ZOEM Steunpunt Gelijkekansenbeleid zoemt in op Belgen van vreemde herkomst in administratieve databanken

Transcriptie

1 ZOEM Steunpunt Gelijkekansenbeleid zoemt in op Belgen van vreemde herkomst in administratieve databanken Auteurs: Miet Lamberts Promotor: prof. dr. Van Regenmortel Maart 2011 Inleiding Voor u ligt een ZOEM die kadert binnen de ontwikkeling van de Vlaamse integratiekaart en meer specifiek, binnen de ontwikkeling van de Vlaamse integratiemonitor. Het Steunpunt Gelijkekansenbeleid wil door de ontwikkeling van de Vlaamse integratiekaart een instrument bieden dat zal toelaten om betrouwbare data te bieden die iets vertellen over de stand van zaken inzake integratie van personen van vreemde herkomst in het Vlaamse Gewest. Zowel data op basis van de integratie-survey als data op basis van administratieve bronnen bieden belangrijke informatie met betrekking tot integratie. Voor het bepalen, het evalueren en het bijsturen van het beleid met betrekking tot integratie van personen van vreemde herkomst, is er nood aan adequate gegevens. Op dit moment wordt het beleid (en het onderzoek) met betrekking tot integratie, geconfronteerd met een handicap door het ontbreken van systematische cijferreeksen over de positie van personen van vreemde herkomst in de samenleving. Dit houdt o.a. verband met het versnipperd karakter van het bronnenmateriaal, het bestaan van verschillende registratiesystemen, het gebrek aan eenduidige definities, Binnen de Vlaamse integratiekaart wordt met de ontwikkeling van de Vlaamse integratiemonitor de ontwikkeling van een indicatorenset beoogd die zal toelaten om met regelmaat, vnl. op basis van bestaande administratieve bronnen, de structurele positie van personen van vreemde herkomst (of allochtonen 1 ) binnen verschillende maatschappelijke domeinen in kaart te brengen. In een eerste stap naar verdere uitwerking van de monitor werden indicatoren beschreven die de situatie, de institutionele aspecten en het gestelde gedrag binnen bepaalde deeldomeinen in beeld kunnen brengen. Vervolgens werd het beschikbare materiaal binnen de verschillende domeinen geïnventariseerd en besproken. Deze voorstudie formuleerde ten slotte conclusies en aanbevelingen naar de toekomst toe (Sannen L., Lamberts M., Morissens A. en Pauwels, F., 2009) 2. 1 Binnen deze nota wordt de term allochtoon gebruikt om de groep te omschrijven die gevormd wordt door personen van vreemde herkomst, al dan niet met een vreemde nationaliteit. 2 Sannen L, Lamberts M, Morissens A en Pauwels F. (2009), De Vlaamse integratiekaart deel III. Naar een Vlaamse integratiemonitor. Steunpunt Gelijkekansenbeleid, 268 pag; 1

2 1. Belgen van vreemde herkomst 1.1 Belgen van vreemde herkomst onzichtbaar binnen de statistieken Een van de belangrijkste conclusies uit deze voorstudie was dat de meeste gegevens die beschikbaar zijn via bestaande (administratieve) gegevensbronnen enkel een onderscheid maken naar nationaliteit om een opdeling te kunnen maken tussen autochtone en allochtone groepen. Door nationaliteitsverwerving en door de geboorten van volgende generaties neemt het aantal personen van allochtone herkomst die een Belgische nationaliteit hebben, geleidelijk toe. Deze groep is echter zelden zichtbaar in de statistieken. Aangezien voor de verschillende domeinen die we in kaart willen brengen (arbeidsmarkt, onderwijs, welzijn, ) geldt dat het vaak niet de nationaliteit maar wel de herkomst is die de positie binnen deze domeinen mee bepaalt, is het van belang om ook de groep Belgen van vreemde herkomst zichtbaar te kunnen maken binnen de integratiemonitor. De achterstellingskenmerken waarmee personen van vreemde herkomst worstelen, o.a. op de arbeidsmarkt, verdwijnen immers niet (of niet volledig) met een verandering van nationaliteit. Wanneer we dan enkel kijken naar het nationaliteitsgegeven, kunnen bepaalde resultaten een vertekend beeld van de realiteit geven. Doordat Belgen van vreemde herkomst zelden zichtbaar zijn in de statistieken, kunnen meer genuanceerde conclusies vaak niet getrokken worden. Het integratieproces gaat ook door na naturalisatie. Het is dan ook belangrijk deze groep te kunnen afbakenen in de data om dit proces verder in beeld te kunnen brengen. 1.2 Belgen van vreemde herkomst op de arbeidsmarkt Voor het Vlaamse beleidsdomein Werk vormt de tewerkstelling van kansengroepen, en in het bijzonder van allochtonen, een prioriteit. De situatie van allochtonen op de arbeidsmarkt wordt dan ook op de voet gevolgd. We beschikken dus, in tegenstelling tot andere domeinen, over kwalitatief sterke, recente indicatoren en tijdreeksen die gestructureerd opgevolgd worden 3. Toch stellen we nog hiaten vast in de beschikbare statistieken. Deze hiaten zijn echter voornamelijk terug te brengen tot het feit dat het moeilijk is om Belgen van allochtone herkomst in de statistieken te onderscheiden; nog steeds primeert het onderscheid naar nationaliteit. De meeste beschikbare indicatoren hebben dan ook betrekking op het onderscheid tussen verschillende nationaliteitsgroepen. Onderzoek (o.a. ILO) heeft aangetoond dat niet enkel de nationaliteit maar ook andere factoren gerelateerd aan vreemde herkomst (uiterlijk, vreemde naam, taalbeheersing, culturele verschillen, ) mee de positie op de arbeidsmarkt verklaren. Daarom is het van belang om o.a. de monitoring op de arbeidsmarkt niet enkel te beperken tot het opvolgen van nationaliteitsverschillen en de nationaliteitskloof, maar ook om verschillen op basis van vreemde herkomst (ongeacht de nationaliteit) op te volgen. De meeste beschikbare statistieken laten echter niet toe om Belgen van vreemde herkomst te 3 Belangrijkste bronnen voor arbeidsmarktgegevens zijn: ADSEI-EAK, datawarehouse arbeidsmarkt KSZ, VDAB,.. 2

3 onderscheiden. De Belgische nationaliteitswetgeving zorgt er daarenboven voor dat het aandeel Belgen van vreemde herkomst gestaag toeneemt. Het opvolgen van de positie van deze groep op de arbeidsmarkt blijft een uitdaging. In het kader van de uitwerking van de integratiemonitor werd een studie-oefening gestart om uitspraken te kunnen doen over de arbeidsmarktsituatie van Belgen van vreemde herkomst. Enkele resultaten van deze studie-oefening waarbij we Belgen van vreemde herkomst trachtten zichtbaar te maken in administratieve databanken, vindt u in deze ZOEM. 2. Op zoek naar Belgen van vreemde herkomst in de statistieken 2.1 Methodologie en definities Binnen deze oefening werd een representatieve, geanonimiseerde steekproef van personen tussen 18 en 65 jaar getrokken (representatief naar geslacht en leeftijdsklasse). Deze personen zijn opgenomen in de Kruispuntbank Sociale Zekerheid (KSZ) en woonachtig in Vlaanderen of Brussel. Vervolgens werd van deze inwoners de nationaliteit bepaald, de historiek van hun nationaliteit en, in de mate van het mogelijke, voor Belgen die als Belg geboren zijn, ook de historiek van de nationaliteit van beide ouders. Volgende groepen wilden we onderscheiden: Belgen zonder allochtone herkomst, Belgen van allochtone herkomst, genaturaliseerden en vreemdelingen. De afbakening van de groepen gebeurt volgens verschillende stappen. In eerste instantie werden de niet-belgen, alle personen met een vreemde nationaliteit, opgenomen in de groep van VREEMDELINGEN. Vervolgens werd voor de Belgen binnen de steekproef nagegaan of ze steeds de Belgische nationaliteit hadden gehad. Indien dit niet zo was en ze ooit een andere nationaliteit hadden gehad, vielen ze binnen de groep van GENATURALISEERDEN binnen de steekproef. Vervolgens werd voor de Belgen die nooit een andere nationaliteit gehad hadden en die dus als Belg geboren waren ook de historiek van de nationaliteit van beide ouders nagegaan. Indien minstens één ouder kon gelokaliseerd worden die geen Belgische nationaliteit had (of die ooit een andere dan de Belgische nationaliteit gehad had), werd deze persoon gerangschikt als behorend tot de groep van BELGEN VAN VREEMDE HERKOMST binnen onze steekproef. Belgen waarvoor geen niet-belgische origine (noch van het individu, noch van de ouders) uit de administratieve data kon worden getraceerd, werden ondergebracht binnen de groep BELGEN. Opmerkelijk was de vaststelling dat via deze werkwijze voor een groot aandeel Belgen geen informatie over de nationaliteitshistoriek van de ouders kon teruggevonden worden. Exacte monitoring van de aanwezigheid van Belgen van vreemde herkomst binnen de populatie op basis van deze administratieve oefening, is dus (nog) niet mogelijk. 3

4 Dit proces leverde volgende resultaten: - Voor 156 personen uit de steekproef van inwoners uit Vlaanderen en Brussel was er helemaal niks bekend over hun nationaliteit of nationale afkomst. Voor hen werden geen verdere opzoekingen verricht. - We stelden vast dat steekproefpersonen (9,89%) niet de Belgische nationaliteit hadden. Zij werden ingedeeld onder de subgroep van VREEMDELINGEN. - Van personen (6,92%) werd vastgesteld dat ze ooit een andere nationaliteit hadden. Zij werden ingedeeld onder de subgroep van GENATURALISEERDEN. - Voor de overige personen, Belgen van bij geboorte, diende de historiek van de nationaliteit van de ouders nagegaan te worden. Personen met ouders van niet-belgische nationaliteit werden gelokaliseerd op basis van de referentiepersoon van het gezin waartoe de steekproefpersoon behoort of behoorde. Dat is de enige mogelijkheid om een ouder terug te vinden op basis van de familiale relaties gedefinieerd in de rijksregisters. Van de niet-genaturaliseerde personen met Belgische nationaliteit werd een ouder als volgt gelokaliseerd: (1) In de historiek van de registers van de KSZ (gaat terug tot 1998) werd nagegaan of er een referentiepersoon van het gezin waartoe de steekproefpersoon behoorde, terug te vinden was, die ouder was. Indien op die manier meerdere ouders werden teruggevonden, werd de minst recente, teruggevonden ouder weerhouden. Van deze ouder, werd nog steeds binnen de KSZ-gegevens, de nationaliteit nagegaan op het minst recente moment van registratie van deze persoon (in de kruispuntbank). Als deze persoon op dat moment niet de Belgische nationaliteit heeft, wordt de steekproefpersoon geclassificeerd als `persoon met een lokaliseerbare niet-belgische ouder 1'. Het gaat om personen die ondergebracht werden in de groep BELGEN VAN VREEMDE HERKOMST. (2) Vervolgens werden rijksregistergegevens opgevraagd voor de resterende personen. Aan de hand van de historiek van de referentiepersonen van deze mensen, werd getracht één van de ouders te lokaliseren. In gevallen (25,5% van de totale populatie) lukte dat niet. In van de overige gevallen werd vastgesteld dat deze `eerste' ouder ( ouder 1 ) niet de Belgische nationaliteit bezat, of ooit werd genaturaliseerd ( BELG VAN VREEMDE HERKOMST ). (3) Van de resterende werd voor personen een tweede ouder gelokaliseerd. Dat is ofwel de minst recente, teruggevonden referentiepersoon die ouder van de betrokkene is, en verschilt van de reeds geïdentificeerde ouder 1, ofwel de wettelijke echtgenote of wettelijk samenwonende met ouder 1 op moment van geboorte van de steekproefpersoon. Van personen van die teruggevonden `tweede' ouders, kon vastgesteld worden dat ze ooit een andere dan de Belgische nationaliteit hadden of nog steeds hebben ( BELG VAN VREEMDE HERKOMST ). 4 Deze oefening leidde tot volgende vier-klassentypologie 5 : 4 Al dit opzoekingswerk werd vakkundig en zorgvuldig tot stand gebracht door Chris Brijs (KSZ). 5 De groepsbenaming wil enkel een pragmatische aanduiding geven om verdere bespreking te vergemakkelijken. 4

5 Tabel 1 Typologie Categorie Aantal (%) Niet-Belgische nationaliteit VREEMDELINGEN (9,9%) Genaturaliseerd GENATURALISEERDEN (6,9%) Belg met ouders van niet-belgische herkomst BELGEN VAN VREEMDE HERKOMST Belg (ouders Belg), nietgenaturaliseerd BELGEN Belg waarvan ouders niet-traceerbaar zijn (2,4%) (55,3%) (25,5%) Onbekend 156 (0,1%) Totaal (100,0%) Bron: Databestand Nationaliteit en Herkomst, populatie KSZ DWH AM&SB, Bewerkingen HIVA Deze invoering van een variabele die de nationaliteitshistoriek op deze wijze in kaart brengt, is uniek in het Vlaamse onderzoek over het meten van integratie en geeft een aanvullend beeld ten opzichte van de traditionele indeling in groepen naar nationaliteit. Gegeven het grote aandeel Belgen van wie geen informatie over de nationaliteitshistoriek van de ouders kan teruggevonden worden, dienen we er wel rekening mee te houden dat we geen loepzuivere herkomst-variabele (zoals gedefinieerd voor deze oefening) kunnen creëren. Bij verdere interpretatie van de resultaten dient hiermee rekening gehouden te worden. 2.2 Socio-demografische kenmerken van de verschillende groepen Doel van de oefening was na te gaan of we verschillen konden vaststellen in arbeidsmarktpositie tussen de verschillende groepen t.o.v. de populatie. Op basis van de informatie van het Datawarehouse (Kruispuntbank Sociale Zekerheid) kunnen we iets vertellen over de socio-economische positie van de personen in de steekproef (o.a. werkend of werkzoekend). Indien ze aan het werk zijn, weten we tot welke sector de jobs behoren die ze uitoefenen, en weten we o.a. of het om voltijds of deeltijds werk gaat. 5

6 Wanneer we de verschillende groepen (zoals vreemdelingen, Belgen, genaturaliseerden en allochtone Belgen) willen vergelijken, is het belangrijk om rekening te houden met de samenstelling van deze groepen. Immers, we kunnen er niet automatisch vanuit gaan dat deze groepen enkel verschillen op basis van de groepsvariabele waartoe ze gerekend worden. Misschien verschillen ze ook op andere kenmerken die meebepalend zijn voor hun arbeidsmarktpositie. Daartoe gingen we in eerste instantie na hoe de verschillende, door ons gestructureerde groepen, samengesteld waren (en eventueel van elkaar verschilden). Zo keken we naar de samenstelling qua leeftijd, geslacht en gezinspositie van de verschillende groepen. De groepen verschilden inderdaad significant wat betreft samenstelling naar gezinspositie, leeftijd en geslacht. We weten dat dergelijke kenmerken ook mee de positie op de arbeidsmarkt kunnen beïnvloeden. Vandaar controleerden we steeds voor deze verschillen. Op die manier waren we ook in staat frequentieverdelingen over de bestudeerde kenmerken (al dan niet aan het werk, in welke sectoren, ) te schatten, waarbij de invloed van de verschillende socio-demografische samenstelling (in zoverre gekend) van de diverse subgroepen, werd weggezuiverd Wat stellen we vast? 3.1 Kans op werk In eerste instantie gaan we na of we significante verschillen kunnen vaststellen wat de socio-economische positie betreft, tussen de verschillende subgroepen en de populatie. Onderstaande tabel toont dat iedere subgroep qua socio-economische samenstelling significant verschilt van de volledige populatie. Zo zien we dat 5,2% van de totale populatie werkzoekend is, dit t.o.v. 4,1% van de Belgen, 9,6% van de Belgen van vreemde herkomst, en 14,7% van de genaturaliseerden. Een deel van de verklaring van het verschil tussen Belgen van vreemde herkomst en genaturaliseerden schuilt waarschijnlijk ook in het gegeven dat het merendeel van de Belgen van vreemde herkomst van Europese (EU15) herkomst is. Genaturaliseerden zijn vaker van niet-eu15-herkomst met een groot aandeel personen met een MONA-nationaliteit (Midden Oosten-Noord-Afrika). We stellen vast dat t.o.v. een populatiegegeven van 54,5% loontrekkenden, 58,8% van de Belgen, 51,8% van de Belgen van vreemde herkomst en 42,7% van de genaturaliseerden loontrekkend is. Ook het zelfstandigenstatuut vinden we proportioneel vaker terug bij Belgen. De gegevens tonen aan dat, wanneer we Belgen, Belgen van vreemde herkomst en genaturaliseerden naast elkaar stellen, de samenstelling naar socio-economische positie het meest gunstig is voor Belgen, gevolgd door Belgen van vreemde herkomst. We zien dat genaturaliseerden toch nog vaker werkloos of niet-beroepsactief zijn. Toch blijven we ook een achterstelling van Belgen van vreemde herkomst t.o.v. Belgen zien. 6 Met dank aan dr. Bart Capéau (HIVA) 6

7 Tabel 2 Socio-economische positie van de populatie en per subgroep nationaliteitshistoriek Nietberoepsactief (incl. andere ) 7 werkzoeken de Loontrekke nde zelfstandige TOTAAL POPULATIE 31,3% 5,2% 54,5% 9,0% 100,0% BELGEN* 27,6% 4,1% 58,8% 9,5% 100,0% GENATURALISEERDEN 35,7% 14,7% 42,7% 6,9% 100,0% BELGEN VAN VREEMDE HERKOMST 32,7% 9,6% 51,8% 5,9% 100,0% VREEMDELINGEN 57,3% 6,2% 28,7% 7,8% 100,0% Bron: Databestand Nationaliteit en Herkomst, populatie KSZ, Bewerkingen HIVA Een sterk afwijkende groep qua profiel vormen de vreemdelingen. Vandaar dat we deze groep hier apart bespreken en buiten de bovenstaande vergelijkingen gehouden hebben. Opmerkelijk is dat slechts 6,2% van de vreemdelingen werkzoekend is. Een deel van de verklaring hiervoor zou kunnen schuilen in de vaststelling dat het merendeel (57%) van deze groep vreemdelingen een EU-nationaliteit heeft. Maar we stellen tevens vast dat slechts 29% van de vreemdelingen als loontrekkende geregistreerd staat. Opmerkelijk is het hoge aandeel niet-beroepsactieven binnen deze groep. Verdere analyse toont aan dat zij hierbinnen grotendeels onder de categorie andere vallen. De categorie andere omvat personen die niet-beroepsactief zijn en ook niet gekend zijn bij de andere instellingen van de sociale zekerheid. Hoe kunnen we dit hoge aandeel nietberoepsactieven en andere binnen de groep vreemdelingen verklaren? We zien dat deze groep voor het merendeel uit vrouwen bestaat. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat niet-activiteit bij vnl. vrouwelijke vreemdelingen hoger ligt. We kunnen veronderstellen dat het hierbij om een aandeel thuiswerkende vrouwen gaat. Daarnaast onderscheiden we ook een grote groep vreemdelingen van Europese herkomst waardoor we kunnen veronderstellen dat het ook gedeeltelijk gaat om personen die grensarbeid beoefenen of die voor internationale instellingen kunnen werken,. Verdere exploratie van deze bevinding is echter nodig. 7 Onder niet-beroepsactief vallen: personen in volledige loopbaanonderbreking / volledig tijdskrediet, met vrijstelling van inschrijving als werkzoekende, trekkers van leefloon en financiële hulp, pensioentrekkend zonder werk, volledig bruggepensioneerden en rechtgevende kinderen voor kinderbijslag. Categorie Andere : Tot deze groep behoren niet-beroepactieven die ook niet elders bij de sociale zekerheid gekend zijn. Onder andere: huisvrouwen/huismannen, personen die wel in de loop van het kwartaal gekend zijn bij een van de betrokken socialezekerheidsinstellingen maar niet op de laatste dag van het kwartaal,, uitgaande grensarbeiders, personen die in België werken voor een organisatie/onderneming die niet bijdrageplichtig is aan de Belgische sociale zekerheid, zeelieden van de Belgische koopvaardij (aangegeven bij de Hulp- en Voorzorgskas voor Zeevarenden), personen aangegeven bij de Dienst voor de Overzeese Sociale Zekerheid (personen die hun beroepsactiviteit uitoefenen in een land dat geen deel uitmaakt van de Europese Economische Ruimte en gebruik maken van de niet-verplichte sociale verzekering), internationale functionarissen en diplomaten, coöperanten. huishoudpersoneel dat niet is aangegeven bij de RSZ, rechtgevende kinderen die niet gekend zijn bij de RKW of het RSVZ, geschorste werkzoekenden, ouderen van wie de partner het gezinspensioen ontvangt, renteniers of personen die uitsluitend leven van andere inkomsten dan diegenen gekend binnen het datawarehouse (bv. huurinkomsten, beursopbrengsten, ), 7

8 Vervolgens willen we zoals reeds beschreven, nagaan of de geobserveerde significante verschillen tussen de verschillende groepen ook eventueel te verklaren kunnen zijn door de verschillen tussen de groepen qua socio-demografische samenstelling (naar geslacht, leeftijd en gezinspositie)? Via regressie-analyse gaan we na welke verschillen significant blijven wanneer deze (beschikbare) bijkomende gegevens onder controle gehouden worden. We stellen vast dat de vastgestelde verschillen significant blijven. Bovendien, opmerkelijk, stellen we vast dat de verschillen zelfs groter worden. Dat wil zeggen dat de verschillen in socio-demografische compositie in de verschillende subgroepen, de verschillen in socio-economisch statuut eerder kleiner maken. Tabel 3 toont een gelijkaardige frequentietabel zoals hierboven maar dan gestandaardiseerd voor socio-demografisch type (geslacht-leeftijd-positie in gezin), berekend op basis van de regressie-analyse. Zo wordt steeds de kans weergegeven dat iemand tot een bepaalde socio-economische positie behoort, gegeven de subgroep inzake nationaliteitshistoriek waartoe hij/zij behoort en onder de assumptie dat de samenstelling naar geslacht, leeftijd en huishoudposities in alle groepen identiek zou zijn. De resultaten wijzen in dezelfde richting, vergeleken met de onconditionele verdelingen. Tabel 3 Gestandaardiseerde resultaten: Socio-economische positie van de populatie en per subgroep nationaliteitshistoriek, onder controle van geslacht, leeftijd en gezinspositie Kans dat men nietberoepsactief is (incl. andere ) Kans dat men werkzoeken de is Kans dat men loontrekken de is Kans dat men zelfstandige is TOTAAL POPULATIE 31,3% 5,2% 54,5% 9,0% 100,0% BELGEN* 26,8% 4,2% 59,6% 9,4% 100,0% GENATURALISEERDEN 39,2% 13,5% 40,4% 6,8% 100,0% BELGEN VAN VREEMDE HERKOMST 30,9% 8,8% 51,5% 8,7% 100,0% VREEMDELINGEN 61,3% 5,0% 26,2% 7,5% 100,0% Bron: Databestand Nationaliteit en Herkomst, populatie KSZ, Bewerkingen HIVA 3.2 Indien aan het werk, in welke sector? Van de loontrekkenden gaan we na in welke sectoren ze actief zijn. Opnieuw zien we belangrijke verschillen die significant zijn. Zo behoort 3,2% van de jobs van alle loontrekkenden uit onze steekproef en 2,4% van de jobs van de Belgen tot de horeca, één van de meest precaire sectoren. Wanneer we kijken naar de verschillende groepen, stellen we vast dat dit aandeel oploopt tot 10,2% onder de jobs uitgevoerd door vreemdelingen. Bij genaturaliseerden zien we dat 7,9% van de jobs, werk in de horeca betreft. Bij Belgen van vreemde herkomst is dit 6,6%. Een gelijkaardig fenomeen zien we in de dienstensector. Daar waar 12,9% van de jobs van alle loontrekkenden in de populatie en 11,6% van de jobs van Belgen in de dienstensector zijn gesitueerd, zien we dit aandeel toenemen bij de andere groepen: 8

9 18% van jobs van Belgen van vreemde herkomst, 20% van de jobs van genaturaliseerden, en zelfs 24,6% van de jobs van vreemdelingen behoren tot deze sector. Wanneer we kijken naar de fijnere sectorindeling, merken we dat dit vnl. te verklaren is door een hoger aandeel binnen de uitzendsector, opnieuw een meer precair segment van de arbeidsmarkt. Tabel 4 Jobs van loontrekkenden naar sector van tewerkstelling-populatie en per subgroep nationaliteitshistoriek BELGEN* GENATURAL ISEERDEN BELGEN VAN VREEMDE HERKOMST VREEMDELI NGEN POPULATIE Primaire sector 0,5% 0,9% 0,2% 1,9% 0,6% Industrie 18,0% 15,7% 15,4% 13,8% 17,6% Bouw 5,1% 5,3% 4,6% 6,1% 5,1% Handel 13,1% 12,6% 15,4% 13,7% 13,2% Horeca 2,4% 7,9% 6,6% 10,2% 3,2% Transport 7,5% 7,7% 7,7% 5,7% 7,4% Financiële sector 4,0% 1,8% 3,4% 2,2% 3,8% Diensten 11,6% 20,0% 18,0% 24,6% 12,9% Openbare diensten 35,5% 25,3% 26,2% 17,6% 33,8% Socio-culturele sector 2,3% 2,9% 2,5% 4,4% 2,4% TOTAAL 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Bron: Databestand Nationaliteit en Herkomst, populatie KSZ, Bewerkingen HIVA Binnen de financiële sector stellen we eerder het omgekeerde vast: een kleiner aandeel jobs van vreemdelingen en van genaturaliseerden behoort tot deze sectoren (t.o.v. de populatie en in vergelijking met het aandeel van de jobs van Belgen en van Belgen van vreemde herkomst ). Ook de sector van openbare diensten vertegenwoordigt een kleiner aandeel binnen de werkgelegenheid van vreemdelingen en genaturaliseerden. De vastgestelde verschillen blijven significant na controle via regressie-analyse voor de verschillen naar socio-demografische samenstelling (geslacht, leeftijd, huishoudpositie) tussen de groepen. Onderstaande tabel toont opnieuw een gelijkaardige frequentietabel zoals hierboven maar dan gestandaardiseerd voor socio-demografisch type (geslacht-leeftijd-positie in gezin), berekend op basis van de regressie-analyse. Zo wordt steeds de kans weergegeven dat iemand een job uitoefent in een bepaalde sector, gegeven de subgroep inzake nationaliteitshistoriek waartoe hij/zij behoort en onder de assumptie dat de samenstelling naar geslacht, leeftijd en huishoudposities in alle groepen identiek zou zijn. De resultaten wijzen in dezelfde richting, vergeleken met de onconditionele verdelingen. 9

10 Tabel 5 Gestandaardiseerde resultaten: Jobs van loontrekkenden naar sector van tewerkstellingpopulatie en per subgroep nationaliteitshistoriek, onder controle van geslacht, leeftijd en gezinspositie Kans dat men werkt in BELGEN* GENATURAL ISEERDEN BELGEN VAN VREEMDE HERKOMST VREEMDELI NGEN POPULATIE Primaire sector 0,5% 0,8% 0,2% 1,8% 0,6% Industrie 18,0% 15,4% 16,4% 13,6% 17,6% Bouw 5,1% 5,0% 4,1% 5,6% 5,1% Handel 13,2% 12,4% 14,0% 13,7% 13,2% Horeca 2,4% 7,5% 4,5% 9,5% 3,2% Transport 7,5% 8,2% 8,7% 5,6% 7,4% Financiële sector 4,0% 1,9% 4,3% 2,4% 3,8% Diensten 11,8% 19,0% 14,2% 23,7% 12,9% Openbare diensten 35,1% 26,9% 31,2% 19,8% 33,8% Socio-culturele sector 2,3% 3,0% 2,4% 4,2% 2,4% TOTAAL 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Bron: Databestand Nationaliteit en Herkomst, populatie KSZ, Bewerkingen HIVA 3.3 Indien aan het werk, voltijds of deeltijds? Van de loontrekkenden kennen we het tewerkstellingspercentage van de jobs die ze uitvoeren en kunnen we nagaan of ze één of meerdere jobs uitvoeren. Het merendeel van de loontrekkenden voert een voltijdse job uit. Slechts 2,5% combineert meerdere jobs. Opnieuw stellen we vast dat de verschillende subgroepen significant verschillen ten opzichte van de populatie. Het verschil is echter eerder klein en situeert zich vnl. bij zogenaamde kleine jobs, jobs met weinig uren (0 tot 40% van een voltijds equivalent): Het aandeel Belgen dat deze kleine jobs uitvoert is 2,5%, t.o.v. 4,6% bij genaturaliseerden, 5% bij Belgen van vreemde herkomst en 5,1% bij vreemdelingen. 10

11 Tabel 6 Tewerkstellingspercentage van de populatie loontrekkenden en per subgroep nationaliteitshistoriek BELGEN* GENATURAL ISEERDEN BELGEN VAN VREEMDE HERKOMST VREEMDELI NGEN POPULATIE 0<40% 2,5% 4,6% 5,0% 5,1% 2,8% 40%<80% 16,5% 15,6% 13,0% 14,9% 16,3% 80%<100% 10,3% 11,0% 11,2% 10,7% 10,4% Voltijds 68,3% 65,3% 68,3% 66,9% 68,0% Meerdere jobs 2,4% 3,5% 2,5% 2,5% 2,5% TOTAAL 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Bron: Databestand Nationaliteit en Herkomst, populatie KSZ, Bewerkingen HIVA De vastgestelde verschillen blijven significant na controle via regressie-analyse voor de verschillen naar socio-demografische samenstelling (geslacht, leeftijd, huishoudpositie) tussen de groepen. En opnieuw toont onderstaande tabel een gelijkaardige frequentietabel zoals hierboven maar dan gestandaardiseerd voor socio-demografisch type (geslacht-leeftijd-positie in gezin), berekend op basis van de regressie-analyse. Zo wordt de kans weergegeven dat iemand voltijds of deeltijds werkt, gegeven de subgroep inzake nationaliteitshistoriek waartoe hij/zij behoort en onder de assumptie dat de samenstelling naar geslacht, leeftijd en huishoudposities in alle groepen identiek zou zijn. De resultaten wijzen opnieuw in dezelfde richting, vergeleken met de onconditionele verdelingen. Tabel 7 Gestandaardiseerde resultaten: Tewerkstellingspercentage van de populatie loontrekkenden en per subgroep nationaliteitshistoriek, onder controle van geslacht, leeftijd en gezinspositie BELGEN* GENATURAL ISEERDEN BELGEN VAN VREEMDE HERKOMST VREEMDELI NGEN POPULATIE 0<40% 2,5% 4,5% 3,8% 5,8% 2,8% 40%<80% 16,2% 16,3% 16,1% 14,9% 16,3% 80%<100% 10,3% 10,9% 10,8% 10,7% 10,4% Voltijds 68,6% 64,8% 67,0% 66,9% 68,0% Meerdere jobs 2,4% 3,5% 2,3% 2,5% 2,5% TOTAAL 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Bron: Databestand Nationaliteit en Herkomst, populatie KSZ, Bewerkingen HIVA 11

12 4. Conclusies en aanbevelingen De resultaten van deze studie-oefening tonen aan dat naast nationaliteit ook herkomst belangrijk is op de arbeidsmarkt. Zowel VREEMDELINGEN, als GENATURALISEERDEN en BELGEN VAN VREEMDE HERKOMST hebben een kleinere kans om als loontrekkende aan het werk te zijn, en indien ze toch aan het werk zijn, is de kans groter dat ze actief zijn in de meer precaire sectoren van de arbeidsmarkt. Toch zien we ook binnen deze brede groep van allochtonen een onderscheid naar positie op de arbeidsmarkt tussen diegenen die van bij geboorte Belg zijn, diegenen die genaturaliseerd zijn en diegenen die een vreemde nationaliteit hebben. We stellen vast dat vooral de VREEMDELINGEN een kleinere kans hebben om effectief aan de slag te zijn op de Vlaamse arbeidsmarkt. En, indien ze aan de slag zijn, is de kans dat ze actief zijn in meer precaire sectoren, groter. Zij die van bij geboorte Belg zijn maar van wie (minimum) één van de ouders van vreemde herkomst is (BELGEN VAN VREEMDE HERKOMST), hebben van alle allochtonen het meeste kans om aan het werk te zijn. Maar in vergelijking met de categorie BELGEN doen zij het toch ook minder goed op de arbeidsmarkt. Deze gegevens tonen aan dat statistieken die enkel een indeling op basis van nationaliteit weergeven, de heterogeniteit binnen de groep met een Belgische nationaliteit onvoldoende weergeeft. In het kader van de ontwikkeling van een integratiemonitor is het van belang ook de groep Belgen van vreemde herkomst zichtbaar te kunnen maken en te kunnen opvolgen binnen een aantal belangrijke domeinen waaronder de arbeidsmarkt. Dergelijke meer genuanceerde cijfers laten toe om het beleid verder te verfijnen, af te stemmen op bepaalde categorieën en de effecten ervan op te volgen. Verantwoording ZOEM is een artikelenreeks over gelijkekansenthema s waarover het Steunpunt Gelijkekansenbeleid onderzoek verricht: gender, etniciteit en seksuele voorkeur. In de artikels zoemen we in op bepaalde aspecten van gelijke kansen door het bespreken van resultaten uit afgerond onderzoek in Vlaanderen en daarbuiten. We brengen bestaande gegevens samen in een overzichtelijk artikel waarvan de verschillende onderdelen ook apart gelezen kunnen worden. De navigatiemogelijkheden (links) in de mailing ondersteunen deze doelstelling. Zoem past in de strategie voor een betere ontsluiting van onderzoeksgegevens over gelijke kansen. Een overzicht van de reeds verschenen artikels in ZOEM: ZOEM 1. Holebi's ZOEM 2. Allochtone vrouwen ZOEM 3. Alleenstaande ouders ZOEM 4. Man/vrouw verschillen bij zelfstandigen ZOEM 5. Sociaal-culturele integratie bij allochtonen ZOEM 6. Schoolloopbanen van holebi's ZOEM 7. Echtscheiding bij personen van Turkse en Marokkaanse herkomst ZOEM 8. Arbeid in vele vormen combineren ZOEM 9. Transgender personen 12

13 ZOEM 10. Solo slim?! Loopbaanstrategieën van alleenstaande ouders ZOEM 11. Zwangerschapsgerelateerde discriminatie ZOEM 12. De arbeidsmarktpositie van hooggeschoolde immigranten ZOEM 13. Verblijfsco-ouderschap en de loopbaan van de ouders vanuit een genderperspectief ZOEM 14. Belgen van vreemde herkomst in administratieve databanken 13