Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen en de MMPI-2 neuropsychologische correctie items

Transcriptie

1 Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen en de MMPI-2 neuropsychologische correctie items Serge Walvoort, gios klinische neuropsychologie Verslavingskliniek Paschalis, Oostrum Langdurige Zorg, Venray Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen MMPI-2 neuropsychologische correctie items 1

2 Leshner,

3 Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen Genen Temperament Opvoeding Omgeving Persoonlijkheid Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen DSM IV-r Cluster A kenmerken (Driessen et al. 1998) Cluster B kenmerken (Grant et al., 2004, Trull et al. 2004) Cluster C kenmerken (Echeburua et al., 2005) 3

4 Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen De relatie alcohol en persoonlijkheid is complex. Na 50 jaar onderzoek nog steeds onduidelijk welke persoonlijkheidstrekken voorspellers zijn voor alcoholverslaving (Sher et al., 2005). Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen Alcoholverslaafde patiënten lijken probleemloos, maar onderliggende cognitieve stoornissen spelen een rol, waardoor neuropsychologische diagnostiek een meer prominentere rol zou moeten spelen als onderdeel van reguliere patiëntenzorg bij alcoholverslaving (Davies et al., 2005) 4

5 Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen Krimpen van het brein, minder volume, minder cellen. Atrofie amygdala (Fein. et al, 2006) Atrofie cerebellum (Harper, 2009) Schade prefrontale cortex (Uekermann, 2008) Volumereductie hippocampus (Wrase, 2008) Schade in het brein door levercirrose en vitamine B1 deficiëntie (Wernicke-Korsakov syndroom) Afhankelijk van leeftijd, geslacht, voeding, drinkgedrag, de kwetsbaarheid van hersengebieden (Oskar-Berman et al 2003) Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen Beperkingen in: Executieve functies Visueel-spatiële organisatie Perceptuele/motorische integratie (eenvoudige) motorische vaardigheden. Probleem oplossend vermogen leervermogen Afwijkende scores op geheugentaken 5

6 Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen Functies kunnen verbeteren in de eerste weken na onthouding (Bates et al., 2002; Loeber et al., 2009, Mann et al., 1999) Andere functies kosten meer tijd tot zelfs jaren, afhankelijk van frequentie en duur; terugval (Bates et al., 2002; Loeber et al., 2009). Het herstel van executieve functies wordt gezien als de sleutel naar een succesvolle behandeling (Crews et al., 2005; Zinn et al., 2004) Emotionele status, motivatie en persoonlijkheidstrekken van invloed op het gedrag en van belang voor de behandeling Zelfrapportage vragenlijsten, waaronder de MMPI-2 voor pathologie en persoonlijkheid MMPI-2 wereldwijd meest gebruikte en onderzochte middel Beperkingen met als gevaar het overscoren van psychopathologie, stemmingsstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen bij sommige patiëntgroepen 6

7 Minnesota Multiphasic Personality Inventory -2 (Butcher et al) 567 items 7 validiteitsschalen (?, L, F, K, Fb, VRIN TRIN) 10 klinische hoofdschalen: 1 HS : Hypochondrie 2 D : Depressie 3 Hy : Hysterie 4 PD : Psychopathische deviatie 5 Mf : Mannelijkheid/ vrouwelijkheid 6 Pa : Paranoia 7 Pt : Psychastenie 8 Sc : Schizofrenie 9 Ma : Hypomanie 0 Si : Sociale introversie Neurologische pathologie of persoonlijkheidsstoornis? Correctie items : Items over aandacht en concentratieproblemen, geheugenproblemen, hoofdpijn, duizeligheid, visuele problemen, verlammingen en motorische problemen 7

8 Enkele correctieprocedures MMPI: Gass (1991) 14 items Alfano et al (1993) 24 items Cripe (1995) 85 items MMPI-2: Gass, (1991) 14 items Gass (1992) 21 items Nelson (2004) 25 items Bij neurologische problematiek correcties voor: CVA Multiple Sclerose Epilepsie Whiplash Traumatisch hersenletsel Aandoeningen van het ruggenmerg Verhoging van de T-scores op schalen 1-3 en 8 met 5 tot 6 punten 8

9 en bij alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen?? In de handleiding 2006 (blz 30)..alert zijn op belemmerende factoren.. en filters voor patiënten met neurologische afwijkingen (van Balen et al., 1997) 9

10 Van Balen et al. (1997) Neurologische patiëntgroepen: 48 nri s Traumatisch hersenletsel 24 nri s CVA 25 nri s Whiplash 26 nri s Van Balen et al. 48 correctie items Klinische schalen Schaal 1(Hs) 20 NRI s Schaal 2 (D) 10 NRI s Schaal 3 (Hy)17 NRI s Schaal 7 (PT) 9 NRI s Schaal 8 (SC)19 NRI s 10

11 Voorbeelden van NRI s 10 Ik kan mij werk nu even goed doen als vroeger 31 Ik vind het moeilijk om mijn gedachten bij een taak of werk te houden. 45 Ik ben lichamelijk net zo gezond als de meeste van mijn vrienden. 91 Ik heb weinig of geen last van spiertrekkingen of spierschokken. 106 Mijn manier van spreken is nog altijd dezelfde (niet vlugger of langzamer, niet onduidelijker of heser) 147 Ik begrijp niet meer zo goed als vroeger wat ik lees 152 Ik word niet snel moe 165 Mijn geheugen lijkt in orde te zijn 299 Ik kan mijn gedachten niet bij één ding houden 325 Ik heb meer problemen om me te concentreren dan anderen schijnen te hebben. Onderzoek van Egger et al., 2007 naar subtypen van alcoholverslaving op de MMPI-2: (a) het antisociale, onvolwassen, risico nemende type; (b) het negativistische, vervreemdende, schizoïde type; (c) het angstige, passieve, introverte type Echter rekening houden met psychologische en cognitieve verstoringen tijdens abstinentie. Heranalyse (clusteranalyse) van data van 222 alcoholverslaafde patiënten met de correctie van van Balen (Walvoort, Egger & Wester, in prep.) 11

12 T-scores A comparison of corrected and uncorrected profiles L F K Hs D Hy Pd MF Pa Pt Sc Ma Si MMPI-2 basicscale Uncorrected Corrected N=222 Walvoort, Egger & Wester, in voorbereiding Significant lagere T-scores op 3-Hy (Hysterie), 1-Hs (Hypochondrie) 2-D (Depressie) Mildere verlaagde T-scores op 8-Sc (Schizofrenie) 7-Pt (Psychastenie) 9-Ma (Hypomanie) 6-Pa (Paranoia) Schaal 1(Hs) Schaal 2 (D) Schaal 3 (Hy) Schaal 7 (PT) Schaal 8 (SC) 20 NRI s 10 NRI s 17 NRI s 9 NRI s 19 NRI s De schalen 4-Pd (Psychopathische Deviatie), 5-Mf (Mannelijkheid/vrouwelijkheid) en 0-Si (Sociale Introversie) worden nauwelijks beïnvloed 12

13 Clusteranalyse Wederom 3 subtypes 13

14 Geen correctie 2007 Cluster 1 Codetype 4 N % Correctie 2009 N % Cluster 1 Codetype Cluster 2 Codetype Cluster 2 Codetype 4-6 -(7-9-8) Cluster 3 Codetype Cluster 3 Codetype 4-7-( ) Totaal Totaal cluster 1 (corrected) N= L F K Hs D Hy Pd Mf Pa Pt Sc Ma Si N= 69 14

15 cluster 2 (corrected) L F K Hs D Hy Pd Mf Pa Pt Sc Ma Si N= cluster 3 (corrected) N= L F K Hs D Hy Pd Mf Pa Pt Sc Ma Si N= 58 15

16 Cluster 1,: codetype 4 het ongeduldige, impulsieve en opstandige type Cluster 2, code type 4-6 (7-9-8) het egocentrisch, impulsieve, acting-out type Cluster 3, codetype 4-7 ( ) de tobbende, onzekere, passief agressieve eenling NB codetype 4-7 tend to respond symptomatically to support and reassurance, but long-term changes in personality are unlikely (Graham, 2006). Cluster Cluster Cluster Totaal Cluster Cluster Cluster Totaal

17 Voorlopige conclusies: 1. Inhibitieproblematiek meer op de voorgrond 2. meer uitgesproken persoonlijkheidstrekken 3. Beeld lijkt meer te passen bij de klinische werkelijkheid, maar is deze correctie zaligmakend? 4. Welke rol spelen sociale cognities / probleembesef 5. Op zoek naar voorspellingen cognitief functioneren met behulp van de MMPI-2 6. Verder onderzoek naar de validering van correctiemethoden door inzet van neurocognitief onderzoek. Einde 17

18 Alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen en de MMPI-2 neuropsychologische correctie items Serge Walvoort, gios klinische neuropsychologie Verslavingskliniek Paschalis, Oostrum Langdurige Zorg, Venray cluster 1 (corrected) cluster 1 (uncorrected) L F K Hs D Hy Pd Mf Pa Pt Sc Ma Si N= 69 N= 69 (2009) N= 122 (2007) 18

19 cluster 2 (corrected) cluster 2 (uncorrected) L F K Hs D Hy Pd Mf Pa Pt Sc Ma Si N= 95 (2009) N= 46 (2007) cluster 3 (corrected) cluster 3 (uncorrected) L F K Hs D Hy Pd Mf Pa Pt Sc Ma Si N= 69 N= 58 (2009) N= 54 (2007) 19