Ruimte voor ondernemen

Transcriptie

1 Ruimte voor ondernemen KADERNOTA ECONOMIE Vastgesteld door de gemeenteraad van Schiedam op 31 mei

2 2

3 Inhoudsopgave 1. Economie van de toekomst Richtinggevende strategie Speerpunt: vier integrale gebiedsgerichte opgaven Thematische opgaven voor economische ontwikkeling Vervolg en Uitvoeringsprogramma

4 4

5 Voorwoord Duurzame economische ontwikkeling is een voorwaarde voor sociaaleconomische stijging, stedelijke ontwikkeling en concurrentiekracht van bedrijfsleven en stad. Hier zetten wij volop op in. Dat is de aanleiding en kernopgave voor deze Kadernota Economie. Voor een succesvolle aanpak is een samenhangende aanpak op veel terreinen nodig. Economisch beleid is integraal stedelijk beleid, en betekent ook zorgen voor aansluiting arbeidsmarkt/ beroepsbevolking, sociaaleconomische stijging van alle Schiedammers, goede woonmilieus en een aantrekkelijke stad. De ontwikkelingen op economische gebied gaan snel, denk bijvoorbeeld aan veranderingen op het gebied van kennis, grondstoffen, energie, ict en verduurzaming. We bevinden ons in een periode van transitie. Dat geldt ook voor de veranderende rol van de overheid en maatschappelijke partners. Er is dus sprake van een Kadernota Economie in een zeer dynamische omgeving. Wij schetsen dan ook geen eindbeeld, maar geven een ontwikkelingsrichting aan. We kiezen positie en formuleren onze inzet voor de economische ontwikkeling van Schiedam, als uitnodiging en uitdaging voor het benoemen van gezamenlijke opgaven van stad en gemeente. Wij streven hierbij naar partnerschap en het vormen van coalities gericht op uitvoering. Schiedam heeft een sterke positie in een economisch vitale regio. Het goed inspelen op ontwikkelingen en trends schept kansen voor Schiedam. Wij geven onze visie hierop en brengen focus aan. Onze speerpunten zijn vier integrale gebiedsgerichte opgaven: Binnenstad, A-20 zone, Havens en Nieuw Mathenesse. Daarnaast formuleren we vijf thematische opgaven voor economische ontwikkeling. We kijken ernaar uit om gezamenlijk aan de slag te gaan! Alexander van Steenderen wethouder Economische Zaken 5

6 Aantal arbeidsplaatsen (2014) (per 100 inwoners 50,5) Capelle a/d IJssel Schiedam Vlaardingen Ridderkerk Nissewaard Maassluis Oppervlak bedrijventerreinen in % van het totale oppervlak gemeente (2014) (269 ha) Schiedam 15,0% Capelle a/d IJssel 13,1% Maassluis Vlaardingen Ridderkerk 9,1% 10,4% 10,0% Nissewaard 2,3% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% Opleidingsniveau beroepsbevolking per gemeente (CBS, 2015) 60% 54% 50% 40% 30% 20% 24% 41% 35% 47% 27% 27% 26% 21% 46% 46% 41% 32% 31% 31% 28% 23% 23% 10% 0% Capelle a/d IJ. Maassluis Nissewaard Ridderkerk Schiedam Vlaardingen laag midden hoog 6

7 1. Economie van de toekomst De sociaaleconomische ontwikkeling van de stad en haar inwoners is een kernopgave voor dit bestuur. Een economische duurzame en vitale ontwikkeling is van groot belang voor het behoud en versterken van een krachtige concurrentiepositie in de toekomst. De stad staat voor de uitdaging in het licht van de ingrijpende veranderingen in het economie en samenleving richting te geven aan deze ontwikkeling. Deze kadernota beschrijft het economische profiel, de ontwikkelingsrichting en de koers die wij daarbij voor ogen hebben. Wij schetsen op hoofdlijnen de bijbehorende opgaven. In het Uitvoeringsprogramma worden deze verder concreet uitgewerkt voor de verschillende wijken en gebieden. Hierbij komen uiteraard ook andere opgaven aan de orde die van belang zijn voor de economische ontwikkeling van Schiedam, zoals bedrijvigheid in woonwijken, aanpak winkelcentrum Hof van Spaland en overige winkelgebieden. We maken af waarmee we begonnen zijn, het vernieuwen en moderniseren van onze bedrijventerreinen waarmee de basis wordt versterkt voor de huidige economische structuur en ruimte geboden wordt voor vernieuwing van de economie. De stad wil daartoe ruimte bieden aan het ondernemen van de toekomst. Als een ondernemende overheid zijn wij gericht op het versterken van de onderlinge samenwerking en het zoeken naar kansrijke niches en innovaties. We willen optimaal gebruik maken van onze centrale ligging in de regio op de as Den Haag-Rotterdam. Dit is de toegang voor meer samenwerking tussen de universiteiten, kennisinstellingen en het bedrijfsleven in deze stad. Een goed ondernemersklimaat heeft niet alleen in economische zin een positief effect voor de stad, het biedt eveneens sociaal-maatschappelijke waarde: er ontstaan lokaal arbeidskansen het versterkt het draagvlak voor een goed voorzieningen niveau en biedt de Schiedammers een weg zich sociaal en economisch te ontwikkelen. Aantrekkelijke toekomstbestendige werkstad Van oudsher ademt Schiedam bedrijvigheid. De stad biedt veel ruimte aan bedrijvigheid en werkgelegenheid, Schiedam kent ongeveer een gelijk aantal arbeidsplaatsen als de omvang van de beroepsbevolking. Het heeft daarbij een stevig economische structuur van zeehavens en bedrijventerreinen voor de maakindustrie en kent een traditie van vernieuwing. De stad heeft veerkracht. In de laatste decennia uit de vorige eeuw transformeerde een zware industriële economie naar een kennisintensieve maak- en diensteneconomie. Dit leidde tot de vestiging van een sterk maritiem cluster en innovatieve maakindustrie met kleine en grote spelers, marktleiders op hun wereldmarkten. Vandaag zijn deze voor een belangrijk deel bepalend voor de sociaaleconomische ontwikkeling van de stad. De stad en de bedrijvigheid anno 2016 kent grote uitdagingen en kansen. Naast een zichtbaar dynamisch bedrijfsleven, omringd met groen en water heeft Schiedam een levendige historische binnenstad met cultureel erfgoed en eigentijdse vormen van kunst en cultuur. Dit zijn kwaliteiten van Schiedam als aantrekkelijke werkstad: een plek waar het goed werken, wonen en leven is. Het beter benutten en verder ontwikkelen van deze kwaliteiten zorgt ervoor dat de stad als geheel kan profiteren van een sterke economie. Dit vraagt om een samenhangende aanpak en investeringen op alle beleidsterreinen, zoals wonen (wooncarrière kunnen maken), onderwijs en arbeidsmarkt (goed passend beroepsonderwijs), recreatiemogelijkheden en voorzieningen gericht op de bedrijven en hun werknemers. 7

8 Figuur 1 Kennis-as en innovatienetwerk 8

9 Kansrijke ligging voor economische ontwikkeling Schiedam ligt centraal in een economisch vitale regio. Op het snijpunt van de kennis- as van universiteiten en kennisinstellingen en de belangrijkste logistieke knooppunten van Nederland, heeft Schiedam een buitengewoon goede ligging in de metropoolregio. De economie van de regio is van nationaal belang en concurreert op een Europese en mondiale schaal met andere stedelijke netwerken, Recente inzichten laten zien dat de potentie van de regio onvoldoende tot haar recht komt en verdere integratie in het grootstedelijke gebied rond Rotterdam en Den Haag nog veel economische meerwaarde kan genereren. Agglomeratiekracht is wederkerig. Een economisch krachtige regio biedt Schiedam lokaal kansen. Samenwerken in een netwerk van andere overheidsinstellingen, kennisinstituten en bedrijven, maakt elkaar sterker en biedt profijt. Andersom rendeert een sterk Schiedam ook in de regio. Willen zowel de stad als de regio duurzaam profiteren van een sterke economie, dan blijft investeren in vernieuwing, innovatie en netwerken continu aan de orde. De combinatie van samenwerking en doorontwikkeling van eigen kracht levert synergie op. Voortdurend vernieuwen De positie als werkstad met een economisch (werken en leren) en sociaal (wonen) aantrekkelijk vestigingsklimaat versterkt de concurrentiekracht van de stad. Gelijktijdig is dit een essentieel ingrediënt om de sociaaleconomische spankracht van Schiedam duurzaam te versterken. Voortdurende innovatie is een voorwaarde om continu concurrerend te kunnen zijn. De economie van de toekomst is nu aan de orde. Denk aan de intrede van sociale en technologische innovaties (3D printers, robotisering, sensoring), andere netwerken met nieuwe samenwerkingsvormen en nieuwe economische verdienmodellen en de verduurzaming naar circulaire economie. Wil Schiedam hier succesvol bij aansluiten, dan vraagt dat innovatie en investeringen van de gemeente, ondernemers en inwoners. Met het stimuleren van kennisontwikkeling en het delen daarvan (netwerkgerichte samenwerking) en waarbij onderwijs en toegepast onderzoek elkaar versterken, kan de stad voorop lopen in de kenniseconomie van morgen. Energie voor vernieuwing Bedrijvigheid, dynamiek en innovatie zijn de zekerheden van de toekomst. Vanuit overzicht en kennis nemen wij een rol die richting geeft aan samenwerking. Hiervoor zijn partnerschap, flexibiliteit en adaptief vermogen nodig. Dat geldt ook voor het continu aandacht hebben voor deze bedrijvigheid en innovatie. Investeren in versterking van de sociaal-maatschappelijke en economische kracht van de stad maakt Schiedam toekomstbestendig en sterk en slim genoeg om mee te gaan met innovatie. In dit proces kennen de overheid en stad elkaar en onderschrijven zij de toegevoegde waarde van elkaars onderscheidende rollen en de gezamenlijke ambitie, want dat is essentieel om investeringen te doen en economisch potentieel te (laten) benutten. Door het onvoorspelbare en dynamische karakter van het speelveld, vragen die investeringen om een ondernemende en geëngageerde gemeente die initiatief neemt en samen met partners investeert in versterking van de sociaal-maatschappelijke en economische kracht van de stad. Wij zullen energie steken in netwerken, economisch structuurversterkende initiatieven tot stand brengen en flexibel balanceren tussen en combineren van de gedragingen wendbaar, flexibel, effectief en rationeel, transparant voorspelbaar en efficiënt. Hierbij blijven sociaaleconomische stijging, duurzaamheid en kennisontwikkeling steeds centraal staan. 9

10 Figuur 2 Maritiem cluster Figuur 3 Binnenstad 10

11 2. Richtinggevende strategie Vanuit het voorgaande - de transitie van de economie, de veranderende rollen van de gemeente en partners, en de kwaliteiten en kansen van Schiedam - geven drie strategieën richting aan de opgaven waar we voor staan: 1. Benutten van kansen van verschillende gebieden De Schiedamse binnenstad en de drie grote werklocaties hebben dankzij aanwezige kwaliteiten en bedrijvigheid, ligging in de economische structuur en bereikbaarheid, ieder een onderscheidend profiel in het netwerk van de metropoolregio: Binnenstad: levendige en vitale historische binnenstad A20-zone: innovatieve hotspot in het hart van de metropoolregio Haven: innovatief maritiem cluster in een duurzame leefomgeving Nieuwe Mathenesse/Nieuwe Maas: authentiek ondernemen in de historische binnenstad Dit profiel wordt versterkt en uitgedragen. De gebieden worden vanuit eigen kracht en kwaliteiten doorontwikkeld tot hoogwaardige milieus voor werken, wonen en leven. 2. Verbinden van netwerken, economische clusters en plekken Economische vernieuwing vindt vaak plaats op de raakvlakken van clusters. In deze zogenaamde crossovers ontstaan nieuwe combinaties en innovatie, waarbij ook de diversiteit van de economische structuur vergroot wordt. De gemeente heeft unieke kennis en overzicht op het gebied van stad, regio en economische ontwikkelingen en heeft daarom een belangrijke meerwaarde als verbinder en regisseur. Het gaat daarbij om vele vormen van verbindingen: tussen bedrijven en sectoren onderling, tussen overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen (campussen), fysiek (het verbinden van plekken), en tussen overheden (MRDH, MVS). Het organiserend vermogen van de gemeente is een cruciale factor voor de economische ontwikkeling van Schiedam. Vernieuwen van onderlinge samenwerking en economische structuur De ontwikkelingen gaan snel. Dit geldt voor de rollen en onderlinge verhoudingen van de gemeente en andere partijen in de stad en voor economische vernieuwingen die gedreven zijn door technologische ontwikkelingen en verduurzaming. De gemeente zal vaak initiator zijn en richting geven, maar tegelijkertijd professioneel partner zijn in coalities met anderen. Partijen in de stad nemen hun verantwoordelijkheid en ontwikkelen eigenaarschap voor het gezamenlijk benoemen en uitvoeren van urgente opgaven die bijdragen aan de ontwikkeling van Schiedam. Professionele samenwerking en adaptief vermogen zijn nodig om proactief en deskundig te reageren op de snelle veranderingen in de samenleving en de economische wereld die plaatsvinden, en succesvol resultaat te boeken. 11

12 Figuur 4 Speerpunt gebieden in Schiedam Figuur 5 Binnenstad 12

13 3. Speerpunt: vier integrale gebiedsgerichte opgaven Speerpunt van het versterken van de sociaaleconomische concurrentiekracht zijn de vier integrale gebiedsgerichte opgaven. Deze gebieden hebben door hun kwaliteiten en ligging elk een sterk onderscheidend profiel en een onderscheidende betekenis in een groter gebied. Dit profiel wordt versterkt en uitgedragen. Hierbij worden (vanuit eigen kracht en kwaliteit) de kansen benut die door de economische veranderingen en de positie in de regionale economische structuur geboden worden. Andersom wordt ook bijgedragen aan een sterke en vitale (metropool)regio. Om eruit te halen wat erin zit volgen wij een samenhangende gebiedsgerichte aanpak, waarbij we ons niet alleen richten op fysieke zaken maar op het op totale vestigingsmilieu. Alle aspecten die daarvoor relevant zijn kunnen aan de orde komen, zoals onderwijs/arbeidsmarkt, bereikbaarheid, duurzaamheid, veiligheid, imago, en openbaar gebied. Dit doen wij in partnerschap met andere partijen in stad en regio. Hierbij versterken wij niet alleen het betreffende gebied, maar de totale economische structuur van Schiedam, en dragen bij aan andere stedelijke programma s en de maatschappelijke en sociale ontwikkeling van de stad. 1. Binnenstad: levendige en vitale historische binnenstad De Schiedamse binnenstad is in meerdere opzichten uniek en heeft een hoog potentieel om verder uit te groeien tot een zeer aantrekkelijk gebied. De binnenstad is niet alleen het centrum van Schiedam, maar ook van betekenis als een levendige binnenstadswijk voor bewoners, kenniswerkers en bezoekers uit Rotterdam en andere delen van de metropoolregio. Dit is belangrijk voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat van Schiedam en een middel om bewoners en werkers te behouden en aan te trekken. Kapitaalkrachtige bewoners, bezoekers en werkers verstevigen bovendien het economisch draagvlak van de binnenstad zelf. De unieke historische binnenstad wordt, zoals al vastgelegd in de ontwikkelingsvisie Stad aan de Schie, verder ontwikkeld als levendige plek binnen de metropoolregio, met detailhandel, cultuur en voorzieningen, maar ook als woon- en werkmilieu voor kenniswerkers en creatieve industrie 2. A20-zone: innovatieve hotspot in het hart van de metropoolregio De A20-Zone is gelegen aan de as Rotterdam Den Haag en bestaat uit s-graveland Noord, Spaanse Polder/ s-graveland Zuid en Schieveste. Er is een mix aan zeer innovatieve bedrijven in de maakindustrie gevestigd, gerelateerd aan o.a. TU Delft, EUR en de maritieme sector. Er vindt veel kruisbestuiving plaats. Verder karakteriseert dit bedrijventerrein zich door een ideale plek voor groothandel en zakelijke dienstverlening met veel werkgelegenheid. Ook op het gebied van logistiek, duurzaamheid en stedelijke/regionale distributie vinden innovatieve ontwikkelingen plaats. Schieveste is een uitstekend bereikbare ontwikkellocatie als multifunctioneel knooppunt in de metropoolregio. Op termijn wordt de bereikbaarheid van het gebied verder versterkt door een station bij Kethel. De A20-zone wordt als één gebied gepresenteerd waar zowel aanbod van kantoren, leisure, wonen en bedrijfsruimte (kennisintensieve maakindustrie, start-up s en doorgroeiers) beschikbaar is. De ontwikkeling naar innovatieve maakindustrie en distributie wordt verder versterkt. Dit gebeurt onder andere door acquisitie, het versterken van netwerken en samenwerkingsverbanden en branding. 13

14 Figuur 6 Haven: innovatief cluster in een duurzame leefomgeving Figuur 7 Nieuw Mathenesse/ Nieuwe Maas: Authentiek ondernemen in de historische binnenstad 14

15 3. Haven: innovatief maritiem cluster in een duurzame leefomgeving Het havengebied bestaat uit het gebied Vijfsluizen, de Wiltonhaven en de Wilhelminahaven. In het gebied zijn meerdere wereldspelers gevestigde die internationaal aan de top staan van de innovatieve maritieme maak- en offshore industrie. Belangrijke Europese kennisinstituten (TU Delft, EUR, TNO) bevinden zich op steenworp afstand. Het Schiedamse maritieme cluster is nauw verbonden met de Rotterdamse haven en heeft hierin een onderscheidende functie. In het gebied is op enthousiaste wijze met alle betrokken partijen een proces van vernieuwing in gang gezet. De komende jaren vindt een grootscheepse aanpak van het hele havengebied plaats waarbij spelers uit het veld veelal initiatiefnemer zijn en in samenwerkingsverbanden met vele partijen projecten benoemd en uitgevoerd worden. De positie van het havengebied als een innovatief en hoogwaardig vestigingsmilieu voor maritieme maakindustrie en dienstverlening wordt verder versterkt. De aanpak vindt in de breedte plaats: met verschillende fysieke ingrepen (zoals herverkaveling van terreinen en verkeerskundige ingrepen) alsook op sociaal-maatschappelijk vlak (zoals met onderwijs, branding en acquisitie) en op gebied van duurzaamheid, en leefbaarheid. Hierbij is verbeteren van de aansluiting op en betekenis van het gebied voor de stad een cruciale opgave, maar ook de verbinding met andere innovatieve hotspots zoals RDM. 4. Nieuwe Mathenesse/ Nieuwe Maas: authentiek ondernemen in de historische binnenstad Oude ambachten, tradities en familiebedrijven horen bij dit binnenstedelijk economisch cluster. Onder de gevestigde bedrijven zitten meerdere spelers die internationaal de top van de aloude jeneverindustrie vormen. Het gebied heeft een positie tussen de historische binnenstad en het Rotterdamse Merwe- /Vierhavensgebied (M4H) dat getransformeerd wordt tot een vernieuwend woon- en werkgebied. Herstructurering en modernisering van de bestaande bedrijven hebben als uitgangspunt het versterken en zichtbaar maken van de historische authenticiteit in combinatie met moderne vernieuwing. De bedrijventerreinen worden ruimtelijk en duurzaam ingepast in de omgeving en goed aangesloten bij de binnenstad en de ontwikkelingen in het M4H-gebied. Het gemengde karakter dat bestaat rond het distilleercluster, wordt hierbij gehandhaafd. Deze biedt ook een belangrijke maatschappelijke kwaliteit in de vorm van werkgelegenheid. Aan de zijde van de Nieuwe Maas kan op langere termijn een transformatie aan de orde zijn naar andere stedelijke functies waaronder wonen. 15

16 Figuur 8 Lentiz Life college: in samenwerking innovatie doorvoeren Figuur 9 Werken aan een economisch sterke (metropool)regio 16

17 4. Thematische opgaven voor economische ontwikkeling Naast de vier integrale gebiedsgerichte opgaven wordt de sociaaleconomische ontwikkeling door de volgende vijf thematische opgaven versterkt: A. Professioneel partner en goede gastheer Wij versterken het algehele ondernemingsklimaat door op te treden als een professioneel partner en goed gastheer. Dat vraagt om een basis die op orde is, een voorspelbare en betrouwbare houding en een vraaggerichte dienstverlening. Daarnaast treden wij op als volwaardig en professioneel samenwerkingspartner. Wij bevorderen via een samenhangende inzet van alle beleidsterreinen de economische ontwikkeling van Schiedam en ondersteunen externe initiatieven die daar aan bijdragen. B. Verbeteren aansluiting vraag en aanbod onderwijs/arbeidsmarkt: Wij ondersteunen de samenwerking tussen onderwijsinstellingen en bedrijfsleven in het ontwikkelen van onderwijsarrangementen voor jeugd, jongeren en volwassenen. Hiermee dragen we bij aan voldoende aanbod aan goed gekwalificeerd personeel en stimuleren daarmee de (maatschappelijke en sociaaleconomische) mobiliteit van de Schiedamse beroepsbevolking. Een betere aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt versterkt de verbinding tussen de stad en bedrijvigheid en de aantrekkelijkheid van de stad in de breedte. Bevordering van voldoende aanbod bij hoogwaardig technische beroepen en het stimuleren van mobiliteit op de arbeidsmarkt zijn noodzakelijk. C. Actief innovatie en een innovatief klimaat stimuleren Wij zullen innovatie actief stimuleren, faciliteren en uitdragen. Innovatie wordt steeds belangrijker voor onze concurrentiepositie en een toekomstbestendige economische ontwikkeling. Innovatie vindt niet alleen plaats binnen bedrijven, maar is veelal het resultaat van open netwerken en onderlinge samenwerking. Het is een toegevoegde waarde in bijvoorbeeld samenwerking, duurzaamheid of concurrentiekracht. D. Samenwerken in coalities Wij zoeken actief samenwerkingspartners op en sluiten coalities vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid met partijen die in de stad willen investeren. Eigenaarschap en samenwerking op integraal vlak is daarbij de leidraad. Waar nodig bevorderen en faciliteren wij samenwerkingsverbanden van ondernemers onderling en met andere partijen. E. Werken aan een economisch sterke (metropool)regio Wij werken actief mee aan het ontwikkelen van de zuidelijke Randstad als internationaal concurrerende stedelijke regio. Wij doen dat door gericht samen te werken en kansen te benutten in bovenlokale netwerken en met partners in de omgeving. Een vitale regio en de inbedding van de Schiedamse bedrijvigheid in een sterke economische regionale structuur zijn in het belang van de (economische) ontwikkeling van Schiedam. 17

18 Figuur 10Samenhang en opgaven gestuurd 18

19 5. Vervolg en Uitvoeringsprogramma Deze Kadernota wordt uitgewerkt in een Uitvoeringsprogramma Economie. Veel opgaven zijn al volop in uitvoering, op basis van vastgestelde beleidsdocumenten en uitvoeringsprogramma s. Andere opgaven zijn nieuw of moeten worden bijgesteld. Gekoppeld aan het Uitvoeringsprogramma Economie worden de financiële consequenties aangegeven en voorstellen gedaan voor dekking. Er wordt een werkstructuur opgebouwd voor de samenwerking met andere partijen.. Ook de organisatie en afstemming van de opgaven binnen het Uitvoeringsprogramma Economie, en met andere relevante gemeentelijke programma s en ontwikkelingen in de stad wordt hierin geregeld Er bestaat een wederkerige relatie met aanpalende programma s. In samenspel zijn deze belangrijk om Schiedam een stad met stevige concurrentiepositie te maken met als overstijgend doel sociaaleconomische stijging van Schiedam en Schiedammers. Niet hiërarchisch, niet nevenschikkend, maar als stevig onderling verband. Naast koersbepalend, dient deze nota ook als een uitnodiging aan partijen in en buiten de stad om in gezamenlijk de opgaven verder uit te werken en tot realisatie te brengen. Zo ontstaat in samenwerking een economische ontwikkelingsagenda voor de hele stad een dynamisch document dat bijgesteld kan worden als de voortgang van de opgaven, nieuwe inzichten of actuele ontwikkelingen daar aanleiding toe geven. 19

20 20