GERIATRISCH SYMPOSIUM

Transcriptie

1 GERIATRISCH SYMPOSIUM HET CORRECT VOORBEREIDEN EN TOEDIENEN VAN MEDICATIE BIJ OUDEREN HBO Verpleegkunde Ic Dien vzw

2 Inleiding In het belang van de patiënt: Een correcte toediening volgens persoonlijke noden = ESSENTIEEL

3 De rode draad. Geriatrische patiënt Behandelende arts: voorschrijven medicatie volgens specifieke noden van de patiënt opstellen van correct medicatieschema patiënt Verzorgende,Verpleegkundige, Dagelijks contact, Analyse van problemen Apotheker Voorbereiden en klaarzetten van Toezicht op onverenigbaarheden voorgeschreven medicatie volgens Informatie over inname medicatieschema Controle van de dosis Rapporteren van moeilijkheden omtrent Uitleg bij eerste afgifte (en daarna) klaarzetten en toedienen van de medicijnen.

4 Inleiding 3 partijen betrokken bij toediening van geneesmiddelen Arts Apotheker Verpleegkundigen-bejaardenverzorgers Fouten niet uit te sluiten! Om fouten te vermijden, is er nood aan: 1. Duidelijke structuur en duidelijke afspraken (verantwoordelijke, opvolging voorschriften, ) 2. Fouten bij medicatie vermijden (extra informatie van de apotheker) 3. Goede communicatie (arts-verpleging-apotheker)

5 Waarom geneesmiddelen? maar OUDER worden. weerstand vermindert organen gaan trager werken herstellend vermogen neemt af wijzigingen in hormoonproductie bloedsomloop wordt trager Deze processen kunnen klachten geven! Een pilletje of een medicijn kan helpen!

6 Waarom geneesmiddelen Wat verstaan we onder geneesmiddelen? Alle stoffen waarvan beweerd wordt dat ze een medische werking hebben, zijn medicijnen.

7 geneesmiddelen bij ouderen

8 geneesmiddelen bij ouderen

9 geneesmiddelen bij ouderen Bijkomende risico s : geneesmiddelgebruik zonder een duidelijke indicatie; gebruik van twee identieke middelen; gebruik van middelen die je niet mag samen nemen; gebruik van een middel bedoeld om een bijwerking te bestrijden;. Ik slik 4 pilletjes in. allemaal na het ontbijt. Kan dat kwaad? Die capsule is zo groot! Mag ik hem openbreken? Is het erg als ik af en toe één pilleke vergeet? Bijwerkingen? lijkt mij vervelend! Zal ik die pillen wel innemen?

10 Ouderen en geneesmiddel > 60 jaar: nemen het grootste deel van de geneesmiddelen. Vaak gelijktijdig last van verschillende aandoeningen. Inname verschillende geneesmiddelen = polyfarmacie Vaker interacties tussen geneesmiddelen. Meer nevenwerkingen. Daling therapietrouw.

11 Ouderen en geneesmiddelen

12 Onderzoek bij thuiswonende 65+ (bis)

13 Hoe patiënten zich organiseren o o o meerderheid: doosjes / potjes hulp van partner, familie of verpleegkundige bij klaarzetten medicatie lijstjes

14 Ouderen en geneesmiddelen Lichaamsfuncties veranderen: Lever - nieren: daling werking Gevolg: Minder vlugge afbraak en verwijdering van het geneesmiddel. De doorbloeding van de organen daalt. Gevolg: slechter functioneren ganse lichaam

15 Ouderen en geneesmiddelen Lichaam past zich minder gemakkelijk terug aan naar de normale toestand bloeddrukdaling minder snel hersteld minder dorstgevoel verminderde leverdoorbloeding en verminderde werking van enzyme nieren werken minder goed draaierigheid bij rechtstaan Snellere uitdroging Geneesmiddelen worden anders (vaak trager) afgebroken minder goede uitscheiding van geneesmiddelenresten

16 Geneesmiddel gerelateerde problemen +/- 10 % van alle spoedopnames zijn medicatiegerelateerd (15-30% van alle spoedopnames van ouderen) 40% van deze opnames zijn het gevolg van bijwerkingen / interacties en zijn te vermijden Meest betrokken GM in interacties: cardiovasculaire GM, antimicrobiële GM, pijnstillers, antipsychotica Meest kans op ernstige bijwerkingen: GM met nauwe therapeutische marge (anti-epileptica, tricyclische anti-depressiva, antipsychotica, coumarinederivaten, digoxine, lithium, opiaten) Meer risico: ouderen, patiënten onder polymedicatie

17 Casus interactie Een man van 80 jaar neemt volgende medicatie: Spasmine 60mg (alverine) Praxilene 100mg (naftidrofuryl) Amlor 10mg (amlodipine) Cardioaspirine (acetylsalicylzuur) Plavix 75mg (clopidogrel) Staurodorm (flurazepam) Atorvastatine 20mg Omeprazole 20mg

18 DelphiCare meldt: Hoe handel je dit af?

19 1. Type interactie & gevolg: - Farmacokinetische interactie (t.h.v. metabolisme): clopidogrel is een prodrug die o.a. door CYP2C19 wordt geactiveerd, terwijl omeprazol CYP2C19 remt lagere spiegels actieve metaboliet clopidogrel - Gevolg: verminderde werking clopidogrel 2. Afhandeling: DelphiCare: Er wordt nu aanbevolen omeprazol en esomeprazol voorzichtigheidshalve niet te gebruiken tijdens een behandeling met clopidogrel. Wanneer een protonpompinhibitor noodzakelijk is, geniet vooral pantoprazol de voorkeur. Als alternatieven voor protonpompinhibitoren kunnen de H2-blokkers famotidine en ranitidine of antacida overwogen worden.

20 Commentaren Medicatiebewaking : Afhankelijk van het cardiovasculaire en gastrointestinale risicoprofiel vd patiënt kunnen volgende opties overwogen worden: Afzien van de behandeling met een PPI, bv. wanneer er naast clopidogrelgebruik geen sprake is van andere risicofactoren voor gastrointestinale bloedingen. Vervanging van (es)omeprazol door een alternatief. Voor pantoprazol bestaan de meeste aanwijzingen dat er géén interactie optreedt. Er bestaan echter nog te veel onduidelijkheden om een definitieve voorkeur uit te spreken. Voorgestelde afhandeling: Contacteer de arts en licht hem in over de mogelijk verminderde werking van clopidogrel o.i.v. omeprazol. Stel vervanging van omeprazol door pantoprazol voor indien gastroprotectie gewenst is. Praktische oefensessie interacties Eenheid Farmaceutische Zorg (UGent)

21 N.B.: deze patiënt combineert 2 anti-aggregantia (clopidogrel en acetylsalicylzuur) verhoogd risico op hemorragie? DelphiCare en Commentaren Medicatiebewaking vermelden deze interactie niet. Stockley s zegt: There is increased risk of bleeding if clopidogrel is given with aspirin, but their concurrent use can be beneficial. The manufacturer of clopidogrel recommends that the dose of aspirin should not exceed 100 mg daily as higher doses are associated with higher bleeding risks. Dus: hier geen probleem, en patiënt neemt ook reeds een protonpompremmer (mogelijk o.w.v. gastroprotectie) Praktische oefensessie interacties Eenheid Farmaceutische Zorg (UGent)

22 Voorbeelden van probleemgeneesmiddelen Geneesmiddelen voor Nevenwerkingen epilepsie parkinson psychose bloedverdunning Sufheid Hallucinaties, bloeddrukval bij rechtstaan Sufheid, beven Bloedingen hartfalen (digoxine) Misselijkheid, trage hartslag, verwardheid, moeheid, zenuwachtigheid

23 Voorbeelden van probleemgeneesmiddelen Geneesmiddelen voor Nevenwerkingen Manische depressie (lithium) Delirium, misselijkheid, sufheid Hevige pijn (opiaten) Diabetes Sufheid, ademdepressie, obstipatie Hypo (lage suikerspiegel) Antidepressiva Sufheid, bloeddrukval bij rechtstaan

24 Voorbeelden van probleemgeneesmiddelen Hoge bloeddruk Plaspillen (diuretica) Slaapmiddelen en middelen tegen angst Ontstekingswerende pijnstillers (NSAID s) Lage bloeddruk en kans op vallen Lage bloeddruk en kans op vallen Sufheid, geheugenverlies, duizeligheid, kans op vallen Maagzweer en maagbloeding, nierbeschadiging

25 Overzicht van informatiesessie: 1. Geneesmiddel wel of niet pletten? 2. Breken, splitsen van medicatie 3. Interacties geneesmiddelen met voeding 4. Andere aandachtspunten 5. Transdermale therapeutische systemen 6. Zelfzorgmedicatie 7. Hulpmiddelen

26 1. Geneesmiddelen wel of niet pletten? - Geneesmiddelenvorm - Actief bestanddeel TABLET = samengedrukt poeder met gladde film rond om beter te glijden Voorbeeld: Zestril Mag geplet worden Mengen met 1 à 2 happen zodat patiënt volledige dosis inneemt + glas water

27 Medicijngroepen

28 Oraal Vaste vormen: Poeder Capsule/gelule Dragee Bruistablet Oplosbare tablet Smelttablet Sublinguale tablet Maagsapresistente tablet Retard tablet/capsule Vloeibare vormen Druppels Siroop Suspensie

29 Oraal Vaste vormen: Poeder Capsule/gelule Dragee Bruistablet Oplosbare tablet Smelttablet Sublinguale tablet Maagsapresistente tablet Retard tablet/capsule Vloeibare vormen Druppels Siroop Suspensie

30 Poeder

31 Capsule of gelule 2 gelatine dopjes Lost onmiddellijk op in contact met water kleuren: hebben geen belang NIET DEELBAAR/ OPENEN + INHOUD PLETTEN Voorbeeld: Amlor

32 Tablet of comprimé Samendrukken van poedermengsel Omhuld door dunne gladde laag DEELBAAR/PLETBAAR Voorbeeld: Zestril

33 Dragee Kern = tablet Omhulling = goed glijdende filmlaag Vaak omwille van slechte smaak NIET DEELBAAR/PLETBAAR opgelet slechte smaak Voorbeeld: Buscopan

34 Oplosbare tablet = dispergeerbaar Tablet valt uiteen in water Kan gedeeltelijk oplossen in water DEELBAAR Voorbeeld: Piromed Dispers Prolopa Disp Betahistine EG 16mg

35 Bruistablet Lost volledig op in water Volledig laten uitbruisen Bevatten meestal veel zout (=natrium) Dafalgan: 412,4 mg per tablet Perdolan: 144 mg per tablet DEELBAAR Voorbeeld: Dafalgan bruis

36 Smelttablet Gevriesdroogd tablet, OP de tong Niet door de folie duwen verpulvert Niet op voorhand uit de blister halen Op de verpakking: Lyo, Velotab, Soltab, Instant VOORZICHTIG DEELBAAR! Voorbeeld: Feldene Lyotab, Motilium Instant, Estivan Lyo

37 Tablet onder de tong Sublinguale tablet Snelle resorptie langs mondslijmvlies VOORZICHTIG DEELBAAR Voorbeeld: Cedocard

38 Maagsapresistente tablet Tablet passeert maag zonder uiteenvallen en valt pas uiteen in de darm Reden: Geneesmiddel tast de maag niet aan bv. Asaflow, Naprosyne : etsend voor de maag Geneesmiddel kan zijn werking t.h.v. darm uitoefenen bv. geneesmiddelen voor behandeling van inflammatoir darmlijden: Colitofalk Geneesmiddel wordt niet afgebroken door het zure maagsap bv. omeprazole

39 Maagsapresistente tablet Verpakking E.C. = Enteric Coated Innemen 10 min voor maaltijd NIET BREKEN/KAUWEN/PLETTEN Bij slikproblemen arts verwittigen en zoeken naar alternatief Vb.: Cardioaspirine : E.C.: niet pletbaar Aspirine : geen coating: pletbaar

40 Vraagje Kan je de fijngemalen omeprazole via een maagsonde rechtstreeks in de maag brengen?

41 Retard tablet: Verlengde werkingsduur Voordelen: Minder toedieningen per dag Betere therapietrouw Op de verpakking: Chrono, Consta, Contin, CR, Diffucaps, Durettes, Exel, FAS, Gradumet, HBS, Long acting, MR, Ocas, Oros, Exel, P, PL, Retard, Slow, Uni, Uno, Zok RETARD TABLET: NIET BREKEN/KAUWEN/PLETTEN RETARD CAPSULE: NIET OPENEN Voorbeeld: Prolopa, Contramal, Depakine, Adalat,

42 Retard tablet: Ter info SR = Slow Release of Sustained Release = preparaten met aanhoudende vrijstelling HBS = Hydrodynamically Balanced System Prolopa HBS FAS = Facilitated Absorption System Hydergine FAS MUPS = Multiple Unit Pellet System Losec Mups PL = Pro Longatum = preparaten met verlengde werking Urfadyn PL ZOK = Zero Order Kinetic Selozok MR = Modified Release Rilatine MR

43 Retard tablet: Verlengde werkingsduur OPGELET! Verwarring!! Niet bijten/breken dose dumping! Adalat Oros Adalat Voltaren Retard 75mg Voltaren 25mg Unidiamicron 30mg Diamicron 80 mg Redomex Diffucaps 25mg Redomex 25 mg Biclar Uno 500mg Biclar Forte 500mg

44 Aandachtspunten! Niet alle generieken hebben dezelfde vorm: opletten bij overschakeling Voorbeelden: Simvastatine: Breuklijn: Cholemed, Simvastatine DOC - EG - Mylan - Ratiopharm - Sandoz Geen breuklijn!: Zocor, Simvastatine Teva en Simvastamed Bisoprolol: hartvorm! Slechts Emconcor en Bisoprolol Mylan hebben hartvorm de andere niet! uitzicht voor de patiënt

45 Aandachtspunten! Tabletten die in theorie mogen gedeeld worden: Indien breuklijn: dosis in elk deel zeker gelijk! Indien geen breuklijn: dosis links en rechts kan mogelijk verschillen! DUS: zeker opletten met delicate geneesmiddelen! Best Pilomat of soortgelijk gebruiken!

46 Aandachtspunten Opletten met nauwe therapeutisch-toxische marge! Lanoxin! Opletten met delicate geneesmiddelen! Cordarone amiodarone Tegretol carbamazepine Neoral ciclosporine, Tambocor flecaïnide Elthyrone, L-Thyroxine, Euthyrox levothyroxine Sotalex sotalol Depakine valproïnezuur

47 hulpmiddelen? (RVT-formularium)

48

49

50

51

52

53

54 Casus Maria is 83 jaar en wordt opgenomen na het recentelijk overlijden van haar man in RVT t Madeliefje. Ze heeft Parkinson en neemt hiervoor 3x Prolopa 200/50 tabletten. Verder neemt ze dagelijks Asaflow 80 mg, 1/2 Lipitor 20 mg smorgens en tegen verhoogde bloeddruk Bisoprolol 10 mg in en ½ Aprovel 300mg. De laatste tijd slaapt ze slecht volgens haar kinderen en heeft ze last van spierpijn en artrose. Daarom neemt ze Lorazepam EG 1mg en Voltaren Retard 75, Dolzam uno 200mg en Dafalgan 1 g in tabletvorm. Tegen depressie neemt ze de laatste maand Efexor exel 150mg en wegens recente maagoverlast elke ochtend omeprazole onder de vorm van Sedacid 40mg Omwille van de Parkinson heeft ze de laatste tijd slikproblemen en kan ze haar pillen niet meer doorslikken en dient de medicatie te worden geplet. Welke oplossing kan je samen met de arts en apotheek uitwerken naar optimaal medicatietoediening toe voor Maria?

55 Interacties geneesmiddelen met voeding MELK en MELKPRODUCTEN niet samen met Calcium vermindert de absorptie van bepaalde GM TETRACYCLINE absorptie vermindert met 65%!! CHINOLONES Ciproxine, Zoroxin, Tarivid BISFOSFONATEN Fosamax/Fosavance, Actonel, Bonviva,

56 Interacties geneesmiddelen met voeding Pompelmoessap remt afbraak bepaalde GM GM minder snel afgebroken Hoeveelheid GM in bloed stijgt risico toxiciteit POMPELMOESSAP niet samen met CALCIUMANTAGONISTEN: Adalat, Plendil ea. verhoogde spiegels! BENZODIAZEPINES: diazepam, midazolam, triazolam sedatie!! STATINES: Lipitor, simvastatine = Zocor myopathie!! SEROQUEL

57 Interacties geneesmiddelen met voeding Bejaarden verminderde lever- en nierfunctie! Heel wat geneesmiddelen worden afgeraden in combinatie met alcohol: sederend effect (vb. alle benzodiazepines) bloeddruk (vb. Cedocard) levertoxiciteit (vb. Dafalgan) maagtoxiciteit (vb. Asaflow) Algemeen: alcohol zoveel mogelijk vermijden in combinatie met geneesmiddelen

58 Geneesmiddelen in de zon Amiodarone Cordarone Chinolonen (klasse van antibiotica) Ciproxine, Tavanic, Avelox, Zoroxin, Tarivid Methotrexaat Ledertrexate =Emthexate Tetracyclines: Doxycycline, Minocycline, Tetralysal

59 Geneesmiddelen in de zon Geen tablet maar toch belangrijk! Flammazine Fastum gel Om fenomenen van overgevoeligheid of fotosensibiliteit te voorkomen, dient blootstelling aan rechtstreeks zonlicht, met inbegrip van zonnebanken, vermeden te worden gedurende de behandeling en 2 weken daarna. Bijsluiter Fastum gel

60 Tijdstip van inname: belangrijk! Anti-acida: 2u voor of na een ander geneesmiddel (wijziging zuurtegraad van de maag gewijzigde opname medicatie) Ijzerpreparaten: Best nuchter. Als het op de maag ligt mag het ingenomen worden na de maaltijd liefst met een glas sinaasappelsap (vit C). Calciumpreparaten: s avonds na de maaltijd: botafbraak is s avonds het hoogst. Algemene richtlijnen: - Nuchter = 1u voor of 2u na het eten - Bij = tijdens = na de maaltijd (ligt niet op de maag) - Voeding vertraagt de werking

61 Andere aandachtspunten Bisfosfonaten: vb. Fosamax Wegens interactie met voedsel en andere geneesmiddelen: - nuchter - met groot glas niet bruisend water (leidingwater) - 30 min voor voedsel en drank - 30 min voor inname andere geneesmiddelen Wegens irritatie en risico op slokdarmletsels: - na inname 30 min rechtop blijven - tabletten niet stuk bijten, noch zuigen

62 Oraal Vaste vormen: Poeder Capsule/gelule Dragee Bruistablet Oplosbare tablet Smelttablet Sublinguale tablet Maagsapresistente tablet Retard tablet/capsule Vloeibare vormen: Druppels Siroop Suspensie

63 Vloeibare vormen Suspensie goed schudden Siropen: met of zonder suiker! diabetes Glas water drinken na toediening NIET BIJ: Antacida (Maalox, Gaviscon, Riopan): beschermende film op slokdarm en maag Nystatine, Daktarin orale gel : lokààl antischimmeleffect, moeten een tijd lang ter plaatse blijven. Voorbeelden: Bronchosedal, Laxoberon

64 Vloeibare vormen Vooraf doseren: in maatje! 1 koffielepel = 5 ml 1 dessertlepel = 10 ml 1 soeplepel = 15 ml Afhankelijk van servies!! 1 ml = (normaal) ± 20 druppels Contramal 40 druppels = 1 ml!! Best altijd maatbeker of set maatlepels gebruiken!

65

66 Farmaceutische vormen Oraal Transdermaal Pulmonaal

67 Transdermaal = door de huid Gebruiksklaar maken: 1. Plaats: bovenarm, bovenlichaam NIET handen,voeten NIET op beschadigde of geïrriteerde huid Op weinig behaarde huid, eventueel haren afknippen, niet scheren want dit irriteert de huid. NIEUWE PLEISTER NIET OP DEZELFDE PLAATS AANBRENGEN AFWISSELEND LINKS EN RECHTS KLEVEN 2. Schone, droge huid. Niet vooraf wassen met zeep, alleen met water Niet op een plaats waar zalven gebruikt werden 3. Pleister uit zakje halen, dit zakje bewaren! 4. Eén helft van de beschermlaag verwijderen

68 Transdermaal = door de huid

69 Transdermaal = door de huid Kleven: 5. Pleister op de gewenste plaats aanbrengen. Pleister enkel vasthouden aan de randen! 6. Vervolgens de andere helft van de beschermfolie van de pleister trekken 7. Na opkleven de pleister gedurende 30 sec. met vlakke hand aandrukken 8. Handen wassen, datum noteren 9. Na 1 of 3 dagen: pleister verwijderen, dichtgeplooid in het bewaarde zakje steken en naar de apotheker brengen

70 Transdermaal = door de huid Met de pleister kan men: zwemmen douchen een bad nemen (temp. max. 37 C)

71 Transdermale pleister MATRIXSYSTEEM Spons met geneesmiddel Gereguleerde vrijzetting uit matrix RESERVOIRSYSTEEM Ballon met geneesmiddel Vrijzetting via halfdoorlaatbaar membraan

72 Transdermale pleister knippen? MATRIXSYSTEEM RESERVOIRSYSTEEM Praktijk: doorknippen MAG Vb.: Nicorette, Transtec, NOOIT doorknippen Fentanyl Matrix Sandoz = Durogesic Vb.: Nicotinell, Estraderm Deponit = Diafusor = Minitran = Trinipatch Fentanyl Sandoz, Nitroderm, Theorie: nooit doorknippen Altijd overleggen met arts alvorens te knippen!!

73 Zelfzorgmedicatie Zelfzorgmedicatie : verkrijgbaar zonder voorschrift, maar niet zonder risico! De verpleging mag zelf geen nieuwe geneesmiddelen opstarten, maar huisarts kan vermelden dat de verpleging bepaalde medicatie mag opstarten zo nodig. Niet altijd duidelijk welke situaties bedoeld worden met het begrip zo nodig.

74 Zelfzorgmedicatie Er werd een algemene leidraad opgesteld voor de verpleging: Wanneer arts raadplegen Tips bij Eerstekeuze medicatie: - Bij obstipatie - Bij diarree - Bij hoest - Bij hoofdpijn

75 Zelfzorgmedicatie Het voorkomen van de patiënt zal een bepalende factor zijn om zelf te kunnen starten met medicatie zo nodig. Fitte bejaarde < > Ziek, verzwakt, suf, koorts (>38.5 C) of bijkomende klachten Zelfzorg mogelijk arts contacteren > Bij twijfel: Altijd contact opnemen met de arts!

76 Zelfzorgmedicatie OBSTIPATIE Wat merk je? - Verandering in het stoelgangpatroon? - Pijnlijke ontlasting? - Tijdelijke obstipatie of chronische obstipatie? - Werd recent ( afgelopen 2 weken) nieuwe medicatie opgestart? Geneesmiddelen die obstipatie kunnen induceren: - ondermeer: opioîden ( morfine en afgeleiden: codeïne, tramadol,,,,), geneesmiddelen met anticholinerge eigenschappen (oxybutinine...), anti-inflammatoire geneesmiddelen, calciumantagonisten ( verapamil,diltiazem, ), preparaten met ijzer, calcium of aluminiumzouten,. Tips bij obstipatie - Zorg voor een vezelrijke voeding: fruit, groenten - Stimuleer vocht inname: 1,5 l per dag - Stimuleer indien mogelijk om voldoende te bewegen - Negeer de defecatiedrang niet

77 OBSTIPATIE Wanneer de arts raadplegen? bij: - buikkolieken in combinatie met overgeven of opgeblazen gevoel - bloed (donkerrood) vermengd met de ontlasting (helder rood bloed kan wijzen op aambeien of een kloof t.h.v. de anus) - obstipatie afgewisseld met diarree - geen effect van zelfzorg producten - obstipatie die langer dan 2 weken duur - misbruik van laxeermiddelen Tips bij obstipatie: - zorg voor een vezelrijke voeding (fruit, groenten, volkoren brood, zemelen) - de bejaarde moet voldoende vocht innemen: 2 tot 2,5 liter per dag - stimuleer de bejaarde om dagelijks voldoende te bewegen Eerste keuze medicatie: zelfzorg niet toedienen bij pijn in de onderbuik van ongekende oorsprong, bij obstructie of vernauwing van het maagdarmstelsel merknamen Hoeveelheid per dag Begin van de werking Niet gebruiken bij Bijwerkingen Lactulose o.a. - Duphalac - Lactulose - Bifiteral In het begin 20g, na enkele dagen eventueel overgaan op 10g Binnen enkele uren tot zelfs 3 dagen na inname Lactose-vrij dieet -uitdroging bij overmatig gebruik -hypokaliëmie en hypernatriëmie bij overmatig gebruik

78 Zelfzorgmedicatie DIARREE Wat merk je? - Acute of chronische diarree ( langer dan 2 weken?) - Koorts? - Uitzicht ontlasting: kleur ( zwart wijst op bloed), slijmen,.. - Diarree afgewisseld met constipatie? - Dehydratatie - Is er recent nieuwe medicatie opgestart? Geneesmiddelen die diarree kunnen induceren: - ondermeer: colchicine, digoxine, kinidine, lithium, magnesiumpreparaten, bepaalde antibiactica,..

79 DIARREE Wanneer de arts raadplegen? Acuut: - koorts (> 38,5 C) en/of ernstig braken - Diarree > 3 dagen zonder verbetering - Bloed/ en of slijmen in de stoelgang - Uitdrogingsverschijnselen Chronisch: - Overloopdiarree - Abnormaal uitgezette, opgezwollen buik Tips bij diarree: - voldoende drinken - Let extra op indien ook diuretica worden genomen - Bij diabetespatiënten: bloedsuikerspiegel controleren - Let op voeding: geen prikkelende spijzen of dranken - Voldoende toilet- en handhygiëne Eerste keuze medicatie: merknamen Hoeveelheid per dag Begin van de werking Niet gebruiken bij Bijwerkingen loperamide - Imodium (vermijd instant) Start 2 caps ineens, nadien 1 caps na elke losse stoelgang max 8 caps/dag Binnen enkele uren Bloed in ontlasting Hoge koorts - Riscico op obstipatie

80 Zelfzorgmedicatie HOEST Wat merk je? - Acute (< 3 weken) of chronische (langer dan 8 weken?) hoest? - Productieve of niet-productieve hoest? - Bijkomende klachten ( hoofdpijn,heesheid,dyspnoe, )? - Uitlokkende factoren? - Is er recent nieuwe medicatie opgestart? Geneesmiddelen die hoest kunnen induceren: - bij opstart van sommige bloeddrukverlagende middelen: lisinopril, captopril,...

81 HOEST Wanneer de arts raadplegen? - Hoest met koorts - Algemeen ziektebeeld is ernstig - Pijn bij inademen - Piepende ademhaling - Acute of chronische kortademigheid - Klachten zijn na 1 week niet beter Tips bij hoest: - veel drinken, lucht voldoende bevochtigen, roken vermijden - CAVE bejaarden met suikerziekte: suikervrije siroop Eerste keuze medicatie: merknamen Hoeveelheid per dag Begin van de werking Niet gebruiken bij Bijwerkingen Droge hoest dextromethorfaan - Dexir Productieve hoest 10-20mg Interval= 6-8 uur Na 1-2u Astma COPD Zelden slaperigheid, misselijkheid en maagklachten Acetylcysteïne 600mg/dag Na 30 min maagzweren maagklachten

82 Zelfzorgmedicatie HOOFDPIJN Wat merk je? - Hoe lang last? - Riscicogroep: diabetici,longlijders, cardiovasculaire problemen? - Gelokaliseerde pijn of diffuse pijn? - Voorkant of achterkant van het hoofd? - Is er recent nieuwe medicatie opgestart? Geneesmiddelen die hoofdpijn kunnen induceren: - vaatverwijdende middelen: bloeddrukverlagers, medicatie bij hartlijden,

83 HOOFDPIJN Wanneer de arts raadplegen? - Hoofdpijn door trauma - Plotse hoofdpijn die langer dan 4 dagen aanhoudt - Hevige hoofdpijn achteraan het hoofd - Ernstige stekende hoofdpijn s avonds - Neusverstopping en pijn rond oogkast - Nekstijfheid! - Gewenningshoofdpijn - Vermoeden van bijwerking van andere geneesmiddelen Tips bij hoofdpijn: - Zorg voor voldoende rust - Goede verluchting - Vermijd chocolade, sterke kazen, rode wjn - Ogen laten testen Eerste keuze medicatie: merknamen Hoeveelheid per dag Begin van de werking Niet gebruiken bij Bijwerkingen Paracetamol 500mg of 1g /keer 2g tot 4g max per dag Na 15 tot 30 min Leverlijden Overgevoeligheid maar zeldzaam

84 Besluit Even belangrijk als het JUISTE GENEESMIDDEL is het CORRECT GEBRUIK!! Vraag raad aan de apotheker! HULPMIDDELEN Belgische Vereniging van pneumologie verpleegkundigen BIJSLUITERS:

85