1. 2% depositiedaling is onvoldoende om de instandhoudingsdoelen te bereiken

Transcriptie

1 1 Tilburg, 19 februari 2015 Aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland t.a.v. afdeling Natura 2000 Postbus DE Zwolle Kenmerk: NL hg Betreft: zienswijze op ontwerp-pas Geachte Rijksdienst, geachte mevrouw, heer, De Brabantse Milieufederatie vindt de manier waarop het Programma Aanpak Stikstof (PAS) is uitgewerkt volstrekt onvoldoende om de problemen waar Brabant zich voor ziet gesteld adequaat op te lossen. In Brabant is de situatie zorgwekkend. Er is sprake van een (sterk) overbelaste situatie wat betreft de stikstofdepositie op de N2000-gebieden. Als gevolg van de veehouderij is de hoeveelheid stikstof in de Brabantse bodem, water en lucht te groot en dat bedreigt natuur en milieu. De 2% daling waar de PAS toe zal leiden is voor Brabant volstrekt onvoldoende om duurzaam systeemherstel gericht op de instandhoudingsdoelstelling van de Natura 2000-gebieden te bewerkstelligen. Bovendien biedt de nieuwe wet geen garanties dat de hoeveelheid stikstof daadwerkelijk wordt teruggedrongen, omdat de indirecte deposities niet worden meegenomen, de metingen en berekening van de stikstofdepositie verschillen, er op voorhand ontwikkelingsruimte wordt uitgegeven, terwijl nog niet duidelijk is of de generieke maatregelen resultaat hebben. De kritische depositiewaarden voor vrijwel alle Natura 2000-gebieden in Brabant worden sterk overschreden. Gezien de overschrijding van de draagkracht van de natuur, zouden er eerst maatregelen moeten worden genomen om de stikstofdepositie sterk terug te dringen om te voorkomen dat de Habitattypen nog verder achteruit gaan, alvorens ontwikkelingsruimte uit te geven. In de rest van onze zienswijze lichten wij het bovenstaande nader toe, aan de hand van vier hoofdpunten: 1. 2% depositiedaling is onvoldoende om de instandhoudingsdoelen te bereiken; 2. deposities onder 1 mol wordt genegeerd in het PAS; 3. dieraantallen kunnen toenemen binnen emissie- en depositieplafond; 4. verschil tussen berekeningen en metingen. Tot slot bieden wij een perspectief op hoe het voor Brabant wel zou kunnen. 1. 2% depositiedaling is onvoldoende om de instandhoudingsdoelen te bereiken De veronderstelde reductie bedraagt slechts 2% extra daling ten opzichte van de autonome ontwikkeling, hetgeen allerminst ambitieus te noemen is. In alle overbelaste gebieden zal volgens de berekeningen slechts een beperkte depositiedaling optreden. Het MER laat zien dat voor alle doorgerekende alternatieven meer dan de helft van alle habitattypen in 2030 overbelast blijft.

2 2 De draagkracht van de zeer gevoelige natuur en ook van de minder gevoelige natuur zal, ook in 2030, overschreden blijven. Voor alle Brabantse Natura 2000-gebieden geldt dat de stikstofdepositie in 2030 nog ver boven de KDW voor de gevoelige habitattypen uitkomt. Voor sommige habitattypen, zoals vennen, zandverstuivingen, stuifzandheide, eiken-beukenbossen en vochtige en droge heide is de overschrijding fors te hoog. Kijk bijvoorbeeld naar De Brabantse Wal, Het Ulvenhoutse Bos, De Regte Heide, Leenderbos, Groote Heide en de Plateaus. Daar komen bepaalde (zeer) gevoelige natuurdoeltypen voor, waar de KDW in 2014 en ook nog in 2030 sterk zal worden overschreden. Zie tabel. Brabantse Wal H3130 Zwak gebufferde vennen H3160 Zure vennen H2330 Stuifzandheide Ulvenhoutse Bos H9120 Beuken-eikenbossen H9160A Eiken- Haagbeukenbossen (hogere zandgronden) Regte Heide & Riels Heide H3130 Zwak gebufferde vennen H3160 Zure vennen Leenderbos, Groote Heide en De Plateaus H2330 Zandverstuivingen H3130 Zwakgebufferde vennen Doelstelling oppervlak Doelstelling Kwaliteit KDW mol/ha/jaar Overschr.mol/ha/jr 2014 Overschr.mol/ha/jr 2030 > > = > > > = = > > = > = > > > H3160 Zure vennen > > Met het PAS lijkt er op termijn vrijwel geen verdere reductie meer mogelijk, wanneer in 2030 alle bedrijven de beste technieken hebben toegepast. Het einddoel, het terugdringen van de stikstofdepositie tot onder de kritische depositiewaarden, dient in beeld te blijven. Wij betwijfelen of generieke maatregelen voor Brabant voldoende zijn om ontwikkelingsruimte te bieden voor economische activiteiten, laat staan dat maatregelen bijdragen aan herstel en verbetering van de N2000 habitattypen. Voor veel gebieden in Brabant zal het met het voorgestelde beleid niet of nauwelijks mogelijk zijn om de noodzakelijke depositie-afnamen te bereiken. Het is derhalve voorbarig om nu al ontwikkelingsruimte uit te geven aan verschillende prioritaire projecten in Brabant.

3 3 De veronderstelde afname is te gering om aan de instandhoudingsdoelstellingen te voldoen. Wij menen derhalve dat het PAS in strijd is met de doelen van de Habitatrichtlijn. 2. Deposities onder 1 mol worden genegeerd in het PAS In de berekening volgens Aerius is alleen de directe depositie meegenomen en niet de indirecte. De indirecte depositie komt in het milieu terecht als achtergronddepositie, met effecten voor lucht-, bodem- en waterkwaliteit. Bedrijven die minder dan 1 mol per ha depositie veroorzaken op een N2000-gebied worden vrijgesteld van de vergunningplicht. Afhankelijk van de afstand tot een natuurgebied kunnen deze bedrijven daardoor toch nog flinke uitbreidingen realiseren met de daarbij behorende ammoniakemissies. Deze emissies komen dan weliswaar niet als directe depositie op het natuurgebied terecht, maar dragen wel bij aan de achtergronddepositie. Een paar voorbeelden van uitbreidingen onder 1 mol: Op een afstand van 3 km tot een Natura 2000-gebied kan elk bedrijf uitbreiden met 70 melkkoeien en 50 jongvee; of met ruim mestvarkens op een stal met de beste emissiebeperkende technieken (tot 95% emissiereductie). Bij een afstand van 5 km kun je uitbreiden met 100 melkkoeien en 70 jongvee of ruim 5683 mestvarkens; bij 8 km met 200 melkkoeien en 140 jongvee of met mestvarkens; bij 13 km met 300 melkkoeien en 210 jongvee of met mestvarkens; bij 17 km met 500 melkkoeien en 350 jongvee of met mestvarkens en bij 28 km met melkkoeien en 700 jongvee of met ruim mestvarkens. Ook uitbreidingen tot 0,05 mol kunnen leiden tot uitbreiding van de veestapel en bijdragen aan de achtergronddepositie. Als voorbeeld: op een afstand van 28 km kun je uitbreiden met 70 melkkoeien en 50 jongvee; of bijvoorbeeld met ruim mestvarkens met de beste emissiearme technieken. Het werkelijke probleem wordt met dit systeem alleen maar erger, omdat het aantal dieren zo kan blijven toenemen en de toename van stikstof niet meer kan worden teruggedrongen. Al deze deposities onder de 1 mol zorgen samen voor een forse toename van de achtergrondbelasting en daarmee een aanzienlijke aantasting van de natuur. Of er nog iets van de depositiewinst over zal blijven als je het effect van de vele vergunningsvrije uitbreidingen (drempelwaarde van 1 mol) en de mogelijke verdere concentratie van de veestapel meerekent, is zeer twijfelachtig. 3. Dieraantallen kunnen toenemen binnen emissie- en depositieplafond Binnen een emissie- en depositieplafond kunnen bedrijven hun veestapel uitbreiden. Immers door bestaande traditionele stallen te vernieuwen en uit te rusten met de nieuwste technieken en systemen is het mogelijk dat de veestapel fors kan groeien. Met de best bestaande technieken (BBT) kan het aantal dieren wel 2 tot 7 keer toenemen. Dat betekent dat de emissie en depositie niet zal afnemen. De gevolgen voor stikstof van de uitbreidingen in aantallen dieren binnen het plafond zijn niet meegenomen in de MER. Het gaat hier om gevolgen zoals beweiding, gevolgen van de emissies van de transporten van voer, vee en mest en van be- en verwerking van mest. Bovendien leidt het gebruik van emissiearme technieken zoals luchtwassers tot een toename van het energiegebruik en daarmee tot toename van de stikstof- en CO2-emissies. Daarmee wordt het vrijwel onmogelijk om de stikstof te reduceren tot een aanvaardbaar niveau. Dit zal het probleem nog verder verergeren. 4. Verschil tussen berekeningen en metingen Het is de vraag of de aannames van de berekeningen in Aerius kloppen. Nu al blijkt dat daadwerkelijke metingen verschillen van wat op basis van de officiële rekenmethode zou mogen worden verwacht, waardoor meer ontwikkelruimte wordt uitgegeven dan verantwoord is voor natuur en milieu. Uit metingen blijkt dat de ammoniakdepositie op verschillende N2000-gebieden, waaronder de Peel, de afgelopen 10 jaar niet is afgenomen, terwijl dat volgens de berekeningen wel het geval zou zijn. Het verschil tussen de feitelijke en de berekende depositie kan eraan liggen dat de technieken

4 4 niet voor 100% werken, de luchtwassers niet (altijd) aanstaan, dat de emissiefactoren te laag zijn, dat meer mest wordt uitgereden dan toegestaan volgens de registratie, dat er meer vee is gehouden dan vergund. Deze verschillen tussen metingen en berekeningen zullen met het PAS wellicht nog meer uiteen gaan lopen. Er is niet voorzien in een adequaat en openbaar toegankelijk en dus verifieerbaar monitoringsysteem, zodat niet kan tijdig worden ingegrepen als blijkt dat theorie en praktijk uit elkaar gaan lopen. Effectieve aanpak voor Brabant nodig De Brabantse Milieufederatie dringt aan op een effectieve aanpak van de stikstofproblematiek, met de mogelijkheid om, gelet op de hoge achtergronddeposities in grote delen van Brabant, regionaal maatwerk te kunnen toepassen met aanvullende instrumenten. Wij stellen de volgende maatregelen voor: 1. Er is een regionaal dierstandstill nodig, met een kleinere regionale compartimentering van het aantal dieren (Oost-, Midden-Brabant en Noord-Limburg) en een dierrechtensysteem voor alle soorten dieren, om de toename van het aantal dieren in overbelaste regio s te voorkomen. Daarnaast brengt een vermindering van de veestapel een grondgebonden veehouderij dichterbij, een neveneffect met essentiële, positieve consequenties voor de stikstofproblematiek. 2. Niet de depositie, maar de emissie moet bepalend zijn voor vergunningverlening. Als de emissie van een bedrijf toeneemt, moet eenzelfde hoeveelheid emissie wegvallen. Als hierbij de afwaartse beweging en BBT wordt toegepast, dan heeft dat positieve effecten op natuur en is er toch ontwikkelingsruimte op bedrijfsniveau. 3. De voorgenomen legalisatie van veehouderijen tot en met 2014 is niet aanvaardbaar. Werkgroep Behoud de Peel heeft legalisatie tot 2005 tot een depositie van maximaal 15 mol (berekend met de toenmalige 'tabel') geaccepteerd. In principe zouden we hierin kunnen meegaan. In latere jurisprudentie is de aanmeldingsdatum van de N2000 gebieden bepalend voor de legalisatie. Met dit generale pardon vragen ook bedrijven een vergunning die al (deels) gestopt waren en die onder het huidige recht geen vergunning hadden kunnen krijgen. 4. Extra beheer (bovenop het regulier beheer) staat op gespannen voet met behoud en herstel van natuurlijke habitats. Met het PAS wordt er kapot beheerd. Er wordt al veel beheerd om de instandhoudingsdoelstellingen te behouden of te bereiken. Daar komen de extra beheermaatregelen als anti-verslechteringmaatregelen bovenop. De effecten van extra maaibeheer en begrazing worden bovendien ernstig overschat (Bron: Int. Reviewcommissie PAS). Het is derhalve noodzakelijk om sterker te sturen op verminderde input van stikstof. 5. In plaats van te salderen volgens het systeem van de provinciale depositiebank, wordt er nu vooraf een hypotheek gelegd op uitbreidingen via het PAS. Wij zijn van mening dat er eerst een stikstofreductie dient plaats te vinden alvorens ontwikkelingsruimte uit te geven. 6. Aangezien het beschikbaar stellen van ontwikkelruimte een beslag legt op de publieke middelen (o.a.de herstelmaatregelen), ligt het voor de hand dat de kosten hiervan worden verhaald op degenen die hierdoor gebaat zijn. In dit kader ligt het voor hand dat op basis van het principe De vervuiler betaalt de kosten aan de sector worden doorbelast in de vorm van een heffing. Veel van de maatregelen worden thans bekostigd uit de algemene middelen en niet door de partij die voordeel heeft van de economische activiteit (de vervuiler betaalt-principe), terwijl mitigerende of compenserende maatregelen door de initiatiefnemer bekostigd dienen te worden. 7. Aan nieuwe ontwikkelingen van andere bedrijven dan veehouderijen worden geen eisen gesteld om stikstofemissies te beperken, bijvoorbeeld door ontwikkeling alleen toe te staan onder de

5 5 voorwaarde dat deze stikstofneutraal zijn. Wij zien dit als een gemiste kans om de stikstofdepositie terug te dringen. 8. Er is te weinig aandacht voor (het functioneren van het regionaal) hydrologisch systeemherstel. Voor veel habitattypen is dit nodig en er dienen ook maatregelen buiten de begrenzing van de N2000-gebieden genomen te worden. 9. Via diverse andere sporen als ruimtelijke ordening (o.a. bestemmingsplannen) en water dient het tegengaan van verslechteringen geregeld te zijn evenals de mogelijkheden tot verbetering. Het PAS legt deze koppeling niet, zodat ontwikkelingen niet worden gestuurd in de zin van geblokkeerd of gestimuleerd worden in het kader van ander relevant beleid. 10. Het PAS geeft de verwachte ontwikkelruimte uit voordat die ruimte er werkelijk is. Dit is een verslechtering ten opzichte van de saldering zoals die tot nu toe werd gehanteerd. Saldering kwam er op neer dat ammoniakdepositie van een stoppend bedrijf werd overgedragen aan een uitbreidend bedrijf. Daardoor nam de ammoniakdepositie als gevolg van het uitbreidende bedrijf niet toe. Dat is met het PAS wel het geval omdat veel van de generieke maatregelen pas in een later stadium hun uitwerking zullen hebben. Hierdoor wordt een hypotheek genomen op de te nemen generieke maatregelen. Monitoring en regelmatige tussentijdse evaluatie is nodig om zo nodig aanvullende maatregelen te kunnen nemen volgens het hand aan de kraan-principe. Er dient te worden voorzien in een adequaat en openbaar toegankelijk en dus verifieerbaar monitoringsysteem, zodat direct kan worden gesignaleerd wanneer theorie en praktijk uit elkaar gaan lopen en erop kan worden ingegrepen. Dit is essentieel om zo nodig in te kunnen grijpen in de ontwikkelingsruimte. 11. Onze zuiderburen bijvoorbeeld steken in op het geven van tijdelijke vergunningen en sanering van de bedrijven die het dichtst bij de kwetsbare N2000-gebieden liggen. Zij werken met significatie categorieën op basis van de effecten op N2000. Wij stellen voor om te werken met tijdelijke vergunningen van 6 jaar, de planperiodes van het PAS. Hiermee kan elke planperiode worden geëvalueerd of de depositiedaling is bereikt en welke maatregelen dat vereist, generiek alsook op bedrijfsniveau. Nieuwe inzichten en toepassingen kunnen dan bij de vergunningverlening meegenomen worden lopende het programma. 12. De provincie Noord-Brabant is voornemens om de Verordening Stikstof overeind te houden om de meest duurzame maatregelen te kunnen afdwingen voor het gehele bedrijf. Dit vinden wij een goede zaak. Dit is een zwaardere norm dan vereist in het PAS. Gelet op de hoge achtergronddeposities in (bepaalde gebieden van) Brabant zijn aanvullende generieke maatregelen noodzakelijk. Handhaving van de Provinciale Verordening Stikstof en Natura 2000 is een maatregel welke zou kunnen bijdragen aan de verlaging van het ammoniakdepositieniveau. Om ruimte te laten voor regionaal maatwerk bij de uitvoering van het PAS, achten wij het noodzakelijk dat in het PAS wordt aangegeven dat Provincies in gebieden waar dat in verband met de achtergronddepositie noodzakelijk is, bijvoorbeeld bij verordening aanvullende regels kunnen stellen om de belasting van natuurgebieden als gevolg van ammoniakdepositie terug te dringen. 13. Zoals hiervoor gesteld, remt het PAS de groei van de veestapel niet af. Sterker nog: door interne saldering is het mogelijk dat door opvulling de veestapel met moderne stalsystemen ten opzichte van traditionele stalsystemen groeit. Ook indien het dierrechtencompartiment blijft bestaan, kan dat nog. Aangezien niet alleen huisvesting, maar ook het transport en uitrijden van mest en de bewerking van deze mest bijdraagt aan de achtergronddepositie, is het waarschijnlijk dat de doelen niet worden gehaald.

6 6 Wij pleiten derhalve naast de invoering van een regionale compartimentering op het aantal dieren, voor de terugkeer naar een gecorrigeerd emissieplafond (GEP). Wij verwijzen hierbij tevens naar de reactie van Stichting Natuur en Milieu en de 12 Natuur- en Milieufederaties en naar de reactie van Werkgroep Behoud de Peel en van andere bij ons aangesloten lokale natuur- en milieugroepen uit Noord-Brabant. Wij verzoeken u het voorliggende ontwerp-pas te heroverwegen en het niet vast te stellen. Met vriendelijke groet, Nol Verdaasdonk, directeur Brabantse Milieufederatie Bijlage: zienswijze Werkgroep Behoud de Peel

7 7