Multi-core systemen. door Alexander Melchior

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Multi-core systemen. door Alexander Melchior"

Transcriptie

1 Multi-core systemen Multi-cpu & Multi-core Multi cpu & Multi core door Alexander Melchior

2 Toevoeging aan GDP Overdragen Capita Selecta Waarom?

3 Een stukje geschiedenis 2005: Introductie eerste consumenten Multi-core chips Lijkt er op alsof deze ontwikkeling uit de lucht komt vallen, maar dit is zeker niet het geval

4 Multi-cpu In 1986 komen er standaard multi-cpu systemen beschikbaar Geen succes voor het grote publiek; Meerdere cpu s maken de computer fors duurder Meerdere cpu s leveren niet lineair meer merkbare prestatiewinst i Produceren van snellere cpu s is relatief makkelijker en goedkoper.

5 De ontwikkeling van snellere processoren wordt steeds duurder d Het toevoegen van een extra core is goedkoper en is met goede marketing goed te verkopen: de multicore is geboren li Moore s law blijft behouden

6 Uniprocessoren Netwerken revisited

7 Multiprocessoren De twee meest gebruikte architecturen: SMP NUMA

8 Symmetric Multi Processing Bouwt sterk voort op het uniprocessor ontwerp Gebruik cacheadministratie in de processor Slecht schaalbaar

9 Cache Kleine stukjes snel geheugen in de processor Gebruik van MESI voor cacheadministratie Modified Exclusive Shared Invalid

10 Non Uniform Memory Access Een ongerichte graaf waarbij geldt; Nodes representeren een processor met een stuk lokaal geheugen Edges representeren onderlinge verbindingen (interconnects) Alle nodes bij elkaar bevatten samen het gehele geheugen Goed schaalbaar

11 Multi-Core Eerste generaties waren multi-cpu systemen in een kl k ( hi kk tj ) enkele package (een chip pakketje) Verschillende architecturen in gebruik; Intel met SMP (Pentium D) AMD met NUMA (Opteron/Athlon X2)

12 Core Duo Pentium D Core 2 Duo

13 Gulden middenweg Beide fabrikanten hebben goed leentjebuur gespeeld Intel (Core i7) FSB vervangen door interconnects (Quickpath) On-chip memory controller AMD (Phenom X4) Shared L3 cache

14 Phenom X4 Core i7

15 Software Er zitten veel haken en ogen aan het (goed) programmeren voor multi-cores In talen zoals JAVA heb je voornamelijk controle over de threads binnen je programma, nauwelijks over hoe het operating system met je threads om gaat

16 Controle over threads binnen JAVA Yield Join threadgroups Priority Deamons

17 Peterson s algorithm flag[0] = 0 flag[1] = 0 turn = 0 P0: flag[0] = 1 P1: flag[1] = 1 turn = 1 turn = 0 while( flag[1] && turn == 1 ); while( flag[0] && turn == 0 ); // do nothing // do nothing // critical section // critical section // end of critical section // end of critical section flag[0] = 0 flag[1] = 0

18 Compiler optimalisatie Compilers optimaliseren code voor een sneller programma Bij sequentiële executie levert het herordenen van lees operaties geen problemen op Tijdens optimalisatie wordt geen rekening gehouden met meerdere threads

19 Write buffers Bewaar alle schrijfacties naar het geheugen in de cache om ze op een gunstig moment samen te versturen Optimalisatie i voor single-cores Kan er voor zorgen dat een andere core oude data leest Oplossing: volatile of synchronized

20 TAS vs TTAS Extra voorwerk kan uiteindelijk tijd besparen var.getandset(value)

21 TAS atomicboolean state = false public lock(){ } while (state.getandset(true)) { }

22 TTAS atomicboolean state = false public lock(){ while (true) { while (state.get()) { } if(!state.getandset(true)) ( return }

23 Brute force MD5 kraken Genereer alle mogelijke strings en check of de MD5 van deze string ti overeenkomt met tde gezochte MD5 Door de set strings op te dl delen in n dl delen kan je makkelijk n threads aan het werk houden

24 Resultaten Threads Totale tijd 1 52 sec 2 31 sec 3 24 sec 4 21 sec 8 21 sec sec sec sec (MD5 brute force benchmark gedraait op een Intel Q9550)

25 Voor de geïntereseerde The Art of Multiprocessor Programming by Herley and Shavit Quickpath video: / h l / i h/d /d emo.htm

Computerarchitectuur. H&P Ch 5. Thread-Level Parallelism

Computerarchitectuur. H&P Ch 5. Thread-Level Parallelism Computerarchitectuur H&P Ch 5. Thread-Level Parallelism Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Thread-Level Parallelism In het geval van thread-level parallelism (TLP) gaan we uit van meerdere threads.

Nadere informatie

informatica. hardware. overzicht. moederbord CPU RAM GPU architectuur (vwo)

informatica. hardware. overzicht. moederbord CPU RAM GPU architectuur (vwo) informatica hardware overzicht moederbord CPU RAM GPU architectuur (vwo) 1 moederbord basis van de computer componenten & aansluitingen chipset Northbridge (snel) Southbridge ("traag") bussen FSB/HTB moederbord

Nadere informatie

Gelijktijdigheid: Wederzijdse Uitsluiting & Synchronisatie Concurrency: Mutual Exclusion & Synchonization (5e ed: 5.1-5.2, Appendix A.

Gelijktijdigheid: Wederzijdse Uitsluiting & Synchronisatie Concurrency: Mutual Exclusion & Synchonization (5e ed: 5.1-5.2, Appendix A. Gelijktijdigheid: Wederzijdse Uitsluiting & Synchronisatie Concurrency: Mutual Exclusion & Synchonization (5e ed: 51-52, Appendix A1) Processes zijn meestal niet onafhankelijk Bijvoorbeeld: 2 processen

Nadere informatie

1 Aanvulling cosy deeltijd

1 Aanvulling cosy deeltijd 1 Aanvulling cosy deeltijd 1.1 Multiprocessor versus multicomputer Het kenmerk van een multiprocessor is dat meer CPU hetzelfde geheugen delen. Voordeel van deze aanpak is het relatief eenvoudige programmeermodel.

Nadere informatie

Digitale en analoge technieken

Digitale en analoge technieken Digitale en analoge technieken Peter Slaets February 14, 2006 Peter Slaets () Digitale en analoge technieken February 14, 2006 1 / 33 Computerarchitectuur 1 Processors 2 Primair geheugen 3 Secundair geheugen

Nadere informatie

Hardware Beginners. Processoren. Door Theo De Paepe

Hardware Beginners. Processoren. Door Theo De Paepe Hardware Beginners Processoren Merken en types Intel AMD * Pentium * Pentium II * Pentium III * Pentium 4 * Celeron * K6 * K7 / Athlon (64 BIT) * Duron * Sempron Opbouw En nog: * FPU * Datalijnen * Adreslijnen

Nadere informatie

Centrale begrippen hoofdstuk 3. Waarom multiprogramming? Vandaag. processen proces state: running, ready, blocked,... Vragen??

Centrale begrippen hoofdstuk 3. Waarom multiprogramming? Vandaag. processen proces state: running, ready, blocked,... Vragen?? Vragen?? Vandaag Hoofdstuk 4: threads (tentamenstof : 4.1 t/m 4.2) Kleine Opgaven 4.1 (niet alleen ja of nee, ook waarom!) en 4.4 inleveren maandag Centrale begrippen hoofdstuk 3 processen proces state:

Nadere informatie

computerarchitectuur antwoorden

computerarchitectuur antwoorden 2017 computerarchitectuur antwoorden F. Vonk versie 1 2-8-2017 inhoudsopgave hardware... - 3 - CPU... - 3 - bussen... - 4 - bridges... - 4 - RAM... - 4 - hardware architectuur... - 5 - Dit werk is gelicenseerd

Nadere informatie

High Performance Computing

High Performance Computing High Performance Computing Kristian Rietveld (krietvel@liacs.nl, kamer 138) Groep Computer Systems High-Performance Computing Optimizing compilers (generieke codes, maar ook specifieke rekenkernels). Parallel

Nadere informatie

Ekt1. Computer bouwen

Ekt1. Computer bouwen Computer bouwen 1 Inhoudsopgave Inleiding blz. 3 Systemrequirements blz. 3 Benodigdheden blz. 4/5 Conclusies blz. 6 Bronvermelding blz. 6 2 Inleiding Tijdens de les kregen wij de opdracht om een computer

Nadere informatie

Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing. Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces?

Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing. Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces? Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces? 1 Wat is een proces? Een proces is een programma in uitvoering

Nadere informatie

SERVICE LEVEL AGREEMENT SERVICE LEVEL AGREEMENT ADDENDUM VIRTUALISATIE VERSIE

SERVICE LEVEL AGREEMENT SERVICE LEVEL AGREEMENT ADDENDUM VIRTUALISATIE VERSIE SERVICE LEVEL AGREEMENT SERVICE LEVEL AGREEMENT ADDENDUM VIRTUALISATIE VERSIE 2014-05-28 Inhoudsopgave 1. Definities...3 1.1. Control Panel...3 1.2. CPU...3 1.3. CPU core...3 1.4. Dienst...3 1.5. I/O-operaties...3

Nadere informatie

Tentamen Computersystemen

Tentamen Computersystemen Tentamen Computersystemen baicosy6 2e jaar bachelor AI, 2e semester 21 oktober 213, 9u-11u OMHP D.9 vraag 1 Van een Single Cycle Harvard machine hebben de componenten de volgende propagation delay time:

Nadere informatie

From High-Level Language to language of the hardware

From High-Level Language to language of the hardware Overzichtscollege 1 Abstractieniveaus Een computersysteem bestaat uit een hiërarchie van lagen Elke laag heeft een goed gedefinieerde interface naar de bovenliggende en onderliggende lagen Essentieel bij

Nadere informatie

High Performance Computing

High Performance Computing High Performance Computing Kristian Rietveld (krietvel@liacs.nl, kamer 138) Groep Computer Systems - Embedded systems - Specifieke software mappen op specfieke hardware. - Hardware synthesis. - Real-time

Nadere informatie

Cool. Vijf jaar geleden droomden de processorfabrikanten. Multi-core processoren verplaatsen probleem

Cool. Vijf jaar geleden droomden de processorfabrikanten. Multi-core processoren verplaatsen probleem 6 Cool De bedenkers van C++ en Java hebben de afgelopen tijd in de media opgeroepen om te komen tot nieuwe softwareparadigma s. Zowel Bjarne Stroustrup als James Gosling spraken hun zorg uit over de programmeerbaarheid

Nadere informatie

ICT Infrastructuren: Processen en Threads. 18 november 2013 David N. Jansen

ICT Infrastructuren: Processen en Threads. 18 november 2013 David N. Jansen ICT Infrastructuren: Processen en Threads 18 november 2013 David N. Jansen Datum en Ajd van werkcollege na overleg met de aanwezigen: donderdag 8:45 10:30 Leerdoel voor vandaag. Stallings hoofdst 2 4 Hoofddoelen

Nadere informatie

Inhoud. Geschiedenis / evolutie van OpenEmbedded en Yocto Overzicht van de architectuur en concepten Persoonlijke ervaring

Inhoud. Geschiedenis / evolutie van OpenEmbedded en Yocto Overzicht van de architectuur en concepten Persoonlijke ervaring 1 Inhoud Geschiedenis / evolutie van OpenEmbedded en Yocto Overzicht van de architectuur en concepten Persoonlijke ervaring 2 Introductie Leon Woestenberg Embedded systeem architect RTOS, Linux, hardware,

Nadere informatie

Modelleren en Programmeren

Modelleren en Programmeren Modelleren en Programmeren Jeroen Bransen 11 december 2015 Ingebouwde datastructuren Meer boomstructuren Access specifiers Gebruikersinvoer Codestijl Packages SAT-solver Ingebouwde datastructuren Ingebouwde

Nadere informatie

Methodology. Fictie of werkelijkheid?

Methodology. Fictie of werkelijkheid? Methodology Jeroen Borgers is senior consultant bij Xebia - IT Architects. Sun, IBM, BEA en anderen hebben de laatste jaren veel aandacht besteed aan het optimaliseren van lock beheer en synchronisatie

Nadere informatie

Intel Pentium G3258. Productinformatie ARTIKELNUMMER FABRIKANTNUMMER BX80646G3258 FABRIEKSGARANTIE. Bring in Service (36 maanden) Processor

Intel Pentium G3258. Productinformatie ARTIKELNUMMER FABRIKANTNUMMER BX80646G3258 FABRIEKSGARANTIE. Bring in Service (36 maanden) Processor Intel Pentium G3258 ARTIKELNUMMER FABRIKANTNUMMER 48693 BX80646G3258 FABRIEKSGARANTIE Bring in Service (36 maanden) Productinformatie Processor Processorfamilie Frequentie van processor Intel Pentium G

Nadere informatie

Laptop Folder. De prijzen die in deze folder staan vermeld zijn incl. Btw en startklaar geleverd en excl. arbeid en voorrijkosten op locatie.

Laptop Folder. De prijzen die in deze folder staan vermeld zijn incl. Btw en startklaar geleverd en excl. arbeid en voorrijkosten op locatie. Laptop Folder 2017 Dit is onze laptop folder, hierin vindt u verschillende merken maar altijd met minimaal 2 jaar garantie. Deze garantie is op "hardware" en wij geven deze garantie aan "huis". De prijzen

Nadere informatie

De allereerste Intel microprocessor de i4004 uit 1971

De allereerste Intel microprocessor de i4004 uit 1971 Processortechnologie Een echte nieuwsbrief deze maal met de nadruk op nieuws! In deze uitgave wil ik het even hebben over de veranderingen die zich de laatste 2 jaar hebben voorgedaan op de PC-industrie.

Nadere informatie

Van den Brink ICT / Enkweg 3a / 7251 EV VORDEN / Tel: 0575 55 43 11 / www.vandenbrinkict.nl

Van den Brink ICT / Enkweg 3a / 7251 EV VORDEN / Tel: 0575 55 43 11 / www.vandenbrinkict.nl ʺ Notebooks built by Van den Brink ICTʺ 499,00 Compal KTV00 Barebone / Mobile Intel 945GSE Express (945GSE + ICH7 M) Intel Atom N280 CPU + 945GSE + ICH7M 2GB DDR2 800MHz (1x 2GB) Dual Channel 160GB 7200Rpm

Nadere informatie

Les 9: Meerdradige uitvoering

Les 9: Meerdradige uitvoering Les 9: Meerdradige uitvoering consistentie Geavanceerde computerarchitectuur Lieven Eeckhout Academiejaar 2008-2009 Universiteit Gent Overzicht Sequentiële consistentie Versoepelde consistentie Transactional

Nadere informatie

Aankoopadvies computer en randapparatuur

Aankoopadvies computer en randapparatuur Aankoopadvies computer en randapparatuur Welke computer moet ik kiezen? Deze vraag is niet voor iedere met hetzelfde te beantwoorden. Toch kan ik u leren welke vragen u zich moet stellen om tot een goede

Nadere informatie

Kleine cursus PHP5. Auteur: Raymond Moesker

Kleine cursus PHP5. Auteur: Raymond Moesker Kleine cursus PHP5 Auteur: Raymond Moesker Kleine cursus PHP PHP is platform en CPU onafhankelijk, open source, snel, heeft een grote userbase, het is object georiënteerd, het wordt omarmd door grote bedrijven

Nadere informatie

college 2: Introductie

college 2: Introductie Concurrency Gerard Tel / Jacco Bikker - november 2017 februari 2018 college 2: Welkom! Agenda: Concepten en patronen Multi-threading in C# Concurrency college 2 3 Concurrency college 2 4 Jacco Bikker j.bikker@uu.nl

Nadere informatie

Computerarchitectuur. Terugblik / discussie / oefenopgaven

Computerarchitectuur. Terugblik / discussie / oefenopgaven Computerarchitectuur Terugblik / discussie / oefenopgaven Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Trends & Performance Voorkennis We bouwden een 4-bit microprocessor bij Digitale Technieken. Bij computerarchitectuur

Nadere informatie

Concurrency in Java met threads. Java Threads. Voorbeelden concurrency in applicaties. Waarom concurrency in Java?

Concurrency in Java met threads. Java Threads. Voorbeelden concurrency in applicaties. Waarom concurrency in Java? Java Threads Concurrency in Java met threads Wat zijn threads? Hoe werken threads? Hoe werk je met threads in Java? Scheduling Synchronisatie In Java programma s is concurrency (aka parallellisme) mogelijk.

Nadere informatie

Inleiding Programmeren 2

Inleiding Programmeren 2 Inleiding Programmeren 2 Gertjan van Noord November 28, 2016 Stof week 3 nogmaals Zelle hoofdstuk 8 en recursie Brookshear hoofdstuk 5: Algoritmes Datastructuren: tuples Een geheel andere manier om te

Nadere informatie

ASUS DESKTOP GT51CH-BE016T 2 099,00. Kenmerken COMPUTRADE. Artikelcode : ITASGT51CHBE016

ASUS DESKTOP GT51CH-BE016T 2 099,00. Kenmerken COMPUTRADE. Artikelcode : ITASGT51CHBE016 ASUS DESKTOP GT51CH-BE016T Artikelcode : ITASGT51CHBE016 ASUS ROG GT51CH-BE016T. Frequentie van processor: 4,2 GHz, Processorfamilie: Zevende generatie Intel Core i7, Processormodel: i7-7700k. Intern geheugen:

Nadere informatie

Programmeren in C ++ met wxwidgets les 5

Programmeren in C ++ met wxwidgets les 5 Elektrotechniek/Embedded Systems engineering inf2d Programmeren in C ++ met wxwidgets les 5 cursus 2009-2010 ir drs E.J Boks Les 5 Grafische toolkits Basisbeginselen gebruik grafische toolkit WxWidgets

Nadere informatie

Zzpps 14 oktober 2014

Zzpps 14 oktober 2014 Zzpps 14 oktober 2014 SBSAFE staat voor Siebe Bosch VEILIG SBSAFE staat voor Siebe Bosch VEILIG gestart 1 februari 2007 De hoge bomen 12 Drachten SBSAFE Kwaliteit en Service Camera bewaking Alarmcentrales

Nadere informatie

Op dit moment is ons gehele hosting cluster om NFS heen gebouwd waardoor zo maar overstappen geen optie is.

Op dit moment is ons gehele hosting cluster om NFS heen gebouwd waardoor zo maar overstappen geen optie is. Inleiding In onze huidige omgevingen maken we voor bijna 1% gebruik van NFS. Het is bij ons intern bekend dat NFS op sommige punten steken laat vallen, denk hierbij aan performance, maar ook aan locking

Nadere informatie

College 13: Patterns (2)

College 13: Patterns (2) Concurrency Gerard Tel / Jacco Bikker - november 2016 februari 2017 College 13: Patterns (2) Welkom! genda: Collective Operations Reduce Scan Stencil Recurrence Concurrency college 13 Patterns (2) 3 Collectives

Nadere informatie

Prijslijst Juni 2009

Prijslijst Juni 2009 I) Systeemkasten Enlight 2F0315 350W MATX (Zwart/zilver) MiniTower 55,22 i Enlight 2F0405 350W MATX (Zwart/zilver) MiniTower 56,93 i Aopen QF50D 400W ATX (Zwart/Zilver) 62,60 i II) Monitoren TFT ACER 17"

Nadere informatie

ACER SWIFT 5 SF514-53T-58DH BLUE 999,00. Kenmerken CHAMELEON BVBA. Artikelcode : ITACSF51453T58D

ACER SWIFT 5 SF514-53T-58DH BLUE 999,00. Kenmerken CHAMELEON BVBA. Artikelcode : ITACSF51453T58D ACER SWIFT 5 SF514-53T-58DH BLUE Artikelcode : ITACSF51453T58D Acer Swift 5 SF514-53T-58DH. Producttype: Notebook, Vormfactor: Clamshell. Processorfamilie: Intel 8ste generatie Core i5, Processormodel:

Nadere informatie

Cover Page. Author: Vu, Van Thieu Title: Opportunities for performance optimization of applications through code generation Issue Date:

Cover Page. Author: Vu, Van Thieu Title: Opportunities for performance optimization of applications through code generation Issue Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18622 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Vu, Van Thieu Title: Opportunities for performance optimization of applications

Nadere informatie

Uitwerking oefententamen Computerarchitectuur December 2016

Uitwerking oefententamen Computerarchitectuur December 2016 Uitwerking oefententamen Computerarchitectuur December 2016 I.a. De overall CPI kan worden berekend met de formule n IC i CPI Instruction count CPI i voor de ratio vullen we telkens de geven frequentie

Nadere informatie

ASUS terug-naar-school notebooks met gratis uitbreidingen en/of toebehoren geldig vanaf 1 september

ASUS terug-naar-school notebooks met gratis uitbreidingen en/of toebehoren geldig vanaf 1 september ASUS terug-naar-school notebooks met gratis uitbreidingen en/of toebehoren geldig vanaf 1 september witte 15,6" Asus notebook met gratis verdubbeling van het interne geheugen en supersnelle SSD schijf

Nadere informatie

Inleiding Programmeren 2

Inleiding Programmeren 2 Inleiding Programmeren 2 Gertjan van Noord November 26, 2018 Stof week 3 nogmaals Zelle hoofdstuk 8 en recursie Brookshear hoofdstuk 5: Algoritmes Datastructuren: tuples Een geheel andere manier om te

Nadere informatie

IT. MADE IN GERMANY. PRODUCT EN PRIJS TERRA MOBILE.

IT. MADE IN GERMANY. PRODUCT EN PRIJS TERRA MOBILE. IT. MADE IN GERMANY. PRODUCT EN PRIJS TERRA www.terra-computers.nl Product en prijs TERRA Art.nr. NL1220460 NL1220533 NL1220542 NL1220421 NL1220559 NL1220505 NL1220499 Naam TERRA 1451 TERRA 1451 TERRA

Nadere informatie

ARTIKELNUMMER FABRIKANTNUMMER PRIJS 415,90 FABRIEKSGARANTIE. Vierde generatie Intel Core i7. Intel Core i Desktop series.

ARTIKELNUMMER FABRIKANTNUMMER PRIJS 415,90 FABRIEKSGARANTIE. Vierde generatie Intel Core i7. Intel Core i Desktop series. Intel Core i7 4790K ARTIKELNUMMER FABRIKANTNUMMER 48690 BX80646I74790K PRIJS 415,90 FABRIEKSGARANTIE Bring in Service (36 maanden) Productinformatie Processor Processorfamilie Frequentie van processor

Nadere informatie

Open Office 3.0. Microsoft Office 2007. StarLight Corp. Nieuwsbrief nr. 4 Jaargang 2

Open Office 3.0. Microsoft Office 2007. StarLight Corp. Nieuwsbrief nr. 4 Jaargang 2 Onze 4 de en laatste nieuwsbrief van dit jaar. Om het jaar te eindigen een aantal nieuwigheden die van belang kunnen zijn in de toekomst. Open Office 3.0 Microsoft Office 2007 StarLight Corp. Iedereen

Nadere informatie

Tentamen Object Georiënteerd Programmeren TI1206 29 oktober 2014, 9.00-11.00 Afdeling SCT, Faculteit EWI, TU Delft

Tentamen Object Georiënteerd Programmeren TI1206 29 oktober 2014, 9.00-11.00 Afdeling SCT, Faculteit EWI, TU Delft Tentamen Object Georiënteerd Programmeren TI1206 29 oktober 2014, 9.00-11.00 Afdeling SCT, Faculteit EWI, TU Delft Bij dit tentamen mag je geen gebruik maken van hulpmiddelen zoals boek of slides. Digitale

Nadere informatie

195 goedkoper dan in de winkel

195 goedkoper dan in de winkel 399 geldig vanaf 12 januari voor snelle beslissers @ 399 5 x ASUS 17,3" notebook met 2 gratis uitbreidingen aan stuntprijs! Met laatste nieuwe INTEL Multi CORE PROCESSOR! Méér voor minder geld! OP = OP

Nadere informatie

Eerste Toets Concurrency 20 december 2018, , Educ-β.

Eerste Toets Concurrency 20 december 2018, , Educ-β. Eerste Toets Concurrency 20 december 2018, 11.00 13.00, Educ-β. Motiveer je antwoorden kort! Stel geen vragen over deze toets; als je een vraag niet duidelijk vindt, schrijf dan op hoe je de vraag interpreteert

Nadere informatie

Asus notebookstunt. 195 goedkoper dan in de winkel

Asus notebookstunt. 195 goedkoper dan in de winkel 399 Asus notebookstunt geldig vanaf 7 maart voor snelle beslissers @ 399 5 x WITTE ASUS 17,3" notebook met 2 gratis uitbreidingen aan stuntprijs! Met laatste nieuwe INTEL Multi CORE PROCESSOR! Méér voor

Nadere informatie

Onafhankelijke verzamelingen en Gewogen Oplossingen, door Donald E. Knuth, The Art of Computer Programming, Volume 4, Combinatorial Algorithms

Onafhankelijke verzamelingen en Gewogen Oplossingen, door Donald E. Knuth, The Art of Computer Programming, Volume 4, Combinatorial Algorithms Onafhankelijke verzamelingen en Gewogen Oplossingen, door Donald E. Knuth, The Art of Computer Programming, Volume 4, Combinatorial Algorithms Giso Dal (0752975) Pagina s 5 7 1 Deelverzameling Representatie

Nadere informatie

Toets In2305-ii Embedded Programming Dinsdag 28 November 2006, 15:45-16:30

Toets In2305-ii Embedded Programming Dinsdag 28 November 2006, 15:45-16:30 Toets In2305-ii Embedded Programming Dinsdag 28 November 2006, 15:45-16:30 Teneinde misverstanden over de syntactische geldigheid van code fragmenten in dit tentamen te voorkomen, zal altijd worden gesproken

Nadere informatie

Asus notebookstunt. 195 goedkoper dan in de winkel

Asus notebookstunt. 195 goedkoper dan in de winkel 399 Asus notebookstunt geldig vanaf 6 mei voor snelle beslissers @ 399 5 x ASUS 17,3" notebook met 2 gratis uitbreidingen aan stuntprijs! Met laatste nieuwe INTEL Multi CORE PROCESSOR! Méér voor minder

Nadere informatie

IT. MADE IN GERMANY. PRODUCT EN PRIJS TERRA PC.

IT. MADE IN GERMANY. PRODUCT EN PRIJS TERRA PC. IT. MADE IN GERMANY. PRODUCT EN PRIJS TERRA PC www.terra-computers.nl Art.nr. EU1009531 EU1009622 EU1009564 EU1009677 EU1009638 EU1009670 EU1009641 Naam TERRA PC 5000 TERRA PC 5060 TERRA PC BUSINESS 4000

Nadere informatie

Windows Basis - Herman Van den Borre 1

Windows Basis - Herman Van den Borre 1 Windows Vista Basis Herman Van den Borre Praktische zaken Lessen Vrijdagmorgen 9u00 11u45 Pauze 10u15-10u30 Handboek Windows Vista Basis Roger Frans Uitgeverij Campinia Media ISBN: 978.90.356.1212.9 Prijs:

Nadere informatie

PRESTATIES NGINX WEBSERVER

PRESTATIES NGINX WEBSERVER PRESTATIES NGINX WEBSERVER Welke configuratiewaarden dienen gebruikt te worden voor de hoogst haalbare prestaties van de Nginx webserver? 1. Welke design architectuur implementeert Nginx? 2. Wat doen de

Nadere informatie

Informatica gaat net zo min over computers als astronomie gaat over telescopen. (Edsger W. Dijkstra)

Informatica gaat net zo min over computers als astronomie gaat over telescopen. (Edsger W. Dijkstra) 1. inleiding Informatica gaat net zo min over computers als astronomie gaat over telescopen. (Edsger W. Dijkstra) Om informatica toe te passen en "tot leven te brengen" hebben we computer hardware (computers)

Nadere informatie

Tentamen Object Georiënteerd Programmeren TI1200 30 januari 2013, 9.00-12.00 Afdeling SCT, Faculteit EWI, TU Delft

Tentamen Object Georiënteerd Programmeren TI1200 30 januari 2013, 9.00-12.00 Afdeling SCT, Faculteit EWI, TU Delft Tentamen Object Georiënteerd Programmeren TI1200 30 januari 2013, 9.00-12.00 Afdeling SCT, Faculteit EWI, TU Delft Bij dit tentamen mag je geen gebruik maken van hulpmiddelen zoals boek of slides. Dit

Nadere informatie

Acer Laptop prijzen 2010 (Blad 1 / 6)

Acer Laptop prijzen 2010 (Blad 1 / 6) Acer Laptop prijzen 2010 (Blad 1 / 6) Acer Extensa 5235- Acer Extensa 5635G- Acer Extensa 5635G- Acer Extensa 5635Z- Acer Extensa 5635Z- 901G16Mn 662G25Mn 663G32Mn 434G50Mn 444G32Mn Prijs 399 599 650 560

Nadere informatie

ACER SPIN 3 SP P6DJQ 499,00. Kenmerken VBC COMPUTERS. Artikelcode : ITACSP31451P6DJ

ACER SPIN 3 SP P6DJQ 499,00. Kenmerken VBC COMPUTERS. Artikelcode : ITACSP31451P6DJ ACER SPIN 3 SP314-51-P6DJQ Artikelcode : ITACSP31451P6DJ Acer Spin 3 SP314-51-P6DJ. Producttype: Hybride (2-in-1), Vormfactor: Convertible (Map). Processorfamilie: Intel Pentium, Processormodel: 4415U,

Nadere informatie

ASUS X75A-TY229H 425. Intel Celeron Processor 1000M (1,8 GHz) Kern Aantal cores: 2 CPU snelheid: 1800 MHz Structuur grootte: 22 nm

ASUS X75A-TY229H 425. Intel Celeron Processor 1000M (1,8 GHz) Kern Aantal cores: 2 CPU snelheid: 1800 MHz Structuur grootte: 22 nm ASUS X75A-TY229H 425 De X75 serie is uitgerust met IceCool Technologie, dit maakt uw pc-ervaring koel en comfortabel, zelfs tijdens de langste computersessies.. Verder maakt de X75 serie gebruik van SonicMastertechnologie,

Nadere informatie

Cursus Programmeren en Dataverwerking.

Cursus Programmeren en Dataverwerking. Cursus Programmeren en Dataverwerking http://hay.github.io/codecourse Vanavond (18.00-21.30) Introductierondje Algemene introductie (60-90m) Iets over bits en bytes Iets over programmeurs en programmeertalen

Nadere informatie

refurbished IPHONES aan stuntprijzen

refurbished IPHONES aan stuntprijzen SUPERSTUNT : MEDION 15,6" NOTEBOOK @ 499 nu 10 x met gratis verdubbeling van het interne geheugen tot 12 Gb en gratis SSD 128 Gb gewone 1000 Gb. 100 goedkoper dan de winkelprijs. Op = op! MEDION 15,6"

Nadere informatie

ACER CHROMEBOX CXI3 289,00. Kenmerken VBC COMPUTERS. Artikelcode : ITACCHROMEBOXCL

ACER CHROMEBOX CXI3 289,00. Kenmerken VBC COMPUTERS. Artikelcode : ITACCHROMEBOXCL ACER CHROMEBOX CXI3 Artikelcode : ITACCHROMEBOXCL Acer Chromebox Chromebox CXI3. Frequentie van processor:,8 GHz, Processorfamilie: Intel Celeron, Processormodel: 3865U. Intern geheugen: 4 GB, Intern geheugentype:

Nadere informatie

-Een stukje geschiedenis van de PC (personal computer)

-Een stukje geschiedenis van de PC (personal computer) -Een stukje geschiedenis van de PC (personal computer) De pc is bedacht in 1833 Door gebrek aan onderdelen kwam de eerst werkende PC 100 jaar later Gewicht: 35 ton (35.000 kilo!) en kamervullend. Zie de

Nadere informatie

MINIMALE SYSTEEMVEREISTEN

MINIMALE SYSTEEMVEREISTEN MINIMALE SYSTEEMVEREISTEN AUTODESK PRODUCTEN I DEAS ENGINEERED i-theses bvba T +32 (0)52 45 72 62 BTW BE 0462 404 641 F +32 (0)52 45 72 63 RPR Dendermonde Haststraat 1 info@i-theses.com Fortis 293-0191620-03

Nadere informatie

Vakgroep CW KAHO Sint-Lieven

Vakgroep CW KAHO Sint-Lieven Vakgroep CW KAHO Sint-Lieven Objecten Programmeren voor de Sport: Een inleiding tot JAVA objecten Wetenschapsweek 20 November 2012 Tony Wauters en Tim Vermeulen tony.wauters@kahosl.be en tim.vermeulen@kahosl.be

Nadere informatie

Systemen Folder. De prijzen die in deze folder staan vermeld zijn incl. Btw en startklaar geleverd en excl. arbeid en voorrijkosten op locatie.

Systemen Folder. De prijzen die in deze folder staan vermeld zijn incl. Btw en startklaar geleverd en excl. arbeid en voorrijkosten op locatie. Systemen Folder Dit is onze systemen folder, hierin vindt u verschillende merken maar altijd met minimaal 2 jaar garantie. Deze garantie is op "hardware" en wij geven deze garantie aan "huis". De prijzen

Nadere informatie

3D systemen-op-chip. Het 3D-technologielandschap. Semiconductor technology & processing

3D systemen-op-chip. Het 3D-technologielandschap. Semiconductor technology & processing Semiconductor technology & processing 3D systemen-op-chip Kleinere, goedkopere en krachtigere systemen door een slimme onderverdeling van het circuit. 3D-integratie is de laatste jaren geëvolueerd naar

Nadere informatie

ASUS ZENBOOK S UX391UA-EG030T-BE 1 249,00. Kenmerken PPC SOLUTIONS BVBA. Artikelcode : ITASUX391UAEG03

ASUS ZENBOOK S UX391UA-EG030T-BE 1 249,00. Kenmerken PPC SOLUTIONS BVBA. Artikelcode : ITASUX391UAEG03 ASUS ZENBOOK S UX391UA-EG030T-BE Artikelcode : ITASUX391UAEG03 ASUS ZenBook S UX391UA-EG030T-BE. Producttype: Notebook, Vormfactor: Clamshell. Processorfamilie: Intel 8ste generatie Core i7, Processormodel:

Nadere informatie

Flex_Rooster WERKBOEK. INTRODUCTIE iseries. Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen.

Flex_Rooster WERKBOEK. INTRODUCTIE iseries. Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen. Flex_Rooster WERKBOEK INTRODUCTIE iseries Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen. ICS Opleidingen Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt

Nadere informatie

hardware - antwoorden

hardware - antwoorden 2015 hardware - antwoorden F. Vonk versie 3 24-11-2015 inhoudsopgave hardware... - 2 - moederbord... - 3 - CPU... - 6 - RAM... - 7 - hardware architectuur (verdieping)... - 8 - Dit werk is gelicenseerd

Nadere informatie

Minimale eisen voor de computer om 3D-materiaal op een projector van BenQ te kunnen afspelen:

Minimale eisen voor de computer om 3D-materiaal op een projector van BenQ te kunnen afspelen: 3D-materiaal op een projector van BenQ bekijken: Uw projector van BenQ ondersteunt het afspelen van drie-dimensionaal (3D) materiaal dat is overgebracht via D-Sub, Component, HDMI, Video, en S-Video. U

Nadere informatie

HUAWEI MATEBOOK X PRO 1 699,00. Kenmerken. Proline Systems. Artikelcode : ITHUMBXPROW29A

HUAWEI MATEBOOK X PRO 1 699,00. Kenmerken. Proline Systems. Artikelcode : ITHUMBXPROW29A HUAWEI MATEBOOK X PRO Artikelcode : ITHUMBXPROW29A Huawei MateBook X Pro. Producttype: Notebook, Vormfactor: Clamshell. Processorfamilie: Intel 8ste generatie Core i7, Processormodel: i7-8550u, Frequentie

Nadere informatie

Computerarchitectuur. App. B. Review of Memory Hierarchy

Computerarchitectuur. App. B. Review of Memory Hierarchy Computerarchitectuur App. B. Review of Memory Hierarchy Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Caching De memory wall is een zeer groot probleem dat vraagt om oplossingen. De gebruikelijke oplossing is

Nadere informatie

Microcontrollers Week 1 Introductie microcontroller Jesse op den Brouw INLMIC/2014-2015

Microcontrollers Week 1 Introductie microcontroller Jesse op den Brouw INLMIC/2014-2015 Microcontrollers Week 1 Introductie microcontroller Jesse op den Brouw INLMIC/2014-2015 Computersysteem Een systeem dat rekenkundige operaties, data manipulaties en beslissingen kan uitvoeren, aan de hand

Nadere informatie

CLIPS en het Rete-algoritme. Productieregels in CLIPS. Feiten. Productiesysteem (voorbeeld)

CLIPS en het Rete-algoritme. Productieregels in CLIPS. Feiten. Productiesysteem (voorbeeld) CLIPS en het Rete-algoritme CLIPS: acroniem voor C Language Integrated Production System Verwant aan OPS5 (Carnegie-Mellon University), en gebaseerd op ART (Artificial Reasoning Tool) Ontwikkeld door Lyndon

Nadere informatie

MICROSOFT SURFACE GO MHN ,00. Kenmerken X-COM BVBA. Artikelcode : ITMSSUMHN00003

MICROSOFT SURFACE GO MHN ,00. Kenmerken X-COM BVBA. Artikelcode : ITMSSUMHN00003 MICROSOFT SURFACE GO MHN-00003 Artikelcode : ITMSSUMHN00003 Microsoft Surface Go. Beeldschermdiagonaal: 25,4 cm (10"), Resolutie: 1800 x 1200 Pixels, Display technologie: IPS. Interne opslagcapaciteit:

Nadere informatie

LENOVO THINKCENTRE M720S 10ST0030MB 699,00. Kenmerken DICOMP NV. Artikelcode : ITLNM720S

LENOVO THINKCENTRE M720S 10ST0030MB 699,00. Kenmerken DICOMP NV. Artikelcode : ITLNM720S LENOVO THINKCENTRE M720S 10ST0030MB Artikelcode : ITLNM720S Lenovo M720. Frequentie van processor: 2,8 GHz, Processorfamilie: Intel 8ste generatie Core i5, Processormodel: i5-8400. Intern geheugen: 8 GB,

Nadere informatie

Voorbeeldtentamen Inleiding programmeren (IN1608WI), Oktober 2003, , Technische Universiteit Delft, Faculteit EWI, Afdeling 2.

Voorbeeldtentamen Inleiding programmeren (IN1608WI), Oktober 2003, , Technische Universiteit Delft, Faculteit EWI, Afdeling 2. Voorbeeldtentamen Inleiding programmeren (IN1608WI), Oktober 2003, 14.00-15.30, Technische Universiteit Delft, Faculteit EWI, Afdeling 2. Dit tentamen bestaat uit twee delen. Deel 1 (14.00-14.45, gesloten

Nadere informatie

Hardware specialisatie. Sessie: Systeemoptimalisatie

Hardware specialisatie. Sessie: Systeemoptimalisatie Hardware specialisatie Sessie: Systeemoptimalisatie Overzicht > Inleiding < Hardware Optimalisatie Software Optimalisatie Diagnose- en tuningsoftware Inleiding Waarom optimaliseren? o Oudere hardware sneller

Nadere informatie

méér voor minder geld!

méér voor minder geld! 10 x MEDION notebook @ 399 notebookpromotie met laatste nieuwe Intel multi core processor en SUPERSNELLE SSD SCHIJF 128 Gb + EXTRA INTERNE HARDE SCHIJF VAN 500 Gb! nu 10 x ter beschikking met verhoging

Nadere informatie

Hoofdstuk 7. Computerarchitectuur

Hoofdstuk 7. Computerarchitectuur Hoofdstuk 7 Computerarchitectuur 1 controlebus CPU MEMORY I/O databus adresbus Figuur 71 Schematische opbouw van een computersysteem 8 Figuur 72 Een busverbinding Buslijn Out E A In Out E B In Out E C

Nadere informatie

Acer TravelMate P278-M-38J2. Productinformatie. Afdrukdatum: ARTIKELNUMMER FABRIKANTNUMMER NX.VBPEH.026 FABRIEKSGARANTIE

Acer TravelMate P278-M-38J2. Productinformatie. Afdrukdatum: ARTIKELNUMMER FABRIKANTNUMMER NX.VBPEH.026 FABRIEKSGARANTIE Acer TravelMate P278-M-38J2 ARTIKELNUMMER FABRIKANTNUMMER 55826 NX.VBPEH.026 FABRIEKSGARANTIE Pickup and return (24 maanden) EXTRA INFORMATIE Buitenlands model. Er kunnen afwijkende garantiebepalingen

Nadere informatie

HP PRODESK 400 G3 899,00. Kenmerken PPC SOLUTIONS BVBA. Artikelcode : ITHP1EX82EA

HP PRODESK 400 G3 899,00. Kenmerken PPC SOLUTIONS BVBA. Artikelcode : ITHP1EX82EA HP PRODESK 400 G3 Artikelcode : ITHP1EX82EA HP ProDesk ProDesk 400 G3 desktop mini pc. Frequentie van processor: 2,70 GHz, Processorfamilie: Zevende generatie Intel Core i5, Processormodel: i5-7500t. Intern

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Deel-tentamen Operating Systemen (2IN05) op vrijdag 5 oktober 2007, 9.00-10.30 uur. Het tentamen bestaat uit twee delen die apart worden

Nadere informatie

Een.NET-besturingssysteemtoolkit. Discovering Cosmos. Sijmen J. Mulder

Een.NET-besturingssysteemtoolkit. Discovering Cosmos. Sijmen J. Mulder Een.NET-besturingssysteemtoolkit Discovering Cosmos Sijmen J. Mulder Agenda Boek 1 Cosmos: a very short introduction Boek 2 Modern Operating Systems Pauze Boek 3 The Design and Implementation of the Cosmos

Nadere informatie

Hardware. Word. Anna van Kommer M3A

Hardware. Word. Anna van Kommer M3A Hardware Word Anna van Kommer M3A Inhoudsopgave Pagina Inleiding... 2 Hoofdstuk 1: Het Beeldscherm... 3 Hoofdstuk 2: De processor... 4 Hoofdstuk 3: Het geheugen... 5 Hoofdstuk 4: De harde schijf... 6 Hoofdstuk

Nadere informatie

Voorkennis: C, basiskennis microprocessoren (bij voorkeur ARM7 processor)

Voorkennis: C, basiskennis microprocessoren (bij voorkeur ARM7 processor) Real Time Operating Systems (RTOS) Voorkennis: C, basiskennis microprocessoren (bij voorkeur ARM7 processor) Kennis nodig voor: Operating systems Niveau: inleidend Diplomavoorwaarde: bachelor, schakelprogramma

Nadere informatie

Laptop Folder. April 2014

Laptop Folder. April 2014 Laptop Folder April 2014 Dit is onze laptop folder, hierin vindt u verschillende merken maar altijd met minimaal 2 jaar garantie. Deze garantie is op "hardware" en wij geven deze garantie aan "huis". De

Nadere informatie

RAM en CPU. Mute (http://mutecode.com) 1 september

RAM en CPU. Mute (http://mutecode.com) 1 september en CPU Mute (http://mutecodecom) 1 september 2015 De meeeste RAM is vluchtig Daarmee bedoelen we dat de data verloren gaat wanneer de spanning wegvalt Veel voorkomende types RAM zijn: Dynamic RAM (DRAM)

Nadere informatie

Lenovo B QR0047MH. Productinformatie. Afdrukdatum: ARTIKELNUMMER FABRIKANTNUMMER 80QR0047MH FABRIEKSGARANTIE

Lenovo B QR0047MH. Productinformatie. Afdrukdatum: ARTIKELNUMMER FABRIKANTNUMMER 80QR0047MH FABRIEKSGARANTIE Lenovo B50-10 80QR0047MH ARTIKELNUMMER FABRIKANTNUMMER 53577 80QR0047MH FABRIEKSGARANTIE Pickup and return (12 maanden) Productinformatie Design Kleur van het product Producttype Vormfactor Zwart Notebook

Nadere informatie

Applicatie-Architecturen

Applicatie-Architecturen Applicatie-Architecturen joost.vennekens@kuleuven.be http://www.cs.kuleuven.be/~joost/dn/ Programmeren in het echt! Programming in the large Deel van groter geheel! In teamverband! Open opdracht!! Inhoud:

Nadere informatie

ACER DESKTOP ASPIRE TC-780 I ,00. Kenmerken. Artikelcode : ITACTC780I9728

ACER DESKTOP ASPIRE TC-780 I ,00. Kenmerken. Artikelcode : ITACTC780I9728 ACER DESKTOP ASPIRE TC-780 I9728 Artikelcode : ITACTC780I9728 Acer Aspire TC-780. Frequentie van processor: 3 GHz, Processorfamilie: Zevende generatie Intel Core i5, Processormodel: i5-7400. Intern geheugen:

Nadere informatie

139,99. superstunt 54,99 24,99. SSD schijf SAMSUNG EVO 250 GB : 89,99 SSD schijf SAMSUNG EVO 500 GB : 139,99

139,99. superstunt 54,99 24,99. SSD schijf SAMSUNG EVO 250 GB : 89,99 SSD schijf SAMSUNG EVO 500 GB : 139,99 promoties op ALLE merken/modellen externe harde schijven. Bijvb. : MAXTOR 5 Tb (5000 Gb) USB3.0 139,99 promoties op alle micro Sd- kaarten 16 Gb klasse 10 : 4,99 / / 32 Gb klasse 10 : 9,99 64 Gb klasse

Nadere informatie

ASUS VIVOBOOK S530FA-BQ300T-BE 899,00. Kenmerken. Artikelcode : ITASS530FABQ300

ASUS VIVOBOOK S530FA-BQ300T-BE 899,00. Kenmerken. Artikelcode : ITASS530FABQ300 ASUS VIVOBOOK S530FA-BQ300T-BE Artikelcode : ITASS530FABQ300 ASUS VivoBook S5 S530FA-BQ300T-BE. Producttype: Notebook, Vormfactor: Clamshell. Processorfamilie: Intel 8ste generatie Core i7, Processormodel:

Nadere informatie

Beter, Sneller, Mooier. Processoren 12 januari 2015

Beter, Sneller, Mooier. Processoren 12 januari 2015 Beter, Sneller, Mooier Processoren 12 januari 2015 Beter! Sneller! Krachtigere CPU: maak instructies die meer doen Snellere CPU: pipeline, out-of-order execution Sneller RAM: cache meer mogelijkheden...

Nadere informatie

Minder Big data Meer AI.

Minder Big data Meer AI. Minder Big data Meer AI. Minder Big data, meer AI. Marijn uilenbroek BI & Analytics consultant Utrecht, 1 november 2016 BI&A symposium 2016 Minder Big data meer AI 2 BI&A symposium 2016 Minder Big data

Nadere informatie

APPLE MAC PRO MD878FN 3 449,00. Kenmerken. Artikelcode : AQMD878FNA

APPLE MAC PRO MD878FN 3 449,00. Kenmerken. Artikelcode : AQMD878FNA APPLE MAC PRO MD878FN Artikelcode : AQMD878FNA Apple Mac Pro. Frequentie van processor: 3,5 GHz, Processorfamilie: Intel Xeon E5 familie, Processormodel: E5-1650V2. Intern geheugen: 16 GB, Intern geheugentype:

Nadere informatie