Gids reductietechnieken voor diffuse stofemissies bij op- en overslag van droge bulkgoederen

Transcriptie

1 Gids reductietechnieken voor diffuse stofemissies bij op- en overslag van droge bulkgoederen Vlaams BBT-Kenniscentrum

2

3 Gids reductietechnieken voor diffuse stofemissies bij op- en overslag van droge bulkgoederen

4

5 Gids reductietechnieken voor diffuse stofemissies bij op- en overslag van droge bulkgoederen Peter Stouthuysen, Katrijn Alaerts, Stella Vanassche, Karl Vrancken, Diane Huybrechts Studie uitgevoerd door het Vlaams Kenniscentrum voor Beste Beschikbare Technieken (VITO) in opdracht van het Vlaams Gewest December 2012

6 Deze uitgave kwam tot stand in het kader van het project Vlaams kenniscentrum voor de Beste Beschikbare Technieken en bijhorend Energie en Milieu Informatie Systeem (BBT/EMIS) van het Vlaams Gewest. BBT/EMIS wordt begeleid door een stuurgroep met vertegenwoordigers van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Energie, Natuur en Openbare werken, het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE), het departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI) en IWT, OVAM, VLM, VMM, ZG. Hoewel al het mogelijke gedaan is om de accuraatheid van de studie te waarborgen, kunnen noch de auteurs, noch VITO, noch het Vlaams Gewest aansprakelijk gesteld worden voor eventuele nadelige gevolgen bij het gebruik van deze studie. Specifieke vermeldingen van procédés, merknamen, enz. moeten steeds beschouwd worden als voorbeelden en betekenen geen beoordeling of engagement. De gegevens uit deze studie zijn geactualiseerd tot september Lay-out en druk : Drukkerij Artoos NV Dit boek werd gedrukt op Cocoon Recycled papier met berekening en compensatie van de CO 2 uitstoot ISBN: Voor verdere informatie, kan u terecht bij : BBT-kenniscentrum VITO Boeretang 200 B-2400 MOL Tel. 014/ Fax 014/ bbt@vito.be Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of vermenigvuldigd door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

7 SAMENVATTING In het kader van het BBT/EMIS-project van de Vlaamse Overheid maakte het BBT-kenniscentrum van VITO een inventaris op van technieken die de stofemissies bij op- en overslag van droge bulkgoederen kunnen reduceren. Deze inventaris is in grote mate gebaseerd op de studie Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor op- en overslag bij havenactiviteiten droge bulk die in 2009 werd opgesteld in opdracht van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. SAMENVATTING 45 technische fiches vatten de huidige stand van zaken rond deze stofbeperkende maatregelen samen. Ze bevatten, naast een bondige techniekbeschrijving, ook informatie over o.a. de specifieke voor- en nadelen van de voorgestelde technieken, de gebruiksomstandigheden en de geassocieerde milieu-impacten. De toepasbaarheid, het milieuvoordeel en de economische haalbaarheid van de voorgestelde maatregelen is ondermeer afhankelijk van de aard (oa stuifklasse), hoeveelheid en diversiteit van de opgeslagen goederen, de duur van de opslag,. Het feit dat een maatregel in dit rapport beschreven is, betekent dus niet automatisch dat hij ook voor elke op- en overslagslagsituatie als BBT beschouwd kan worden. Welke combinatie van maatregelen als BBT beschouwd moet worden voor een specifieke op- en oversslagsituatie, dient dus geval per geval bekeken te worden. Het merendeel van de maatregelen is toepasbaar in een breed scala aan industriële sectoren. De technische fiches zoals in dit boekdeel gebundeld, zijn ook te raadplegen in elektronische vorm via Ze worden bijgewerkt wanneer nodig. Voor de meest recente versies verwijzen we daarom naar de EMIS-website. 3

8 SAMENVATTING 4

9 INHOUD SAMENVATTING INHOUD LIJST VAN TABELLEN LIJST VAN FIGUREN INLEIDING HOOFDSTUK 1 Maatregelen bij opslag Maatregelen bij open opslag Stuifgevoelige producten in gesloten ruimtes opslaan Lay-out van opslaghopen aanpassen Wind protectie: wallen, beplanting, omheining [EIPPCB, 2006] Zelfsteunende afdekking Wind protectie (fijnmazige netten, tarpaulines)[eippcb, 2006] Bevochtigen van opslaghopen Bevochtigen met toevoegen van additieven inclusief korstvormers Benevelen Maatregelen bij gesloten opslag Minimaliseren van openingen Afzuigen en filteren van verplaatste lucht bij gesloten opslagsystemen Vernevelingsinstallatie in opslaghallen HOOFDSTUK 2 Maatregelen bij overslag Maatregelen voor grijpers Code van goede praktijk voor gebruik grijpers Onderhoudsplan grijpers (aanpak slijtage) Aanpassen grijpers Automatiseren van grijpers Grijper vervangen door continu los systeem: pneumatisch Grijper vervangen door continu lossysteem: mechanisch Maatregelen bij wielladers Gebruik wielladers in open lucht beperken Code van goede praktijk voor gebruik wielladers Maatregelen bij continu mechanisch transport: open systemen (transportbanden en transportschroeven) Primaire maatregelen bij open transportbanden Afschermen van open transportsystemen Overschakelen naar gesloten transportsystemen Reinigen van transportbanden in werking Maatregelen bij overslagpunten Reduceren van het aantal overstortpunten Behuizen van overslagpunten met eventuele afzuiging Besproeien overslagpunten Maatregelen bij storttrechters Code van goede praktijk voor het gebruik van storttrechters Optimaliseren van storttrechters Stofreductiemaatregelen lospunt Storttrechters voorzien van stofafzuiginstallatie INHOUD 5

10 INHOUD Storttrechters voorzien van sproeiinstallatie of nevelinstallatie Maatregelen bij laadactiviteiten met stortgoten, vulbuizen, vulpijpen en transportbanden Code van goede praktijk bij gebruik stortgoten, vulbuizen en vulpijpen Afdekken van reeds gevulde ruimtes in lichters Aanpassen uiteinde (afschermen uiteinde transportband, S-bocht, visbek, laadbalg) Laadinstallatie met remschotten (cascadebuis) Maatregelen bij laden en lossen van vrachtwagens/wagons Laden en lossen in behuizing (eventueel voorzien van afzuiging met stoffilter) Vermijden overladen transportsystemen + laadbakken vrachtwagens afdekken met dekzeil Valput voorzien van keerschotten Maatregelen voor het verkeer op het bedrijfsterrein Algemene maatregelen verkeer Reinigen bedrijfsterrein Reinigen wielen voertuigen Reinigen voertuigen Algemene bijkomende maatregelen om stofhinder tot het bedrijfsterrein te beperken Activiteiten laten doorgaan in functie van het weer Nevel- of sproei-installatie tussen gebouwen en kaaimuur bij op- en overslag in havenbedrijven Monitoring Literatuurlijst

11 LIJST VAN TABELLEN Tabel 1: Tabel 2: Tabel 3: Overzicht van de besproken maatregelen voor de reductie van diffuse stofemissies bij op- en overslagactiviteiten...vii Berekening energieverbruik traditionele transportband en transportschroef [Jansen & Heuning, 2008]...44 Berekening energieverbruik traditionele transportband en trog transportketting [Jansen & Heuning, 2008]...44 LIJST VAN TABELLEN 7

12 LIJST VAN FIGUREN LIJST VAN FIGUREN Figuur 1: Voorbeeld van een koepel verbonden met silo s [EIPPCB, 2006]...2 Figuur 2: Opslaghoop afgedekt met dekzeilen [VITO, 2008]...7 Figuur 3: Vaste en mobiele sproeiinstallatie [VITO, 2008]...8 Figuur 4: Effect van sproeien met additief met bevochtigingsfunctie [RAM Environnement, 2008]...11 Figuur 5: Sproeien met additief met bevochtigingsfunctie tijdens de aanmaak van opslaghopen: voor en na [RAM Environnement, 2008]...12 Figuur 6: Storten van goederen vooraf behandeld met schuim: voor en na [Den Bakker, 2008]...12 Figuur 7: Sproeien van kolen met korstvormer cellulose [Den Bakker, 2008]...12 Figuur 8: Potentiële stofemissies via openingen in gesloten opslaginstallaties...16 Figuur 9: Open en gesloten grijper [VITO, 2008]...25 Figuur 10: Siwertell verticale transportschroef voor het lossen van schepen. [Göransson, 2006]...30 Figuur 11: Illustratie van hoe de vorming van stof kan verminderd worden bij het gebruik van een wiellader. [EIPPCB, 2006]...35 Figuur 12: Transportband voor het vervoer van zand [VITO, 2008]...37 Figuur 13: Overkapte transportbanden (a = mobiele transportband, b = vaste overkapte transportband, c = vaste overkapte transportband met toegang voor onderhoud) [VITO, 2008]...39 Figuur 14: Hellende transportband behuisd in betonnen koker voor het transport van zand. (a = buitenaanzicht koker, b = binnenaanzicht van aankomst transportband boven siloruimte)...40 Figuur 15: Dwarsdoorsnede van een overkapping op open transportband [VITO, 2008]...40 Figuur 16: Principe werking van trog transportketting [EIPPCB, 2006]...41 Figuur 17: Voorbeelden van hangende transportbanden [EIPPCB, 2006]...42 Figuur 18: Voorbeelden van tube belt transportbanden [EIPPCB, 2006]...43 Figuur 19: Afschrapen met roterende elevator [EIPPCB, 2006]...45 Figuur 20: Behuizing feeder transportband [VITO, 2008]...49 Figuur 21: Behuizing overslagpunt stortband-stortband met afzuiging [VITO, 2008]...49 Figuur 22: Behuizing overslagpunt stortband-stortband zonder afzuiging [VITO, 2008]...50 Figuur 23: Verbindingsstuk tussen mobiel transportband en elevator gemonteerd op mobiele transportband [VITO, 2008]...50 Figuur 24: Besproeien met schuim aan overstortpunt [Den Bakker, 2008]...52 Figuur 25: stofemissies bij het laden van een storttrechter [RAM Environnement, 2008](in de rechterfoto worden de stofemissies met behulp van verneveling gereduceerd)...55 Figuur 26: Technische maatregelen om de vorming van stof te verminderen. A: geen maatregel, B: Gesloten windscherm; C: Fijnmazig windscherm; D: openschuif dak; E: Keerschotten; F: Zijdelingse stofflappen. 57 Figuur 27: Storttrechter met fijnmazig windscherm [VITO, 2008]...58 Figuur 28: Impact van code van goede praktijk bij vulbuizen/vulpijpen; A: geen maatregel, B: vulbuis/pijp zo kort mogelijk bij het stortpunt brengen, C: vulbuis/pijp tot in stortgoed laten zakken...63 Figuur 29: Afschermen uiteinde transportband met begeleiding van het neervallend stortgoed door rubberflappen [VITO, 2008]...65 Figuur 30: Laadpijp met S-bocht [VITO, 2008]...65 Figuur 31: Stortgoot met visbek [VITO, 2008]...66 Figuur 32: Monteerbare laadbalg [VITO, 2008]...66 Figuur 33: Cascadebuis [EIPPCB, 2006]...68 Figuur 34: Wagonbeladingsinstallaties: A: volledig gesloten (overslag kaoliniet), B: semi-gesloten (overslag ertsen en kolen) [VITO, 2008]

13 Figuur 35: Valput met keerschotten [EIPPCB, 2006]...72 Figuur 36: Wasstraat met recuperatie van water [VITO, 2008]...77 LIJST VAN FIGUREN 9

14 LIJST VAN FIGUREN 10

15 INLEIDING Bij het op- en overslaan van droge bulkgoederen, kan diffuus stof in de buitenlucht terecht komen wanneer dit niet zorgvuldig gebeurt. Grof stof kan lokaal voor heel wat hinder zorgen. Daarnaast kan echter ook fijn stof (<PM10) geproduceerd worden. De fijne (<PM10) en ultrafijne (PM2.5) stoffracties kunnen zich over veel grotere afstanden verspreiden en worden geassocieerd met tal van negatieve gezondheidseffecten. INLEIDING Dit rapport bestaat uit een inventaris van technieken die toegepast kunnen worden om stofemissies bij op- en overslag van droge bulkgoederen te beperken. In het totaal worden 45 stofreducerende technieken beschreven. Deze lijst is een momentopname en is noodzakelijkerwijze onvolledig. Er kunnen dus geschikte technieken bestaan die niet in dit rapport zijn opgenomen. De toepasbaarheid, het milieuvoordeel en de economische haalbaarheid van de voorgestelde maatregelen is ondermeer afhankelijk van de aard (oa stuifklasse), hoeveelheid en diversiteit van de opgeslagen goederen, de duur van de opslag,. Het feit dat een maatregel in dit rapport beschreven is, betekent dus niet automatisch dat hij ook voor elke op- en overslagslagsituatie als BBT beschouwd kan worden. Welke combinatie van maatregelen als BBT beschouwd moet worden voor een specifieke op- en oversslagsituatie, dient dus geval per geval bekeken te worden. De verhouding fijn versus grof stofproductie is sterk afhankelijk van het op- of overgeslagen product. De maatregelen die beschreven worden, behandelen daarom de reductie van stofemissies in het algemeen, zonder kwantificering van de effecten op de onderscheiden stofklassen. Vele van de besproken technieken zijn gebaseerd op het Europese referentiedocument over de Beste Beschikbare Technieken voor emissies uit opslag, kortweg de BREF Storage [EIPPCB, 2006]. In dat document worden de beschikbare milieumaatregelen opgedeeld in primaire en secundaire maatregelen. Onder primaire maatregelen verstaat men de maatregelen die de vorming van stof verhinderen. Secundaire maatregelen beperken de emissies van het ontstane stof naar de omgeving. Binnen elke paragraaf in dit rapport wordt in de mate van het mogelijke dezelfde indeling gehanteerd. Het is echter duidelijk dat voor sommige technieken de toewijzing primair of secundair niet zo eenduidig is. 11

16 Overzicht van de besproken technieken INLEIDING Tabel 1: Overzicht van de besproken maatregelen voor de reductie van diffuse stofemissies bij op- en overslagactiviteiten. PRIMAIR PRIMAIR PRIMAIR Onderwerp Maatregel Nr. Organisatorisch Open opslag Stuifgevoelige producten in gesloten ruimtes opslaan Lay-out van opslaghopen aanpassen Grijpers Code van goede praktijk voor gebruik grijpers Onderhoudsplan grijpers (aanpak slijtage) Wielladers Gebruik wielladers in open lucht beperken Code van goede praktijk voor gebruik wielladers Overslagpunten Reduceren van het aantal overstortpunten Storttrechters Code van goede praktijk voor gebruik storttrechters Laadactiviteiten Code van goede praktijk bij gebruik stortgoten, vulbuizen en vulpijpen Laden en lossen Laden en lossen in behuizing (eventueel voorzien van afzuiging met vrachtwagens/wagons stoffilter) Vermijden overladen transportsystemen + laadbakken vrachtwagens afdekken met dekzeil Verkeer bedrijfsterrein Algemene maatregelen verkeer Algemene maatregelen Activiteiten laten doorgaan in functie van het weer bedrijfsterrein Constructie Open opslag Wind protectie (wallen, beplanting, omheining) Zelfsteunende afdekking Gesloten opslag Minimaliseren van openingen Technisch Open opslag Wind protectie (fijnmazige netten, tarpaulines) Bevochtigen van opslaghopen Bevochtigen met toevoegen van additieven inclusief korstvormers Benevelen Gesloten opslag Afzuigen en filteren van verplaatste lucht bij gesloten opslagsystemen Vernevelingsinstallatie in opslaghallen Grijpers Aanpassen van grijpers Automatiseren van grijpers Vervangen door continu los systeem: pneumatisch Vervangen door continu los systeem: mechanisch Open continu Primaire maatregelen bij open transportbanden mechanisch transport Storttrechters Optimaliseren van storttrechters Stofreductiemaatregelen stortpunt Laadactiviteiten Aanpassen uiteinde (S-bocht, visbek, laadbalg, rubberflappen) Laadinstallatie met remschotten Afdekken van reeds gevulde ruimtes in lichters Laden en lossen Valput voorzien van keerschotten vrachtwagens/wagons Verkeer bedrijfsterrein Reinigen bedrijfsterrein Reinigen wielen voertuigen Reinigen voertuigen

17 Onderwerp Maatregel Nr. SECUNDAIR Organisatorisch Monitoring Monitoring 2.10 Technisch Open opslag Benevelen Open continu mechanisch transport Afschermen van open transportsystemen Overschakelen naar gesloten transportsysteem Reinigen van transportbanden in werking Overslagpunten Behuizen van overslagpunten met eventuele afzuiging Besproeien van overslagpunten Storttrechters Voorzien van afzuiginstallatie met filters Voorzien van sproeiinstallatie of nevelinstallatie Algemene maatregelen bedrijfsterrein Nevel- of sproei-installatie tussen gebouwen en kaaimuur bij op- en overslag in havenbedrijven INLEIDING 13

18 INLEIDING 14

19 HOOFDSTUK 1 MAATREGELEN BIJ OPSLAG 1.1 Maatregelen bij open opslag Open opslag van droge bulkgoederen geeft een groot potentieel voor de vorming van stof. Omwille van economische, technische of logistieke redenen is het echter niet altijd mogelijk om met gesloten opslagsystemen te werken. Daarom worden op sommige locaties goederen hoe dan ook opgeslagen in open opslaghopen. Volgende beschikbare stof reducerende maatregelen zijn van toepassing op open opslagactiviteiten en worden verder besproken in deze paragraaf: Primair Organisatorisch Stuifgevoelige producten in gesloten ruimtes opslaan Lay-out van opslaghopen aanpassen Constructie Wind protectie (wallen, beplanting, omheining) Zelfsteunende afdekking Technisch Wind protectie (fijnmazige netten, tarpaulines) Bevochtigen van opslaghopen Besproeien met bindmiddel Primair/secundair Technisch Benevelen HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG 15

20 HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Stuifgevoelige producten in gesloten ruimtes opslaan Onder gesloten ruimtes worden opslaghallen, grootvolumesilo s en koepels verstaan die volledig afsluitbaar zijn. Een silo is een langwerpige (cilindervormig, rechthoekig of veelhoekig) opslagplaats met een platte of trechtervormige bodem. Het goed wordt langs boven aangebracht via emmerladders (zie 2.1.6), pneumatisch (zie 2.1.5) of met transportbanden (zie 2.3). Onderaan kan de silo via een opening in de bodem geledigd worden. Silo s zijn gemaakt uit beton, plastic of metaal. Sommige bedrijven in Vlaanderen beschikken over brede metalen silo s die rechtstreeks gevuld worden met grijpers (zie 2.1). Het dak wordt door de grijper van de silo gehaald en teruggeplaatst als het overslagproces voltooid is. Betonnen en metalen silo s kunnen een capaciteit hebben van enkele duizenden tonnen. Plastic silo s zijn van een bescheidener omvang. Afhankelijk van het bulkgoed (bv. cement) beschikken silo s over stoffilters, in sommige gevallen met mouwenfilters die temperaturen tot C kunnen weerstaan. In verhouding tot hun opslagcapaciteit hebben silo s een beperkt grondoppervlak nodig. In opslaghallen gebeuren dezelfde activiteiten als bij buitenopslag maar kan het gevormde stof enkel nog geëmitteerd worden langs de openingen in de hal. Dit zijn deuren en luiken langs waar mobiele laders of transportbanden de opslaghal binnenkomen of verlaten en luiken of dakkappen die gebruikt worden voor verluchting. Soms komen de buitenwanden van de opslaghal niet tot op het vloeroppervlak of tot tegen de dakstructuur en kunnen langs hier nog stofemissies optreden. Koepels worden op een bijzondere wijze geconstrueerd. In de meeste gevallen wordt een vorm (een speciale opblaasbare bolvorm) bespoten met beton waardoor de constructie eenvoudig is en weinig tijd vergt. Er zijn geen hinderende steunpilaren en er is de mogelijkheid om ventilatie toe te passen. Koepels worden internationaal meer en meer gebruikt voor de opslag van stuifgevoelige materialen zoals kolen en meststoffen. In Vlaanderen worden koepels niet zoveel gebruikt. Figuur 1: Voorbeeld van een koepel verbonden met silo s [EIPPCB, 2006] Toepassingsgebied Silo s worden voornamelijk toegepast om producten te beschermen van externe invloeden zoals regen. Vooral poederige en zeer stoffige producten komen in aanmerking voor opslag in silo s. Opslaghallen zijn in principe toepasbaar voor alle soorten droge bulkgoederen. Momenteel worden ze vooral gebruikt om producten te beschermen tegen vocht of voor zeer stoffige producten. 16

21 Stofemissies Stofemissies als gevolg van verwaaiing aan de oppervlakte van de opslaghoop worden vermeden door het gebruik van silo s en opslaghallen. Toch kunnen nog stofemissies optreden door het vullen of ledigen van silo s en opslaghallen of door het niet volledig afgesloten zijn van de opslaghallen. Door het nemen van bijkomende maatregelen (zie 1.2.1) kunnen deze drastisch gereduceerd worden. Andere milieu-impact Water Door de goederen op te slaan in gesloten opslag systemen, vermijdt men emissies naar het oppervlaktewater. Bij open opslag kunnen goederen bij hevige regenval meegesleurd of opgelost worden en zo terecht komen in de waterafvoer. Door de rechtstreekse bescherming van de goederen tegen regenval wordt deze bron van emissies vermeden. Economische informatie De kostprijs voor deze techniek is erg afhankelijk van de gewenste grootte, de gebruikte materialen en andere technische specificaties. Onderstaande voorbeelden zijn daarom louter indicatief. De investeringskost voor een bovengrondse wachtsilo van 200 m³ bedraagt minimaal voor de silo op zich, zonder burgerlijke bouw en randapparatuur [Jacobs et al., 2001]. Voor een opslaghal opgebouwd uit een staalconstructie werden in 2005 volgende richtprijzen gehanteerd[vito., 2008]: 200 /m² grondoppervlak voor een hal met hoogte 12 m en overspanning 60 m. Bij een lengte van 150m komt dit op /m² grondoppervlak voor een hal met hoogte 20 m en overspanning 90 m Bij een lengte van 200m komt dit op HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Lay-out van opslaghopen aanpassen De impact van de wind op een opslaghoop is het minst als de lengterichting van de opslaghoop parallel ligt met de meest courante windrichting. In Vlaanderen is de meest courante windrichting ZW. Naast de windrichting spelen ook de vorm van de opslaghoop een rol. Hoe kleiner de vrije oppervlakte van de opslaghoop hoe minder de impact van de wind. De vrije oppervlakte kan men onder andere beperken door: slechts één hoop te vormen in plaats van verschillende opslaghopen (in de mate van het mogelijke). Twee hopen die samen dezelfde capaciteit hebben als één opslaghoop hebben 26% meer vrij oppervlak. voor de optimale hellingshoek te kiezen (niet haalbaar met elk goed). Voor kegelvormige hopen is deze 55. Toepassingsgebied Mogelijke beperkingen voor de aanleg van langwerpige opslaghopen parallel aan meest courante windrichting kunnen de volgende zijn: geografische beperkingen (bv. rivierloop); opdeling van het terrein: wegen, spoorwegen en transportbanden die over het terrein lopen ; grootte en vorm van het opslagterrein; 17

22 grote diversiteit in de opgeslagen goederen; HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG In een Vlaamse context zijn nagenoeg steeds één of meer van deze beperkingen aanwezig waardoor de maatregel in praktijk zelden of nooit toepasbaar is. Het is niet altijd haalbaar om de ideale vorm van een opslaghoop te verkrijgen: het bulkgoed mag niet beginnen schuiven door een te steile hellingsgraad; goederen moeten apart gehouden worden op vraag van de klanten; het aanmaken van een perfect kegelvormige hoop is niet mogelijk met enkel stortbanden of een grijper. Stofemissies De stofemissies worden beperkt omdat de impact van de wind op de opslaghoop wordt geminimaliseerd. Andere milieu-impact Geen Economische informatie Er kunnen extra kosten verbonden zijn aan deze maatregel als de natuurlijke hoopaanmaak niet leidt tot de gewenste helling. Het respecteren van de opslagrichting in functie van de wind kan tot een lagere bezettingsgraad van het terrein leiden Wind protectie: wallen, beplanting, omheining [EIPPCB, 2006] De aanleg van aarden wallen, groenschermen, keermuren of schermen rond de opslaghopen of terreinen verlaagt de impact van de wind en houdt ook een gedeelte van het gevormde grof stof tegen. Bij een keermuur rond een opslaghoop zal de reductie van de stofhinder toenemen als de keermuur wordt geplaatst aan de kant van de heersende windrichting. Deze maatregel is handig voor kleine en middelgrote hopen, maar minder voor grote hopen. Door de keermuren wordt de hoop bovendien minder toegankelijk. Groenschermen in de vorm van een haag (bv. hoge bomenrij) hebben het voordeel dat ze niet volledig luchtdicht zijn, zodat aan de lijzijde geen turbulentie ontstaat.dit is wel het geval bij een dichte muur. Een haag beschermt tegen de wind over een horizontale afstand van ongeveer 20x de hoogte. De haag kan ook als een soort filter werken en het opwaaiend stof gedeeltelijk vangen [Liekens & Mensink, 2006]. Toepassingsgebied Aarden wallen en groenschermen zijn enkel mogelijk bij voldoende plaats op het terrein. Schermen kunnen ook geplaatst worden wanneer de beschikbare ruimte beperkt is. Bedrijfsspecifieke activiteiten (bv. overslag) kunnen de plaatsing van een afscherming verhinderen. Stofemissies Het plaatsen van schermen (netten) rond het opslagterrein zou de windsnelheid met 50% reduceren. De indijking (plaatsing van aarden wallen) van opslaghopen leidt tot een geschatte emissiereductievan 20-40% in vergelijking met een open opslaghoop [EIPPCB, 2006] Het is onduidelijk wat de globale efficiëntie is van schermen en dijken die zich aan de randen van grote opslagterreinen bevinden. De impact van deze maatregel op een opslaghoop is afhankelijk van de afstand van de opslaghoop tot de rand van het terrein. Het plaatsen van een haag (hoge bomenrij) leidt tot een reductie van de emissies met 25% over een lengte die 20x de hoogte is van de haag [Liekens & Mensink, 2006]. Op zeer grote terreinen (> 10 ha) blijft de impact van wallen en groenschermen dus vooral beperkt tot de randen van het terrein. De impact van groenschermen (cfr. begroeing op aarden wallen) daalt in de winter omwille van bladverlies. In deze periode zijn de windsnelheden het hoogst. 18

23 Andere milieu-impact Geen Economische informatie Naast de kosten voor het aanmaken van windprotectie maatregelen dient ook het verlies aan waardevol industrieterrein (vooral in het geval van aarden wallen) in rekening gebracht te worden Zelfsteunende afdekking Bij een zelfsteunende afdekking wordt het product onder een zeil gestapeld zodat de opslaghoop groeit onder de bedekking. Onder het zeil wordt een continue onderdruk gehouden om te vermijden dat het zeil teveel opblaast. Een zelfsteunende afdekking wordt voorzien om enerzijds stofemissies door windinvloeden te vermijden, maar tevens omwille van de lage kostprijs voor het stockeren van graan. [Torfs et al., 2006] Toepassingsgebied Deze techniek is een alternatief voor de opslag van granen in open lucht en wordt toegepast in de VS. Een nadeel is dat men het zeil bij het opnemen van het graan moet verwijderen. Het kan niet meer teruggeplaatst worden, zodat men het product op dat moment volledig dient af te graven om schade te vermijden. Voor zover bekend wordt deze techniek niet toegepast in Vlaanderen. [Torfs et al., 2006] Stofemissies Stofemissies zullen vooral optreden bij het maken en het ledigen van de opslaghoop. Tijdens de opslagactiviteit zelf kan geen stof meer ontstaan. Andere milieu-impact Water Bij regenval kan het regenwater niet meer gecontamineerd worden met het bulkgoed. Afval Indien het zeil niet recupereerbaar is, genereert de maatregel afval. Economische informatie Geen HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Wind protectie (fijnmazige netten, tarpaulines)[eippcb, 2006] Fijnmazige netten en tarpaulines (waterdichte dekzeilen) worden over een open opslaghoop gelegd om stofemissies te vermijden en de hinder door vogels te verminderen (vogels die zich nestelen op de opslaghoop en hem hierdoor bevuilen). Tarpaulines worden ook en vooral aangebracht om te vermijden dat de opslaghoop vochtig wordt. Het aanbrengen van netten en dekzeilen is een arbeidsintensief proces. Bij grote opslaghopen kan dit ook leiden gevaarlijke arbeidsomstandigheden. 19

24 HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Figuur 2: Opslaghoop afgedekt met dekzeilen [VITO, 2008] Toepassingsgebied Netten en dekzeilen worden gebruikt bij langdurige open opslag van zeer stuifgevoelige goederen waarbij het bevochtigen van de opslaghoop (zie1.1.6) niet voldoende is om stofemissies te vermijden of waarbij de goederen niet bevochtigd mogen worden. Gezien het arbeidsintensieve karakter en de mogelijk gevaarlijke arbeidsomstandigheden wordt deze maatregel slechts dan toegepast als andere maatregelen - zoals gesloten opslag in een opslaghal - niet mogelijk zijn (vb. omwille van tijdelijk plaatstekort).stofemissies Tijdens de opslag worden de stofemissies door de impact van de wind op de opslaghoop zeer sterk gereduceerd en in het geval van dekzeilen zelfs vermeden. Andere milieu-impact Water Door het gebruik van dekzeilen kan er geen vocht aan de opslaghoop. Het product kan dus bij hevige regenval niet meegevoerd worden naar de riolering en de nabijgelegen oppervlaktewaters. Afval Indien het zeil niet recupereerbaar is, genereert de maatregel afval. Economische informatie De kostprijs van een net of een waterdicht dekzeil is afhankelijk van de grootte maar kan oplopen tot enkele duizenden euro. Ze hebben een beperkte levensduur en moeten regelmatig vervangen worden. [VITO, 2008] De installatie en verwijdering van de netten en tarpaulines is zeer arbeidsintensief Bevochtigen van opslaghopen Het bevochtigen van opslaghopen zorgt ervoor dat de zeer fijne deeltjes samenklonteren tot grotere, minder verstuifbare partikels. Om opslaghopen te bevochtigen, worden ze besproeid. Dit kan gebeuren door vaste sproeiers die opgesteld staan rondom de opslaghopen of door mobiele sproei-installaties die op het terrein rondrijden. Vaste sproeiinstallaties zijn sproeipalen van het type pyloon (12 m hoog), mast (6 m hoog) of kanon (3 m hoog). De frequentie en de duur van het sproeien wordt ingesteld afhankelijk van meteorologische omstandigheden en het type goederen. Mobiele sproeiwagens worden ingezet voor het besproeien van wegen en vrije oppervlakken of voor het bijsproeien van kritische stocks. [VITO, 2008] 20

25 Figuur 3: Vaste en mobiele sproeiinstallatie [VITO, 2008] Toepassingsgebied Het bevochtigen van opslaghopen is enkel toepasbaar wanneer vocht geen invloed heeft op de kwaliteit of de samenstelling van het product. Bij de indeling van bulkgoederen volgens stuifgevoeligheid baseert de NeR zich ook op het al dan niet bevochtigbaar zijn van het goed. Enkel voor goederen die ingedeeld worden in de stuifklassen S2 en S4 (en eventueel S5) is het besproeien van de opslaghopen toepasbaar. In praktijk komt dit ook overeen met de goederen die in open opslaghopen opgeslagen worden zoals kolen, ertsen, slakken, bouwafval, zand, e.a Voor sommige activiteiten is het niet gewenst om de producten te bevochtigen omdat zij droog dienen verwerkt te worden. Opslaghopen worden best extra bevochtigd bij eendroge en/of winderige weersverwachting. Stofemissies De reductie van de totale stofemissies wordt geschat tussen 80-98% [EIPPCB, 2006]. Bij de TNO emissiefactoren [Mulder, 1987] wordt rekening gehouden met een reductie van 90% van de totale stofemissies na het bevochtigen van de opslaghopen. Bij sommige materialen, zoals gips, zorgt het besproeien met water ervoor dat een korst gevormd wordt aan de oppervlakte van de hoop. Hier is de bescherming tegen stofemissies dus vergelijkbaar aan deze van het besproeien met korstvormers (zie1.1.7). Andere milieu-impact Water Sproeiinstallaties verbruiken zeer veel water. Door hemelwater op te vangen en in te zetten bij het besproeien, kan aan een groot deel van de behoefte voldaan worden. Echter het bevochtigen van opslaghopen is vooral noodzakelijk bij droog weer. Bij lange droge periodes zal het opgeslagen hemelwater niet meer voldoen en moet er bijkomend (indien mogelijk laagwaardig) water gebruikt worden. De exacte hoeveelheden zijn afhankelijk van de meteorologische omstandigheden en het type product. Bij hergebruik van (gezuiverd) afstromend hemelwater en overtollig sproeiwater is de milieu-impact op het compartiment water beperkt tot afwezig. Economische informatie De aanleg van een bufferbekken voor de opvang van hemelwater en eventueel overtollig sproeiwater van m³ kost ongeveer (inclusief pompinstallaties en leidingen). HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG 21

26 Sproeipalen van m kosten tussen de en [VITO, 2008] HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Bevochtigen met toevoegen van additieven inclusief korstvormers Door gebruik te maken van bevochtigingstechnieken die water met hulpstoffen gebruiken, zal minder stof gecreëerd worden en zal meer stof neerslaan. Er zijn verschillende producten op de markt waarvan een deel biodegradeerbaar is (dit betekent dat na 20 dagen, 80% van de ecologisch schadelijke substantie is afgebroken). De hulpstoffen kunnen verschillende functies hebben: bevochtigingfunctie: deze hulpstoffen zullen toelaten tot diep in de opgeslagen stof te bevochtigen doordat ze de oppervlaktespanning van het water verlagen. Dit voordeel is evenwel maar beperkt tot de bovenste lagen van de opslaghoop. schuimfunctie: stof wordt veroorzaakt door de fijne fracties. Met behulp van deze hulpstoffen zullen deze fijne fracties worden ingekapseld in de gevormde bellen. De kwaliteit van het schuim en het stof emissie reductiepotentieel hangen af van de grootte van de gevormde bellen en de stabiliteit van het schuim. bindende functie:. Hulpstoffen met een bindende functie zorgen er voor dat producten aan elkaar gaan binden en een korst vormen over de volledige opslaghoop. Op die manier is de opslaghoop ingekapseld en kan het onderliggende stuifgevoelig product niet meer opstuiven. Het maken van schuim blijkt een goede manier om met weinig water toch een groot stofvangend oppervlak te creëren. Het ontstane schuim wordt op het materiaal aangebracht dat bijvoorbeeld gesorteerd moet worden. Bij de verwerking van het materiaal ontstaat dan geen stofontwikkeling meer. Na het toevoegen van het schuim kan het product nog 3-12 dagen stofvrij behandeld worden [Den Bakker, 2008]. Open opslaghopen worden veelal besproeid met de korstvormer cellulose (ziefiguur 7). Papiercellulose is relatief goedkoop en het is een milieuvriendelijk en natuurlijk product. Na droging vormt de cellulose een korst zodat stofvorming voor een lange periode niet meer mogelijk is. Pas als er in de partij gegraven wordt, is een nieuwe behandeling nodig. [Den Bakker, 2008] Ook na hevige regenval is een eventuele nieuwe behandeling nodig om dat de cellulosekorst is doorbroken en/of weggespoeld. 22

27 HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Figuur 4: Effect van sproeien met additief met bevochtigingsfunctie [RAM Environnement, 2008] Voor Na Figuur 5: Sproeien met additief met bevochtigingsfunctie tijdens de aanmaak van opslaghopen: voor en na [RAM Environnement, 2008] 23

28 HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Voor Figuur 6: Storten van goederen vooraf behandeld met schuim: voor en na [Den Bakker, 2008] Na Figuur 7: Sproeien van kolen met korstvormer cellulose [Den Bakker, 2008] Toepassingsgebied In het algemeen is het toepassingsgebied hetzelfde als voor het bevochtigen met enkel water (zie 1.1.6). Korstvormers worden vooral toegepast op hopen die een langere periode worden opgeslagen. Bij houtverkleiners en puinbrekers wordt voornamelijk geprobeerd om stof te onderdrukken door met water te sproeien. Dit kan echter aanleiding geven tot een vochtprobleem. Het gebruik van schuim kan hiervoor een oplossing bieden. Het behandelen van een product met schuim is een intensiever proces dan een oppervlakkige besproeing omdat het product volledig in contact moet komen met het schuim. Deze behandeling kan daarom limiterend werken op de verwerkingscapaciteit van overslagsystemen. Stofemissies De stofreductie door het gebruik van korstvormers is groter dan bij het enkel besproeien met water (uitgezonderd voor die goederen die in contact met water zelf een korst zullen vormen). Het gebruik van additieven zou de stofemissies kunnen reduceren met 90-99%. Ter vergelijking: het gebruik van enkel water reduceert de stofemissies met 80-98%. 24

29 Een nadeel van het gebruik van korstvormer is dat het product dat zich onder de korst bevindt niet vochtig is en gaat stuiven bij het afgraven. Tijdens het afgraven moet er dan ook voor gezorgd worden dat het product, indien mogelijk, bevochtigd wordt. De efficiëntie van de maatregel is afhankelijk van het tijdstip van toepassing. Zo is het aangewezen om extra te bevochtigen bij voorspelling van droog en/of winderig weer. Het nauwgezet opvolgen van de meteovoorspellingen zal de efficiëntie van deze maatregel optimaliseren. Andere milieu-impact Door het toevoegen van additieven aan het sproeiwater is een mindere hoeveelheid water nodig om tot een zelfde of zelfs beter stofreducerend effect te komen. De grootste reductie in spoelwatergebruik bereikt men bij schuimvormende additieven. Zo heeft men voor het maken van liter schuim slechts 98 à 99 liter water en 1 à 2 liter additief nodig. Hierdoor kan men dus liter water besparen (= 98% besparing). De efficiëntie van schuim wordt hoger geschat dan het bevochtigen met onbehandeld water. Bovendien is het langer werkzaam. Er bestaat ook al biologisch schuim dat geen verdere milieu-impact genereert op het milieu [VITO, 2008]. Een nadeel van het gebruik van schuimen is dat hiervoor hoogwaardig leidingwater gebruikt te worden in plaats van laagwaardig dokwater. Toevoegen van cellulose kan hergebruik van hemelwater onmogelijk maken. Economische informatie Bij het toevoegen van additieven moet men opletten dat de kwaliteit van het product niet nadelig wordt beïnvloed waardoor economische verliezen geleden kunnen worden. In Port Nordenham zijn de kosten voor het besproeien met additieven (energie, water en additief) ongeveer 0,02 per ton besproeid bulkgoed (referentiejaar 2000) [EIPPCB, 2006]. Het toevoegen van korstvormers gebeurt op de opslaghoop en is dus een oppervlaktebehandeling. Dit in tegenstelling tot het aanbrengen van schuim wat een intensieve productbehandeling is die een extra behandelingsstap vereist. Een schuiminstallatie kost ongeveer Het aanbrengen van een schuim (+ 1% vochtgehalte bulkgoed) heeft een kost van 0,30 per ton bulkgoed. [VITO, 2008] HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Benevelen Door lucht met een constante druk van 2 bar te mengen met water met een variabele druk tussen 0,5 en 1,5 bar verkrijgt men een fijne nevel. In deze nevel varieert de grootte van de waterdruppels tussen 1 en 50 µm (meestal tussen 1 en 10 µm) afhankelijk van de grootte van de straalpijp en de water- en luchtdruk. [EIPPCB, 2006] Benevelen wordt meestal als secundaire stofbestrijdingstechniek gebruikt: de fijne druppels verzwaren het opstuivende stof, zodat het minder ver uitwaait. Net als bij bevochtigen (zie 1.1.7), kunnen ook bij benevelen hulpstoffen aan het water worden toegevoegd om de stofproductie drastisch te reduceren. Recent werd een techniek ontwikkeld waarbij een nevel met stofbinder de fijnere stofdeeltjes bevochtigt, verzwaart en met een kleefmiddel aan grotere deeltjes vasthecht. Het bindmiddel is van die aard dat het het vochtgehalte van het basisproduct amper verhoogt (grootte-orde 0.2%). Op die manier zou men ook de stofemissies van niet-bevochtigbare producten (stuifklassen S1 en S3) kunnen verminderen. De stofreductie zou zelfs permanent zijn: mits beneveling aan het begin van een op- of overslagproces, over het totale volume van het product, is geen herhalingsbehandeling meer nodig in eventuele daaropvolgende bewerkingsstappen (overslagpunten). De stofbinder verdampt niet en blijft daarom maandenlang werkzaam. Beneveling kan in dat geval beschouwd worden als een primaire maatregel. Op dit moment 25

30 bevindt de techniek zich echter nog in een pilootfase: hoewel de labotesten veelbelovend zijn, zijn er nog maar weinig praktijktoepassingen. [Verlinde, 2010] HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Toepassingsgebied Door te benevelen in plaats van te bevochtigen voorkomt men dat de goederen te nat worden. Deze techniek is daarom vooral geschikt bij goederen die kunnen samenklonteren of goederen die om kwaliteitsredenen of omwille van hun verdere verwerking (bv. drogen van basisproducten voor cement) een zo laag mogelijk vochtgehalte dienen te behouden. Beneveling met stofbinder werd reeds met succes uitgetest bij gecalcineerde PET-cokes (in specifieke omstandigheden waarbij efficiënt benevelen mogelijk was), In theorie zou deze maatregel ook geschikt zijn voor de behandeling van o.a. houtstof, cement en grondstoffen, RDF en metaalertsen [Verlinde, 2010]. Benevelen is een maatregel die ook bij overslagactiviteiten kan toegepast worden. Tijdens de overslagactiviteit wordt het product beneveld zodat het niet gaat stuiven. Zonder additieven, zal het product echter snel terug drogen, en terugkeren naar de oorspronkelijke stuifgevoeligheid. De toepasbaarheid van de maatregel is afhankelijk van het product en het weer. Bij hevige wind kan de nevel immers wegwaaien. Stofemissies Voor een optimale stofreductie moet bij voorkeur windopwaarts van de opslaghoop beneveld worden. In tegenstelling tot besproeien leidt benevelen niet tot het vermijden van stofemissies maar zorgt het ervoor dat opgewaaide stof sneller zal neerslaan.. Benevelen is daarom vooral interessant voor producten die snel terug moeten drogen (bv. in afwachting van het overbrengen naar een gesloten opslagsysteem). Bij beneveling van gecalcineerde PET-cokes met een combinatie van water en stofbinder, werd een stofreductie van meer dan 80% vastgesteld [Verlinde, 2010]. Andere milieu-impact Water Het verbruik kan teruggebracht worden tot ongeveer 1 liter water per ton bulkgoed (in geval van primaire behandeling). Benevelen verreist wel het gebruik van hoogwaardig leidingwater in tegenstelling tot besproeien waarbij laagwaardig dok- of hemelwater kan gebruikt worden. Energie De compressoren verbruiken energie en kunnen voor geluidsoverlast zorgen Economische informatie De investeringskosten zijn relatief laag, zeker als water, elektriciteit en perslucht reeds aanwezig zijn. De investeringskosten voor een eenvoudige installatie (drukvernevelaar met bereik van 25 m) is ongeveer [Mulle, 2009]. De installatie van een sproeisysteem (inclusief leidingen) met een debiet van 100 m³/h aangebracht op 40 m hoge silo s en met een bereik van 800 m² kostte +/ [VITO, 2008]. De kosten voor beneveling met stofbinder zijn op dit moment nog relatief hoog. Voor de intensieve behandeling het volledig behandelen van het basisproduct bedraagt de kostprijs ongeveer 1 /ton. [Verlinde, 2010] 26

31 1.2 Maatregelen bij gesloten opslag Het opslaan van goederen in gesloten opslaginstallaties voorkomt in grote mate de emissie van stof naar de omgeving. Om de stofemissies verder te minimaliseren, kunnen (bijkomende) maatregelen genomen worden. Volgende beschikbare stof reducerende maatregelen worden verder besproken in deze paragraaf: Primair1 Constructie Minimaliseren van openingen Technisch Afzuigen en filteren van verplaatste lucht bij gesloten opslagsystemen Vernevelingsinstallatie in opslaghallen Minimaliseren van openingen Gesloten opslag is de opslagvorm die leidt tot de minste stofemissies. De meest stuifgevoelige producten worden daarom opgeslagen in silo s, opslaghallen, koepels, of andere gesloten opslaginstallaties. Ook minder stuifgevoelige goederen die beschermd moeten worden tegen weersinvloeden (regen), worden afgesloten opgeslagen. De gesloten opslagsystemen zijn beschreven in paragraaf Toch kunnen bij deze systemen nog stofemissies ontstaan via openingen in de constructies: deuren, poorten, openingen voor transportbanden, wanden die niet volledig tot tegen de vloer of de dakconstructie zijn opgetrokken, afzuiging, luiken en dakkappen. (zie Figuur 8) Vooral bij het laden en lossen van deze installaties kunnen stofemissies ontstaan. HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Figuur 8: Potentiële stofemissies via openingen in gesloten opslaginstallaties Het aantal openingen in de constructie kan in sommige opslaghallen verminderd worden door de zijwanden te laten aansluiten bij het vloeroppervlak en/of het afdak. Bij bestaande installaties kan dit eventueel door deze openingen af te sluiten met zeilen op de momenten dat er goederen worden gestockeerd. 1 Deze maatregelen vermijden de uitstoot van stof naar de buitenlucht toe en worden daarom aanzien als primaire maatregelen. 27

32 HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Het meeste stof wordt gevormd tijdens het vullen of ledigen van de opslaginstallaties. In het geval van opslaghallen of koepels gebeurt dit vooral door middel van vaste transportbanden, mobiele transportbanden of wielladers. De stofemissies worden beperkt door de openingen voor transportbanden zo klein mogelijk te houden en het overstortpunt zo ver mogelijk van deze opening te plaatsen. Bij het gebruik van wielladers houdt men de deuren en poorten best zoveel mogelijk gesloten. In sommige gevallen kan dit aanleiding geven tot hogere stofconcentraties, zonodig dient voor de gezondheid van de arbeiders de wielladers dan wel voorzien te zijn van een overdruk cabine met filters, waardoor zij niet blootgesteld worden aan het gevormde stof. Toepassingsgebied Opslaghallen, koepels. Stofemissies De ontstane stofemissies worden zoveel mogelijk binnen het gebouw gehouden. Andere milieu-impact Geen Economische informatie Indien tijdelijke aanpassingen mogelijk zijn, zijn de investeringskosten zeer laag. Indien infrastructuurwerken dienen te gebeuren zijn de kosten relatief hoog. De eventuele omschakeling van open wielladers naar wielladers met gesloten cabine zorgt ook voor relatief grote investeringskosten. 28

33 1.2.2 Afzuigen en filteren van verplaatste lucht bij gesloten opslagsystemen Vele opslagsystemen zoals silo s en opslaghallen zijn ook voorzien van filtersystemen die de verplaatste lucht tijdens het laden filteren. Om te vermijden dat alle lucht uit het opslagsysteem wordt afgezogen, zijn de filtersystemen vooral geplaatst aan de overslagpunten (laden en lossen). De meest gebruikte filtersystemen zijn doekenfilters. [EIPPCB, 2006] Doekenfilters [Lemmenset al., 2001]: Een doekenfilterinstallatie bestaat in principe uit een omkasting waarin een filtermedium (het doek) is aangebracht. De met stof verontreinigde lucht wordt door de doekenfilter geleid en van stofdeeltjes ontdaan. Het stof wordt periodiek van de filter verwijderd en verzameld in een onder de filterinstallatie geplaatste trechter (hopper). Het stof dat zich gedurende het filterproces in en aan de filter ophoopt, moet van tijd tot tijd worden verwijderd. De meest gebruikte systemen zijn: schudmechanisme terugblaassysteem (omkeren van de stroomrichting) d.m.v. perslucht combinatie van verschillende systemen ultrasone reiniging De klopreiniging (d.m.v. een schudmechanisme) is de oudste methode en wordt nog zelden toegepast. Bij de terugstroomreiniging is het filter opgedeeld in een aantal compartimenten. De uitgang van elk compartiment kan worden afgesloten van de rest van de doekenfilter, waarna een ventilator spoellucht door het filtermateriaal blaast in omgekeerde richting. Bij persluchtreiniging wordt een korte persluchtstoot van 0,05 tot 0,3 seconden in de filterzak gegeven, waardoor het filtermateriaal ineens opbolt. De stoflaag, die zich aan de buitenkant van de zak bevindt, breekt hierdoor en valt naar beneden in de trechter. De reiniging kan door een tijdschakelaar of door een drukverschilregelaar bestuurd worden. Het nadeel van een vaste insteltijd bij een laag stofaanbod is dat de filter vaker gereinigd wordt dan nodig, een drukverschilregelaar ondervangt dit nadeel. Het gebruikte doekmateriaal kan verdeeld worden in twee groepen nl. weefsel en vilt. Een weefsel is een tweedimensionaal netwerk en kan op diverse manieren worden geweven, waardoor verschil ontstaat in plooibaarheid en permeabiliteit. De filterwerking van een weefsel wordt sterk bepaald door de op het doek opgebouwde filterkoek. De vilten die voor rookgasreiniging worden gebruikt, bestaan uit een grofmazig steunweefsel, waarop vezels worden ingestanst. Door het driedimensionale netwerk van de vezels vertoont een vilt op zichzelf een goede filterende werking. Door de hogere mechanische sterkte van vilt ten opzichte van weefsel is een hogere doekbelasting mogelijk, waardoor een kleinere filterinstallatie toereikend is. Doekmaterialen kunnen in diverse kwaliteiten geleverd worden; met name de dikte en het specifiek gewicht kunnen variëren [Lemmens et al., 2001]. Toepassingsgebied Opslaghallen, silo s, koepels en overslagpunten. Stoffilters kunnen toegepast worden voor alle producten. De installatie dient bij explosiegevoelige producten (bv. stof van granen) wel te voldoen aan de voorschriften bepaald in de ATEX Directive (Directive 94/9/ HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG 29

34 EC of 23 March 1994 on the approximation of the laws of the member states concerning equipment and protective systems intended for use in potentially explosive atmospheres) HOOFDSTUK 1 - MAATREGELEN BIJ OPLSLAG Het plaatsen van afzuiginstallaties op opslaghallen vergt een grote operationele kost. Het is daarom meer aangewezen om de diffuse emissies zoveel mogelijk te herleiden tot een discreet aantal geleide emissies waarbij de verplaatste lucht wel eenvoudig over een stoffilter kan geleid worden. Voorbeelden hiervan zijn het beladen van gesloten silo s met continu transportsystemen (pneumatisch of mechanisch) en andere overslagpunten. In sommige installaties worden silo s beladen met grijpers. Hier is het niet mogelijk om de verplaatste lucht te filteren. Hier zijn vooral de code van goede praktijk maatregelen voor grijpers van toepassing. Afhankelijk van het product kan overwogen worden om de silo-opening te voorzien van een sproei- of vernevelinstallatie. De randvoorwaarden voor het gebruik van doekenfilters zijn: Geen hoge vochtigheidsgraad of druppeltjes. Eventueel bijkomende verwarming van bv. de omkasting kan voorkomen dat vocht op de filter condenseert. Wanneer dit niet mogelijk is kan een doekenfilter niet worden toegepast. Vonken en roet moeten vermeden worden omdat ze explosiegevaar met zich meebrengen. Vonken moeten zijn gedoofd alvorens ze het filterdoek bereiken. Roet kan aan zelfontbranding onderhevig zijn. Elektrostatische oplading is mogelijk. Kleverig stof moet vermeden worden. Eventuele toeslagstoffen kunnen worden toegediend. Debiet: Nm³/h Temperatuur: boven dauwpunt en < 135 C (basisuitvoering) Inkomend stofgehalte: 0,1-230 g/nm³ Stofemissies Bij correct gebruik (vermijden scheuren, voldoende reinigen stofdoeken) is het verwijderingsrendement 99% voor deeltjes >1 µm [Schrooten et al., 2003]. De restemissies zijn afhankelijk van de gebruikte doeken maar concentraties < 10 mg/nm³ zijn haalbaar. Andere milieu-impact Energie Het energieverbruik van de doekenfilters wordt hoofdzakelijk bepaald door het reinigingssysteem en de filterweerstand. Filters met een hoge doekbelasting (high-ratio) en met een persluchtreinigingssysteem hebben een hoger rendement, maar ook een hoger energieverbruik. Filters met een lage doekbelasting (low-ratio) en een terugblaassysteem of een schudsysteem hebben een lager rendement maar ook een relatief laag energieverbruik. Het energieverbruik varieert tussen 0,2-2,0 kwh/1 000 Nm³. Afval Stof als reststof. De hoeveelheid reststof is afhankelijk van de toepassing. De gebruikte doeken bij vervanging. Economische informatie Investering [Lemmens et al., 2001]: afhankelijk van de capaciteit en de uitvoering van de behuizing en voor filtermateriaal voor Nm³/h aandeel van de doekmateriaalkosten in de totale investering kan variëren van 10% tot meer dan 50%. 30