Taal en Tongval 62,

Transcriptie

1 This contribution evaluates the role and position of Weijnen in dialectological debates about the relationships between the Netherlands in the north and Flanders in the south. This is done on the basis of the reception of Weijnen s most important works by studying the book reviews of his Flemish colleagues. It is examined how critical comments from Flemish origin were dealt with in reissues of these works and in other scientific work by Weijnen. Finally, it is investigated how Weijnen dealt with Flemish issues and phenomena in his own work. Om een antwoord te vinden op de vraag: hoe stond Weijnen tegenover het Zuiden, i.c. de Nederlands sprekende gebieden van België en hoe was de receptie van zijn werk in het Zuiden, heb ik de belangrijkste Zuidnederlandse recensies van zijn hoofdwerken gelezen en vervolgens gekeken naar de neerslag daarvan in latere drukken. In tweede instantie keek ik gericht naar de wijze waarop Weijnen in zijn werk aandacht besteedde aan het Zuiden. Vlaanderen en de relatie met de Zuidelijke Nederlanden is voor Weijnen nooit een probleem geweest. In zijn proefschrift concentreert hij zich weliswaar op de dialectgrenzen in Noord-Brabant, maar door het hele proefschrift heen zijn er verwijzingen naar het Zuiden. Met name bij de extralinguïstische onderbouwing van de uitkomsten van zijn taalgeografische onderzoekingen, gaat hij probleemloos de grens over. Heel sterk doen zich ook in N.Br. zuidelijke verschijnselen gevoelen, hoe dichter bij de grens, hoe meer natuurlijk (Weijnen 1937: 253) en het hele hoofdstuk laat een gedegen kennis van de Zuidnederlandse dialectologische literatuur zien. Hij was duidelijk een vriend van Vlaanderen. Daarvan 60

2 getuigt de buitengewoon hartelijke om niet te zeggen bijna hagiografische - biografie van de hand van Willem Pée in de feestbundel bij zijn 70ste verjaardag (Pée 1980). Uit die biografie blijkt ook duidelijk dat de jonge Weijnen een belangrijke rol speelde binnen neerlandistische organisaties en commissies. Blancquaert had hem al voor de oorlog benaderd het deel Noord-Brabant voor de Reeks Nederlandse Dialectatlassen te verzorgen; hij was vanaf de oprichting redacteur van het Vlaams-Nederlandse tijdschrift Taal en Tongval. Voor de eerste generaties van Weijnens studenten was de Vlaamse taalstrijd nog een hot item, maar de betrokkenheid bij die zaak kwam vooral van de kant van Vlaanderens grote vriend, Anton van Duinkerken, Weijnens collega proximus, professor dr. Willem Asselbergs; het was met andere woorden eerder een letterkundige aangelegenheid. De Taalstrijd kwam in de colleges van prof. Weijnen niet ter sprake, wel de meertaligheid van België en de Germaans-Romaanse taalgrens uiteraard. Voor de generatie waartoe Weijnen behoorde, lag de Vlaamse zaak ook heel gevoelig: In de belangstelling van Nederlanders voor V B (de Vlaamse Beweging, J.B.B.) en het Vlaams-nationalisme kwam van 1931 af verkoeling. In de Dietse organisaties had de opkomst van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) een verscheurend effect. De autoritaire en antidemocratische denkbeelden die in verscheidene Nederlandse en Vlaamse politieke formaties ingang vonden, vormden steeds meer een ernstige hinderpaal voor de overtuigde democraten. Bezorgdheid om de politieke ontwikkeling in Europa leidde de aandacht af van de Vlaamse problemen. Aldus de voortreffelijke Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging g (De Schryver 1998, deel 2: 2177). In diezelfde Encyclopedie (De Schryver 1998, deel 2: ) geeft Jan Goossens een prachtig portret van zijn leermeester, prof. dr. Ludovic Grootaers, en ik denk, dat wat Goossens daar zegt over zijn leermeester mutatis mutandis ook van toepassing is op de mijne: Grootaers heeft grote verdiensten gehad voor de normalisering van de Vlaamse taaltoestanden, misschien nog vooral door zijn onderwijs, waarin hij zijn studenten leerde de Vlaamse taaltoestanden afstandelijk te observeren. Ik sta daarin niet alleen, want ook Willem Pée was de gelijkenis opgevallen waar hij met genoegen vaststelde: Toon is, ofschoon een matig man wat eten en drinken betreft, ook een levensgenieter, die een lekkere schotel weet te waarderen en een heerlijk glas wijn op prijs stelt. Hij heeft 61

3 mij aan tafel dikwijls herinnerd aan onze Leuvense collega Grootaers, eveneens een fijnproever. (Pée 1980: 6). Door de oorlogsomstandigheden verscheen pas in Leuvense Bijdragen 30 (1943) Bijblad, 30 - een bespreking van Onderzoek naar de dialectgrenzen in Noord- Brabant (Weijnen 1937), tegelijk met een bespreking van De Nederlandse dialecten (Weijnen 1941). Dat nummer kwam vervolgens ook eerst na de bevrijding uit. Beide recensies zijn van de hand van Ludovic Grootaers; lovende recensies, maar niet zonder kritische opmerkingen. Over de keuze van het onderzoeksgebied, de provincie Noord-Brabant, is Grootaers heel positief en met zijn opmerking: Deze kan alleen door diegenen gecritiseerd worden, die meenen dat we onze dialectgrenzen reeds kennen; onwetenschappelijk zou zijn de grenzen te bepalen voor het onderzoek naar die grenzen gedaan is; daarom is het maar het best van de huidige provincie- of rijksgrenzen uit te gaan, zal hij zeker Weijnens promotor Van Ginneken op het oog gehad hebben. Tegen de fonetische spelling, die dicht tegen die van de standaardtaal aanleunt om het boek ook voor geïnteresseerde leken toegankelijk te maken, heeft Grootaers bezwaren, én omdat die spelling niet altijd duidelijk is én omdat de jonge doctor niet de illusie moet koesteren dat intellectueelen--nietlinguisten zijn werk zullen kunnen genieten, wat in feite een groot compliment is. Veel lof is er voor de syntheticus Weijnen. Voor de Zuidnederlanders ligt er, aldus Grootaers, nu de taak Weijnens isoglossenbundels door te trekken. Ook over De Nederlandse dialecten is Grootaers heel positief, wel moet hij ook hier meteen al vaststellen dat een deel van Weijnens doelgroep, de dialectliefhebbers, den inhoud moeilijk zal verteren, maar voor de taalkundigen is het een zeer interessante lectuur. Scherpe kritiek is er op de wijze waarop de sleeptoon is behandeld en die heeft Weijnen zeer ter harte genomen getuige de behandeling van dit verschijnsel in Nederlandse Dialectkunde e (Weijnen 1958 en 1966). Zoals bekend, publiceerde Weijnen in De Nederlandse dialecten voor het eerst zijn grote indelingskaart met 45 isoglossen; 44 en 45 betreffen de aan- of afwezigheid van de h-. Het valt op dat het h-gebied hier andere grenzen heeft dan bij Van Ginneken Onze Taaltuin 1, 379, merkt Grootaers op en toevallig komt de lijn nu iets dichter bij of beter minder ver van - de feiten, waarvan akte. 62

4 De opvolger van De Nederlandse Dialecten, het grote handboek De Nederlandse Dialectkunde e (Weijnen 1958) werd eveneens in Leuvense Bijdragen (49 (1960) Bijblad, 8-12) besproken en wel door Grootaers leerling Jan Goossens. De openingszin van deze recensie getuigt meteen al van grote waardering voor de auteur van dit handboek: Prof. Weijnen is zeker de dialectoloog met de meest uitgesproken zin voor synthese uit ons taalgebied. Naast lof is er ook kritiek, detailkritiek met betrekking tot een aantal Belgisch-Limburgse feiten. Heel wezenlijke kritiek is er met betrekking tot hoofdstuk vier, Dialectbeschrijving. Dat hoofdstuk is te lang en die overvloed van droge lectuur zou men nog met een glimlach trachten te verteren indien de schrijver erin geslaagd was werkelijk een synthetisch overzicht te geven van de ontwikkeling van de wgerm. klanken voor het hele taalgebied en van de verspreiding van allerlei verschijnselen uit de klank- en vormleer en de syntaxis. Maar in de tweede druk van 1966, die evenals de eerste, geen voorwoord heeft, waarin deze nieuwe druk wordt afgezet tegen zijn voorganger onder andere naar aanleiding van op- en aanmerkingen, is de detailkritiek bijna geheel verwerkt. 1 Het is weer Goossens die van Zuidnederlandse kant de tweede druk bespreekt. (Leuvense Bijdragen 55 (1966) Bijblad, ). Aangezien de opzet van het boek hetzelfde is gebleven, kan de recensent zich beperken tot kanttekeningen. 2 En dan komt de onvermoeibare Weijnen in 1991 met zijn Vergelijkende klankleer van de Nederlandse dialecten. Ook ditmaal is het Jan Goossens die het boek recenseert (Taal en Tongval 45 (1993), 94-95). Toen ik als jonge snaak de eerste druk van Weijnens Nederlandse dialectkunde e (1958) te recenseren kreeg, sprak ik bij alle waardering voor het geheel - een nogal negatief oordeel uit over het vierde hoofdstuk van het boek, luidt de eerste zin. Dat negatieve oordeel wordt nu gerelativeerd, want wat met recht een uitgeschreven kaartenbak genoemd mag worden, bleek in de praktijk van onderzoek en onderwijs zeer nuttig. Grote waardering is er voor de Vergelijkende klankleer, voor het eerste deel vooral vanwege de nieuwe feiten en voor het tweede deel voor de mooie synthese van het structuurgeografisch onderzoek. Samenvattend mag men stellen dat de grote werken van Weijnen in Zuid-Nederland positief zijn ontvangen, waarbij weliswaar detailkritiek geleverd wordt 1 Goossens en Weijnen verschillen van opvatting wat betreft de ontwikkeling van wgm. i > eee in Limburg (blz. 146, resp. 205 en 322 resp. 426). 2 Geschilpunt blijft de opvatting van Weijnen dat de Limburgse rekking op het conto van de sleeptoon komt. 63

5 met betrekking tot een aantal duidelijke missers of feilen, maar waarbij nooit geklaagd wordt over gebrek aan aandacht voor identieke of vergelijkbare feiten in de Zuidnederlandse dialecten, zoals Grootaers dat heel fijnzinnig laat horen in zijn recensies van het proefschrift van B. van den Berg en van Bezoen. 3 Grote waardering is er van meet af aan voor de grote overzichtskaart: Dit is tenminste een overzichtskaart die taalfeiten toont en die de gebruikers van schoolboeken en populaire uiteenzettingen in de toekomst in staat kan stellen om taallandschappen te onderkennen op grond van die feiten. (Goossens 1960: 10). Weijnen van zijn kant nam de Zuidnederlandse kritiek heel serieus. In 1952 verscheen bij het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant De dialecten van Noord-Brabant, waarin in een negental hoofdstukken een bondig overzicht wordt gegeven van die dialecten. Het is opvallend, dat zo n 15 jaar na de Dialectgrenzen de typisch Noordbrabantse studies in de literatuurlijst alle van de hand van A. Weijnen zijn. Letterlijk middenin zijn betoog, op blz. 23 stelt hij: Wij onderstrepen nu nogmaals onze conclusie: van een geïsoleerde Noordbrabantse eenheid te spreken zou een verkrachting betekenen van de tastbare taalfeiten, een Brabantse groep, het zuidelijk deel nl. van de centrale groep, bestaat wel. In de tweede bijgewerkte uitgave van 1987 blijft deze conclusie staan; in het slotwoord, En nu, in 1987 getiteld, drukt hij de kaart eeuwsel af als een vrijwel exclusief en allround Brabants woord en op de literatuurlijst prijkt naast die van Weijnen nu een groot aantal andere namen. Het is dat slotwoord dat deze heruitgave zo interessant maakt. Daarin worden vroegere stellingen of opvattingen aangevuld of genuanceerd. Zo zegt hij bijvoorbeeld over Antwerpse expansie: Zelf heb ik in mijn werken niet zo vaak op mogelijke Antwerpse expansie gewezen, al had mijn leermeester Jac. van Ginneken dit wel gedaan. Maar nu neemt hij getroffen door een aantal studies van zijn leerling Jan Stroop, die zelfs een kampioen van zulk een (=Antwerpse) invloed wordt genoemd, een ruimer standpunt in. Zijn betoog eindigt met een 3 Grootaers vindt het een prachtige ontdekking van Van den Berg dat de grenzen van het leer- en duk-gebied ongeveer samenlopen. Ons in het Zuiden interesseert echter nog in hoogere mate de klankgeographische parallel namelijk het onderzoek van de r-verbindingen (in een woord als kerstmis). s Bezoen had naar zijn mening met weinig moeite nog veel meer kunnen meedeelen, gezien de vele overeenkomsten met het Zuiden. 64

6 hem zo n typerende opmerking: Toch past wat hij (Jan Stroop) over spieker en nagel opmerkt, eerder in een expansie- dan in een immigratie-theorie. (Weijnen 1987: 73-74). Jan Stroop verklaart die invloed zowel door expansie als door immigratie. In alle contacten bleef hij de leermeester. Zijn lezing De rijksgrens tussen België en Nederland als taalgrens in de dialecten (Weijnen 1958) begint Weijnen als volgt: Toen mijn Onderzoek naar de dialectgrenzen in Noord-Brabant verscheen, is mij van bevriende zijde er een verwijt van gemaakt, dat ik mijn enquête precies bij de rijksgrens had laten ophouden, want zo schreef de criticus - aan weerszijden van deze grens woonde precies hetzelfde volk. Hij gebruikt deze anonieme opmerking om in te gaan op het probleem van de moderne landsgrenzen en verdedigt zijn werkwijze tenslotte door te wijzen op het feit dat Blancquaert voor zijn RND geen taallandschappen koos maar uitsluitend rechthoekig begrensde gebieden, zijn atlas [vormt] een van de kostelijkste wapenen van ons taalkundig arsenaal (Weijnen 1958: 4). Maar had Grootaers in de in paragraaf 3 genoemde recensie het doortrekken van de isoglossen over de landsgrens niet juist als een opdracht gezien voor de Zuidnederlandse dialectologie? In deze lezing is er ook grote aandacht voor de Limburgse situatie, waarbij het oude graafschap Vlaanderen zijn pendant krijgt in het oude graafschap Loon. Zuidelijk Nederlands in het algemeen en in het bijzonder van De Rooij en Berns (1972) borduurde in feite door op dit thema en liet zien hoe die staatsgrens een echte taalgrens werd en hoe in de woordenschat het oude hertogdom ook nog wel een eenheid vertoonde, waarbij men zich echter niet mocht laten misleiden door enkel het Brabantse kaartbeeld, maar dit moest bekijken binnen het gehele taalgebied. Die bevestiging was uiteindelijk een eerbetoon aan hun promotor, want al werd er niet echt iets nieuws gevonden, toch merkte Jaap de Rooij aan het slot van zijn voordracht op, een bevestiging van het reeds bekende is in ieder geval een compliment aan zijn voorgangers (De Rooij en Berns 1972: 18). Onderzoek (Weijnen 1937) toonde al dat grote Brabantse complex, dat over k de staatsgrens heenreikt en dat, in latere studies, zoals reeds opgemerkt, meer uitgewerkt en verfijnd werd. Het was daarom niet moeilijk het gebied van het 65

7 Woordenboek van de Brabantse Dialecten uit te breiden naar het Zuiden. De Voorlopige inleiding op het WBD (Weijnen en Van Bakel 1967: 7) noemt de provincie Noord-Brabant, zonder Antwerpen en Vlaams-Brabant zelfs een dwaas studieterrein. Maar voegt daar wel aan toe: Een taallandschap is, bepaald als het wordt door factoren van de meest uiteenlopende aard, een dusdanig gecompliceerde grootheid dat geen enkel criterium te vinden is aan de hand waarvan men [tot] een volkomen bevredigende afbakening zou kunnen geraken. De voorgeschiedenis van wat uiteindelijk het Woordenboek van de Limburgse Dialecten (WLD) zou worden is lang en veel ingewikkelder dan die van het WBD. Het gemak waarmee Weijnen in 1960 de knoop doorhakte en begon aan een de beide Limburgen omvattend dialectwoordenboek zegt veel over zijn positie in Noord en Zuid. Ik wil daar nu niet verder op ingaan, maar wel wil ik wijzen op de enorme verrijking die deze beslissing voor beide woordenboekprojecten heeft betekend. aldus de openingszin van het tien jaar geleden verschenen Oude Woordlagen in de zuidelijk-centrale dialecten (Weijnen 1999), kwam bij de negentigjarige geleerde de gedachte op nog eens naar het geheel der zo genoemde Brabantse dialecten te kijken en wel speciaal met betrekking tot de gelaagdheid van de dialectwoordenschat. Tussen Antwerpse en Vlaamse expansie (resp. hoofdstuk 10 en 12) verschijnt in dit boek als hoofdstuk 11 Brabantse consistentie e (cursief van mij JBB). Een nieuwe term, die nadat in het hele hoofdstuk voorbeelden van Brabantse expansie zijn aangehaald, aan het einde verklaard wordt: Wat hier met Brabantse consistentie bedoeld wordt, sluit aan bij wat Schirmunski (1962: ) verdieping van dialectgrenzen genoemd heeft. (Weijnen 1999: 87). Weijnen verwijst in dit hoofdstuk naar de kritische behandeling van de Brabantse expansie in Weijnen (1966: par. 151). Geen van de daar gegeven voorbeelden komt in dit hoofdstuk aan de orde, maar de kwestie trechter/trefter, r hij duget, spuwen, schort en rijerr hadden al vroeger op verschillende plaatsen zijn aandacht getrokken, o.a. als Romeinse invloed (Weijnen 1937: kaart 40 en 104, Weijnen 1966: 416 en 417), bij de de behandeling van de persoonsuitgangen van het werkwoord (Weijnen 1966: 288), bij de behandeling van de wgm. w en u (Weijnen 1966: 259) en bij de beschrijving van de Meierijse kern in de paragraaf Zuidelijk Centrale dialecten (Weijnen 1966: 444). Maar er zijn dialectkaarten waarop een beeld naar voren komt dat vrij duidelijk in overeenstemming is met de omgrenzing van het oude hertogdom Brabant (Weijnen 1999: 84), waarmee 66

8 dan toch deze consistentie benadrukt wordt. Weijnen staat niet tussen Noord en Zuid, maar er middenin. Op drie plaatsen wordt in Weijnen (1974), dat de bovenstaande titel draagt, aandacht besteed aan de Zuidnederlandse situatie. Allereerst wordt de vraag gesteld: bestaat er een afzonderlijk Zuidnederlands Beschaafd? (Weijnen 1974: 12). Het antwoord wordt ontleend aan Goossens De Belgische uitspraak van het Nederlands (Ntgg. 66 (1973), ): een specifiek zuidelijke variant [wordt...] geleidelijk genormeerd. Vervolgens komen de verschillende standpunten van Zuidnederlandse taalkundigen aan de orde (Weijnen 1974: 16); de belangrijkste deskundigen van dat moment, Pauwels, Pée en Goossens komen aan het woord, en tenslotte nog een enkel woord over het zuidelijk element. Anders dan De Vooys (1970) in zijn Geschiedenis of Geerts (1975) en de voorgangers, is er hier geen aandacht voor de grote invloed van de Zuidnederlandse inwijkelingen na de val van Antwerpen, maar eerder en dan nogal impliciet, vooral voor de oude banden en de hardnekkigheid van bepaalde Zuidnederlandse verschijnselen, zoals de zegepraal van zullen en het onklankwettige vocalisme van schede en veeg. Ideeën die hier nog bescheiden gelanceerd werden, kregen een brede en diepgaande uitwerking in Goossens (2008). Er zijn uitspraken die je om een of andere reden altijd bijblijven, één daarvan is: Pas nu kan de lezer met vrucht het duidelijke boekje raadplegen: Structurele factoren in de Historische Grammatica van het Nederlands door Prof. Dr. A. Weijnen., zo luidt de slotnoot in A. van Loey (1968). Is er een mooier compliment mogelijk uit de mond van de collega die vanaf de zesde druk als bewerker van Schönfeld optrad? In Van Duinkerkens exemplaar van de eerste druk van Dialectkunde 4 staan geen potloodaantekeningen, er lag één klein briefje tussen bladzijde 172 en 173, met aantekeningen in zijn bekende kriebelschrift, die niet van belang zijn. In september 1961 had hij met zijn collega Weijnen een rondreis door Frans-Vlaanderen, een cultuurhistorische terreinverkenning gemaakt. Hij berichtte erover 4 Dat exemplaar is in mijn bezit. 67

9 in Ons Erfdeel (Van Duinkerken 1962: 6-9): Mijn reisgezel, die zich vooral met dialectstudie bezig houdt en hier een degelijk boek over geschreven heeft, was er vooral op uit om de kenmerken van de gewestelijke streektalen vast te leggen. In Weijnens bibliografie heb ik over deze reis niets aangetroffen; wellicht vond hij hier alleen maar een bevestiging van wat hij uit de vakliteratuur al kende. Asselbergs heeft in ieder geval goed naar hem geluisterd, getuige zijn verslag, waarvan ik het volgend statement de lezer niet wil onthouden. Na vastgesteld te hebben, dat op de markt te Wormhout iedereen Frans sprak ze hoorden alleen dat twee oude boeren afscheid van elkaar namen met enkele woorden Vlaams - schrijft hij: Wij stelden dit vast zonder het te willen betreuren of toejuichen. Wij voelden ons niet belast met een apostolische zending om de nederlandse taal te verbreiden in Frans-Vlaanderen. Wij reisden als belangstellende vreemdelingen. (Van Duinkerken 1962: 7). De belangstellende vreemdeling is helemaal afwezig in, wat dan wel niet zijn sterkste werk is, maar waarvan B. van den Berg opmerkte: Het biedt in hoofdzaak een plezierig leesbare samenvatting van wat tot 1974 over de geschiedenis van het ABN geschreven is (NTgg. 68 (1975): 334): Het Algemeen Beschaafd Nederlands historisch beschouwd. Daar ontmoeten we, met name in de delen die handelen over de taaltoestand in Zuid-Nederland, iemand met in de eerste plaats kennis van zaken, maar ook met een meevoelend hart; zie paragraaf 8. Weijnens minutieuze aandacht voor de taalfeiten en tegelijkertijd zijn vermogen tot synthetiseren maakten hem tot de dialectoloog die van meet af aan een zuiver oog had voor de taalgeografische verhoudingen binnen het hele Nederlandse taalgebied. Zijn Zuidnederlandse collega s hebben al vroeg zijn autoriteit erkend en hem altijd hogelijk gewaardeerd. Bibliografie BERG, BEREND VAN DEN (1938). Oude tegenstellingen op Nederlands taalgebied [Proefschrift Leiden]. Leiden, M. Dubbeldeman. BERG, BEREND VAN DEN (1975). Bespreking van A.Weijnen, Het Algemeen Beschaafd Nederlands historisch beschouwd. In: De Nieuwe Taalgids 68, 334. BEZOEN, HERMAN L. (1938). Klank- en Vormleer van het dialect der Gemeente Enschede e [Proefschrift Amsterdam]. Leiden, E.J. Brill. 68

10 DUINKERKEN, ANTON VAN (1962). Rondreis in Frans-Vlaanderen. In: Ons Erfdeel VI.2, 6-9. GEERTS, GUIDO (1975). Voorlopers en varianten van het Nederlands. Leuven, ACCO. GOOSSENS, JAN (1960). Boekbespreking van A. Weijnen, Nederlandse Dialectkunde. In: Leuvense Bijdragen 49 Bijblad, GOOSSENS, JAN (1966). Boekbespreking van A. Weijnen, Nederlandse Dialectkunde. Tweede druk. In: Leuvense Bijdragen 55 Bijblad, GOOSSENS, JAN (1993). Boekbespreking van A. Weijnen, Vergelijkende Klankleer van de Nederlandse Dialecten. In: Taal en Tongval 45, GOOSSENS, JAN (2008). Dialectgeografische grondslagen van een Nederlandse taalgeschiedenis. In: Handelingen van de Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie 80, GROOTAERS, LUDOVIC (1943). Boekbespreking van A. Weijnen, Onderzoek naar de dialectgrenzen in Noord-Brabant en De Nederlandse Dialecten. In: Leuvense Bijdragen 30 Bijblad, LOEY, ADOLPH VAN (1968). Inleiding tot de historische klankleer van het Nederlands. Zutphen, Thieme. PÉE, WILLEM (1980). Biografie van Professor Dr. A. Weijnen. In: Kruijsen, Joep (red.), Liber Amicorum Weijnen. Een bundel opstellen aangeboden aan Prof. Dr. A. Weijnen bij zijn zeventigste verjaardag. Assen, Van Gorcum, 1-7. ROOIJ, JAAP DE EN JAN B. BERNS (1972). Zuidelijk Nederlands in het algemeen en in het bijzonder. Amsterdam, Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij. [Bijdragen en Mededelingen der Dialecten-Commissie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen 43]. SCHIRMUNSKI, VIKTOR M. (1962). Deutsche Mundartkunde. Aus dem Russischem übersetzt und wissenschaftlich bearbeitet von W. Fleischer. Berlin, Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin. [Veröffentlichungen des Instituts für deutsche Sprache und Literatur, r 25]. 69

11 SCHRYVER, REGINALD DE ET AL. (RED.) (1998). Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging. Drie delen. Tielt, Lannoo. VOOYS, C.G.N. DE (1970). Geschiedenis van de Nederlandse taal. Groningen, Wolters-Noordhoff. (1937). Onderzoek naar de dialectgrenzen in Noord-Brabant in aansluiting aan geographie, geschiedenis en volksleven [Proefschrift Nijmegen]. Fijnaart, in eigen beheer. (1941). De Nederlandse Dialecten. Groningen-Batavia, Noordhoff. (1957). De rijksgrens tussen België en Nederland als taalgrens in de dialecten. In: Weijnen, Antoon A. en Frans van Coetsem, De rijksgrens tussen België en Nederland als taalgrens. Amsterdam, Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij, [Bijdragen en Mededelingen der Dialecten-Commissie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen XVIII]. (1958). Nederlandse Dialectkunde. Assen, Van Gorcum. Tweede druk: (1974). Het Algemeen Beschaafd Nederlands historisch beschouwd. Assen, Van Gorcum [Nederlandse Taalgeschiedenis door Prof. Dr. A.A. Weijnen, IV]. (1987). De Dialecten van Noord-Brabant. Tweede bijgewerkte uitgave. s-hertogenbosch, Het Noordbrabants Genootschap [Eerste druk 1952]. (1991). Vergelijkende klankleer van de Nederlandse dialecten. s-gravenhage, SDU Uitgeverij. [Aan het woord 5]. (1999). Oude Woordlagen in de zuidelijk-centrale dialecten. Amsterdam, Meertens Instituut. [Publicaties van het Meertens Instituut 30]. EN JAN VAN BAKEL (1967). Voorlopige inleiding op het Woordenboek van de Brabantse Dialecten. Assen, Van Gorcum. 70