Gemeente Loon op Zand (Noord-Brabant)

Transcriptie

1 Rapportage behorende bij het project: Archeologisch bureau- en karterend booronderzoek Loonse Molenstraat (ong) te Loon op Zand Gemeente Loon op Zand (Noord-Brabant) Opdrachtgever Verhoeven Milieutechniek BV Van Voordenpark KP Zaltbommel Projectnummer P Datum 10 augustus 2012 Pagina s 19 Versie 1 Status Definitief Archiefcode P rp.0101 LWM Ewislaan 12 Opsteller Drs. T. Nales 1852 GN Heiloo Controle Ing. J. Siebeling info@bureaulwm.nl Vrijgave Drs. A.A. Kerkhoven (Senior KNA archeoloog) internet

2 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 0 van 19 Inhoudsopgave 0 Samenvatting Inleiding Aard en doel van het onderzoek Afbakening plan- en onderzoeksgebied Consequenties toekomstig gebruik Beleidskader Bodem en geomorfologie 6.1 Landschapsgenese Geomorfologie Bodem en grondwater Archeologische waarden Huidig gebruik, historische situatie en bodem-verstoring Gespecificeerde archeologische verwachting Resultaten booronderzoek 10.1 Onderzoeksmethodiek Bodemopbouw en lithologie Archeologisch indicatoren Interpretatie Beantwoording onderzoeksvragen Conclusies en advies Geraadpleegde bronnen...19 Bijlagen 1 Cultuurhistorische Waardenkaart van de provincie Noord-Brabant 2 Archeologische waardenkaart (waarnemingen, archeologische monumenten, IKAW) 3 Geomorfologische kaart van Nederland 4 Bodemkaart van Nederland 5 Actueel Hoogtebestand Nederland 1 (AHN1) 6 Boorpuntenkaart 7 Boorstaten 8 Foto s boringen 9 Afkortingen uit de boorstaten (conform NEN 5104)

3 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 1 van 19 0 Samenvatting In opdracht van Verhoeven Milieutechniek heeft LWM in juli 2012 een archeologisch vooronderzoek uitgevoerd in een plangebied aan de Loonse Molenstraat in Loon op Zand (gemeente Loon op Zand). De aanleiding voor het onderzoek is de aanvraag van een omgevingsvergunning ten behoeve van de nieuwbouw van een woning in het plangebied in het kader van een Ruimte-voor-Ruimte regeling. Bij de nieuwbouw zal grondverzet plaatsvinden, waardoor de bodem en daarmee eventueel aanwezige archeologische resten in het gebied kunnen worden verstoord. Certificering Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met, en onder leiding en certificering van, Zabra archeologie en Transect Archeologie. Transect beschikt over een opgravingsvergunning voor booronderzoek ex artikel 45 van de Monumentenwet, verleend door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE). Op basis van het vooronderzoek zijn de volgende conclusies te trekken: Op basis van het bureauonderzoek is vastgesteld dat voor het plangebied een hoge verwachting geldt op de aanwezigheid van archeologische resten uit de periode Laat Paleolithicum tot en met de Late Middeleeuwen. Deze verwachting is gebaseerd op de landschappelijke ligging van het plangebied op de overgang van een dekzandrug naar een lager gelegen vlakte en op het voorkomen van hoge zwarte enkeerdgronden in het plangebied. Op basis van historisch kaartmateriaal is vastgesteld dat het plangebied vermoedelijk altijd onbebouwd is geweest. Het oudst geraadpleegde kaartmateriaal van het plangebied uit het begin van de 19e eeuw laat ter plaatse van het plangebied akkerland zien. Ook op jonger kaartmateriaal staat geen bebouwing aangegeven, waardoor voor de Nieuwe tijd daarom een lage verwachting op het aantreffen van archeologische (nederzettings)resten bestaat. In de ondergrond van het plangebied liggen nog deels intacte dekzandafzettingen, waarin archeologische indicatoren aangetroffen zijn. Het betreft hier houtskool en scherfmateriaal uit de periode Late Bronstijd-IJzertijd. Het intact gebleven dekzand wordt aangetroffen op een diepte tussen 45 en 75 cm Mv. Er is geen esdek aanwezig in het plangebied. In het plangebied is boven deze diepte de bodem door bodemingrepen verstoord geraakt. Vermoedelijk is een eventuele vindplaats wel enigszins aangetast, maar niet volledig verstoord. Concluderend geldt een hoge verwachting voor het aantreffen van archeologische vindplaatsen voor de periode Neolithicum Late Middeleeuwen. Deze verwachting is met name gebaseerd op de aanwezigheid van een zodanig intacte ondergrond, dat grondsporen (indien aanwezig) in ieder geval nog te herkennen zouden zijn. Voor de periode Laat-Paleolithicum en Mesolithicum kan de verwachting worden bijgesteld naar laag, aangezien deze indien aanwezig - vermoedelijk zullen zijn aangetast. Voor de Nieuwe tijd bestond op basis van het bureauonderzoek reeds een lage archeologische verwachting.

4 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 2 van 19 Advies Geadviseerd wordt om graafwerkzaamheden in het plangebied zoveel mogelijk te beperken en het ontwerp van de nieuwe inrichting zodanig aan te passen, dat de oorspronkelijke bodemopbouw (en daarmee de aanwezige archeologie) onder het nieuw te realiseren gebouw behouden blijft. Mocht in het kader van de realisatie blijken dat dit niet mogelijk is, dan verdient het de aanbeveling waarderend archeologisch onderzoek uit te voeren. Het verdient aanbeveling het waarderend onderzoek uit te voeren door middel van proefsleuven. Door dergelijk onderzoek kunnen uitspraken worden gedaan met betrekking tot de kwaliteit, aard, datering en conservering van een (of meerdere) vindplaats(en) en kan bepaald worden in hoeverre deze behoudenswaardig is (zijn). Voor dergelijk onderzoek dient de werkwijze te worden vastgelegd in een Programma van Eisen (PvE), dat door de gemeente Loon op Zand dient te worden beoordeeld en goedgekeurd.

5 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 3 van 19 1 Inleiding In opdracht van Verhoeven Milieutechniek heeft LWM in juli 2012 een archeologisch vooronderzoek uitgevoerd in een plangebied aan de Loonse Molenstraat in Loon op Zand (gemeente Loon op Zand). De aanleiding voor het onderzoek is de aanvraag van een omgevingsvergunning ten behoeve van de nieuwbouw van een woning in het plangebied in het kader van een Ruimte-voor-Ruimte regeling. Bij de nieuwbouw zal grondverzet plaatsvinden, waardoor de bodem en daarmee eventueel aanwezige archeologische resten in het gebied kunnen worden verstoord. Het plangebied ligt in het bestemmingsplangebied Buitengebied Op het te onderzoeken perceel ligt een dubbelbestemming waarde archeologie. Dit betekent dat in het kader van de aanvraag van de omgevingsvergunning een archeologisch vooronderzoek is vereist. Het onderzoek is uitgevoerd in overeenstemming met de eisen van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.2.

6 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 4 van 19 2 Aard en doel van het onderzoek Het archeologisch vooronderzoek bestaat uit een gecombineerd onderzoek, te weten een archeologisch Bureauonderzoek (BO) en een Inventariserend Veldonderzoek (IVO), karterende fase. Het Inventariserend Veldonderzoek is uitgevoerd in de vorm van een booronderzoek (IVO-O). Het doel van het archeologisch bureauonderzoek is het specificeren van de archeologische verwachting, dat wil zeggen het aan de hand van beschikbare en nieuwe informatie over de archeologie, cultuurhistorie, geomorfologie, bodemkunde en grondgebruik, bepalen van de kans dat binnen het plangebied archeologische resten kunnen voorkomen. Het doel van het inventariserend veldonderzoek is het toetsen en waar mogelijk bijstellen van de gespecificeerde archeologische verwachting, door middel van waarnemingen ter plekke van het plangebied. Het onderzoek probeert hiermee aan de hand van feitelijke informatie antwoord te geven op de volgende vragen: Is er sprake van bodemlagen waarin archeologische waarden kunnen voorkomen? Zijn deze bodemlagen intact (en is de archeologie intact)? Hoe diep liggen deze bodemlagen en dus: in hoeverre zijn deze gevoelig voor de voorgenomen bodemingrepen? Zijn er aanwijzingen dat er ook daadwerkelijk archeologische waarden liggen (vondsten, afwijkingen in de bodemgelaagdheid, e.d.) en uit welke periode(s) dateren deze? Wat is de aard van de betreffende archeologische waarden? Wat is de verwachte fysieke kwaliteit van archeologische waarden in het Het resultaat van het archeologisch vooronderzoek is dit rapport met een conclusie omtrent het risico dat eventueel aanwezige archeologische waarden in het plangebied worden verstoord als gevolg van de voorgenomen plannen. Op basis van dit rapport kan het bevoegd gezag een beslissing nemen in het kader van de planprocedure. Het rapport bevat waar mogelijk gegevens over de aan- of afwezigheid, aard, omvang, ouderdom, gaafheid, conservering en (relatieve) kwaliteit van archeologische waarden. Het bureauonderzoek is uitgevoerd conform protocol 4002 van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, versie 3.2 (KNA 3.2). In dit kader is onder andere het centraal Archeologisch Informatiesysteem (ARCHIS-2) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) geraadpleegd, waarin Archeologische MonumentenKaart (AMK) en de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) zijn opgenomen. Aanvullende (cultuur)historische informatie is verkregen uit divers voorhanden historisch kaartmateriaal. Om inzicht te krijgen in de opbouw en ontwikkeling van het landschap zijn onder andere de bodemkaart en beschikbaar geologisch-geomorfologisch kaartmateriaal geraadpleegd. Deze informatie is aangevuld met relevante informatie uit achtergrondliteratuur. Het inventariserend veldonderzoek is uitgevoerd conform protocol 4003 van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie versie 3.2 (KNA 3.2). Het bureauonderzoek en verkennend booronderzoek zijn uitgevoerd in samenwerking met, en onder leiding van, Transect & Zabra Archeologie. Transect beschikt over een opgravingsvergunning voor booronderzoek ex artikel 45 van de Monumentenwet.

7 Project Opdrachtgever Projectplaats : Archeologisch bureau- en karterend booronderzoek Loonse Molenstraat : Verhoeven Milieutechniek : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand 3 Afbakening plan- en onderzoeksgebied Gemeente Loon op Zand Plaats Loon op Zand Toponiem Loonse Molenstraat (ong.) Kaartblad 44H Centrumcoördinaat / Projectnummer: P Versie 1, 10 augustus 2012 Pagina 5 van 19 Binnen het archeologisch bureauonderzoek wordt onderscheid gemaakt in het plangebied en het onderzoeksgebied. Het plangebied (Figuur 1) is het gebied waarin de geplande bodemingrepen zullen plaatsvinden. Het onderzoeksgebied omvat het plangebied en een deel van het direct omringende gebied en wordt bij het onderzoek betrokken om tot een beter inzicht te komen in de archeologische en bodemkundige situatie in het plangebied. Het onderzoeksgebied beslaat het plangebied en het omringende gebied, binnen een straal van circa 500 meter. Ten tijde van het onderzoek was het plangebied onbebouwd en in gebruik als grasland. Het plangebied heeft een oppervlakte van circa m2. De oostgrens van het plangebied wordt gevormd door de Loonse Molenstraat en de noordgrens door de Ruilverkavelingsweg. De overige begrenzingen van het plangebied zijn gebaseerd op de planvorming en terug te vinden in Bijlage 6. Figuur 1 Globale ligging van het plangebied (aangegeven met rode pijl)

8 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 6 van 19 4 Consequenties toekomstig gebruik Kader Planvorming Bodemverstorende werkzaamheden Omgevingsvergunning Nieuwbouw van een woning Graafwerkzaamheden ten behoeve van de bouwput, de aanleg van infrastructuur en nutsvoorzieningen In het plangebied is de nieuwbouw van een woning voorzien. Er zijn nog geen concrete plantekeningen beschikbaar, waardoor niet bekend is waar en in hoeverre graafwerkzaamheden in het plangebied zullen plaatsvinden. Ook is niet bekend of er kelders onder de bebouwing zullen worden aangelegd, waardoor de graafwerkzaamheden ten behoeve van de nieuw te bouwen woning naar verwachting beperkt blijven tot circa 1,0 m Mv.

9 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 7 van 19 5 Beleidskader Onderzoekskader Beleidskader Onderzoeksgrens Omgevingsvergunning Bestemmingsplan 100 m2 en dieper dan 50 cm -Mv In 1992 heeft Nederland het Europees Verdrag inzake de bescherming van het archeologisch erfgoed ondertekend; ook wel het Verdrag van Malta of Valletta genoemd, naar het eiland en de plaats waar het is ondertekend. Het Verdrag is in 1996 geratificeerd en op 1 september 2007 via de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (Wamz) geïmplementeerd. De Wamz is een wijzigingswet en omvat een wijziging van de Monumentenwet 1988, de Wet Milieubeheer en de Ontgrondingenwet. Vanuit de Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) bestaat sindsdien een verplichting om bij de voorbereiding van bestemmingsplannen alle ter zake doende belangen mee te wegen. In feite is de Wamz een concrete invulling van deze verplichting en een verbreding van de zorgplicht voor archeologische waarden in het milieubeheer. Het archeologiebeleid van de gemeente Loon op Zand is direct door vertaald in de bestemmingsplannen. Deze vertaalslag heeft plaatsgevonden in 2011 aan de hand van de Cultuurhistorische Waardenkaart van de provincie Noord-Brabant (CHW). Op deze kaart is per zone vastgelegd welke archeologische verwachting een gebied heeft. Het plangebied is op de CHW aangeduid als een zone met een hoge archeologische verwachting (in het bestemmingsplan: Waarde archeologie 2). Aan dit gebied zijn in het bestemmingsplan aanvullend vrijstellingcriteria geformuleerd. Initiatieven die kleiner zijn dan 100 m2 en waarbij bodemingrepen niet dieper reiken dan 50 cm Mv worden vrijgesteld van archeologisch onderzoek. Omdat de voorgenomen ingreep de vrijstellingscriteria voor dit gebied overschrijdt, geldt op basis van het bestemmingsplan een archeologische onderzoeksplicht.

10 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 8 van 19 6 Bodem en geomorfologie Archeoregio Bodem Geomorfologie Maaiveld Grondwater Zuidelijk zandgebied EZg21, zez21; Enkeerdgronden 3L5: zone met dekzandruggen, al dan niet met oud bouwlanddek Circa 10,8 m +NAP VI 6.1 Landschapsgenese Loon op Zand - met inbegrip van het plangebied ligt landschappelijk gezien in het Zuid- Nederlandse zandgebied en maakt deel uit van de Centrale Slenk (Berendsen, 2005). Ten westen van Loon op Zand, net voorbij Raamsdonksveer, begint de Kempenhorst (Haans & Maarleveld, 1965). De Centrale Slenk is een door tektonische bewegingen ontstane laagte, die zich tussen de Peelhorst (de lijn Roermond Milheeze Lith) en de Kempenhorst in bevindt (Gilze-Rijen - Oosterhout, Berendsen, 2005, de Mulder e.a. 2003). Vanaf het midden van het Pleistoceen (circa jaar geleden) hielden de Rijn en de Maas op door de Slenk te stromen, waardoor deze zich geleidelijk kon opvullen met terrestisch sediment. Dit leidde uiteindelijk tot een pakket afzettingen dat in dikte varieerde van 15 tot zelfs 35 m (Berendsen, 2005; Schokker, 2003). Slechts de bovenste meters van dit pakket bestond uit dekzand (Formatie van Boxtel, de Mulder e.a., 2003). Als gevolg van een zeer koud klimaat traden in de laatste ijstijd, het Weichselien, grootschalige verstuivingen van zand op, met name gedurende de periode tussen en jaar geleden (het Pleniglaciaal). Het zand verstoof door sterke winden vanuit de drooggevallen beddingen van beken en rivieren en vanuit het drooggelegen Noordzee-bekken. Er was vanwege het barre klimaat geen vegetatie aanwezig die dergelijke verstuivingen kon voorkomen. De afzetting van het dekzand in de Slenk vond plaats in verschillende fasen, waar hoofdzakelijk bij verminderde aanvoer fijner sediment werd afgezet of zelfs bodemvorming kon optreden (Schokker, 2003). Met name in de periode tussen en jaar geleden was er sprake van een kleine klimatologische opleving, waardoor verstuiving verminderde (gedurende het Hengelo-Denekamp interstadiaal). In die periode was de Slenk een relatief vochtig gebied, waarin permafrost en ondiepe kleine meren voorkwamen (Schokker, 2003). De afgenomen verstuiving en de hoge vochtigheid in het gebied leidden ertoe dat fijner sediment (silt) werd ingevangen in de meren in het gebied. Hierdoor kon zich een circa 1,0 tot 2,0 m dikke leemlaag vormen, die geologisch gezien tot het Liempde Laagpakket wordt gerekend (De Mulder e.a., 2003, Brabants Leem ). Ook kon in die periode lokaal veenvorming optreden en werd klei afgezet nabij beeklopen die het toenmalige landschap van de Slenk doorsneden. Deze klei behoort geologisch gezien tot het Best Laagpakket (als onderdeel van de Formatie van Boxtel; De Mulder e.a. 2003). Na het Hengelo-Denekamp interstadiaal verslechterde het klimaat en trad verdroging op, waardoor de verstuiving toenam. Vooral in de laatste fasen van het Weichselien (met name de Late-Dryas, Harbers, 1990), waren de verstuiving en afzetting van zand erg sterk. De grote hoeveelheid zand, die toen nog is verplaatst, heeft geleid tot de vorming van enkele zeer grote dekzandruggen, die dwars door Noord-Brabant lopen. Deze grote ruggen liggen dwars op de Slenk (Haans & Maarleveld, 1965). Eén van deze ruggen loopt vanuit

11 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 9 van 19 Raamsdonksveer via Kaatsheuvel, direct ten noorden van Loon op Zand (Harbers, 1990) naar s-hertogenbosch. Ook op lokaal niveau zijn grote duinen, ruggen en welvingen gevormd. Deze kunnen soms één tot twee meter boven hun omgeving uitsteken. Vanaf het begin van het Holoceen (vanaf jaar geleden) trad een drastische klimaatsverbetering op. De gemiddelde jaartemperaturen stegen en het werd vochtiger, waardoor vegetatiegroei kon toenemen. Hierdoor werd de verstuiving van zand aan banden gelegd. Er ontstond zodoende een landschap dat bestond uit dichtbegroeide zandruggen en -koppen met daaromheen vochtige, laaggelegen delen. De aanwezigheid van grote aaneengesloten dekzandruggen in de slenk voorkwam dat grondwater kan worden afgevoerd, waardoor tussen de ruggen een zeer vochtig gebied ontstond. Het grondwater kon slechts via de Donge bij s-hertogenbosch via de Maas worden afgevoerd. Hierdoor trad in de laaggelegen gebieden tussen de dekzandruggen veenvorming op. Toen men in de Middeleeuwen veel van de natte gebieden ging ontwateren en bewerken verdroogden de hoger gelegen gronden in het zandgebied. Deze verdroging leidde tot een aanpassing in de landbouwstrategie, waarbij door middel van plaggenbemesting en het aanbrengen van potstal de gronden vruchtbaar gehouden moesten worden (Van Doesburg e.a. 2007; Berendsen, 2005). Het steken van de heideplaggen leidde echter tot een verder gaande uitputting van de directe omgeving, waarbij een evenzo toegenomen houtproductie uiteindelijk leidde tot kale vlaktes. Doordat de vocht en begroeiing verdwenen waren, had de wind vrij spel en traden opnieuw verstuivingen op. Deze leidden tot het ontstaan van grote stuifzandgebieden, waaronder de Loonse en Drunense Duinen. De verstuivingen bedreigden diverse boerennederzettingen. Enkele verdwenen zelfs onder het zand, waaronder de dorpen Westloon en Efteling. Ook Loon op Zand is in 1391 ten gevolge van verstuivingen verplaatst van Venloon (nabij het Land van Kleef) naar de huidige plek. Om het verstuiven tegen te gaan zijn in de loop van de tijd eiken aangeplant en vanaf de 19e eeuw op grote schaal naaldbomen ( Hierdoor kenmerkt het stuifzandgebied zich door de aanwezigheid van veel naaldbos. De aanplant is echter gestopt aangezien de Loonse en Drunense Duinen als beschermd landschap aangewezen, zodat de verstuiving op beperkte schaal in stand gehouden wordt. 6.2 Geomorfologie Volgens de geomorfologische kaart in Bijlage 3 ligt het plangebied in een zone met dekzandruggen, al dan niet afgedekt met een oud bouwlanddek (kaartcode 3L5; Alterra, 2005). Deze zone bevindt zich exact tussen een hogere dekzandrug (kaartcode 3K14) en een vlakte met deels verspoelde dekzanden (kaartcode 2M9; Bijlage 3). Dit beeld is ook te herkennen op het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN), waar de hoger gelegen ruggen ten westen van het plangebied liggen. Het plangebied zelf lijkt op de overgang van een hoger naar een lager gelegen gebied te liggen (AHN, Bijlage 5).

12 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 10 van Bodem en grondwater Volgens de bodemkaart zijn in het plangebied enkeerdgronden te verwachten (bodemkaartcode zez21, Bijlage 4). Deze gronden werden over het algemeen op de middelhoge zandgronden aangelegd (Berendsen, 2005). Door het bemesten van de bouwlanden met potstalmest, vermengd met (heide)plaggen of plaggen uit de beekdalen, konden enkeerdgronden ontstaan, gronden die zich kenmerken door een meer dan 50 cm dikke, donkere humeuze bovenlaag (Berendsen, 2000). Archeologisch gezien zijn enkeerdgronden gronden bijzonder, doordat het aangebrachte humeuze dek het oude, begraven oppervlak van vóór de Late Middeleeuwen en daarmee het archeologisch relevante niveau heeft behoed voor tal van verstoringen (van Doesburg e.a, 2007). De grondwatertrap in het plangebied is VI. Dit betekent over het algemeen dat er sprake is van relatief hoger en droger gelegen gronden, waarbij de gemiddeld hoogste grondwaterstand tussen 40 en 80 cm Mv wordt aangetroffen en de gemiddeld laagste grondwaterstand tussen 120 en 180 cm Mv. Vanuit archeologisch oogpunt betekenen dergelijke grondwaterstanden dat zowel organische (zaken als leer, hout) als anorganische resten in de bodem geconserveerd kunnen zijn gebleven. Voor wat betreft onverbrande organische resten moet wel het voorbehoud worden gemaakt, dat door schommelingen in de grondwaterstand en door oxidatie (als gevolg van de relatief hoge grondwaterstand) deze kunnen zijn aangetast.

13 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 11 van 19 7 Archeologische waarden Wettelijk beschermd monument AMK-terrein Verwachting CHW Verwachting IKAW Archeologische waarnemingen / vondstmeldingen Nee Nee Hoog Hoog Geen Het plangebied heeft volgens het centraal archeologisch informatiesysteem (ARCHIS-2) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) geen archeologisch wettelijk beschermde status en is ook niet opgenomen op de Archeologische MonumentenKaart (AMK). Op de Cultuurhistorische Waardenkaart van de provincie Noord-Brabant is het plangebied aangewezen als een gebied met een hoge archeologische verwachting (Bijlage 1). Deze waarde is eveneens op de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) aan het plangebied toegekend (Bijlage 2). Deze hoge verwachtingswaarde is afgeleid van de bodemkaart en gebaseerd op het voorkomen van hoge enkeerdgronden in het plangebied. In het plangebied zijn echter in het verleden voor zover bekend geen archeologische waarnemingen gedaan en heeft niet eerder archeologisch onderzoek plaatsgevonden. Dit geldt eveneens voor de directe omgeving van het plangebied (binnen een straal van 500 m). Ook de lokale heemkundekring heeft geen aanvullende informatie omtrent de aanwezigheid van archeologische waarden in of in de directe omgeving van het plangebied.

14 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 12 van 19 8 Huidig gebruik, historische situatie en bodemverstoring Landschapstype Historische bebouwing Historisch gebruik Huidig gebruik Bodemverstoringen Zuidelijk zandgebied Nee Bouwland Grasland Onbekend Historische situatie De oudst geraadpleegde kaart, waar het plangebied op staat, dateert uit (Figuur 2). Op deze kaart het kadastrale Minuutplan is het plangebied onbebouwd en in gebruik als akkerland (bouwland), aldus de Oorspronkelijk Aanwijzende Tafels (OAT, bijlage van de Kadastrale Minuut). Dit beeld verandert niet in de tweede helft van de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw. Vanaf 1958 is te zien hoe het plangebied in gebruik wordt genomen als grasland en hoe ten noorden van het plangebied de Ruilverkavelingsweg aangelegd is. Verder is echter weinig sprake van verandering ( Huidig gebruik en bodemverstoringen Het plangebied is in gebruik als grasland en er zijn geen bodemverstoringen bekend. Volgens de ontgrondingenkaart van de provincie Noord-Brabant (2005) is in het verleden geen vergunning uitgegeven voor de ontgronding of egalisatie van het terrein. Wel hebben in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw in Noord-Brabant op grote schaal egalisaties plaatsgevonden die niet onder een vergunningstraject vielen. Deze zijn daardoor niet geregistreerd, waardoor de kans aanwezig is dat reeds bodemingrepen hebben plaatsgevonden in het plangebied. Van ontgronding lijkt in ieder geval geen sprake geweest, aangezien op het AHN geen sprake is van abrupte hoogteverschillen binnen het perceel (Bijlage 5). Voor wat betreft milieukundig onderzoek hebben er in het verleden geen saneringen of voor zover bekend geen ontgrondingen plaatsgevonden in het plangebied (

15 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 13 van 19 Figuur 2: Kaartuitsnede van de kadastrale Minuut uit De rode lijnen geven bij benadering de ligging van het plangebied weer. Figuur 3: Kaartuitsnede van de topografische kaart van De rode cirkel geeft bij benadering de ligging van het plangebied weer.

16 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 14 van 19 9 Gespecificeerde archeologische verwachting Kans op archeologische waarden Periode Complextypen Stratigrafische positie Diepteligging Hoog Laat-Paleolithicum Late Middeleeuwen Nederzettingen, sporen van landgebruik, grafvelden In de top van dekzandafzettingen Binnen 50 cm Mv Aanwezigheid en dichtheid Het plangebied ligt op basis van de geomorfologische kaart en het AHN op de overgang van een zandrug naar een lager gelegen vlakte met verspoelde dekzanden. Tevens worden er op grond van de bodemkaart enkeerdgronden verwacht, die het oorspronkelijk bodemprofiel (en daarmee eventuele archeologische resten) kunnen hebben behoed voor bodemverstoringen en daarmee verstoring van eventueel aanwezige archeologische resten. Op grond van de ouderdom van de verwachte afzettingen in het gebied kunnen theoretisch vindplaatsen uit de periode Laat-Paleolithicum Late Middeleeuwen aanwezig zijn. Het aantreffen van nederzettingsresten uit de Nieuwe tijd in het plangebied is niet waarschijnlijk aangezien op basis van historisch kaartmateriaal geen oude bebouwing wordt verwacht. Sporen van landgebruik, zoals greppels en/of een esdek, kunnen uit deze periode wel verwacht worden. Stratigrafische positie Het archeologisch relevante niveau ligt vlak onder het maaiveld en wordt gevormd door de top van de dekzandafzettingen. Hierin kunnen sporen van bodemvorming aanwezig zijn, die indicatief zijn voor de mate van intactheid van eventuele archeologische resten. Het dekzand ligt vermoedelijk begraven onder een esdek, dat zich als gevolg van landbemesting in de Nieuwe tijd heeft kunnen ontwikkelen. De aanwezigheid van dit dek kan voor een goede conservering van archeologische resten in de top van de dekzand hebben gezorgd, doordat deze beschermd kon blijven tegen (sub)recente verstoring (zoals (diep-)ploegen). Complextypen Voor wat betreft de periode Laat-Paleolithicum Late Middeleeuwen kunnen nederzettingsterreinen worden verwacht, hetzij in de vorm van (seizoensgebonden) jachtkampementen, hetzij in de vorm van een meer sedentaire bewoningsvorm (boerderijen). Ook kunnen grafvelden en sporen van landgebruik worden aangetroffen. Nederzettingscomplexen kunnen zich kenmerken door een vondstlaag of dichte vondstenstrooiing van onder andere fragmenten aardewerk en bewerkt vuursteen, hetgeen met name afhankelijk is van de langdurigheid en/of intensiteit van eventuele bewoning op die plek. Daarentegen zullen sporen van kortstondige bewoning, landgebruik en grafvelden zich kenmerken door (kleinschalige) grondsporen in plaats van de aanwezigheid van vondstmateriaal. Derhalve kan over de aanwezigheid van laatstgenoemde complexen enkel uitspraken gedaan worden op basis van de opbouw en de mate van intactheid van de bodem. Deze is naar verwachting in delen van het plangebied door bodemingrepen enigszins aangetast 1, maar in hoeverre daardoor eventueel aanwezige archeologische resten verdwenen zijn, is niet bekend. 1 Door de aanleg van een paardrijbak in het plangebied

17 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 15 van Resultaten booronderzoek 10.1 Onderzoeksmethodiek Het doel van het booronderzoek is het toetsen van de gespecificeerde archeologische verwachting in het plangebied, zoals deze is opgesteld in Hoofdstuk 9. Hiertoe is in het plangebied een karterend booronderzoek uitgevoerd. De boringen zijn daarbij gebruikt om zowel de mate van intactheid van de bodem te bepalen als om de aanwezigheid van archeologische waarden vast te stellen. In totaal zijn in het plangebied 6 boringen gezet (boring 1 tot en met 6; zie bijlagen 6 tot en met 9). De boringen hebben een diepte tot maximaal 140 cm Mv en zijn handmatig gezet met behulp van een Edelmanboor met een diameter van 15 cm. Om tot een gedegen bodembeschrijving te komen zijn de boorpunten voorgeboord met behulp van een 7 cm Edelmanboor. De zandmonsters zijn door middel van zeven in het veld doorzocht op de aanwezigheid van archeologische indicatoren (zoals bot, aardewerk, baksteen, bewerkt vuursteen en houtskool). Hiervoor is gebruik gemaakt van een zeef met een maaswijdte van 2 mm. De boringen zijn beschreven volgens de NEN5104 en de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode (ASB; SIKB 2008). Deze beschrijvingen zijn terug te vinden in Bijlage 7. De boringen zijn in een grid van 17 bij 20 m in het plangebied uitgezet. Daarbij bedraagt de afstand tussen de boringen 20 m en de afstand tussen de boorraaien 17 m. De ligging van de boringen is opgenomen in bijlage 6. De boorpunten zijn ingemeten met behulp van een meetlint, de hoogteligging ten opzichte van NAP van de boorpunten is afgeleid van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN, Bodemopbouw en lithologie Onder in de boringen wordt vanaf een diepte van 45 tot 75 cm Mv bruingrijs tot licht(bruin)grijs zeer fijn zand aangetroffen. Het zand is zwak tot matig siltig, kalkloos en matig slecht gesorteerd. Vermoedelijk betreft het sediment verspoeld dekzand, dat onder invloed van afstromend (smelt)water is verplaatst. In de top van het zand zijn sporen van roestvorming waar te nemen, die wijzen op variërende doch hoge grondwaterstanden in de bodem. De roestvorming is vermoedelijk het gevolg van het neerslaan van opgelost ijzer uit uittredend grondwater, dat afkomstig is van de hoger gelegen delen van het dekzandlandschap. Boven op het zand bevindt zich een matig tot sterk humeus pakket zand, dat een dikte kent tussen 45 en 75 cm. Het betreft een vermoedelijk modern omgewerkt pakket, getuige het aantreffen van plastic en kleine fragmenten baksteen. Vermoedelijk heeft deze omwerking plaatsgevonden tijdens de ruilverkavelingen in de jaren 50 van de vorige eeuw. Daarbij is in ieder geval de top van het dekzand gedeeltelijk aangetast, aangezien sprake is van een scherpe grens tussen beide lagen. Tenslotte is in boring 3 tussen het omgewerkte pakket zand en het dekzand een pakket veen aanwezig. Dit veen is sterk amorf, waardoor geen plantenresten meer te herkennen zijn. De aanwezigheid van het veen getuigt over het algemeen van relatief vochtige omstandigheden i het plangebied. Waarom uitsluitend in boring 3 veen is aangetroffen is niet bekend, hoewel het lokaal voorkomen van veen wel kenmerkend is voor het gebied ten zuiden van Loon op Zand (Harbers, 1990).

18 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 16 van Archeologisch indicatoren Tijdens het veldonderzoek zijn enkele aanwijzingen aangetroffen die mogelijk wijzen op de aanwezigheid van een vindplaats binnen het plangebied. In boring 4 zijn op een diepte van 70 cm Mv, in het pleistocene zand, een brok houtskool en twee fragmenten aardewerk aangetroffen. Het aardewerk is overwegend zacht en oxiderend gebakken, vermoedelijk in open vuur (Bijlage 9). Daarbij lijkt het een magering van kwartsiet en chamotte te hebben, waardoor het vermoedelijke een datering heeft in de Late Bronstijd dan wel IJzertijd. Een meer nauwkeurige datering is op grond van de beperkte grootte van het fragment niet te geven (vondstnummer 4-70). In boring 5 zijn eveneens enkele indicatoren aangetroffen. Het betreft hier een fragment rood geglazuurd aardewerk uit de Late Middeleeuwen Nieuwe tijd en enkele kleine fragmenten gebakken leem. Deze fragmenten zijn echter aangetroffen in de omgewerkte bovenlaag, op een diepte van 45 cm Mv. Het aantreffen van deze indicatoren hoeft in tegenstelling tot de indicatoren uit boring 4 juist niet te wijzen op de aanwezigheid van een vindplaats, aangezien deze ook van elders afkomstig kunnen zijn (bijvoorbeeld met het opbrengen van bemesting). Tabel 1: Aangetroffen archeologische indicatoren (determinaties drs. A.A. Kerkhoven) Projectnaam Loon op Zand, Loonse Molenstraat Projectcode Beschrijver: drs. A.A. Kerkhoven Boring Diepte Baksel Fragment Afmeting Magering Afwerking Datering Opmerkingen 4 70 zacht Fragment 1x1 grof - BRONS-IJZ kwarts en chamotte 4 70 zacht Fragment 0,5x1 grof - BRONS-IJZ kwarts en chamotte Fragment houtskool 5 70 rood Fragment 1x1 - - LME-NT Fragment 0,5x gebakken leem 10.4 Interpretatie Op basis van de resultaten van het veldonderzoek ligt het plangebied op een relatief lager gelegen deel van het landschap, vermoedelijk onderaan een flank van de dekzandrug die ten zuidwesten van het plangebied ligt. De aanwezigheid van roestvlekken in het dekzand wijst op relatief hoge grondwaterstanden, maar niet op een zeer natte landschappelijke situering. De top van het dekzand is in ieder geval omgewerkt, vermoedelijk tijdens de ruilverkavelingen. Hierdoor is een deel van de oorspronkelijk aanwezige bodemopbouw verdwenen (eventueel in- en uitspoelingslagen). De diepere delen van het oorspronkelijk bodemprofiel zijn echter nog wel aanwezig getuige de aanwezigheid van gleyverschijnselen. Archeologisch gezien betekent dit dat in het plangebied nog archeologische resten (met name sporen van ingegraven palen en kuilen) in de ondergrond van het plangebied aanwezig kunnen zijn. Tevens is in het dekzand in boring 4 (op een diepte van 70 cm) een fragment houtskool en twee fragmenten handgevormd zachtbakkend aardewerk aangetroffen, die vermoedelijk dateren uit de periode Late Bronstijd IJzertijd. Het aantreffen van dit aardewerk in het ongestoorde dekzand maakt de kans groot dat in het plangebied een deels intacte archeologische vindplaats aanwezig is. Hierdoor is de verwachting uit het bureauonderzoek bevestigd, waarbij met name de verwachting op de aanwezigheid van een nederzetting uit de Late Bronstijd-IJzertijd hoog is op basis van het aangetroffen vondstmateriaal.

19 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 17 van Beantwoording onderzoeksvragen Is er sprake van bodemlagen waarin archeologische waarden kunnen voorkomen? Ja. Hoewel de top van het dekzand ten gevolge van landbewerking omgewerkt is, is het dieper gelegen deel van de oorspronkelijke bodemopbouw intact gebleven. In dit deel zijn tijdens het veldonderzoek eveneens archeologische indicatoren aangetroffen, waardoor de verwachting bestaat dat zich in het plangebied een vindplaats bevindt. Zijn deze bodemlagen intact? (en is de archeologie intact)? Deels. De top van het bodemarchief is als gevolg van grondbewerking verstoord geraakt, waardoor een deel van een eventuele archeologische vindplaats (waaronder de daadwerkelijke vondstlaag) verdwenen is. In het onverstoorde dekzand kunnen echter nog wel sporen aanwezig zijn van bijvoorbeeld ingegraven kuilen en palen, waaraan archeologisch gezien nog relevante informatie te herleiden valt omtrent de bewoningsgeschiedenis in het gebied. Hoe diep liggen deze bodemlagen en dus: in hoeverre zijn deze gevoelig voor de voorgenomen bodemingrepen? Eventueel aanwezige archeologische resten zijn direct onder de bouwvoor te verwachten op een diepte tussen 45 en 75 cm Mv. Zijn er aanwijzingen dat er ook daadwerkelijk archeologische waarden liggen (archeologische indicatoren) en uit welke periode(n) dateren deze? Tijdens het veldonderzoekzijn in boring 4 op een diepte van 70 cm Mv een brok houtskool en twee fragmenten handgevormd aardewerk aangetroffen, die vermoedelijk dateren uit de Late Bronstijd of IJzertijd. Wat is de aard van de betreffende archeologische waarden? Naar verwachting nederzettingsterreinen en sporen van landgebruik (waaronder grafvelden), in ieder geval uit de prehistorie (op basis van het aangetroffen scherfmateriaal). Wat is de verwachte fysieke kwaliteit van archeologische waarden in het plangebied? Een deel van het bodemprofiel (en daarmee de vindplaats) is aangetast als gevolg van bodemingrepen. Onder de bouwvoor zijn echter nog wel sporen en vondsten te verwachten. Het vondstmateriaal zal echter met name uit anorganisch materiaal bestaan. Vanwege de lage grondwaterstand in het gebied zullen namelijk onverbrande organische resten grotendeels zijn gedegradeerd als gevolg van oxidatie.

20 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 18 van Conclusies en advies Conclusies Op basis van het vooronderzoek zijn de volgende conclusies te trekken: Op basis van het bureauonderzoek is vastgesteld dat voor het plangebied een hoge verwachting geldt op de aanwezigheid van archeologische resten uit de periode Laat Paleolithicum tot en met de Late Middeleeuwen. Deze verwachting is gebaseerd op de landschappelijke ligging van het plangebied op de overgang van een dekzandrug naar een lager gelegen vlakte en op het voorkomen van hoge zwarte enkeerdgronden in het plangebied. Op basis van historisch kaartmateriaal is vastgesteld dat het plangebied vermoedelijk altijd onbebouwd is geweest. Het oudst geraadpleegde kaartmateriaal van het plangebied uit het begin van de 19e eeuw laat ter plaatse van het plangebied akkerland zien. Ook op jonger kaartmateriaal staat geen bebouwing aangegeven, waardoor voor de Nieuwe tijd daarom een lage verwachting op het aantreffen van archeologische (nederzettings)resten bestaat. In de ondergrond van het plangebied liggen nog deels intacte dekzandafzettingen, waarin archeologische indicatoren aangetroffen zijn. Het betreft hier houtskool en scherfmateriaal uit de periode Late Bronstijd-IJzertijd. Het intact gebleven dekzand wordt aangetroffen op een diepte tussen 45 en 75 cm Mv. Er is geen esdek aanwezig in het plangebied. In het plangebied is boven deze diepte de bodem door bodemingrepen verstoord geraakt. Vermoedelijk is een eventuele vindplaats wel enigszins aangetast, maar niet volledig verstoord. Concluderend geldt een hoge verwachting voor het aantreffen van archeologische vindplaatsen voor de periode Neolithicum Late Middeleeuwen. Deze verwachting is met name gebaseerd op de aanwezigheid van een zodanig intacte ondergrond, dat grondsporen (indien aanwezig) in ieder geval nog te herkennen zouden zijn. Voor de periode Laat- Paleolithicum en Mesolithicum kan de verwachting worden bijgesteld naar laag, aangezien deze indien aanwezig - vermoedelijk zullen zijn aangetast. Voor de Nieuwe tijd bestond op basis van het bureauonderzoek reeds een lage archeologische verwachting. Advies Geadviseerd wordt om graafwerkzaamheden in het plangebied zoveel mogelijk te beperken en het ontwerp van de nieuwe inrichting zodanig aan te passen, dat de oorspronkelijke bodemopbouw (en daarmee de aanwezige archeologie) onder het nieuw te realiseren gebouw behouden blijft. Mocht in het kader van de realisatie blijken dat dit niet mogelijk is, dan verdient het de aanbeveling waarderend archeologisch onderzoek uit te voeren. Het verdient aanbeveling het waarderend onderzoek uit te voeren door middel van proefsleuven. Door dergelijk onderzoek kunnen uitspraken worden gedaan met betrekking tot de kwaliteit, aard, datering en conservering van een (of meerdere) vindplaats(en) en kan bepaald worden in hoeverre deze behoudenswaardig is (zijn). Voor dergelijk onderzoek dient de werkwijze te worden vastgelegd in een Programma van Eisen (PvE), dat door de gemeente Loon op Zand dient te worden beoordeeld en goedgekeurd. LWM Juli 2012

21 Projectplaats : Loonse Molenstraart ong. te Loon op Zand Pagina 19 van Geraadpleegde bronnen Archeologische kaarten en databestanden: Archeologische Monumenten Kaart (AMK), Rijksdienst voor Cultureel erfgoed (RCE), Amersfoort, Archeologisch Informatie Systeem II (Archis2), Rijksdienst voor Cultureel erfgoed (RCE), Amersfoort, Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden, 2e generatie, IKAW, Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB), Amersfoort, Literatuur: Alterra, 2005, de geomorfologische kaart van Nederland, Wageningen Bakker, H. de, De subgroepen van het systeem voor bodemclassificatie voor Nederland. In: Boor en Spade. Bakker, H. de en J. Schelling, Systeem van bodemclassificatie voor Nederland. De hogere niveaus. Wageningen. Berendsen, H.J.A., Landschappelijk Nederland. Assen (Fysische Geografie van Nederland). 2e druk. Berendsen, H.J.A., De vorming van het land. Assen (Fysische geografie van Nederland). Vierde, geheel herziene druk. Mulder, E.F.J., M.C. Geluk, I.L. Ritsema, W.E. Westerhoff en T.E. Wong, De ondergrond van Nederland. Houten. Harbers, P. 1990, Toelichting op de bodemkaart Kaartblad 44 Oost, Stiboka, Wageningen Schokker, J., Patterns and processes in a Pleistocene fluvio-aeolian environment (Roer Graben, south-eastern Netherlands), Utrecht (Thesis, Nederlandse Geografische Studies 314) Van Doesburg, M. de Boer, J. Deeben, B.J. Groenewoud en T. de Groot (red.), Essen inzicht. Essen en plaggendekken in Nederland: onderzoek en beleid. NAR 34, RACM, Amersfoort.

22 Bijlage 1: Cultuurhistorische Waardenkaart van de provincie Noord-Brabant Globale ligging plangebied

23 Bijlage 2: Archeologische waardenkaart (waarnemingen, archeologische monumenten, IKAW)

24 Bijlage 3: Geomorfologische kaart van Nederland

25 Bijlage 4: Bodemkaart van Nederland

26 Bijlage 5: Actueel Hoogtebestand Nederland 1 (AHN1) Ligging plangebied

27 Bijlage 6: Boorpuntenkaart

28 Bijlage 7: Boorstaten

29 Onderzoeksmelding: Datum: Projectnaam Loon op Zand, Loonse Molenstraat (ong.) Boorpuntnr. 1 Projectcode Beschrijver: drs. T. Nales Boormethode: Edelmanboor Boordiameter: 7 en 15 cm X-coordinaat GWS Landgebruik grasland Y-coordinaat Gt VI Bodemkaart zez21 Z-coordinaat 10,8 m NAP GWS na boring Geom. kaart 3L5 Opmerking: [-Mv] Textuur Org VAM Gr plr Kleur Laaggrens Consist. M50 o/r Ca Fe GW Hor M Lith. Bijzonderheden 35 Zs1 h3 - - wo drbrgr scherp MST X - - omg 50 Zs gegr scherp MST X - - omg 75 Zs1 h drgr geleidelijk MST or X - - bakst, hk 100 Zs gr EB MST or BHC - DEZ msg, verspoeld dekz? Projectnaam Loon op Zand, Loonse Molenstraat (ong.) Boorpuntnr. 2 Projectcode Beschrijver: drs. T. Nales Boormethode: Edelmanboor Boordiameter: 7 en 15 cm X-coordinaat GWS Landgebruik grasland Y-coordinaat Gt VI Bodemkaart zez21 Z-coordinaat 11,1 m NAP GWS na boring Geom. kaart 3L5 Opmerking: [-Mv] Textuur Org VAM Gr plr Kleur Laaggrens Consist. M50 o/r Ca Fe GW Hor M Lith. Bijzonderheden 60 Zs2 h3 - - wo zwbr scherp MST X - - plastic, omg 100 Zs2 h br geleidelijk MST GW X - - msg 130 Zs librgr EB MST or BHC - BEEK msg

30 Onderzoeksmelding: Datum: Projectnaam Loon op Zand, Loonse Molenstraat (ong.) Boorpuntnr. 3 Projectcode Beschrijver: drs. T. Nales Boormethode: Edelmanboor Boordiameter: 7 en 15 cm X-coordinaat GWS Landgebruik grasland Y-coordinaat Gt VI Bodemkaart zez21 Z-coordinaat 11,3 m NAP GWS na boring Geom. kaart 3L5 Opmerking: [-Mv] Textuur Org VAM Gr plr Kleur Laaggrens Consist. M50 o/r Ca Fe GW Hor M Lith. Bijzonderheden 55 Zs2 h zw scherp MST X - - omg 70 Vkm zw scherp MST X - - omg 130 Zs2 h drbrgr geleidelijk MST BHAE - - msg 140 Zs or EB MST or BHC - DEZ msg Projectnaam Loon op Zand, Loonse Molenstraat (ong.) Boorpuntnr. 4 Projectcode Beschrijver: drs. T. Nales Boormethode: Edelmanboor Boordiameter: 7 en 15 cm X-coordinaat GWS Landgebruik grasland Y-coordinaat Gt VI Bodemkaart zez21 Z-coordinaat 11,1 m NAP GWS na boring Geom. kaart 3L5 Opmerking: [-Mv] Textuur Org VAM Gr plr Kleur Laaggrens Consist. M50 o/r Ca Fe GW Hor M Lith. Bijzonderheden 45 Zs1 h3 - - wo drbrgr geleidelijk MST X - X omg, egalisatie 100 Zs wige EB MST BHC - DEZ msg

31 Onderzoeksmelding: Datum: Projectnaam Loon op Zand, Loonse Molenstraat (ong.) Boorpuntnr. 5 Projectcode Beschrijver: drs. T. Nales Boormethode: Edelmanboor Boordiameter: 7 en 15 cm X-coordinaat GWS Landgebruik grasland Y-coordinaat Gt VI Bodemkaart zez21 Z-coordinaat 10,9 m NAP GWS na boring Geom. kaart 3L5 Opmerking: [-Mv] Textuur Org VAM Gr plr Kleur Laaggrens Consist. M50 o/r Ca Fe GW Hor M Lith. Bijzonderheden 30 Zs1 h2 - - wo drbrgr scherp MST X - X omg, 40 cm bakst 45 Zs1 h drbrgr scherp ST X - X msg, fe-c 100 Zs ligegr EB ST BHC BHC - DEZ msg Projectnaam Loon op Zand, Loonse Molenstraat (ong.) Boorpuntnr. 6 Projectcode Beschrijver: drs. T. Nales Boormethode: Edelmanboor Boordiameter: 7 en 15 cm X-coordinaat GWS Landgebruik grasland Y-coordinaat Gt VI Bodemkaart zez21 Z-coordinaat 11,1 m NAP GWS na boring Geom. kaart 3L5 Opmerking: [-Mv] Textuur Org VAM Gr plr Kleur Laaggrens Consist. M50 o/r Ca Fe GW Hor M Lith. Bijzonderheden 60 Zs1 h2 - - wo drbrgr scherp MST X - X omg 80 Zs1 h ge/gr scherp MST X - X omg, plastic 120 Zs gegr EB MST BHC - BHC msg, geleidelijk

32 Bijlage 8: Foto s boringen Omgewerkt humeus zand Dekzand Opname van boring 2. Omgewerkt dek op (verspoeld) dekzand, uitgelegd per 50 cm Veen Dekzand Omgewerkt humeus zand Opname van boring 3. Omgewerkt humeus zand op veen op dekzand, uitgelegd per 50 cm. Links bovenin het vondstmateriaal uit boring 4 op een diepte van 70 cm -Mv

33 Bijlage 9: Afkortingen uit de boorstaten Textuurindeling (NEN 5104) Hoofdnaam Toevoeging [Org, Gr] Gradiënt toevoeging G = grind g = grindig 1 = zwak Z = zand z = zandig 2 = matig L = leem s = siltig 3 = sterk K = klei k = kleiig 4 = uiterst V = veen h = humeus m = mineraalarm Karakteristieken en plantenresten VAM (amorfiteit) Plantenresten (plr) Consist(entie) M50 (mediaan) Alleen voor zand 1 = Zwak amorf ri = riet ST = stevig uiterst fijn 2 = Matig amorf ho = hout MST = matig stevig zeer fijn 3 = Sterk amorf ze = zegge MSL = matig slap matig fijn wo wortels SL = slap matig grof plr = ongedef. ZSL = zeer slap grof zeer grof Nieuwvormingen en grondwater Ca (kalkgehalte, CaCO 3 ) Fe (roestvlekken) Oxidatie/reductie [o/r] GW (grondwater) 1 = afwezig 1 = afwezig o = oxidatie GW = grondwater 2 = matig kalkhoudend 2 = ijzerhoudend or = oxidatie/reductie GHG = gem. hoogste grondwaterstand 3 = kalkhoudend 3 = sterk ijzerhoudend r = reductie GLG = gem. laagste grondwaterstand Classificatie en interpretatie Bodemhorizont (Hor.; volgens De Bakker & Schelling, 1989) BHA BHB BHBC BHC Monstername (M) Lithogenese (lith.) X (boring) XXX {diepte in cm) KOM = komafzetting BED = beddingafzetting OEV = oeverafzetting DEZ = dekzand CRE = crevasseafzetting BEE = beekafzetting Bijzonderheden Archeologische indicatoren en afkortingen in de kolom bijzonderheden Omg. = omgewerkt gr = grindje l = leem (verbrand) Opg. = opgebracht st = steentjes b = bot fe-c = ijzerconcreties aw = aardewerk gg = goed gesorteerd mn-c = mangaanconcreties vs = vuursteen mg = matig gesorteerd mn = Mangaan bakst = baksteen/puin sg = slecht gesorteerd spi = spikkel (+ kleur) fos = fosfaat vl = vlekken (+ kleur) hk = houtskool sch = schelpen bijm = bijmenging (+ text.)