Manneken-Pis in. 10 sleutels

Transcriptie

1 NL Manneken-Pis in 10 sleutels

2

3 1. Maar hij is zo klein! Het blijft verbazen dat de roem van Manneken-Pis totaal omgekeerd evenredig is met zijn gestalte. Het beeldje is amper 55 cm hoog, maar zijn bekendheid is enorm. En toch, wie kent nu echt zijn geschiedenis? Die gaat terug tot de middeleeuwen. Halfweg de 15de eeuw was een openbare fontein op het kruispunt van de Eikstraat en de Stoofstraat al versierd met een Manneken-Pis. De bevolking raakte gehecht aan dit plassende kereltje. Het is dan ook helemaal niet zo vreemd dat het Brusselse stadsbestuur in 1619, in het kader van de herinrichting van de fontein, een gerenommeerde beeldhouwer, Hiëronymus Duquesnoy de Oudere (ca ), de opdracht gaf om er een nieuw bronzen beeldje voor te maken. Halfweg de 19de eeuw werd Manneken-Pis een louter decoratieve fontein. Het hek schermt niet alleen het beeldje af, maar ook het bekken waarin hij zijn waterstraaltje stort.

4

5 2. Incarnatie van de Brusselaars Met zijn teder en tegelijk guitig uiterlijk heeft Manneken-Pis het hart van de Brusselaars gestolen, in die mate dat ze zich met hem identificeren. Wie hem bekritiseert, tast hen in hun eer aan. Maar als hen iets verweten wordt, neemt hij het voor hen op. Toen bijvoorbeeld de Franse koning Lodewijk XIV de stad in 1695 bombardeerde, stak Manneken-Pis in naam van de Brusselaars de draak met hem en wenste hem groot onheil toe. In 1747 ontvoerden Franse soldaten het beeldje. Om een confrontatie tussen zijn militairen en de bevolking te vermijden, benoemde Lodewijk XV Manneken- Pis tot ridder in de Orde van de Heilige Lodewijk en schonk hem een galakostuum. In 1817 werd het beeldje gestolen. Toen het teruggevonden werd, kreeg de schuldige een buitenmatige straf: dwangarbeid, een brandmerk en publiek aan de kaak gesteld! Tijdens de twee wereldoorlogen verpersoonlijkte Manneken-Pis de geest van verzet tegen de bezetter. In minder dramatische tijden werd zijn houding - die weliswaar heel natuurlijk is - gebruikt om goedmoedig te spotten met de overheid, met de regels van het fatsoen en met preutsheid. En onlangs was hij de uitgelezen figuur om uiting te geven aan het verdriet en de woede van de bevolking na de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel.

6

7 3. Een aangekleed beeld?! Religieuze beelden, speciaal die van de Maagd Maria en Christus, werden courant aangekleed. Voor profane beelden is dat veel zeldzamer. Manneken-Pis is waarschijnlijk het enige beeldje ter wereld met een echte garderobe. De traditie om hem te kleden gaat minstens terug tot 1615, waar hij als een herder opduikt in het schilderij van Denis Van Alsloot over de traditionele processie van de Ommegang. De oudste bewezen schenking van een kostuum dateert uit 1698, maar het oudste originele kostuum dat in het museum bewaard wordt, is het galakostuum dat Lodewijk XV in 1747 cadeau gaf. In de 18de eeuw werd het beeldje minstens vier keer per jaar aangekleed, bij grote festiviteiten. Tegenwoordig is er een officiële kalender van ongeveer 130 aankleedbeurten per jaar.

8

9 4. Bijna duizend kostuums! Manneken-Pis bezit vandaag bijna 1000 kostuums. Tot in de 19de eeuw groeide zijn garderobe maar traag aan. De oudste kostuums waren kostbare geschenken van overheden. Tussen 1918 en 1940 ontving hij een dertigtal nieuwe kostuums. Vanaf 1945 en tot in de jaren 1970 kreeg hij er elk jaar tussen de 5 en de 15. Sinds de jaren 1980 is dat aantal opgelopen tot 25 à 30 per jaar. De schenkers komen intussen ook uit meer diverse hoeken. Verenigingen sportieve, sociale, carnavaleske, vooraanstaande figuren en ambassades brengen met een kostuum hulde aan het ketje van Brussel, en via hem ook aan de stad. Het is een manier om zichtbaarheid te krijgen en om van zich te laten spreken. Alle continenten zijn vertegenwoordigd in deze rijke collectie. Maar het zal niet verbazen dat de meeste kostuums uit België en Europa komen.

10

11 5. Een zeer ernstige commissie Wie Manneken-Pis een kostuum cadeau wil doen, dient daarvoor een officiële aanvraag in bij het College van Burgemeester en Schepenen van de stad Brussel. Dat voorstel wordt onderzocht door een commissie samengesteld uit leden van de Orde van de Vrienden van Manneken-Pis en vertegenwoordigers van de Stad Brussel. Een reglement bepaalt de voorwaarden waaraan een kostuum moet voldoen. De stoffen moeten van goede kwaliteit zijn met het oog op de bewaring, en het beeldje mag niet gebruikt worden voor politieke, godsdienstige of publicitaire doeleinden. Als het voorstel aanvaard wordt, krijgt de schenker de juiste maten om het kostuum te laten maken. Daarna wordt een officiële ceremonie voor de overhandiging geregeld: een afgevaardigde van de Stad neemt het nieuwe kostuum officieel in ontvangst op het stadhuis. Vervolgens trekt een stoet naar de fontein, waar de aankleder het beeldje intussen in zijn nieuwe pak gestoken heeft. Na de plechtigheid draagt Manneken-Pis dat nog de hele dag, waarna het in zijn garderobe terechtkomt. De schenkers kunnen verzoeken dat Manneken-Pis hun kostuum achteraf nog draagt bij een speciale gelegenheid, zoals een nationale feestdag, een vergadering van gezellen van een broederschap, of een sportief, cultureel of liefdadig evenement.

12

13 6. Kostuums vroeger en nu De eerste kostuums van Manneken-Pis, een dertigtal in totaal, hielden geen rekening met de gestalte van het beeldje: de mouwen worden volgepropt met watten en lopen uit in handschoenen. Sinds 1945 helpt een patroon om het kostuum beter af te stemmen op de houding van het plassertje. Dat werd in de jaren 2000 gedigitaliseerd zodat het wereldwijd gebruikt kan worden. Een kostuum maken voor dit beeldje is niet eenvoudig, omdat zijn verhoudingen niet overeenstemmen met die van een echt jongetje, maar vooral ook omdat er vindingrijkheid nodig is om het kostuum gemakkelijk aan te trekken aan de fontein.

14

15 7. Een officiële aankleder Het eerste bewijs van een officiële aankleder van Manneken-Pis is te vinden in een akte uit 1756, bewaard in het Archief van de Stad Brussel. Vandaag is er nog altijd een gemeentebeambte die de opdracht heeft om het beeldje aan- en uit te kleden volgens de opgestelde kalender. Hij moet daartoe vroeg uit de veren en laat werken, zowel op weekdagen als in het weekend! De aankleder balanceert in weer en wind op een ladder, onder het toeziende oog van vele nieuwsgieringen, en moet daarbij aardig wat handigheid aan de dag leggen om het beeldje zijn pak aan te trekken. Zijn voeten zitten immers vast aan de sokkel, zijn armen rusten op zijn heupen, en op zijn rug zit er een gat waarlangs het water aangevoerd wordt.

16

17 8. Een levende collectie De garderobe van Manneken-Pis bestaat uit kostuums speciaal ontworpen voor een fontein in de open lucht. Dat maakt deze museumcollectie heel atypisch. De kostuums staan bloot aan weer en wind, aan spatten, en zelfs aan vandalisme. Stuk voor stuk problematisch voor hun conservering op lange termijn. Als het kostuum van de fontein gehaald wordt, wordt het zorgvuldig gedroogd om schimmelvorming te voorkomen, en zo nodig lichtjes gereinigd en geconsolideerd voordat het opgeborgen wordt. Voor een optimale conservering in het museumdepot worden de verschillende onderdelen van elk kostuum apart bewaard. Dat vermijdt dat er scheuren ontstaan, dat kleuren van het ene stuk afgeven op het andere, en dat ze samengedrukt worden. Ondanks alle goede zorgen takelen sommige kostuums toch af. Die worden toevertrouwd aan professionele textielrestaurateurs. De diversiteit van de materialen (leer, metaal, hout, plastic ) vereist een multidisciplinaire aanpak. Uitzonderlijk wordt een kostuum vervangen door een kopie, als het te sterk aangetast is om nog aan te fontein gebruikt te worden. Het origineel wordt dan zorgvuldig opgeborgen in het museumdepot.

18

19 9. De Orde van de Vrienden van Manneken-Pis De Orde van de Vrienden van Manneken-Pis, opgericht in 1954, is het levende geheugen van het beeldje. Zowat honderd leden nemen een actieve rol op in de folklore rond dit beroemde plassertje: van het bespreken van de kandidaturen voor nieuwe kostuums tot hun inhuldiging aan de fontein. Bij die gelegenheid heffen de leden van de Orde de hymne van Manneken-Pis aan, geschreven door Maurice Chevalier, een beroemde Franse vedette van tussen de twee wereldoorlogen en erna: Manneken-Pis, petit gars de Bruxelles. Tijdens het refrein besproeit Manneken-Pis de toeschouwers. Bij bepaalde plechtigheden fabriceert het ketje bier of wijn, in de lijn van de traditie van de drinkfonteinen.

20

21 10. Maar waar is het dan, het echte? Van de 18de tot de 20ste eeuw werd Manneken- Pis verschillende keren gewelddadig ontvoerd. In 1965 zetten de overheid een kopie aan de fontein en besliste om het origineel te bewaren in het Museum van de Stad Brussel op de Grote Markt. Twijfel niet om dit meesterwerk van dichtbij te gaan bewonderen! Uw toegangsticket voor de GardeRobe is ook geldig voor het Museum.

22

23 Concept en realisatie Departement van Cultuur van de Stad Brussel Verantwoordelijk Uitgever Thérèse Symons Met uitzondering van foto nr. 4 (detail van het schilderij van Denis van Alsloot met de Ommegang in 1615, Victoria and Albert Museum) zijn alle afbeeldingen in dit werk eigendom van de Musea van de Stad Brussel. Elke reproductie is verboden. Wettelijk Depot D 2017/3285/2 ISBN

24