingen in deze titel, met name die van afdeling 4.4.4, consequenties hebben voor een groot aantal wetten, waaronder de Wbo, zo blijkt mede uit bijlage 2 bij het voorontwerp. Zo is het, wat de invordering bij dwangbevel betreft, de bedoeling van de opstellers van het voorontwerp dat de bijzondere wetten voortaan kunnen volstaan met het toekennen van de bevoegdheid daartoe; de Awb regelt dan de overige aspecten. Deze opzet zal derhalve wijzigingen meebrengen, wat de Wbo betreft met name in artikel Teneinde daarin inzicht te verschaffen, bevat bijlage 3 van dit advies een vergelijking van de tekst van artikel 127 Wbo met afdeling van het voorontwerp. 6 De tekst van artikel 127 Wbo is in bijlage 2 van dit advies opgenomen.

10 8 Bij de verschillende onderdelen van de voorgestelde Titel 4.4 wil de Bestuurskamer de volgende opmerkingen maken. Afdeling Ontstaan en inhoud van de verplichting tot betaling Artikel bepaalt in het tweede lid dat indien een bestuursorgaan betaalt aan een schuldeiser buiten de Europese Unie, de aan die betaling verbonden kosten in tegenstelling tot de algemene, in het eerste lid opgenomen regel ten laste komen van de schuldeiser. In de memorie van toelichting wordt hierover verder nog opgemerkt dat met name is gedacht aan de figuur van de zich buiten Nederland vestigende wederpartij, waarbij het niet voor de hand ligt dat het bestuursorgaan daarvan de kosten moet dragen. Verder blijkt uit de toelichting dat op betalingen vanuit het buitenland aan bestuursorganen in Nederland niet het tweede maar het eerste lid van toepassing is (de buitenlandse schuldenaar betaalt dan de kosten). Ten slotte verduidelijkt de toelichting dat om redenen van praktische betalingen binnen de EU zouden minder kostbaar zijn en Europeesrechtelijke aard het tweede lid uitsluitend geldt voor betalingen buiten de Europese Unie. De Bestuurskamer wil hierbij het volgende opmerken. Eén van de uitgangspunten van de vierde tranche is terecht om zoveel mogelijk aan te sluiten bij de bestaande regelingen in het burgerlijk recht. Met het tweede lid van artikel wordt echter afgeweken van de civielrechtelijke grondregel geldschulden zijn brengschulden, zonder dat daarvoor voldoende onderbouwing bestaat. Verder dient het volgende in ogenschouw te worden genomen. Met het voorstel wordt niet alleen de situatie van de zich in het buitenland vestigende wederpartij geraakt, maar eveneens die van de (reeds) buiten Nederland wonende of gevestigde partij. Deze kan een burger zijn maar evengoed een buitenlands bestuursorgaan. Het is de vraag of het ook in dat geval zo redelijk is om de betalingskosten van de Nederlandse schuldenaar door de buitenlandse wederpartij te laten dragen. Dit geldt temeer nu de laatste volgens de toelichting ook in de spiegelsituatie de kosten moet gaan dragen. Mede in dat kader rechtvaardigt het voorstel een gedegen onderzoek naar de wijze waarop zo n regeling zich met het recht van vreemde staten en met het internationale recht inzake betalingsverkeer zou verhouden. Uit de toelichting blijkt niet of een dergelijk onderzoek heeft plaatsgevonden.

11 9 Gezien de voorgestelde eenzijdige bevoordeling van in Nederland gevestigde partijen mag worden aangenomen dat hoewel de toelichting zich daarover verder niet uitspreekt de daarin genoemde redenen van Europeesrechtelijke aard in elk geval mede liggen op het vlak van de mededinging. Terecht zondert de bepaling betalingen binnen de Europese Unie dan ook uit, zij het dat met de Europese Unie zal zijn bedoeld: de Europese Economische Ruimte (EER). Daarnaast dient echter te worden bezien of niet ook in het kader van het rechtstelsel van de Wereld Handelsorganisatie (WTO) een dergelijke overheidsmaatregel van discriminerende aard is verboden. Naar het oordeel van de Bestuurskamer verdient het al met al aanbeveling het tweede lid te schrappen, dan wel te heroverwegen langs de lijnen van het bovenstaande. In artikel wordt gesteld dat verrekening van een geldschuld met een bestaande vordering niet mag plaatsvinden, tenzij bij wettelijk voorschrift anders is bepaald. In de huidige heffingspraktijk van de bedrijfslichamen vindt echter vaak op privaatrechtelijke rechtsgrondslag compensatie van schulden plaats. Ook komt het voor in het kader van subsidieverlening en bij de uitvoering van medebewindstaken. Het beëindigen hiervan zal ongewenste administratieve werkzaamheden genereren. De Bestuurskamer begrijpt dat wil men binnen de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie ook na invoering van de vierde tranche de praktijk toch voortzetten hiervoor steeds expliciet in een rechtsbasis in de desbetreffende heffingsverordening moet worden voorzien. Hier doet zich derhalve de situatie voor dat als gevolg van de invoering van de Awb nieuwe regelgeving zou moeten worden ingevoerd (zie paragraaf 2.1, onder a: noodzaak tot lagere regelgeving). Tevens is het de vraag of deze nieuwe, sterk versnipperde regelgeving steeds de in de praktijk voorkomende modaliteiten van verrekening volledig kan afdekken, daarmee tevens het risico van juridische onvolkomenheden en in rechtsprocedures aansprakelijkheid meebrengend (zie paragraaf 2.1, onder b: noodzaak tot aanpassing uitvoerende instanties). De voorgestelde bepaling brengt derhalve een achteruitgang mee voor wat betreft de gebruikelijke gang van zaken in de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie. Wat ook zij van de argumenten die ten grondslag liggen aan de voorgestelde bepaling en aan het feit dat deze op burger en bestuursorgaan gelijkelijk van toepassing is, wil de Bestuurskamer dan ook bepleiten om ofwel de bepaling geheel te schrappen, ofwel deze

12 10 uitsluitend van toepassing te doen zijn op de situatie dat de schuldeiser de burger is 7, ofwel een speciale voorziening te treffen voor de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie. Afdeling Verzuim en wettelijke rente Artikel bepaalt dat het bestuursorgaan het bedrag van de verschuldigde wettelijke rente vaststelt. Deze bepaling geldt zowel in de situatie dat het bestuursorgaan de schuldeiser is als wanneer hij de schuldenaar is. De vraag rijst derhalve wie de rente zal vaststellen wanneer zowel de schuldeiser als de schuldenaar bestuursorganen zijn. Afdeling Verjaring en verval Volgens artikel eindigt het recht van verrekening indien de schuldeiser dat heeft niet door verjaring van de rechtsvordering. Dit geldt echter alleen indien de schuldeiser de burger is, zo bepaalt artikel Het recht tot verrekening van een bestuursorgaan vervalt tegelijk met de rechtsvordering, oftewel vijf jaren nadat de voorgeschreven betalingstermijn is verstreken (artikel , eerste lid). De toelichting op artikel geeft als enige motivering voor deze differentiatie dat artikel niet behoort te gelden indien de schuldeiser van het bestuursorgaan een ander bestuursorgaan is. Afgezien van de daarmee nog niet beantwoorde vraag wat dan behoort indien de schuldeiser van de búrger een bestuursorgaan is (ook de artikelen zelf geven daarop geen antwoord), kan deze toelichting niet bevredigen. De Bestuurskamer ziet daarin in elk geval geen overtuigende reden om de bepaling dat een recht tot verrekening niet eindigt door verjaring van de rechtsvordering niet ook op bestuursorganen van toepassing te doen zijn. 7 8 Vergelijk artikel dat blijkens artikel ook alleen van toepassing is in de situatie dat de schuldeisende partij de burger is - namelijk indien hij overeenkomstig artikel bij wettelijk voorschrift het recht om te verrekenen heeft verkregen. Zie overigens de bij eerstgenoemde artikelen in dit advies geplaatste opmerking. Zie in dit verband ook de bij artikel opgenomen opmerking.

13 Bestuurlijke handhaving, in het bijzonder de bestuurlijke boete De voorgestelde bepalingen inzake codificatie van het legaliteitsbeginsel, regeling van het zwijgrecht en inzake samenloop van voorschriften en cumulatie van sancties, geven de Bestuurskamer geen aanleiding tot het maken van opmerkingen. Daarnaast stelt de Bestuurskamer vast dat de rechtsfiguur bestuurlijke boete, waarvan het de bedoeling is dat deze in zijn algemeenheid wettelijk zal worden geregeld in de vierde tranche van de Awb, geen gelding heeft ten aanzien van de autonome regelgeving van bedrijfslichamen, zulks bij afwezigheid van de vereiste wettelijke bevoegdheidstoekenning in de Wbo of enige andere wet. Wel kan in dit kader nog worden gewezen op de aan enige productschappen in medebewind opgedragen taken ter uitvoering van communautaire regelingen in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Deze regelingen kennen modaliteiten met financiële sancties met een punitief karakter die het bedrijfslichaam, in het geval achteraf blijkt dat een belanghebbende niet aan bepaalde voorwaarden heeft voldaan, dient toe te passen. Het gaat hier om gebonden bevoegdheden: het bedrijfslichaam heeft geen beleidsvrijheid om de sanctie niet op te leggen of te matigen. Gelet op de definities in artikel zijn deze sancties als bestuurlijke boete in de zin van het voorontwerp aan te merken. Dientengevolge zouden bestaande communautaire en uit het voorontwerp voortvloeiende verplichtingen niet sporen 9. De Bestuurskamer neemt notie van, en meent ook ten aanzien van deze materie te kunnen wijzen op de beschouwingen die in de memorie van toelichting in hoofdstuk III en, in het bijzonder ten aanzien van de bestuurlijke boete, in hoofdstuk IV (paragraaf 5.9) zijn gewijd aan de werking van de Awb bij de uitvoering van het Gemeenschapsrecht: de Awb geldt voorzover het gemeenschapsrecht niet zelf in een regeling heeft voorzien. Bij onderling conflicterende regelgeving zal het communautaire recht dus prevaleren. 9 In bijlage 4 wordt nader ingegaan op de concrete situatie dat communautaire verplichtingen tot het opleggen van sancties conflicteren met titel 5.4 van het voorontwerp.

14 Attributie De in het voorontwerp voorgestelde artikelen betreffende attributie hebben niet tot opmerkingen geleid. Wel bestaat de wens dat in de memorie van toelichting wordt ingegaan op de leer van het gesloten systeem (lagere wetgever mag alleen attribueren voorzover de wet dat toelaat), inclusief de vraag in hoeverre die op de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie van toepassing is.

15 Opmerkingen van redactionele aard Voorontwerp van wet Uit wetgevingstechnisch oogpunt verdient het aanbeveling om de in de artikelen en gebruikte zinsdelen bijschrijving op een daartoe bestemde bankrekening ten name de schuldeiser respectievelijk girale betaling, te synchroniseren of te voorzien van een definitie, aangezien zij inhoudelijk hetzelfde betekenen. Uit hoofde van leesbaarheid verdient het aanbeveling om het vierde lid van artikel ( De aanmaning vermeldt de vergoeding ) te verplaatsen naar artikel , aangezien dit laatste artikel, evenals genoemd vierde lid, over de vergoeding van de aanmaning gaat. Mocht hier bijvoorbeeld vanwege de in het derde lid van artikel genoemde, andere in de aanmaning op te nemen vermelding niet voor worden gekozen, dan zou in het vierde lid moeten worden verduidelijkt dat de daar bedoelde vergoeding niets gemeen heeft met de in het derde lid bedoelde kosten. Artikel , tweede lid, spreekt over het in het eerste lid bedoelde bedrag. In het eerste lid worden evenwel vier bedragen genoemd. In het tweede lid dient derhalve nader te worden gespecificeerd welk bedrag of welke bedragen zijn bedoeld. Artikel is niet erg duidelijk geredigeerd en leidt tot vragen. In de eerste plaats geldt dit het tweede lid, met name waar de woorden ten uitvoer is gelegd zijn gebruikt: betreft dit ook de situatie vóór de uitvaardiging en betekening? Of, met andere woorden: mogen de kosten van uitvaardiging (en betekening) ook worden opgelegd indien uiteindelijk geen betekening, of slechts een gedeeltelijke uitvaardiging heeft plaatsgevonden? Daarnaast lijken het eerste en het derde lid een interne tegenstrijdigheid op te leveren. Indien de uitvaardiging geschiedt op kosten van de burger (eerste lid) dan zullen deze immers wel eens hoger kunnen zijn dan het hoogste, daarvoor bij algemene maatregel van bestuur bepaalde bedrag (derde lid). Als het derde lid is bedoeld als een uitzondering op het eerste lid, dan dient deze relatie uit de wettekst te blijken.

16 14 Memorie van toelichting Bij artikel wordt in de tweede alinea opgemerkt dat indien de wederpartij van een bestuursorgaan zich buiten Nederland vestigt, het niet voor de hand ligt dat het bestuursorgaan daarvan de kosten moet dragen. Hier zullen echter niet de verhuiskosten zijn bedoeld, doch de meerkosten die het overmaken van een bedrag naar het buitenland met zich brengt. In dezelfde alinea dient in de vierde zin, tussen is en het, het woordje in te worden ingevoegd. In de eerste zin bij artikel wordt verwezen naar artikel ; dit moet zijn: artikel Den Haag, 19 januari 2000 H.H.F. Wijffels voorzitter J.W. Nelson secretaris