MMPI-2: Een Profielschets.

Transcriptie

1 MMPI-2: Een Profielschets. Psychometrisch Onderzoek naar de Restructured Clinical Scales van de MMPI-2 binnen een Nederlandse Klinische Populatie. Masterwerkstuk van Christiaan Meijer ( ) en Eva de Ruiter ( ) Begeleiders: Dr. J.H. Kamphuis en Dr. P.M.A. Dingemans Universiteit van Amsterdam Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen Klinische Psychologie Amsterdam, mei 2008

2 Samenvatting In 2003 kwam een versie van de Minnesota Multiphasic Personality Inventory-2 uit (Tellegen et al.) waaraan een reeks van negen nieuwe schalen is toegevoegd: de Restructured Clinical scales (RC-schalen). Deze schalen pretenderen betere psychometrische eigenschappen te hebben dan de klinische hoofdschalen. Dit zou zich uiten in lagere intercorrelaties, afwezigheid van een gemeenschappelijke factor en verbeterd discriminerend vermogen. Dit onderzoek richt zich op deze meetpretenties en op de RC-profielen van twee diagnostische groepen, schizofrenie en depressie. In dit onderzoek worden hoge correlaties tussen RCschalen en klinische equivalenten, lagere scores, minder klinische verhogingen en lagere intercorrelaties op de RC-schalen gevonden dan op de klinische hoofdschalen. Voor beide klinische groepen worden er specifieke schaalverhogingen gevonden. Daarnaast wordt van beide klinische groepen een profiel op de RC-schalen geschetst. Hoewel de RC-schalen op dit moment van waarde kunnen zijn in de klinische praktijk, wordt aanbevolen om vervolgonderzoek bij een grotere diverse klinische populatie te doen. 1

3 Inhoudsopgave Inleiding 3 Methode 10 Deelnemers 10 Materialen 12 Procedure 13 Resultaten 14 Psychometrisch eigenschappen 14 Profielen depressie en schizofrenie 18 Exploratief onderzoek 24 Discussie 25 Referenties 30 Bijlage A: Codeboek 33 2

4 Inleiding In Nederland zoekt ongeveer 71 procent van de bevolking tenminste één keer in hun leven hulp binnen de geestelijke gezondheidszorg (Kovess-Mastfety, Alonso, Brugha, Angermeyer, Haro & Sevilla-Dedieu, 2007). Deze hulp zoekt men, via de huisarts, voornamelijk bij een psycholoog. De meeste hulp wordt gezocht voor onder andere stemmingsstoornissen waarbinnen depressie een veel voorkomende stoornis is (Kovess- Mastfety et al., 2007). Van de Nederlandse bevolking lijdt 6 procent aan depressie in engere zin en ontwikkelt 14 procent ooit in zijn leven deze stoornis (Vollebergh et al., 2003). Naast een aanzienlijke lijdensdruk van depressie op de patiënt en zijn omgeving, kost depressie de maatschappij ruim 2 miljard euro per jaar waarvan meer dan 1,5 miljard aan productieverliezen (Trimbos-Instituut, 2002). Het is daarom van belang dat patiënten spoedig juist gediagnosticeerd en behandeld worden. Een andere stoornis die de maatschappij jaarlijks veel kost is schizofrenie. Deze stoornis is een minder voorkomende ziekte dan depressie. Van de Nederlandse volwassen bevolking ontwikkelt 0,4 0,5 procent schizofrenie (Vollebergh et al.; Wunderink, 2002). Schizofrenie is echter één van de ernstigste psychische aandoeningen. Dit uit zich onder andere in de hoeveelheid zorg die aan schizofreniepatiënten wordt besteed. In 1999 werd 5 procent van de uitgaven in de gezondheidszorg besteed aan de behandeling van schizofrenie. Het is daarmee samen met depressie een van de duurste psychische aandoeningen (Trimbos- Instituut, 2002). Uit onderzoek blijkt dat er een samenhang is tussen het aantal psychoses voor eerste onderzoek en het beloop van de ziekte (Dingemans, Van den Bosch, Kahn & Schene, 1995). Om achteruitgang te beperken en de ontwikkeling van comorbiditeit te voorkomen is het belangrijk dat schizofrenie zo vroeg mogelijk behandeld wordt (Multidisciplinaire richtlijnontwikkeling GGZ, 2005). Effectieve diagnostiek is hierbij vereist. 3

5 Binnen een psychologische setting kan diagnostisch onderzoek zoals hierboven aangegeven een belangrijke rol spelen. De omvang en aard van een diagnostisch onderzoek verschilt enorm; van één intake gesprek tot een onderzoek van drie dagdelen. De instrumenten die men hierbij gebruikt kunnen eveneens zeer uiteenlopend zijn wat betreft duur, opzet, onderwerp, gebruiksvriendelijkheid en kosten. Eén van de meest gebruikte diagnostische instrumenten binnen een psychologische setting is de Minnesota Multiphasic Personality Inventory-2 (MMPI-2; Butcher, 2006; Derksen, De Mey, Sloore & Hellenbosch, 2006). De MMPI-2 is een vragenlijst voor volwassenen, bestaande uit 567 items. De lijst kan zowel met de computer als met de hand afgenomen en geïnterpreteerd worden. Interpretatie van de profielen die uit de MMPI-2 naar voren komen, verschaft inzicht in de klachten en persoonlijkheidskenmerken van de onderzochte (Derksen et al., 2006). Dit onderzoek richt zich op de psychometrische eigenschappen en profielen van deze test. De MMPI werd in 1943 door Hattaway en McKinley geïntroduceerd als nieuw diagnostisch instrument. Bij het ontwikkelen van deze vragenlijst werd gebruik gemaakt van empirical keying; dit houdt in dat items die erin slaagden te differentiëren tussen de patiëntensteekproef en de Controlegroep aan een schaal werden toegevoegd. Dit resulteerde in tien klinische hoofdschalen: Hypochondrie (Hs/1), Depressie (D/2), Hysterie (Hy/3), Psychopathische deviatie (Pd/4), Masculiniteit-Femininiteit (Mf/5), Paranoia (Pa/6), Psychastenie (Pt/7), Schizofrenie (Sc/8), Manie (Ma/9) en Sociale introversie (Si/0). De vragenlijst werd een wereldwijd veelgebruikt diagnostisch instrument dat onderhevig was aan veel onderzoek. In 1989 werd de herziene MMPI-2 uitgebracht (Butcher, Dahlstrom, Graham, Tellegen & Kaemmer, 1989) waarbij er, in navolging op de ontstane kritiek, nieuwe normen waren ontwikkeld, enkele items waren aangepast en vervangen en nieuwe validiteitsschalen waren 4

6 toegevoegd. In de loop der jaren ontstonden er verschillende punten van kritiek op de klinische hoofdschalen van de MMPI-2. Ten eerste werden er vraagtekens gezet bij enkele subtiele items. Dit zijn items die op het eerste oog niets met een bepaalde stoornis te maken lijken te hebben, maar door hun onderscheidende vermogen, binnen de gebruikte steekproef, toch aan een schaal zijn toegevoegd als gevolg van de empirical keying methode. Deze constructiemethode was ook van invloed op het tweede punt van kritiek. Dit betrof de hoge intercorrelaties tussen de klinische hoofdschalen. Items gelijk aan algemene stress en terneergeslagenheid, die niet specifiek zijn voor één klinische conditie, werden bij één of meerdere schalen gevoegd. Hierdoor is er tussen de klinische hoofdschalen van de MMPI-2 sprake van substantiële overlap hetgeen hun discriminerend vermogen beperkt (Rogers, Sewell, Harrison & Jordan, 2006). Zo overlapt slechts 27.3% van de items op de klinische hoofdschaal Hysterie niet met de andere schalen (Rogers et al., 2006). Er wordt verondersteld dat deze correlaties, ten minste gedeeltelijk, veroorzaakt worden door de aanwezigheid van een gemeenschappelijke factor in alle klinische schalen (Tellegen, Ben-Porath, McNulty, Arbisi, Graham & Kaemmer, 2003). Tellegen et al. (2003) noemden deze factor Demoralisatie, wat volgens hen een algemene maat van emotioneel ongemak representeerde. In 2003 werd er als reactie op deze kritiek een set nieuwe schalen aan de MMPI-2 toegevoegd; de Restructured Clinical scales (RC-schalen). Tellegen et al. (2003) wilden bij het construeren van deze schalen de gemeenschappelijke factor Demoralisatie uit de klinische hoofdschalen filteren om zo een lagere intercorrelatie te verkrijgen. Daarnaast wilden ze geen subtiele items meer toelaten tot de RC-schalen. Bij het ontwikkelen van de RC-schalen is gebruik gemaakt van andere constructiemethodes dan bij de ontwikkeling van de klinische hoofdschalen. Door middel van factoranalytische methodes werden de nieuwe schalen geconstrueerd (Tellegen et al., 2003). Dit zou moeten leiden tot schalen die homogener zijn en 5

7 die minder met elkaar correleren. Het resultaat was een set van 9 nieuwe schalen gebaseerd op de Demoralisatiefactor en de klinische hoofdschalen 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8 en 9, voor een overzicht zie Tabel 1. De oorspronkelijke klinische hoofdschalen 5 en 0 hebben geen RC-equivalent gekregen, omdat homoseksualiteit niet meer gezien werd als een stoornis en schaal 0 nooit werd gezien als index voor psychopathologie (Tellegen et al., 2003). De RC-schalen zijn inmiddels opgenomen in de MMPI-2 en kunnen worden gebruikt bij de interpretatie van de afgenomen tests. Tabel 1 De klinische hoofdschalen en hun equivalente restructured clinical scales Klinische Hoofdschaal Restructured Clinical Scales (RC) RCd Demoralisatie 1 Hs Hypochondrie RC1 Somatische klachten 2 D Depressie RC2 Lage positieve emoties 3 Hy Hysterie RC3 Cynisme 4 Pd Psychopathische deviatie RC4 Antisociaal gedrag 5 Mf Masculiniteit 6 Pa Paranoia RC6 Achtervolgingsideeën 7 Pt Psychastenie RC7 Disfunctionele negatieve emoties 8 Sc Schizofrenie RC8 Afwijkende ervaringen 9 Ma Manie RC9 Hypomane activatie 0 Si Sociale introversie Een aantal belangrijke kritiekpunten op de RC-schalen komt onder meer van Nichols (2006). Hij geeft aan dat de RCd een sterke depressie component bevat wat er toe geleid zou kunnen hebben dat er met name uit klinische hoofdschaal 2 te veel kernelementen ontrokken zijn. Daardoor zou volgens Nichols (2006) de RCd schaal beter depressie kunnen voorspellen 6

8 dan RC2. Tellegen et al (2003) brengen hier tegen in dat uit eerder onderzoek (Dohrenwend, Shrout, Egri & Mendelsohn, 1980; de Figueiredo, 1993) is gebleken dat de constructen Demoralisatie en depressie veel overlap vertonen. Er zijn volgens hen echter belangrijke verschillen, waarvan de belangrijkste is dat Demoralisatie niet geassocieerd is met anhedonie in tegenstelling tot depressie. Vanwege de overlap zou een goede meting van Demoralisatie ook geassocieerd moeten zijn met depressie en daarnaast in mindere mate met angst. Een volgend kritiekpunt van Nichols (2006) gaat hier enigszins op verder. Een niet optimale demoralisatiefactor zou er toe kunnen leiden dat onvoorziene varianties zich gaan versmelten met de kernelementen van de verschillende RC- schalen, dit leidt tot wat hij noemt construct drift. Dit kan optreden op het moment dat er items aan de kernitems worden toegevoegd om de discriminante en convergente validiteit te verhogen. Vooral wanneer deze toegevoegde items dezelfde (verborgen) variantie bezitten is de kans groot dat het kernelement uit een andere variantie bestaat dan de bedoelde. Daarnaast is het gevaar op verandering van de inhoud groter naar mate er meer items worden toegevoegd. Dit zou er volgens Nichols zelfs toe kunnen leiden dat er in werkelijkheid een ander construct gemeten wordt dan het aanvankelijk bedoelde construct. Naast een kritische beschouwing van de nieuwe schalen is er al veel onderzoek gedaan naar de psychometrische eigenschappen van de RC-schalen. Uit vergelijkend onderzoek naar de klinische hoofdschalen en RC-schalen blijkt dat er verschillen zijn in schaalverhogingen. Op basis hiervan zou men een aantal conclusies kunnen trekken. Ten eerste bestaat er een hoge correlatie tussen de klinische hoofdschalen en hun equivalent op de Restructured Clinical scales, uitgezonderd klinische hoofdschaal Hy en RC3 (Tellegen et al., 2003; Wallace en Liljequist, 2005). Ten tweede is er sprake van lagere intercorrelaties tussen de verschillende RC-schalen. (Tellegen et al., 2003; Wallace en Liljequist, 2005; Rogers et al., 7

9 2006). Ten derde zijn de gemiddelde scores op de RC-schalen significant lager dan de scores op hun klinische equivalent en daarbij ook vaker onder de klinische grens van een T-score van 65. (Tellegen et al., 2003; Wallace en Liljequist, 2005; Selbom et al., 2006). Tot slot vertonen de individuele profielen op de RC-schalen, vergeleken met de profielen van het zelfde individu op de klinische hoofdschalen, minder verhogingen. (Tellegen et al., 2003; Wallace en Liljequist, 2005; Rogers et al., 2006). Naast de verschillen in schaalverhogingen vinden Tellegen et al., (2003), Selbom et al., (2006) en Wallace et al. (2005) een hogere convergente validiteit en discriminante validiteit van de RC-schalen vergeleken met hun gelijken op de klinische hoofdschalen. Volgens Tellegen et al., (2003) laten RC-schalen een meer sobere karakterisering zien van persoonlijkheidstrekken en psychopathologie, geassocieerd met verscheidene geestelijke stoornissen, dan hun equivalente klinische hoofdschalen. Bovengenoemd onderzoek naar de RC-schalen heeft zich gericht op Amerikaanse populatie. Om generalisaties te kunnen maken naar de Nederlandse samenleving is in huidig onderzoek gebruik gemaakt van een klinische, Nederlandse steekproef. Eerder werd al besproken dat depressie en schizofrenie binnen de gezondheidszorg om verschillende redenen een belangrijke plaats innemen. Diagnostiek speelt bij beide ziektebeelden een belangrijke rol. Daarom werd er in huidig onderzoek ook specifiek naar deze twee klinische populaties gekeken. Dit heeft geleid tot de volgende vraagstellingen: 1. Wat zijn de psychometrische eigenschappen van de RC-schalen in een Nederlandse klinische steekproef? 2. Kunnen de RC-schalen differentiëren tussen verschillende klinische steekproeven? Wat betreft de eerste vraagstelling werd er ten eerste een hoge correlatie tussen de klinische schalen en hun RC-equivalenten verwacht, omdat de kern van de RC-schalen 8

10 gebaseerd is op de klinische hoofdschalen. Ten tweede werd er een lagere intercorrelaties tussen de RC-schalen dan tussen de klinische schalen verwacht vanwege het onttrekken van de overlappende items. Ten derde werden gemiddeld lagere scores op de RC-schalen verwacht dan op de klinische hoofdschalen. In de klinische hoofdschalen zorgde de demoralisatiefactor er in een klinische populatie voor dat de schalen extra verhoogd werden. Daarmee samenhangend werd ten vierde verwacht dat de RC-schalen minder vaak klinisch verhoogd zijn dan de klinische hoofdschalen (Tellegen et al., 2003). Met betrekking tot de tweede vraagstelling werd ten eerste verwacht dat patiënten met een depressie hoger op de RCd en RC2 zouden scoren dan op de andere RC-schalen omdat veel items uit de klinische hoofdschaal 2 in RCd zijn opgenomen. Zowel RCd als RC2 vertonen daardoor veel overlap met de klinische hoofdschaal 2 die depressie meet. Ten tweede werd verwacht dat patiënten met schizofrenie hoger zouden scoren op RC6 en RC8 omdat deze schalen achtervolgingsideeën en afwijkende ervaringen beogen te meten. Dit zijn beide kenmerkende symptomen van schizofrenie. Ten derde werd verwacht dat patiënten met depressie hoger zouden scoren RCd en RC2 dan controles en patiënten met schizofrenie, vanwege een hoge convergente en discriminante validiteit van de Amerikaanse versie. Om dezelfde reden werd ten vierde verwacht dat patiënten met schizofrenie hoger zouden scoren op RC6 en RC8 dan controles en patiënten met depressie. Tot slot werden de volgende vragen exploratief onderzocht: 1. Is de klinische hoofdschaal D vaker klinisch verhoogd dan de RCd en RC2 bij patiënten met depressie? 2. Is de Sc schaal vaker klinisch verhoogd dan de RC8 bij patiënten met schizofrenie? 3. Hoe vaak zijn de RCd of RC2 het hoogst in het RC-profiel bij patiënten met een depressie? 9

11 4. Hoe vaak is de RC8 het hoogst in het RC-profiel bij patiënten met schizofrenie? Methode Deelnemers De deelnemers waren 217 patiënten die een psychologisch onderzoek hadden ondergaan bij de afdeling Klinische Psychodiagnostiek van AMC de Meren in de periode 2000 tot begin Van hen hadden 22 proefpersonen een niet valide profiel volgens de regels van de handleiding van de MMPI-2 (Derksen et al., 2006). Deze groep verschilde niet significant op de hieronder beschreven demografische kenmerken van de groep met de valide profielen. De analyses werden gedaan over de 195 deelnemers met een valide profiel. Van deze groep (N=195) was 55.9% man. De gemiddelde leeftijd van de proefpersonen was 32,1 jaar met een standaarddeviatie Wat betreft burgerlijke staat was 57.4% alleenstaand, had 23.0% een relatie, was 13.8% getrouwd, was 4.6% gescheiden en kon hierover bij 1.0 % geen informatie gevonden worden. De etniciteit van de deelnemers was 77.4% Nederlands, 8.2% Surinaams, 1.0% Antilliaans, 2.1% Marokkaans, 2.6% Turks, 1.5% overig westers, 6.2% overig niet-westers en 1.0% onbekend. Negentien deelnemers (9.7%) waren opgenomen tijdens de afname van de MMPI. Op as-1 waren de primaire diagnoses als volgt: 22.6% psychotische stoornissen, 30.8% depressieve stoornis, 7.2% bipolaire stoornis, 3.6% een stoornis met betrekking tot middelenmisbruik, 7.7% angststoornis, 8.7% overig, 16.4% geen, 3.1% uitgesteld. Op as-2 had 29.2% een of meer stoornissen binnen een cluster, 5.7% meerdere stoornissen binnen meerdere clusters, 7.3% trekken van een stoornis, 27.6% geen stoornis en 29.7% was onbekend of was onderzoek hiernaar uitgesteld. Voor het tweede deel van huidig onderzoek werden de deelnemers verdeeld over drie experimentele groepen, de Depressiegroep, Schizofreniegroep en een klinische Controlegroep. Dit gebeurde op basis van hun DSM-IV diagnose op as-1. Patiënten met een 10

12 diagnose depressieve stoornis, eenmalig of recidiverend, werden ingedeeld in de Depressiegroep. Hierbij was een voorwaarde om in de Depressiegroep te komen dat de patiënten geen huidige psychose hadden of psychose in het verleden hadden doorgemaakt. Patiënten met schizofrenie of schizofreniforme stoornis werden ingedeeld in de Schizofreniegroep. Patiënten met tevens een stemmingsstoornis werden niet in de Schizofreniegroep ingedeeld. Patiënten met dysthymie, schizoaffectieve stoornis, bipolaire stoornis of psychoses zonder diagnose schizofrenie werden niet ingedeeld in een van de drie groepen omdat de symptomen van deze syndromen te veel op die van de Depressiegroep of de Schizofreniegroep leken. Alle overige proefpersonen werden ingedeeld in de Controlegroep. Van de bovenstaand beschreven demografische kenmerken verschilden de groepen statistisch significant op de etnische samenstelling, het percentage mannen, de gemiddelde leeftijd en het aantal huidige opnames. De Schizofreniegroep bestond uit minder Nederlandse patiënten (47,4%) en daarentegen meer Marokkaanse patiënten (15,8%; NB. dit zijn 3 patiënten). Verder bestond deze groep uit meer mannen, jongere en meer opgenomen patiënten ten opzichte van de andere twee groepen (zie Tabel 2). Om te controleren voor mogelijke effecten door verschillen in de demografische kenmerken tussen de groepen, werden aanvullende analyses uitgevoerd wanneer de scores van de Schizofreniegroep met die van de andere groepen vergeleken werd. 11

13 Tabel 2 Demografische gegevens van de experimentele groepen Experimentele groep Depressie Schizofrenie Controle N Mannen 43.2% 68.4% 52.4% Gemiddelde leeftijd in jaren 35.5 (SD: 10.4) 23.5 (SD: 5.8) 34.1 (SD: 11.3) Opgenomen (onbekend) 0% (2.3%) 47.3% (5.3%) 2.4% (10.7%) Materiaal As-1 problematiek. Om de as-1 problematiek ten tijde van het invoeren van de MMPI te bepalen werden verschillende bronnen gebruikt. Als eerste keuze werden de diagnoses uit ontslagbrieven gehaald, omdat tegen de tijd van het schrijven van de ontslagbrief er het meeste informatie beschikbaar was geweest. Wanneer er geen ontslagbrief beschikbaar was, werd de diagnose van het psychologisch onderzoek door de afdeling Klinische Psychodiagnostiek gebruikt. Als er geen ontslagbrief te krijgen was en er was geen As-1 onderzoek gedaan in het psychologisch onderzoek dan werd de diagnose bij aanmelding gebruikt. Wanneer er meerdere as-1 diagnoses waren gesteld in de gebruikte bron, werden deze tot maximaal vier diagnoses per persoon ingevoerd. Hierbij werd de volgorde van belangrijkheid van de diagnoses gewaarborgd om zo min mogelijk informatie verloren te laten gaan. Demografische variabelen. Leeftijd, geslacht, etniciteit, burgerlijke staat en eventuele klinische opname ten tijde van het invullen van MMPI-2 werden opgezocht in de dossiers van de patiënten. Waar mogelijk werd extra informatie gehaald uit de ontslagbrieven van de afdelingen waarbij de proefpersonen in behandeling waren geweest. Een groot aantal extra variabelen, niet gebruikt voor dit onderzoek, werden ingevoerd in het kader van later 12

14 onderzoek met dezelfde dataset. Voor een volledige lijst met uit het dossier ingevoerde variabelen zie bijlage A. MMPI-2. De MMPI-2 is een vragenlijst, bedoeld om ingevuld te worden door de patiënt, bestaande uit 576 items. De test-hertestbetrouwbaarheid ligt, in een Nederlandse steekproef uit de algemene bevolking, voor de klinische hoofdschalen tussen de r =.46 en r =.88. De interne consistenties van deze schalen liggen tussen een α =.39 en α =.85 (Derksen et al., 2006). Voor de RC-schalen gelden test-hertestbetrouwbaarheden van r =.74 tot r =.88 en interne consistenties tussen de α =.63 en α =.95 (Tellegen et al. 2006). De scores op klinische hoofdschalen en RC-schalen werden berekend met het MMPI-2 computerprogramma van PEN (Schaeks, Bögels, Derksen & De Mey, 2006). Met dit programma werden ook scores op de RC-schalen van de MMPI s ingevoerd vóór Er werd in navolging van Tellegen et al (2003) gebruik gemaakt van ongecorrigeerde scores voor de K-schaal op de klinische schalen. Hiervoor werd gekozen omdat de RCschalen gebaseerd zijn op de ongecorrigeerde versies van de klinische schalen. Voorspellingen over verschillen tussen de RC-schalen en klinische schalen met K-correctie zouden daardoor moeilijker te doen zijn. Procedure Alle proefpersonen hebben tussen 2000 en 2007 een diagnostisch onderzoek ondergaan op de Klinische Psychodiagnostiek afdeling van het AMC de Meren. Een dergelijk onderzoek kan bestaan uit verschillende interviews, vragenlijsten, neuropsychologische tests etc. Als onderdeel van het diagnostisch onderzoek hebben alle proefpersonen van dit onderzoek de computerversie van de MMPI-2 ingevuld. Alle proefpersonen werden gecodeerd ingevoerd om hun anonimiteit te waarborgen. Omdat de gegevens uit reeds 13

15 afgenomen MMPI s en afgesloten dossiers werden gehaald, hoefden de proefpersonen geen speciale procedure of testafname te ondergaan. De MMPI gegevens werden vervolgens gekoppeld aan de dossiergegevens door middel van de unieke individuele patiëntencodes. Resultaten In deze paragraaf zullen eerst de gevonden resultaten met betrekking tot de psychometrische eigenschappen van de RC-schalen besproken worden. Hierna zullen de gevonden resultaten voor de profielen van de Depressiegroep en Schizofreniegroep aan bod komen. Tot slot zullen de resultaten met betrekking tot de exploratieve vragen behandeld worden. Psychometrische eigenschappen Correlatie tussen de klinische schalen en hun restructured equivalenten. Om de eerste hypothese te toetsen is werden de Pearson-correlaties tussen de klinische hoofdschalen en de RC-schalen berekend. De resultaten hiervan staan weergegeven in Tabel 3.1. Uit de tabel kan opgemaakt worden dat, uitgezonderd RC3, voor elke RC-schaal geldt dat de correlatie met zijn klinische equivalent hoger was dan de correlaties met de andere klinische schalen. Omgekeerd geldt voor de klinische schalen Hs, D, Pa en Ma dat ze het hoogst correleerden met hun RC-equivalent. De overige klinische schalen hadden andere RC-schalen waarmee ze hoger correleerden. Dit is een verwacht resultaat voor schaalpaar RC3/klinische hoofdschaal 3. Voor de overige drie schalen geldt dat ze op een of twee schalen na, waaronder RCd, het hoogst correleerden met hun equivalent. 14

16 Tabel 3.1 Correlaties tussen de klinische hoofdschalen en de RC-schalen Klinische hoofdschalen Hs D Hy Pd Mf Pa Pt Sc Ma Si RC D Correlaties tussen de RC-schalen en de klinische schalen onderling. Om te onderzoeken of er lagere correlaties tussen de RC-schalen dan tussen de klinische schalen zijn, werden de intercorrelaties van beide sets schalen berekend. De resultaten zijn staan in Tabel 3.2a en Tabel 3.2b. Om deze tabellen met informatie met elkaar te vergelijken werden er correlatieparen gevormd op basis van de configuratie van de schalen. Dit houdt in dat de correlatie tussen schalen 1 en 2 van de klinische hoofdschalen gekoppeld werd aan de correlatie tussen schalen 1 en 2 van de RC-schalen. Op deze wijze werden er in totaal 28 paren gevormd. Van deze paren bleek de correlatie tussen de RCschalen 20 van de 28 keer lager dan de correlatie tussen de klinische schalen (71%). De kans hierop wanneer er geen effect zou zijn is volgens een binomiale kansberekening p =

17 Tabel 3.2a Intercorrelaties van de klinische hoofdschalen Hs D Hy Pd Mf Pa Pt Sc Ma Si Hs 1,450,776,297 -,017,362,461,526,224,099 D,450 1,530,461,114,483,772,589 -,174,646 Hy,776,530 1,437,083,451,515,531,160,078 Pd,297,461,437 1,118,573,523,551,208,169 Mf -,017,114,083,118 1,156,099,090,058,069 Pa,362,483,451,573,156 1,583,695,305,289 Pt,461,772,515,523,099,583 1,786,107,575 Sc,526,589,531,551,090,695,786 1,372,414 Ma,224 -,174,160,208,058,305,107, ,286 Si,099,646,078,169,069,289,575,414 -,286 1 Klinische hoofdschalen zonder RC-equivalent en hun intercorrelaties zijn lichtgedrukt. Tabel 3.2b Intercorrelaties van de RC-schalen RCd RC1 RC2 RC3 RC4 RC6 RC7 RC8 RC9 RCd 1,390,530,766,261,247,729,299,160 RC1,390 1,119,505,234,245,416,480,382 RC2,530,119 1,302 -,048 -,110,301 -,036 -,353 RC3,766,505,302 1,395,406,853,426,419 RC4,261,234 -,048,395 1,338,313,297,507 RC6,247,245 -,110,406,338 1,397,507,418 RC7,729,416,301,853,313,397 1,518,340 RC8,299,480 -,036,426,297,507,518 1,435 RC9,160,382 -,353,419,507,418,340,435 1 RC-schalen zonder klinische hoofdschaal-equivalent en hun intercorrelaties zijn lichtgedrukt. 16

18 Scores op de RC-schalen en de klinische hoofdschalen. De gemiddelde scores op de klinische hoofdschalen en de RC scores van deze steekproef zijn weergegeven in Tabel 3.3 en voor het overzicht in Figuur 3.1. Alle RC scores liggen lager dan de score op hun equivalent van de klinische hoofdschalen. De verschillen tussen deze schalen zijn voor iedere RC schaal en zijn equivalent berekend met een t-toets. Vanwege het gebruik van acht afzonderlijke t-toetsen is gekozen voor een correctie volgens Bonferroni wat resulteert in een α van ⅛ maal.05 (α =.00625). Voor alle RC-schalen geldt dat hun klinische hoofdschaalequivalent gemiddeld significant hoger is (Hs-RC1: t = 3.804, p <.0005; D-RC2: t = 7.518, p <.0005; Hy-RC3: t = 3.162, p =.002; Pd-RC4: t = , p <.0005; Pa-RC6: t = , p <.0005; Pt-RC7: t = , p <.0005; Sc-RC8: t = , p <.0005; Ma-RC9: t = 5.466, p <.0005). Tabel 3.3 Gemiddelde scores met standaarddeviaties van de hele steekproef (N = 195) op de klinische schalen en de RC-schalen Klinische hoofdschalen gem. (SD) RC-schalen gem. (SD) Hs 62.5 (13.0) RC (14.0) D 70.8 (14.5) RC (14.7) Hy 65.9 (15.0) RC (12.6) Pd 71.0 (12.6) RC (12.1) Pa 68.4 (13.5) RC (17.1) Pt 69.5 (13.8) RC (14.6) Sc 70.2 (12.9) RC (13.7) Ma 55.4 (14.0) RC (12.2) 17

19 Figuur 3.1: Gemiddelde score op de RC-schalen en klinische schalen (N=195) Klinische hoofdschalen RC-schalen Gemiddelde T-score Hs / RC1 D / RC2 Hy / RC3 Pd / RC4 Pa / RC6 Pt / RC7 Sc / RC8 Ma / RC9 Schaal Klinische verhogingen op de RC-schalen en de klinische schalen. Om deze te toetsen of er minder klinische verhogingen zijn op de RC-schalen dan op de klinische hoofdschalen is het gemiddelde aantal klinische verhogingen (T > 65) per individu berekend. Hierbij werden verhogingen van de RCd, Mf en Si schalen niet meegeteld omdat er van deze schalen geen equivalent bestaat en om er voor te zorgen dat het aantal schalen van beide soorten gelijk was. Bij de klinische hoofdschalen waren er gemiddeld 4.53 verhogingen per individu (SD = 2.54). Bij de RC-schalen waren er gemiddeld 2.91 schalen klinisch verhoogd per individu (SD = 2.12). Het bleek de klinische hoofdschalen gemiddeld significant vaker klinisch verhoogd zijn dan de Restructured Clinical scales (t = en p <.0005). Profielen voor depressie en schizofrenie Score op RCd en RC2 in vergelijking tot de andere RC-schalen binnen de Depressiegroep. Om te toetsen of de Depressiegroep een gemiddeld hogere score op de RCd en RC2 zou hebben dan op de overige RC-schalen werden ten eerste de gemiddelde RCd-scores 18

20 binnen de Depressiegroep vergeleken met hun gemiddelde scores op de andere RC-schalen door middel van acht t-toetsen. Daarna werden de gemiddelde scores op de RC2 schaal vergeleken met de scores op de andere schalen binnen deze zelfde groep. De gemiddelde scores op de RC-schalen staan in Tabel 3.4 en zijn uitgezet in Figuur 3.2. Bij het toetsen werd wederom gekozen voor het toepassen van een α van Het bleek dat de patiënten in de Depressiegroep gemiddeld hoger scoorden op de RCd dan op de andere schalen. Deze verschillen bleken significant op het verschil met de RC2 na (RCd-RC1: t = 4.728, p <.0005; RCd RC2: t = 1.716, p =.0465; RCd RC3: t = 7.916, p <.0005; RCd RC4: t = 7.335, p <.0005; RCd RC6: t = 9.162, p <.0005; RCd RC7: t = 5.924, p <.0005; RCd RC8: t = 7.889, p <.0005; RCd RC9: t = , p <.0005). De procedure van de vergelijking van RC2 met de andere RC-schalen binnen de Depressiegroep was het zelfde als hierboven beschreven (zie eveneens Figuur 3.2). Uit de resultaten komt naar voren dat de patiënten uit de Depressiegroep gemiddeld hoger scoorden op de RC2 dan op de andere RC schalen met uitzondering van RCd. De gemiddelde score op RC2 verschilde significant van de scores op de andere RC schalen, behalve van de score op RCd (RC2 RCd: t = 1.716, p =.047; RC2-RC1: t = , p =.005; RC2 RC3: t = 2.992, p =.003; RC2 RC4: t = 4.036, p <.0005; RC2 RC6: t = 6.441, p <.0005; RC2 RC7: t = 2.716, p =.005; RC2 RC8: t = 4.661, p <.0005; RC2 RC9: t = 7.795, p <.0005). 19

21 Tabel 3.4 Gemiddelden en standdeviaties op de RC-schalen voor alle experimentele groepen Groepsgemiddelden (SD) Controle Depressie Schizofrenie RCd 67.8 (11.8) 67,3 (8.6) 62,7 (16.2) RC (14.7) 65,9 (13.9) 58,7 (11.2) RC (13.3) 73,0 (14.0) 59,0 (12.0) RC (12.7) 66,6 (10.8) 57,2 (13.5) RC (12.1) 61,7 (13.1) 61,9 (8.3) RC (16.5) 53,4 (15.7) 63,1 (18.7) RC (13.5) 66,3 (14.7) 58,8 (18.5) RC (12.5) 61,3 (11.7) 68,2 (18.0) RC (13.0) 50,0 (8.6) 50,9 (10.7) N Figuur 3.2: Gemiddelden op de RC-schalen voor alle experimentele groepen Controle Depressie Schizofrenie T-score 40 RCd RC1 RC2 RC3 RC4 RC6 RC7 RC8 RC9 Schaal 20

22 Score op RC6 en RC8 in vergelijking tot de andere RC-schalen binnen de Schizofreniegroep. Om te toetsen of patiënten in de Schizofreniegroep hoger scoorden op RC6 en RC8 dan op de overige RC-schalen werden de gemiddelde scores op RC6 en RC8 vergeleken met hun gemiddelde scores op de andere RC-schalen. Dit werd gedaan door middel van acht t- toetsen. Ook deze gemiddelde scores op de RC-schalen zijn uitgezet in Figuur 3.2. Bij het toetsen werd wederom gekozen voor het toepassen van een α van Patiënten met schizofrenie scoorden significant hoger op RC6 dan op RC9 (t = 3.077, p =.007). De verschillen met de overige RC-schalen waren niet significant (RC6 RCd: t =.097, p =.924; RC6 RC1: t = 1.004, p =.329; RC6 RC2: t =.783, p =.444; RC6 RC3: t = 1.794, p =.090; RC6 RC4: t =.240, p =.813; RC6 RC7: t = 1.331, p =.200). Het bleek dat de patiënten met schizofrenie gemiddeld hoger scoorden op de RC8 dan op de andere schalen. De score op RC8 was significant hoger dan de score op RC3, RC7 en RC9 (RC8 RC3: t = 3.609, p <.001; RC8 RC7: t = 3.494, p <.002; RC8 RC9: t = 4.665, p <.0005). De verschillen met de andere RC-schalen waren niet statistisch significant (RC8 RCd: t = 1.599, p <.064; RC8-RC1: t = 2.580, p <.009; RC8 RC2: t = 1.889, p =.038; RC8 RC4: t = 1.289, p <.107; RC8 RC6: t = 1.527, p <.077). Omdat bovenstaande verschillen tussen de RC6 en de RC8 en de overige schalen mogelijk verklaard zouden kunnen worden door verschillen in de demografische kenmerken tussen de groepen werden extra analyses uitgevoerd. Er werden twee ANCOVA s uitgevoerd met als afhankelijke variabelen achtereenvolgens de score op RC6 en RC8. De onafhankelijke variabelen waren sekse, etniciteit en het al dan niet opgenomen zijn ten tijde de MMPIafname. De leeftijd van de patiënten werd meegenomen als covariaat. Geen van de onafhankelijke variabelen had een significant effect op de hoogte van de gemeten schaal. Ook de covariaat, leeftijd, voorspelde de score op RC6 en RC8 niet in significant mate. 21

23 Score op RCd en RC2 tussen de verschillende experimentele groepen. Om te toetsen of de Depressiegroep hoger scoorde op de RCd-schaal dan de Schizofreniegroep en de Controlegroep werd een oneway-anova gebruikt. Er werd een toets om gelijkheid van variantie te bepalen volgens Levene uitgevoerd. Hieruit werd geconcludeerd dat de varianties significant van elkaar verschilden tussen de groepen. Er werd daarom gebruik gemaakt van een robuuste test voor gelijkheid van gemiddelde (Welch en Brown-Forsythe). Hieruit bleek dat er een significant verschil was tussen de groepen op RCd (F (2, ) = 11.67, p <.0005). Uit een post hoc analyse volgens Tukey kwam naar voren dat de gemiddelde scores op RCd van patiënten met depressie (gem. = 76.32, SD = 8.63) significant hoger waren dan de gemiddelde scores van controles (gem. = 67.75, SD = 11.83), p <.0005, en die van patiënten met schizofrenie (gem. = 62.74, SD = 16.19), p < Om te toetsen of de Depressiegroep hoger scoorde op RC2 dan de Schizofreniegroep en de Controlegroep werd een zelfde analyse werd uitgevoerd voor schaal RC2. Uit een gelijkheid-van-variantietest volgens Levene werd geconcludeerd dat er geen verschil was in variantie tussen de groepen. Uit de ANOVA bleek een significant effect van de experimentele groep op de gemiddelde RC2-score (F (2, 144) = 11.34, p <.0005). Uit de post hoc analyse volgens Tukey volgde dat de gemiddelde scores van de Depressiegroep (gem. = 73.00, SD = 13.98) significant hoger was op RC2 dan die van de Controlegroep (gem. = 62.45, SD = 13.27), p <.0005, en de Schizofreniegroep (gem. = 59.00, SD = 11.97), p =.001. Score op RC6 en RC8 tussen de verschillende experimentele groepen. Er werd gebruik gemaakt van een zelfde soort analyse als bovenstaand beschreven om te toetsen of de Schizofreniegroep hoger scoorde op RC8 dan de depressiegroep en de Controlegroep. Uit een homogeniteitstest voor variantie volgens Levene bleek dat de 22

24 varianties van de groepen onderling significant verschillen. Er werd daarom gebruik gemaakt van een robuuste test voor gelijkheid van gemiddelden. Hoewel de gemiddelde score op schaal RC8 voor patiënten met schizofrenie hoger was dan de andere groepen kwam uit deze toets naar voren dat er geen statistisch significant verschil was tussen de groepen op RC8 (F (2, 44.07) = 2.16, p =.128). Om te toetsen of de Schizofreniegroep hoger scoorde op RC6 dan de andere twee experimentele groepen werd een zelfde analyse werd uitgevoerd voor schaal RC6. Uit een gelijkheid-van-variantietest volgens Levene werd geconcludeerd dat er geen verschil was in variantie tussen de groepen. Uit de ANOVA bleek een significant effect van de experimentele groep op de gemiddelde RC6-score (F (2, 144) = 5.41, p =.005). Uit de post hoc analyse volgens Tukey volgde dat de gemiddelde score van de Schizofreniegroep (gem. = 63.11, SD = 18.73) significant hoger was op RC6 dan die van de Controlegroep (gem. = 49.42, SD = 16.46), p =.004. De gemiddelde score verschilde marginaal met die van de Depressiegroep (gem. = 53.36, SD = 15.74), p =.085. Om uit te kunnen sluiten dat bovenstaande resultaten aan verschillen in demografische kenmerken van de groepen toe te schrijven zouden zijn werden twee aanvullende ANOVA s uitgevoerd. Bij deze toetsen waren de onafhankelijke variabelen sekse, klinische opname zijn tijdens het invullen van de MMPI, het al dan niet hebben van de Nederlandse nationaliteit, en zoals voorheen de experimentele groep waarin de patiënten waren ingedeeld. De afhankelijke variabelen waren de score op RC6 en RC8. Er bleken alleen significante verschillen op de score van schaal RC6 of RC8 tussen de experimentele groepen en niet tussen groepen ingedeeld naar bovengenoemde demografische criteria. 23

25 Exploratief onderzoek Is de klinische hoofdschaal D vaker klinisch verhoogd dan de RCd en RC2 bij patiënten met een depressie? Om deze vraag te onderzoeken is het aantal klinische verhogingen in de Depressiegroep van de D-, RCd- en RC2-schalen berekend. De klinische hoofdschaal D was minder vaak verhoogd (38 van de 44) dan de RCd-schaal (40 van de 44). Een Chikwadraattest volgens McNemar liet zien dat dit verschil niet significant was (p =.687). De RC2 was in deze groep minder vaak verhoogd (30 van de 44) dan de klinische schaal D. Een McNemar-Chi-kwadraattest liet zien dat het verschil tussen de RC2 en D significant was (p =.021) Is de Sc schaal vaker klinisch verhoogd dan de RC8 bij patiënten met schizofrenie? Binnen de Schizofreniegroep waren er 16 patiënten van de 19 met een verhoogde score op de klinische hoofdschaal Sc en op RC8 waren er 10 patiënten met een verhoogde score. Dit verschil bleek met een McNemar-Chi-kwadraattest significant (p =.031). Hoe vaak zijn de RCd of RC2 het hoogst in het RC-profiel bij patiënten met een depressie? In Tabel 3.5 staan de frequenties waarmee de verschillende RC-schalen het hoogst waren van alle RC-schalen. Hierin is te lezen dat RC2 het vaakst de hoogste piek is in het profiel, namelijk in 16 van de 44 profielen (36.4%). De RCd-schaal volgt daarna met 14 pieken (31.8%). 24

26 Tabel 3.5 Aantal profielpieken per schaal in de Depressiegroep Tabel 3.6 Aantal profielpieken per schaal in de Schizofreniegroep Aantal Percentage Aantal Percentage RCd RC RC RC3 0 0 RC RC RC RC RC9 0 0 RCd RC1 0 0 RC RC RC RC RC RC RC Hoe vaak zijn RC6 en RC8 het hoogst in het RC-profiel bij patiënten met schizofrenie? In Tabel 3.6 is te lezen dat 3 keer van de 19 de hoogste piek de hoogste piek in het profiel hebben op RC8 (15.8%). Schaal RC6 is 4 keer de hoogste piek (21.1%). Schaal RC4 is net zo vaak de hoogste piek in het profiel als RC6 en dus onverwacht vaker dan RC8. De overige RC-schalen zijn minder vaak dan RC6 en RC8 de hoogste piek in het profiel. Discussie Uit dit onderzoek komt naar voren dat de psychometrische eigenschappen van de Nederlandse RC-schalen, voor zover getoetst, overeenkwamen met de RC-schalen zoals beschreven in de Amerikaanse literatuur (Tellegen et al., 2003; Wallace & Liljequist, 2005; Selbom et al., 2006; Rogers et al., 2006). Ten eerste werd gevonden dat de RC-schalen, op RC3 na, hoog correleerden met hun equivalent op de klinische hoofdschalen in een 25

27 Nederlandse klinische populatie. Ten tweede wordt geconcludeerd dat, conform de verwachtingen, de RC schalen lagere intercorrelaties hadden dan de klinische hoofdschalen. Ten derde wordt geconcludeerd dat de scores van de RC-schalen gemiddeld lager waren dan die op hun klinische equivalenten. Ten vierde wordt er geconcludeerd dat er minder klinisch verhogingen waren op de RC-schalen dan op hun klinische equivalenten. Het onderzoek richtte zich daarnaast op de mate waarin de RC-schalen patiënten met depressie en patiënten met schizofrenie konden onderscheiden van overige patiënten binnen de psychiatrie. Uit het onderzoek komt naar voren dat patiënten met een depressie gemiddeld hoger scoorden op RCd en RC2 dan op de overige RC-schalen. Tevens scoorden patiënten met een depressie gemiddeld hoger op RCd en RC2 dan patiënten met schizofrenie of eventuele willekeurige andere psychische klachten. Voor schizofrenie patiënten werd er verwacht dat ze hoger zouden scoren op RC6 en RC8 dan op de overige schalen. Huidige resultaten geven echter onvoldoende basis om deze conclusie te trekken. Er komt echter wel naar voren dat RC8 en RC6 tot de hoogste schalen in het RC-profiel behoren van schizofreniepatiënten. Eveneens blijkt dat schizofreniepatiënten gemiddeld hoger scoorden op schaal RC6 dan andere patiënten. Dit geldt niet voor schaal RC8. Uit de exploratieve analyses kan geconcludeerd worden dat de RCd schaal niet vaker of minder vaak verhoogd was dan klinische hoofdschaal 2. Schaal RC2 was wel minder vaak verhoogd dan zijn equivalent op de klinische hoofdschalen. Datzelfde bleek eveneens voor RC8 te gelden; deze schaal is minder vaak verhoogd dan zijn klinische equivalent. Tot slot wordt geconcludeerd dat in het merendeel van de RC-profielen van patiënten met depressie de hoogste schaal ofwel RC2 ofwel RCd was. Hoewel RC6 en RC8 beiden vaak de hoogste piek waren in het profiel, had de meerderheid van de profielen van schizofreniepatiënten de hoogste piek bij een andere schaal. 26

28 Er zijn ten aanzien van het onderzoek enkele beperkingen op te merken. Ten eerste was het aantal proefpersonen in de Schizofreniegroep gering (N=19). Dit zou er toe hebben kunnen leiden dat de gevonden resultaten niet zo sterk zijn. Aangezien de resultaten wel in de voorspelde richting wijzen, zou een grotere steekproef wellicht tot meer uitgesproken resultaten leiden. Ten tweede verschillen de drie experimentele groepen wat betreft een aantal demografische kenmerken van elkaar. De Schizofreniegroep verschilde in leeftijd, huidige opname, etniciteit en sekse van de Depressiegroep en Controlegroep. Er zou verwacht worden dat dit de resultaten beïnvloed zou kunnen hebben. Echter na controle bleken de demografische verschillen geen effect te hebben op de gevonden resultaten. Een kanttekening bij deze controle is echter de omvang van de Schizofreniegroep. De controle bestond uit analyses waarbij deze groep onderverdeeld werd in subgroepen waardoor celgroottes klein werden. Een eventueel te controleren effect van een demografische variabele werd hierdoor moeilijk te meten. Voor een meer specifieke vergelijking tussen verschillende klinische groepen zou het aanbeveling kunnen zijn in vervolgonderzoek de deelnemers, waar mogelijk, te koppelen op bijvoorbeeld leeftijd, sekse, geslacht, opname en culturele achtergrond. Er dient echter rekening mee gehouden te worden dat sommige ziektebeelden, zoals schizofrenie, een meer karakteristiek demografisch beeld hebben waardoor koppelen niet per se relevant hoeft te zijn. Tot slot is er in dit onderzoek niet gecontroleerd op comorbiditeit van andere pathologie. Hoewel de primaire diagnose zijn opgenomen in de in- en exclusiecriteria, om zo min mogelijk overlap te hebben tussen de groepen, is er niet gecontroleerd voor comorbiditeit die niet verwant is aan de primaire diagnose. De resultaten zouden door onvoorziene variantie vertekend kunnen zijn. Even als hierboven is koppelen op comorbiditeit aan te raden in vervolgonderzoek. 27

29 Ten derde is een bijkomend effect van een hoge rapportage ongewone ervaringen een hoge score op de F-schaal. Wanneer deze F-score te hoog is, wordt het profiel als invalide beschouwd. In dit onderzoek zijn profielen met een score hoger dan 115 verwijderd. Het is mogelijk dat dit de resultaten heeft gedrukt. Verwacht kan worden immers dat patiënten met een hoge F-score waarschijnlijk een hoge score hebben op schaal RC8 en daardoor een bijdrage kunnen leveren aan de door ons onderzochte effecten. Het ging echter om 22 personen in totaal, waarvan er 4 tot de Schizofreniegroep behoorden. Het vermoeden bestaat dat dit aantal te gering is om de resultaten te kunnen beïnvloeden. Een vierde beperking van dit onderzoek betreft het uitgevoerde diagnostisch proces. Dit is in handen geweest van verschillende personen, met verschillende achtergronden en niveaus van ervaring. De diagnoses zijn gesteld door psychiaters, psychiaters in opleiding onder supervisie van een psychiater, psychologen of psychologen in opleiding onder supervisie van een GZ-psycholoog. Het stellen van de diagnoses is echter niet in handen geweest van de onderzoekers. Hierdoor bestaat er geen volledige zekerheid over de accuraatheid van de diagnoses. Alle diagnoses zijn echter gesteld door personen die daar de bevoegdheid voor hadden. De gevonden resultaten in combinatie met de kritiekpunten van dit onderzoek zouden een motivatie moeten zijn om meer beschrijvende informatie over de RC-schalen in te winnen zodat deze schalen optimaal gebruikt kunnen worden in de praktijk. Het is hierbij aan te bevelen dat vervolgonderzoek gebruik maakt van een grotere experimentele groep en wellicht ook kijkt naar andere veel voorkomende psychopathologie zoals angst of persoonlijkheidsstoornissen. Tevens zou het interessant zijn om comorbiditeit van verschillende stoornissen in het onderzoek te betrekken, omdat diagnostiek bij comorbiditeit erg complex is. De RC-schalen zouden hierbij mogelijk van waarde kunnen zijn. 28

30 Concluderend kan er gezegd worden dat de psychometrische eigenschappen van de RC-schalen gerepliceerd zijn in vergelijking tot eerder onderzoek. Wallace en Lillequist (2005) stelden dat de ontwikkelingsmethoden van de RC-schalen hebben geleid tot minder overlap tussen de schalen waardoor er minder schalen tegelijk klinisch verhoogd zijn in een profiel. Hierdoor zouden profielen beter te interpreteren zijn. Dit beeld wordt door dit onderzoek bevestigd. Naast de lagere intercorrelaties werd in dit onderzoek gevonden dat de RC-schalen hoog correleren met hun klinische equivalent. Er werd daarom geen aanwijzing gevonden voor de aanwezigheid van de door Nichols (2006) geopperde construct drift. Ook stelde Nichols dat depressie beter kan worden gemeten met RCd dan met de RC2. Hiervoor wordt geen aanwijzing gevonden in dit onderzoek. Op beide schalen zijn er in gelijke mate specifieke verhogingen gevonden voor patiënten met een depressie. Dit is conform de aanname van Tellegen et al. (2003) dat de demoralisatiefactor geassocieerd is met depressie, maar dat RCd als aparte schaal depressie niet kan meten. Het profiel van schizofrenie heeft zich in dit onderzoek minder duidelijk laten schetsen, wat mogelijk veroorzaakt werd door een kleine experimentele groep. Hoewel de MMPI-2 op zichzelf niet bedoeld is voor het stellen van een diagnose, blijken de RC-schalen wel een duidelijk hypothesetoetsende of ondersteunde rol te kunnen spelen tijdens het diagnostisch proces. De RC-schalen zijn beter interpreteerbaar dan de klinische hoofdschalen. Dit ondersteunt het uitgangspunt van Finn en Kamphuis (2006) die stellen dat de RC-schalen van grote klinische waarde kunnen zijn. Op basis van eerder onderzoek en de huidige bevindingen is de aanbeveling dan ook om de RC-schalen te gebruiken in de klinische praktijk vanwege hun heldere interpretatiemogelijkheid. Kortom het huidige profiel van de RC-schalen schetst hoopvolle verwachtingen wat betreft de bruikbaarheid in de klinische praktijk. 29

31 Referenties American Psychiatric Association (2001): Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders, Fourth Edition. (DSM-IV-TR). Washington, D.C.: American Psychiatric Association. Butcher, J. N., Dahlstrom, W. G., Graham, J. R., Tellegen, A., & Kaemmer, B., MMPI-2 (Minnesota Multiphasic Personality Inventory-2): Manual for administration and scoring. Minneapolis: University of Minnesota Press. Butcher, J. N. (2006). MMPI-2: A Practitioner s Guide. (1 st ed.) Washington, D.C.: American Psychological Association. Derksen, J., De Mey, H., Sloore, H., & Hellenbosch, G. (2006). MMPI-2: Handleiding voor afname, scoring en interpretatie. Nijmegen: PEN Test Publishers BV. Dingemans, P., Van den Bosch, R., Kahn, R. & Schene, A. (1995). Schizofrenie, onderzoek en implicaties voor de behandeling. Houten/Diegem, Bohn Stafleu Van Loghem. Finn, S. E. & Kamphuis, J. H. (2006). The MMPI-2 restructured clinical (RC) scales and restraints to innovation, or What have they done to my song?. Journal of Personality Assessment, 87, Graham, J. R. (2006). MMPI-2: Assessing personality and psychopathology. (4 th ed.) New York: Oxford University Press, Inc. Hathaway, S. R., & McKinley, J. C. (1943). Manual for administering and scoring the MMPI. Minneapolis: University of Minnesota Press. Kovess-Mastfety, V., Alonso, J., Brugha, T. S., Angermeyer, M. C., Haro, J. M., & Sevilla- Dedieu, C. (2007). Differences in lifetime use of services for mental health problems in six European countries. Psychiatric Services, 58,

32 Multidisciplinaire richtlijnontwikkeling GGZ (2005). Multidisciplinaire richtlijn, schizofrenie. Houten, Ladenius Communicatie BV. Nichols, D. S. (2006). The trials of seperating the bath water from baby: A review and critique of the MMPI-2 restructured clinical scales. Journal of Personality Assessment, 87, Rogers, R., Sewell, K. W., Harrison, K. S., & Jordan, M. J. (2006). The MMPI-2 restructured clinical scales: Paradigmatic shift in scale development. Journal of Personality Assessment, 87, Schaeks, H., Bögels, T., Derksen, J. & De Mey, H. (2006). MMPI-2 Computerprogramma voor afname en scoring versie 2.0. Nijmegen: PEN Test Publishers BV. Selbom, M., Ben-Porath, Y. S., McNulty, J. L., Arbisi P. A., & Graham, J. R. (2006). Elevation differences between MMPI-2 clinical and restructured clinical (RC) scales: Frequency, origins, and interpretative implications. Assessment, 13, Tellegen, A., Ben-Porath, Y. S., McNulty, J. L., Arbisi, P. A., Graham, J. R., & Kaemmer, B., (2003). MMPI-2 Restructured clinical (RC) scales: Development, validation and interpretation. Minnesota: University of Minnesota Press. Tellegen, A., Ben-Porath Y. S., Selbom, M., Arbisi, P. A., McNulty, J. L., & Graham, J. R. (2006). Further evidence on the validity of the MMPI-2 restructured clinical (RC) scales: Adressing questions raised by Rogers, Sewell, Harrison and Jordan and Nichols. Journal of Personality Assessment, 87, (2), Trimbos-instituut, Landelijk kennisinstituut voor de geestelijke gezondheidszorg (2007). 31