Halfjaarrapportage: resultaten november 2013 t/m april 2014

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Halfjaarrapportage: resultaten november 2013 t/m april 2014"

Transcriptie

1 Meldpunt Verpakkingen Halfjaarrapportage: resultaten november 2013 t/m april 2014 Opgesteld door Milieu Centraal 26 mei

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Vragen in de periode november 2013 t/m april Aantallen gestelde en beantwoorde vragen Verdeling van vragen naar branches Verdeling van de vragen naar materiaalsoort in de periode november 2013 t/m april Typen vragen in de periode november 2013 t/m april Meldingen in de periode november 2013 t/m april Aantallen meldingen en reacties Verdeling van meldingen naar branches in de periode november 2013 t/m april Verdeling van de meldingen naar materiaalsoort in de periode november 2013 t/m april Typen meldingen in de periode november 2013 t/m april Aantallen reacties van bedrijven in de periode november 2013 t/m april Aard van de reacties van bedrijven in de periode november 2013 t/m april Gewijzigd beleid of voornemens om beleid te wijzigen Reacties van melders op reacties van bedrijven Overzicht communicatieactiviteiten en publiciteit Meldpunt Verpakkingen Bijlage 1: Vragen november 2013 april Bijlage 2: Meldingen november 2013 april Bijlage 3: Overzicht met toezeggingen (voorgenomen) beleidswijzigingen Bijlage 4: Overzicht van antwoorden van bedrijven waar consumenten niet tevreden mee waren Bijlage 5: Reactie t.b.v. melders die aangeven ontevreden te zijn met het gegeven antwoord van bedrijven op hun meldingen

3 1. Inleiding Het Meldpunt Verpakkingen is in mei 2013 opgericht door het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV), volgend uit de afspraken hierover in het Addendum bij de Raamovereenkomst Verpakkingen met betrekking tot preventie en het verminderen van (gewicht) van verpakkingen zonder toegevoegde waarde. Het Meldpunt Verpakkingen wordt i.o.v. van het KIDV uitgevoerd door Milieu Centraal. (Veranderingen in) De werkwijze van het Meldpunt verpakkingen Het Meldpunt Verpakkingen ging eind mei 2013 van start via een zogenoemde soft launch, dus zonder er veel ruchtbaarheid aan te geven. Daar werd voor gekozen om een proefperiode te creëren waarin ervaring kon worden opgedaan. In de beginperiode hebben het KIDV en Milieu Centraal wel via eigen media aandacht besteed aan het Meldpunt Verpakkingen. Eind mei ging het hoofdartikel in de consumentennieuwsbrief (ruim abonnees) van Milieu Centraal over het Meldpunt Verpakkingen en is er op de Facebookpagina van Milieu Centraal aandacht besteedt aan het Meldpunt Verpakkingen. Begin september heeft het KIDV een persbericht uitgestuurd over de Verduurzamingsagenda Verpakkingen, waarin ook melding werd gemaakt van het Meldpunt Verpakkingen. In oktober 2013 werd een artikel over het Meldpunt Verpakkingen opgenomen in de nieuwsbrief voor professionals van Milieu Centraal. In deze eerste vijf maanden (eind mei t/m oktober 2013) was de werkwijze van het Meldpunt Verpakkingen conform afspraken met het KIDV als volgt: Vragen van consumenten werden door medewerkers van het Meldpunt Verpakkingen aan de consumenten beantwoord. De vragen met antwoorden werden niet op de website van het Meldpunt Verpakkingen gepubliceerd, tenzij ze een zinvolle aanvulling vormden op de veelgestelde vragen (FAQ s) die al op de website stonden. Meldingen van consumenten werden door medewerkers van het Meldpunt Verpakkingen doorgestuurd aan de betreffende bedrijven. De bedrijven werd gevraagd hun reactie op de melding direct aan de consumenten te geven. In het najaar besloot het KIDV dat de vragen en meldingen die vanaf 1 november 2013 binnenkwamen via de website van het Meldpunt openbaar dienden te worden gemaakt. Vanaf dat moment is ook aanvullende publiciteit ingezet (zie hiervoor ook Hoofdstuk 4). Rapportages Op 8 november 2013 heeft Milieu Centraal de resultaten van de periode mei t/m oktober 2013 beschreven in een rapportage ten behoeve van het KIDV. In voorliggende halfjaarrapportage wordt verslag gedaan van de vragen en meldingen die bij het Meldpunt Verpakkingen in de periode november 2013 t/m april 2014 zijn binnengekomen en afgehandeld. Daar waar mogelijk zijn in deze halfjaarrapportage in de periode november 2013 t/m april 2014 vergelijkingen getrokken met de periode mei tot en met oktober Dit is echter niet in alle gevallen mogelijk. Dat komt door bovengenoemde verandering in werkwijze en doordat in de periode mei tot 3

4 en met oktober 2013 van de binnengekomen vragen en meldingen nog geen gegevens werden genoteerd over de aard van de vragen (m.b.t. indeling naar branche, materiaalsoort en opvallende zaken). Leeswijzer Deze halfjaarrapportage is als volgt opgebouwd: Hoofdstuk 2 bevat de resultaten met betrekking tot de vragen. In hoofdstuk 3 staan de resultaten met betrekking tot de meldingen. Hoofdstuk 4 bevat een overzicht van de communicatieactiviteiten en publiciteit rond het Meldpunt Verpakkingen. Een samenvatting van de resultaten van het Meldpunt Verpakkingen is opgenomen in de rapportage Meldpunt Verpakkingen november 2013 t/m april 2014: samenvatting en conclusies (o.b.v. Halfjaarrapportage Milieu Centraal). 4

5 Aantal vragen/meldingen 2. Vragen in de periode november 2013 t/m april Aantallen gestelde en beantwoorde vragen Onderstaande tabel geeft een overzicht van de vragen van consumenten aan het Meldpunt Verpakkingen in de periode mei t/m oktober Voor een volledig vragenoverzicht zie bijlage 1. Aantal vragen a) b) 56 Aantal beantwoorde vragen c) 51 Aard vragen Branches Levensmiddelen/. 25 Cosmetica/zeep. 2 Farmacie en zelfzorg. 1 AGF. 2 Diervoeding. 1 Thuiswinkel. 1 N.v.t. 24 Materiaalsoorten d) Plastic. Metaal. Drankkarton. PET (statiegeld). Glas. Overig (kurk). Papier. N.v.t Ter toelichting a) Van eind mei t/m oktober 2013 zijn er ook nog 53 vragen gesteld. b) Er zijn ook nog tien vragen binnengekomen die niet bij het Meldpunt Verpakkingen thuishoorden. c) Vijf vragen kwamen eind april 2013 binnen en moesten nog worden beantwoord. d) Het totaal is meer dan het aantal vragen, omdat sommige vragen over meerdere materialen gingen. Onder plastic vallen ook composteerbaar kunststof (drie vragen) en oplosbaar plastic (één vraag). Aantal vragen november 2013 t/m april 2014 In de periode november 2013 t/m april 2014 kreeg het Meldpunt Verpakkingen 66 vragen van consumenten. Daarbij ziet de verdeling van het aantal binnengekomen vragen per week er als volgt uit: Aantal nieuwe vragen per week periode: november 2013 t/m april Weeknummers 8 Vragen 5

6 Tien vragen hoorden niet thuis bij het Meldpunt. Voorbeelden hiervan zijn een mail van iemand die een domeinnaam wilde verkopen, en iemand die een businessplan wilde voorleggen. Vergelijking aantal vragen ten opzichte van de periode mei t/m oktober 2013 In de periode mei t/m oktober 2013 kwamen 53 vragen van consumenten binnen bij het Meldpunt Verpakkingen. Daarmee komt het totaal aantal (bij het Meldpunt thuishorende) vragen in de periode mei 2013 t/m april 2014 op 109. Ten opzichte van de periode mei t/m oktober 2013, waarin er 53 vragen binnenkwamen, is het aantal binnengekomen vragen in de periode november t/m april (56 vragen) ongeveer gelijk gebleven. Beantwoording van de vragen in de periode november 2013 t/m april 2014 Van de 56 vragen die in deze periode bij het Meldpunt Verpakkingen thuishoorden, zijn er 51 beantwoord. Dat gebeurde rechtstreeks aan consumenten en via publicatie op de website van het Meldpunt. Vijf vragen zijn eind april 2014 gesteld en zijn daarna beantwoord. 2.2 Verdeling van vragen naar branches Bijna de helft van de vragen van consumenten had betrekking op de branche Levensmiddelen/ : het ging daarbij om 25 van de 56 vragen (45%). Op 24 vragen (43%) was geen branche van toepassing, omdat de vragen meer algemeen van aard waren. Bijvoorbeeld Kan ik mijn vraag ook via Twitter of FaceBook stellen? of: Waarom mag piepschuim niet bij de plastic inzameling? 2.3 Verdeling van de vragen naar materiaalsoort in de periode november 2013 t/m april 2014 Meer dan de helft van de vragen van consumenten gingen over een verpakking van de materiaalsoort plastic: het ging daarbij om 30 van de 56 vragen (54%), gevolgd door 13 vragen over metaal (23%) en 12 vragen over kartons (21%). Er was geen enkele vraag over papier. Opvallend is dat er ondanks de maatschappelijke discussie over de afspraken m.b.t. het vrijgeven van statiegeld op grote PET-flessen, in deze periode slechts vijf van de 56 vragen (9%) betrekking hadden op statiegeld. In de periode mei t/m oktober 2013 ging het om zes van de 53 vragen (11%). 2.4 Typen vragen in de periode november 2013 t/m april 2014 Van de 56 vragen gingen er negen (16%) over aluminium. Daarbij ging het om vragen over gescheiden inlevering, de vermindering van de verpakkingsbelasting op aluminium en het feit dat mensen er problemen mee hebben dat aluminiumlaminaat niet kan worden gerecycled. Consumenten willen weten hoe ze verpakkingen met elkaar kunnen vergelijken als het gaat om milieudruk. Hierover gingen zeven van de 56 vragen (13%). Hierbij verwijzen medewerkers van het Meldpunt Verpakkingen dan naar de FAQ die antwoord geeft op de vraag wat bepaalt of de ene verpakking duurzamer is dan de andere. 1 Consumenten willen weten hoe ze om moeten gaan met de recycling van producten die laminaten bevatten. Voorbeelden hiervan zijn kartons en verpakkingen van chips, koffie en medicijnen. Hierover gingen vier van de 56 vragen (7%). Voor de plastic/metaal laminaten (zoals de verpakkingen van chips en koffie) is inmiddels een FAQ gemaakt en gepubliceerd

7 Consumenten hebben vragen over het scheiden van afval: hierover gingen 5 van de 56 vragen (8%). In de antwoorden op deze vragen verwijst het Meldpunt naar de Recyclemanager 3. Qua producten valt het op dat de meeste vragen betrekking hebben op (19 vragen, ofwel een derde van het aantal vragen). Dranken zijn dan zuivel (4), frisdrank (3), koffie (1), sap (1) en een categorie niet gespecificeerd (10). Andere producten waar vragen over gingen zijn chips, groente/fruit, brood, schoonmaakmiddelen, kattenvoer, elektrische apparaten en medicijnen. Deze productcategorieën werden echter niet vaak genoemd (2 of 1 keer), zie ook bijlage 1. De overige vragen waren te divers om ze te kunnen clusteren. Voor een overzicht van de vragen zie bijlage 1. NB: qua vragen naar branche, materiaalsoort en type in de periode november 2013 t/m april 2014, kan bij het bovenstaande geen vergelijking worden gemaakt met de periode mei tot en met oktober Dit komt door de verandering in werkwijze van het Meldpunt en doordat in de periode mei tot en met oktober 2013 van de binnengekomen vragen deze gegevens nog niet werden bijgehouden (zie ook Hoofdstuk 1)

8 3. Meldingen in de periode november 2013 t/m april Aantallen meldingen en reacties Onderstaande tabel geeft een overzicht van de meldingen die consumenten in de periode mei t/m oktober 2013 bij het Meldpunt Verpakkingen hebben gedaan. Voor een volledig meldingenoverzicht: zie bijlage 2. Aantal meldingen a) 91 Aantal reacties van bedrijven b) 77 Aard meldingen Branches Levensmiddelen/ 41 Cosmetica/zeep 28 Farmacie en zelfzorg 9 AGF 4 Horeca/foodservice 1 Thuiswinkel 1 Detail/groothandel 1 Overig 1 Materiaalsoorten c) Plastic. Papier. Metaal. Drankkarton. PET (statiegeld). Glas (statiegeld). Opvallende product/verpakkingscombinaties Dranken o Waar onder zuivelverpakking en o Theezakjes, theedoosjes. Kartonnendoosje om tandpastatube is terug. Medicijnen. Aard van de reacties van bedrijven Uitleg gevoerd beleid en geen wijziging van beleid Uitleg gevoerd beleid en wel voornemen tot aanpassing. Tot op heden geen reactie ontvangen. Niet van toepassing (zie ook voetnoot b). Bij gewijzigd beleid of voornemen tot wijziging beleid aard van de wijziging. Ander materiaal/andere materialen. Ander formaat of vorm. Betere recycling. Ter toelichting: a) Van eind mei t/m oktober 2013 zijn er ook nog 21 meldingen binnengekomen

9 Aantal vragen/meldingen b) Van drie recente meldingen was de reactietermijn nog niet verstreken. Van zes bedrijven is op de website gepubliceerd dat er geen reactie is ontvangen. Bij drie meldingen werd geen bedrijf genoemd en konden we dat ook niet achterhalen, bij één melding ging het om een bedrijf dat de gemelde verpakking helemaal niet op de markt bracht en één melding had geen betrekking op (de duurzaamheid van) een verpakking. c) Het totaal is meer dan het aantal meldingen, omdat sommige meldingen over meerdere materialen gingen. Aantal meldingen november 2013 t/m april 2014 In de periode november 2013 t/m april 2014 kreeg het Meldpunt Verpakkingen 91 meldingen van consumenten. Daarbij ziet de verdeling van het aantal binnengekomen meldingen per week er als volgt uit: Aantal nieuwe meldingen per week periode: november 2013 t/m april Weeknummers 0 Meldingen Stijging aantal meldingen ten opzichte van de periode mei t/m oktober 2013 Met de 91 meldingen van consumenten aan het Meldpunt Verpakkingen in de periode november 2013 t/m april 2014, staat het totaal aantal consumentenmeldingen aan het Meldpunt eind april 2014 op 112. Ten opzichte van de periode eind mei t/m oktober 2013, waarin er in vijf maanden 21 meldingen binnenkwamen, kwamen er in de periode november 2013 t/m april 2014 (91 meldingen in zes maanden) bijna vier keer zoveel meldingen binnen. NB: vijf meldingen kon het Meldpunt Verpakkingen niet in behandeling nemen. Bij drie meldingen werd (ook na navraag). geen bedrijf genoemd Bij één melding ging het om een bedrijf dat de gemelde verpakking helemaal niet op de markt bracht en één melding had geen betrekking op (de duurzaamheid van) een verpakking. Bij onderstaande duiding van het aantal meldingen gaan we daarom uit van 86 meldingen in de periode november 2013 t/m april Verdeling van meldingen naar branches in de periode november 2013 t/m april 2014 Circa de helft van het aantal meldingen van consumenten betrekking op de branche Levensmiddelen/ : het ging daarbij om 41 van de 86 meldingen (48%), gevolgd door de branche Cosmetica/zeep waarop 28 van de 86 meldingen betrekking hadden (33%) en door de branche Farmacie en zelfzorg met 9 meldingen (10%). 9

10 3.3 Verdeling van de meldingen naar materiaalsoort in de periode november 2013 t/m april 2014 Van de 86 in behandeling genomen meldingen had ruim de helft (58%) betrekking op plastic, 45% op papier, 19% op metaal en 7% op kartons. Net als bij de vragen is het opvallend gezien de maatschappelijke discussie over onder voorwaarden vrijgeven van statiegeld op grote PET-flessen dat slechts 2% van de meldingen betrekking heeft op PET/statiegeld Typen meldingen in de periode november 2013 t/m april 2014 Opvallende zaken bij de meldingen waren: Meldingen van consumenten over teveel (overbodig/onnodig) verpakkingsmateriaal. Hierover gingen 55 van de 86 meldingen (64%). Voorbeelden hiervan zijn: Waarom zitten tubes tandpasta van Sensodyne en Parodontax sinds kort weer in doosjes? Dit was jaren geleden al afgeschaft en wordt nu weer ingevoerd. Wat een verspilling. Of is er een goede reden voor? Ik heb een vraag over de grote, hard-plastic verpakkingen waarin bijvoorbeeld scheermesjes van Gillette zijn verpakt. De hardplastic verpakking is onhandelbaar bij het recyclen, want het is te hard om klein te maken en is vaak vier keer zo groot dan het product zelf. Daarnaast zit er in de (deels platte, vacuüm) plastic verpakking nog een plastic doosje of kartonnen doosjes. Ik stoor me hier nogal aan en vind dit onnodig afval creëren. Meldingen van consumenten over het gebruik van milieuonvriendelijk materiaal in vergelijking met ander materiaal. Hierover gingen 10 van de 86 meldingen (12%). Bijvoorbeeld: Ik vind het vreemd dat bij de groenteafdeling van de Lidl alleen maar plastic zakjes worden gebruikt. Volgens mij kunnen daar ook best papieren zakken worden gebruikt. Qua producten is er het volgende beeld: Product Aantal meldingen Dranken 22 Zuivel (melk) 8 Thee 5 Koffie, sap Elk 3 Frisdrank, chocolademelkpoeder, water. Elk 1 Tandpasta 21 Medicijnen 9 AGF 5 Snoep, chips, vleeswaren, brood, Elk 4 warme maaltijd Vaatwastabletten, zalf. Elk 3 Cornflakes, water. Elk 1 NB: qua meldingen naar branche, materiaalsoort en type in de periode november 2013 t/m april 2014, kan bij het bovenstaande geen vergelijking worden gemaakt met de periode mei tot en met oktober Dit komt door de verandering in werkwijze van het Meldpunt en doordat in de periode mei tot en met oktober 2013 van de binnengekomen meldingen deze gegevens nog niet werden bijgehouden (zie ook paragraaf 1.1.). 4 Omdat meldingen vaak betrekking hebben op een of meerdere materialen, tellen de percentages op tot meer dan 100%. 10

11 3.5 Aantallen reacties van bedrijven in de periode november 2013 t/m april meldingen zijn door het Meldpunt Verpakkingen doorgegeven aan de betreffende bedrijven met het verzoek om reactie. Dat leidde tot een response van 77 reacties (90%). Dat is een hoge response, waarbij de meeste reacties binnen de gestelde reactietermijn van in totaal 6 weken werden ontvangen (reactietermijn na toezending melding is vier weken, reactie na reminder twee weken). Qua arbeidsintensiviteit van het proces om reactie te verkrijgen moet worden opgemerkt dat dit nog relatief hoog is. Dat heeft de volgende oorzaken: Niet alle bedrijven zijn bekend met de afspraken over het Meldpunt Verpakkingen in het Addendum bij de Raamovereenkomst Verpakkingen. Toezending van meldingen aan deze bedrijven leidt dan vaak tot reacties als: Stuurt u de melding maar door aan onze consumentenservice, dan beantwoorden zij de vraag. Hierdoor is extra tijd nodig voor ( of telefonisch) contact met deze bedrijven om de afspraken toe te lichten. Bij sommige bedrijven is het bij uitblijven van reactie zeer lastig om contact te krijgen met de juiste personen. Het komt regelmatig voor dat bedrijven niet anders dan via de consumentenservice willen worden benaderd. Bij het uitblijven van reacties door de consumentenservice zijn er dan extra inspanningen nodig om de eindverantwoordelijken te kunnen vinden, die relatief veel tijd kosten. Hoewel er bij steeds meer bedrijven een contactpersoon wordt gevonden waaraan de meldingen kunnen worden toegestuurd (wat het gemak van contact en de snelheid van afhandeling aanzienlijk verhoogt), is dat niet bij alle bedrijven het geval. Dat komt ook omdat sommige bedrijven afhandeling alleen willen lasten plaatsvinden via de consumentenservice, zonder dat daar een contactpersoon wordt aangewezen. Hierdoor is er soms bij hetzelfde bedrijf vaker en herhaalde uitleg nodig over de gemaakte afspraken en werkwijze. Dat er van negen bedrijven (nog) geen reactie op de aan hen toegestuurde meldingen is ontvangen, heeft verschillende redenen: Van drie recente meldingen uit april 2014 was de reactietermijn voor de bedrijven nog niet verstreken. Van zes bedrijven is verzoek om reactie en herinnering/reminder uiteindelijk geen reactie ontvangen. Deze meldingen zijn op de website van het Meldpunt gepubliceerd met de vermelding dat van de bedrijven geen reactie is ontvangen. Het ging hierbij om: Datum Bedrijf Melding 2-dec Jan Linders Het plastic bakje onder paprika s is onnodig. 20-feb Kellogg's Ongewenste, extra verpakte speeltjes in cornflakes. 26-feb Albert Heijn Melder is niet tevreden over het antwoord van Albert Heijn over het apart toevoegen van pesto in een plastic knijpflesje op de pizza. 27-feb Parodontax Melder vindt antwoord van bedrijf over het onnodig verpakken van tubes tandpasta in kartonnen doosjes niet bevredigend. 13-mrt Sensodyne Melder vindt antwoord van bedrijf niet bevredigend op melding van onnodig verpakken van tubes tandpasta in kartonnen doosjes. 16-mrt Pringles Slechts 5/6 van de inhoud van de bus is gevuld. 3.6 Aard van de reacties van bedrijven in de periode november 2013 t/m april 2014 Kijkend naar de aard van de reacties op de meldingen van consumenten, geven de betreffende bedrijven in 71 van de 77 reacties (92%) uitleg over het gevoerde beleid met betrekking tot de keuze 11

12 van de verpakking. In zes reacties van de 78 meldingen (8%) hebben bedrijven aangegeven dat zij het beleid inmiddels al hebben gewijzigd of spreken ze voornemens uit om dat te gaan doen. 3.7 Gewijzigd beleid of voornemens om beleid te wijzigen In de zes gevallen waarin bedrijven aangeven dat zij het beleid inmiddels al hebben gewijzigd of dat ze voornemens zijn om dat te gaan doen (zie hiervoor ook bijlage 3), zijn er vier harde toezeggingen: Ik had een rubberring van mijn snelkookpan besteld. De ring zat in een doos met veel karton en papier en kon niet door de brievenbus. [Reactie SEB International Services]: De Nederlandse vestiging heeft deze melding doorgegeven aan ons hoofdkantoor in Frankrijk. Zij hebben toegezegd er op te letten en in de toekomst minder verpakkingsmateriaal te gebruiken bij dit product. Wij hebben twee plastic flessen AH cranberry sap gekocht. Toen die leeg waren wilden wij die inleveren voor statiegeld en stond namelijk geen afval symbooltje op de fles. In de winkel bleek dat er ook geen statiegeld op zit. [Reactie Albert Heijn] Wij hebben uw vraag bij de verantwoordelijke afdeling neergelegd. Het is inderdaad geen wegwerpverpakking. Er wordt daarom actie genomen om een weggooiwijzer op dit product te plaatsen zodat de verpakking bij plastic gerecycled kan worden. Per abuis was dit tot op heden nog niet het geval. Deze bus met voedingssupplementen is slechts tot de zwarte streep met dragees gevuld. De bus had dus de helft kleiner gekund. De HEMA heeft wel kleinere verpakkingen. Dat kan het dus niet zijn. [Reactie HEMA]: We hebben dit meteen gecontroleerd en inderdaad passen deze 90 tabletten in een kleinere pot (inhoud 225 ml. in plaats van 300 ml.). Dit hebben wij direct doorgegeven en dit wordt aangepast. Verder zullen we van het totale assortiment een scan maken van de afvulling per pot. Het viel mij op dat de kartonnen verpakking van Sun vaatwastabletten grotendeels met lucht gevuld is, dus onnodig verpakkingsmateriaal. [Reactie Sun]: Het klopt dat op dit moment voor de Sun machine vaatwastabletten strikt genomen meer verpakking wordt gebruikt dan technisch nodig is. Op niet al te lange termijn zullen we een wijziging in onze kleinere verpakkingen doorvoeren. Ook zijn er twee wat zachtere toezeggingen: Waarom gebruiken sommige producenten van theezakjes (bijv. Revolution Tea) nylon voor de zakjes? Dit lijkt mij een overbodige belasting van het milieu. [Reactie Revolution Tea]: Revolution Tea doet regelmatig testen naar de kwaliteit van biologisch afbreekbare buideltjes. Zodra deze voldoen aan de strenge eisen van Revolution Tea, zal het huidige buideltje worden vervangen door een biologisch afbreekbaar buideltje. De verpakking van Oldtimer drop van karton met een zilver laagje mag toch niet bij het oud papier? De 'binnensluiting' is van plastic-achtig papier en ook niet los te halen. Waarom geen gewoon karton, desnoods met een makkelijk los te halen plastic binnenkant? [Reactie Concorp Brands] We zijn al bezig met een project om de mogelijkheden tot aluminiumvermindering in de verpakking te onderzoeken. We vinden het een interessante suggestie om een verpakking te ontwerpen met makkelijk scheidbare lagen en zullen dit alternatief zeker meenemen binnen dit project. We hopen dat we hier in de toekomst een verbeterslag op kunnen maken en uiteindelijk een milieuvriendelijkere verpakking kunnen ontwerpen die dezelfde noodzakelijke versheid van de dropjes kan garanderen als de huidige verpakking doet. Al met al is het een industriebrede uitdaging om iets aan de aluminiumlaag te doen. 12

13 Samengevat gaan deze zes toezeggingen dus over het gebruik van minder materiaal in de verpakking (3), het gebruik van ander materiaal in de verpakking (2) en om betere recycling (1). Uitleg gevoerd beleid In de 71 reacties waarin bedrijven n.a.v. de meldingen uitleg geven over het gevoerde beleid is het de indruk van het KIDV dat het merendeel van de gevallen gaat om een onderbouwing van de gemaakte keuzes o.b.v. het gedachtengoed van de Essentiële Eisen. 5 In vijf gevallen hebben consumenten aangegeven dat zij de reactie van bedrijven op hun melding discutabel vinden. Het ging daarbij om de reacties van bedrijven op meldingen m.b.t. het gebruik van kartonnen dozen om tandpasta, het gebruik van aluminiumfolie in chipszakjes, broodzakken van papier en plastic en het gebruik van een extra plastic tube voor pesto op pizza s (zie bijlage 4). 3.8 Reacties van melders op reacties van bedrijven In totaal vijf consumenten namen in de periode november tot en met april 2014 geen genoegen met de antwoorden die bedrijven hen gaven op hun meldingen. In een nadere reactie aan het Meldpunt Verpakkingen gaven zij dit ook aan en vroegen ze naar wegen om een klacht in te kunnen dienen over de verpakking. Om hierop goed antwoord te kunnen geven, is met het het KIDV besproken hoe hier vanuit het Meldpunt Verpakkingen het beste op kon worden gereageerd. Daarbij is de volgende handelswijze afgesproken: De reacties van de melders op de reacties van bedrijven worden toegestuurd aan de betreffende bedrijven met het verzoek daar alsnog binnen twee weken op te reageren. Als de bedrijven alsnog een reactie geven wordt die op het Meldpunt geplaatst, samen met de reactie van de melder. Indien bedrijven niet reageren of aangeven niet te willen reageren, wordt de reactie van de melder na twee weken op het Meldpunt Verpakkingen geplaatst. Daarbij wordt dan aangegeven: [a] dat het betreffende bedrijf na verzoek van het Meldpunt niet meer heeft gereageerd, [b] wat het Meldpunt Verpakkingen met deze reacties van bedrijven doet (opname halfjaarrapportage ten behoeve van van het KIDV) en dat de melder zijn/haar klacht ook kan melden bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). NB: met betrekking tot hetgeen hierboven is vermeld over de aard van de reacties van bedrijven kan geen vergelijking worden getrokken met de periode mei t/m oktober Dit komt omdat de meldingen en de reacties van het bedrijven pas vanaf eind oktober 2013 op de site werden geplaatst en er vanaf dat moment meer inspanningen zijn gericht om bedrijven tot een reactie te bewegen (zie hierover ook paragraaf 1.1.). 5 Beoordeling hiervan doet door het KIDV o.b.v. de schriftelijke reacties van bedrijven. Het KIDV heeft geen bevoegdheid of mandaat hier een toetsende of controlerende activiteiten op in te zetten, dat voorbehouden aan de Inspectie voor Leefomgeving en Transport (ILT). Indien de reacties van bedrijven onvoldoende ingaan op de melding en/of onvoldoende argumentatie geven, wordt door het Meldpunt Verpakkingen op advies van het KIDV aan bedrijven wel om nadere onderbouwing gevraagd. 13

14 4. Overzicht communicatieactiviteiten en publiciteit Meldpunt Verpakkingen in de periode november 2013 t/m april 2014 Eind juni 2013 heeft het onderzoeksbureau GfK in opdracht van het KIDV een kwantitatief en voor de Nederlandse bevolking representatief onderzoek gedaan onder 1055 consumenten naar de kennis en houding t.a.v. de milieuvriendelijkheid/duurzaamheid van verpakkingen. De vragen gingen onder meer over kennis en perceptie over de milieuvriendelijkheid van producten, over verpakkingen als mogelijk issue daarbij, over de milieuvriendelijkheid van verpakkingen en over de informatiebehoefte van consumenten m.b.t. de duurzaamheid van verpakkingen. Uit het onderzoek bleek dat bijna de helft van de respondenten aangaf behoefte te hebben aan meer informatie over de milieubelasting van verpakkingen. Op de vraag aan welke eisen een duurzame verpakking zou moeten voldoen, antwoordde bijna de helft van de Nederlanders spontaan dat de verpakking kan worden hergebruikt of gerecycled. Slechts 4% van de mensen noemde spontaan geen of weinig verpakkingsmateriaal als criterium voor de milieubelasting van de verpakking. Naar aanleiding van de uitkomsten van dit onderzoek brachten het KIDV en Milieu Centraal op 22 november een gezamenlijk persbericht uit. Dit leidde tot de nodige publiciteit in (print en online) publieks- en vakmedia. Milieu Centraal heeft n.a.v. het persbericht over het Gfk-onderzoek onder consumenten het volgende bericht ook op Facebook gepost. Dit bericht werd door mensen gezien. In de periode medio november 2013 t/m januari 2014 is in opdracht van het KIDV een online attenderingscampagne uitgevoerd. Deze campagne bestond uit tekstadvertenties en banners op Google en Facebook, gericht op een breed publiek en de inzet van Google Adwords (hiermee krijgen consumenten aan de hand van de zoektermen die ze gebruiken de advertenties te zien). Hoewel het directe effect hiervan niet is onderzocht, blijkt uit het aantal vragen en meldingen per week in de maand december 2013 wel toename van het aantal nieuwe vragen (zie Hoofdstuk 2, p.5) en meldingen (zie Hoofdstuk 2, p.5) waar te nemen. Uit de analyse van de resultaten van de campagne bleek echter ook dat de campagne wel leidde tot toename van het bezoek aan de website van het Meldpunt Verpakkingen, maar dat een groot deel van de bezoekers de website weer verliet zonder het stellen van vragen of het doen van meldingen. Dit was aanleiding om de campagne voorlopig te stoppen om 14

15 nader te bekijken hoe kan worden gestimuleerd dat meer bezoekers van de website ook daadwerkelijk vragen gaan stellen en/of meldingen gaan doen. In februari 2014 heeft het KIDV in overleg met de directie Communicatie van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) meegewerkt aan opname van het Meldpunt Verpakkingen op de website Duurzaam Doen 6. Duurzaam Doen is een meerjarige koepelcommunicatie-aanpak die het ministere van IenM samen met partners uitvoert. Doel van de koepelaanpak is om consumenten concrete en praktische duurzame handelingsperspectieven te bieden op gebied van mobiliteit, afval, voeding, (in)kopen, et cetera. Het Meldpunt Verpakkingen neemt ook deel als supporter van Duurzaam Doen. De website Duurzaam Doen is op 10 maart 2014 live gegaan. Dit leidde en leidt indirect ook tot de nodige aandacht voor (de website van) het Meldpunt Verpakkingen. Hoewel het indirecte effect hiervan niet is onderzocht, valt uit het aantal vragen en meldingen per week in de maand maart 2014 wel toename van het aantal nieuwe vragen (zie Hoofdstuk 3, p.9) waar te nemen. Dat is nog in mindere mate het geval m.b.t. het aantal meldingen. Onderstaande tabel geeft een indruk van de publiciteit rond het Meldpunt Verpakkingen in de periode november 2013 t/m april Hierbij is gebruik gemaakt van de Nieuwsmonitoring van het KIDV, de Knipseldienst van Milieu Centraal en zoekmachines op internet. Hiermee is het overzicht waarschijnlijk niet compleet, omdat er ook publicaties geweest kunnen zijn die niet in deze monitoring voorkomen. Datum Medium Consumentengids Nieuwsbericht Avalex, reinigingsbedrijf van de gemeenten Delft, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk en Wassenaar Duurzaamnieuws.nl Vroegevogels.nl (Vara) Afvalonline.nl VMT.nl Duurzaamondernemen.nl Recyclenieuws.nl Telegraaf Biojournaal.nl Foodpress.nl Dec EFTA! Vakblad voor Flexografische industrie Website gemeente Zundert Nederlands Dagblad Feb 2014 Milieumagazine Feb 2014 Nieuwsbrief Afvalfonds Verpakkingen. 9 Feb 2014 Nieuwsbrief gemeente Wageningen over nieuw inzamelen _26603.html html?webversie=

16 28 maart 2014 Afvalonline.nl 11 Mei 2014 Rabobank Cijfers en Trends 12 Het Meldpunt Verpakkingen wordt verder met een directe link naar de website van het Meldpunt vermeld op de websites van 13 : Plastic Heroes. Consumentenbond. Rijkswaterstaat Leefomgeving. Gemeenten: o.m. Utrecht, Dordrecht., Breda, Westland, Soest, Kollumerland, Westervoort, Zundert. Milieucentrum Utrecht. HVC ( een afval-, grondstoffen- en energienutsbedrijf van 48 aandeelhoudende gemeenten en waterschappen uit Noord-Holland, Zuid-Holland, Flevoland en Friesland). 14. Avalex, reinigingsbedrijf van de gemeenten Delft, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk en Wassenaar. DAR, regiebedrijf in de regio Nijmegen op het gebied van afval en integraal beheer openbare ruimte. Nudge (Broedplaats). Passie for food (CBL). Verpakking startpagina (verpakking.startpagina.nl) Verder is het Meldpunt Verpakkingen ook opgenomen in de ROVA afvalkalender NB: ook hiervoor geldt dat het mogelijk is dat (vermelding naar/de website van) het Meldpunt ook door andere organisaties is opgenomen, maar dat dit nog niet bij het KIDV e/o Milieu Centraal bekend is NB: dit is een inventarisatie gemaakt o.b.v. een internetsearch. Het kan dus zijn dat het Meldpunt Verpakkingen (al) breder is opgenomen in andere print- en online media van andere organisaties

17 Bijlage 1: Vragen november 2013 april 2014 Datum Korte omschrijving vraag Branche 14-nov Dop op PET fles van PP gemaakt. 25-nov 27-nov 27-nov 27-nov 15-dec 19-dec 22-dec 22-dec 13-jan 16-jan 27-jan 28-jan 1-feb 7-feb 24-feb 10-mrt 10-mrt 13-mrt 21-mrt 31-mrt Waarom statiegeldsysteem afgeschaft i.p.v. uitbreiden naar PET-flesjes en blikjes Keuze tussen producten (bv. zuivel) met verschillende verpakkingsmaterialen. Welke gemeenten doen mee aan de pilot drankkartons? Recycling kartonverpakking: melkpak stinkt zo snel Eigen broodzak gebruiken niet toegestaan? Minst milieubelastende melkverpakking Inzamelen kartons Tegenstrijdige informatie over papier verwijderen van plastic broodzak. Afvalvraag: waar kan ik koffiecapsules met aluminium weggooien? Afvalvraag: chipszak met aluminium Tip voor uitschenken melkpak Door aluminiumlaagje niet te scheiden laminaat van chipsverpakking Is karton milieuvriendelijker dan PETfles Blik met glas inzamelen zou handig zijn Is het beter voor het milieu om alle in plastic te verpakken i.p.v. karton? Statiegeld uitbreiden naar blikjes Afvalscheiding vraag: drankkarton Kartonnen drinkpakje, waarom binnenlaagje niet van PLA? Waarom wordt er in glas verpakt als plastic milieuvriendelijker is? Vruchtensap milieuvriendelijker in pak of plastic fles? 17

18 1-apr 16-apr 28-apr 18-feb Waarom heet de wegwerpverpakking niet vuilnisbakverpakking? Reinigen plastic statiegeldflessen afdoende? Plasticinzameling helpt statiegeld om zeep. Trekken er stoffen uit het plastic in bijv. verpakte komkommers? AGF 29-apr Afvalscheiding: sinaasappelnetjes AGF Is de oplosbare coating om vaatwastabletten van oxo 17-dec degradeerbaar kunststof? Cosmetica - Zeep 28-apr Afvalscheiding: verpakking WC reiniger Cosmetica - Zeep 16-nov Is de leverancier bij thuisbezorgen van bv. Koelkast verplicht de verpakking af te voeren? Thuiswinkel 3-mrt Welke verpakking van kattenvoer is het milieuvriendelijkst, blikjes of zakjes? Diervoeding 18-mrt 2-dec 2-dec 2-dec 2-dec 10-dec 17-dec 24-dec 2-jan 2-jan 24-jan 28-jan 4-feb 5-feb 3-mrt 12-mrt 17-mrt 21-mrt 25-mrt 31-mrt 4-apr 17-apr 30-apr Medicijnverpakking van plastic en aluminium laagje is niet te recyclen. Container voor overig plastic op afvalbrengstation Waar kan ik aluminium inleveren? Waarom mag plastic afdekfolie niet bij de plastic inzameling Waarom mag piepschuim niet bij plastic inzameling? Waarom is er geen logo van aluminiumlaminaat? Dan weet ik waar ik aan toe ben en koop ik het niet meer Composteert een bio-gft zak wel? Vraag of melding via Twitter zou handig zijn. Ik ben het niet eens met Q&A over composteerbare verpakkingen Hoeveel verpakkingen worden er jaarlijks in Nederland gemaakt? Stel een beloning in voor zelf meebrengen verpakking Waarom is er nog wit glas? Belachelijk dat de overheid een Meldpunt Verpakkingen financiert Er zijn te weinig bakken in mijn buurt voor afvalscheiding Wat gebeurt er met milieubelastende verpakkingen? Hoe kan ik bioplastics herkennen Waarom is de verpakkingsbelasting op aluminium lager geworden Kunnen tassen van gerecycled plastic gemaakt worden i.v.m. voedselveiligheid? Waar kan ik Plastic Heroes zakken krijgen? Wat valt onder kunststof/plastic verpakkingsafval Wat moet in de plasticinzameling? Verzoek tot plaatsing plastic container Is het verbranden van aluminium schadelijk? Farmacie en zelfzorggeneesmiddelen 18

19 30-apr 30-apr Inlevermogelijkheid aluminium Inleverplekken van kurk Onderstaande vragen hoorden om meerdere redenen niet thuis bij het Meldpunt Verpakkingen, en zijn dus niet gepubliceerd op de website van het Meldpunt. De consumenten die deze vragen aan het Meldpunt stelden, kregen hierop een antwoord met toelichting en waar mogelijk doorverwijzing naar een instantie die hen wel zou kunnen helpen. 25-nov 26-nov 1-dec 22-dec 1-feb 4-feb 17-feb 16-mrt 31-mrt 1-apr 30-apr AH Biorijst geur van schoonmaakmiddel in verpakking Afvalscheidingvraag: enveloppe van HVC met zakken Plastic tasjes, meer informatie Recyclingnummer (verder niet toegelicht) Scheiden blister medicijnstrip (businessplan) Wat bent u een zeikerd Ik wil een blanco sample van een koker voor een fles Hebben jullie belangstelling voor mijn verpakkingscreatie Domeinnaam kopen Verkoop knijpflessen voor karamelsaus Waarom staat de houdbaarheidsdatum op zo'n onlogische plaats? 19

20 Bijlage 2: Meldingen november 2013 april 2014 Datum Bedrijf Korte omschrijving melding Branche 21-nov Pickwick De theezakjes zijn per stuk verpakt, is dat nodig? 27-nov AH De plastic statiegeld flessen voor zuivel zijn verdwenen, ik wil ze terug? 27-nov Campina Waarom is er geen melk in plastic zakken? Dat scheelt toch verpakkingsmateriaal? 27-nov Conimex Tjap Tjoy zit in een onnodige kartonnen doosje 30-nov Lipton De theezakjes zijn van nylon en composteren dus niet bij het GFT 1-dec Arla Onnodig plastic: schenktuit op melkpak 1-dec Campina Onnodig plastic: schenktuit op melkpak 2-dec Coca cola Maak de dop aan de verpakking vast, dan komt hij niet bij het zwerfafval en kan gerecycled worden 2-dec Pickwick De theezakjes zijn per stuk verpakt, is dat nodig? 3-dec Nesquick Waarom geen navulzakken? 6-dec Toffifee Onnodig verpakkingsmateriaal 7-dec Lays Is het aluminium binnenlaagje echt nodig? 7-dec Croky Is het aluminium binnenlaagje echt nodig? 10-dec Oldtimers Niet te scheiden aluminiumlaminaat van de dropdoos. 16-dec Albert Heijn Pizza: pesto zit in extra flaconnetje, en krijg de pesto er niet uit 18-dec Kanis & Gunnink Koffiepadsverpakking: aluminiumlaminaat dus niet te recyclen 8-jan Lidl Nespresso cups apart in plastic verpakt. Onnodig 8-jan Albert Heijn Cranberriesap suggestie: Of als statiegeld. Of een dunnere wand. 8-jan Knorr Wereldmaaltijden hebben veel aluminium in verpakking. 16-jan Campina Onnodig plastic: schenktuit op melkpak 23-jan Plus Krentenbollen zijn dubbel verpakt. Onnodig. 23-jan Revolution De theezakjes zijn van nylon en composteren dus niet bij het GFT 27-jan Jumbo Vleeswarenschaaltjes worden steeds groter, is niet nodig 27-jan AH Vleeswarenschaaltjes worden steeds groter, is niet nodig 29-jan Friesland Restjes zuivel en drank blijven achter in pak door Campina schenkdop 29-jan Den Eelder Restjes zuivel en drank blijven achter in pak door schenkdop 31-jan EKOplaza Nieuwe broodzak voldoet niet, houdt het brood niet vers. 20

21 20-feb Kellogg's Ongewenste, extra verpakte speeltjes in de cornflakes 26-feb Albert Heijn Niet tevreden over antwoord van AH over de pesto op de pizza 13-mrt EKOplaza Vindt antwoord over de broodzak die het brood niet vers houdt niet bevredigend. 16-mrt Pringles 5/6 van de bus is maar gevuld. 16-mrt Jumbo Kleinere verpakkingen crème fraiche en zure room zouden voedselverspilling voorkomen. 21-mrt Albert Heijn Puur en Eerlijk boterkuipje van composteerbaar kunststof maken. Is milieuvriendelijker. 3-apr Croky Vindt het antwoord over de noodzaak van een aluminium binnenlaagje niet bevredigend 14-apr Mentos. Perfetti Mentos. Belachelijk veel verpakking Van Melle Benelux B.V 19-apr Albert Heijn AH kauwgom. Waarom geen geheel papieren verpakking. Is beter te recyclen. 22-apr Albert Heijn Zoete broodjes. Melder wil het kunststofbakje terug. 24-apr Aldi Zijn de waterflesjes BPA vrij? 25-apr Albert Heijn Waarom zit er geen statiegeld op glazen sapflessen 25-apr Appelsientje Waarom zit er geen statiegeld op glazen sapflessen 17-nov OralB Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 17-nov Sensodyne Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 17-nov Parodontax Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 17-nov Elmex Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 17-nov Ultradent Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 18-nov Parodontax Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 28-nov Parodontax Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 30-nov Parodontax Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 30-nov Zwitsal Is de fles BPA vrij? Cosmetica - zeep 30-nov Yakult Is de fles BPA vrij? Cosmetica - zeep 1-dec Parodontax Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 2-dec SUN (unilever) Vaatwastablet met mogelijk schadelijk oplosbaar Cosmetica - zeep plastic omhulsel 2-dec AH Huismerk Vaatwastablet met mogelijk schadelijk oplosbaar Cosmetica - zeep plastic omhulsel 4-dec Parodontax Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 4-dec Sensodyne Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 5-dec Nivea Handcrème, laatste restje er niet uit krijgen Cosmetica - zeep 24-dec Parodontax Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 23-jan Sensodyne Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 1-feb Parodontax Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 1-feb Sensodyne Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 21

22 13-feb Weleda Onnodig extra kartonnen doosje om cremetube Cosmetica - zeep 20-feb Parodontax Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 27-feb Parodontax Vindt antwoord over onnodig karton om Cosmetica - zeep tandpastatube niet bevredigend 9-mrt Gilette Onnodig plastic om scheermesjes Cosmetica - zeep 10-mrt Sun Vaatwastabletten in te grote doos Cosmetica - zeep 13-mrt Sensodyne Vindt antwoord over onnodig karton om Cosmetica - zeep tandpastatube niet bevredigend 21-mrt Parodontax Onnodig karton om tandpastaverpakking Cosmetica - zeep 3-apr Sensodyne Onnodig karton om tandpastaverpakking cosmetica - zeep 14-apr Kruitvat Onnodig extra kartonnen doosje om haarproduct Cosmetica - zeep 17-nov Wartner Veel 'lucht' in verpakking van wrattenpen Farmacie en zelfzorggeneesmiddelen 6-dec Nexium (AstraZeneca) Medicijn: onnodig verpakkingsmateriaal Farmacie en zelfzorggeneesmiddelen 1-feb Pharmachemie Medicijnen met meer in doosje tegelijk verpakken i.p.v. per stuk in blister Farmacie en zelfzorggeneesmiddelen 1-feb Actavis Medicijnen met meer in doosje tegelijk verpakken i.p.v. per stuk in blister 1-feb Sun Pharmaceutical medicijnen met meer in doosje tegelijk verpakken i.p.v. per stuk in blister 1-feb Sandoz Medicijnen met meer in doosje tegelijk verpakken i.p.v. per stuk in blister 1-feb Roter Te grote doordrukstrip medicijnen en daardoor te grote omverpakking Farmacie en zelfzorggeneesmiddelen Farmacie en zelfzorggeneesmiddelen Farmacie en zelfzorggeneesmiddelen Farmacie en zelfzorggeneesmiddelen 8-feb HEMA Pot met pillen maar voor de helft gevuld Farmacie en zelfzorggeneesmiddelen 22-apr MSD (medicijn /Thyrax) Wil glasverpakking terug i.p.v. aluminium voor medicijnen 2-dec Jan Linders Plastic bakje onder paprika onnodig AGF 2-feb AH Stickertjes op elke appel is niet nodig. AGF 5-feb Lidl Plastic zakjes op groenteafdeling i.p.v. papier AGF Farmacie en zelfzorggeneesmiddelen 16-apr Albert Heijn Overbodige plastic verpakking om puur en eerlijk AGF prei. 5-dec SEB Onnodig karton gebruik bij bestelling Thuiswinkel International Service 20-mrt Donald Duck Overbodige plastic hoes om tijdschrift Overig 30-nov Revolution Theezakjes zitten elk in een doosje. Die doosjes zitten weer in een doos. Die doos heeft weer een plastic omhulsel. Onnodig verpakkingsmateriaal. 27-nov HEMA Speelgoedjes uit Paw Palz speelgoedmachine zitten in dubbele plastic bal: onnodige plastic verpakking. Horeca-foodservice Detail- en groothandel 22

23 De volgende vijf meldingen kon het Meldpunt Verpakkingen niet in behandeling nemen. Bij drie meldingen werd (ook na navraag door het Meldpunt bij de melder) geen bedrijf genoemd. Bij één melding ging het om een bedrijf dat de gemelde verpakking helemaal niet op de markt bracht en één melding had geen betrekking op (de duurzaamheid van) een verpakking. Datum Bedrijf Korte omschrijving melding Branche geen merk 2-dec genoemd Bananen: teveel verpakking AGF 8-jan Albert Heijn Nespresso cups apart in plastic verpakt. geen merk 20-jan genoemd Verpakking vleeswaren te veel plastic 5-mrt Roompotparken Geen inname depot voor pasjes Horeca-foodservice 31-mrt geen merk genoemd Waarom zoveel plastic velletjes tussen vleeswaren? 23

24 Bijlage 3: Overzicht met toezeggingen (voorgenomen) beleidswijzigingen #1591 SEB International Services Ik had een rubberring van mijn snelkookpan besteld en moest 10 euro verzendkosten betalen. De ring zat in een doos met veel karton en papier en kon niet door de brievenbus. Ik vind dat geldklopperij. [Reactie SEB International Services]: De Nederlandse vestiging heeft deze melding doorgegeven aan ons hoofdkantoor in Frankrijk. Zij hebben toegezegd er op te letten en in de toekomst minder verpakkingsmateriaal te gebruiken bij dit product. #1605 Oldtimer De verpakking van Oldtimer drop van karton met een zilver laagje mag toch niet bij het oud papier? De 'binnensluiting' is van plastic-achtig papier en ook niet los te halen. Waarom geen gewoon karton, desnoods met een makkelijk los te halen plastic binnenkant? [Reactie Concorp Brands] Helaas kunnen de Oldtimers-verpakkingen inderdaad niet bij het oud papier. De verpakkingen bevatten naast karton ook een aluminiumlaag. Hoewel wij uw wens delen tot aluminiumvermindering, is de huidige verpakking op dit moment de enige waarmee we de versheid van de dropjes kunnen garanderen. MVO is binnen ons bedrijf echter een belangrijk punt, en daarom zijn we al bezig met een project om de mogelijkheden tot aluminiumvermindering in de verpakking te onderzoeken. We vinden het een interessante suggestie om een verpakking te ontwerpen met makkelijk scheidbare lagen en zullen dit alternatief zeker meenemen binnen dit project. We hopen dat we hier in de toekomst een verbeterslag op kunnen maken en uiteindelijk een milieuvriendelijkere verpakking kunnen ontwerpen die dezelfde noodzakelijke versheid van de dropjes kan garanderen als de huidige verpakking doet. Al met al is het een industriebrede uitdaging om iets aan de aluminiumlaag te doen. #1708 Albert Heijn cranberry sap Wij hebben twee plastic flessen AH cranberry sap gekocht. Toen die leeg waren wilden wij die inleveren voor statiegeld en stond namelijk geen?afval symbooltje? op de fles. In de winkel bleek dat er ook geen statiegeld op zit. Het een hard plastic fles en grondstoffen zijn duur en duurzaamheid is een groot goed. De plastic flessen die hier worden gebruikt zijn dikwandig. Daar is gelet op de inhoud geen enkele aanleiding voor. Als het dan al een wegwerpverpakking is, dan ook dunwandiger. Dat scheelt grondstoffen, vervoerskosten en afvoerkosten. Denk ook aan dat laatste, want een dunwandige fles kan ik makkelijk samendrukken en dat scheelt heel veel afvalruimte bij mij thuis en in de vuilniswagen die het afvoert voor hergebruik. Ik ga er van uit dat een grootgrutter die op de kleintjes let en duurzaam wil zijn, dit ook echt oppakt. Maar zit duurzaamheid dan nog niet in de genen van de afdelingen productontwikkeling en marketing? [reactie Albert Heijn] Wij hebben uw vraag bij de verantwoordelijke afdeling neergelegd. Het is inderdaad geen wegwerpverpakking. Er wordt daarom actie genomen om een weggooiwijzer op dit product te plaatsen zodat de verpakking bij plastic gerecycled kan worden. Per abuis was dit tot op heden nog niet het geval. 24

25 #3137 Revolution Tea Waarom gebruiken sommige producenten van theezakjes (bijv. Revolution Tea) nylon voor de zakjes. Dit lijkt mij een overbodige belasting van het milieu. [Reactie Revolution Tea]: Revolution Tea was het eerste bedrijf in de Verenigde Staten dat gebruik maakte van een nylon piramide buideltje. Op dat moment (eind jaren '90), was nylon het enige materiaal dat beschikbaar was. Tegenwoordig zijn er alternatieven beschikbaar, waaronder ook biologisch afbreekbare buideltjes. Het gebruik van topkwaliteit ingrediënten en materialen staat bij Revolution Tea altijd bovenaan. De kwaliteit van de biologische afbreekbare buideltjes is niet altijd constant geweest. Revolution Tea doet regelmatig testen naar de kwaliteit van deze buideltjes. Zodra deze voldoen aan de strenge eisen van Revolution Tea, zal het huidige buideltje worden vervangen door een biologisch afbreekbaar buideltje. #3201 HEMA supplementen Deze bus met voedingssupplementen is slechts tot de zwarte streep met dragees gevuld. De bus had dus de helft kleiner gekund. De HEMA heeft wel kleinere verpakkingen. Dat kan het dus niet zijn. [Reactie HEMA]: Naar aanleiding van uw hebben wij direct contact opgenomen met onze leverancier. Volgens ons gaat het hier niet om de Gluco Chondro MSM, omdat dit een pot is met 120 tabletten. Het gaat dus om de Gluco Chondro (met koper en mangaan), met 90 tabletten, met artikelnummer We hebben dit meteen gecontroleerd en inderdaad passen deze 90 tabletten in een kleinere pot (inhoud 225 ml. in plaats van 300 ml.). Dit hebben wij direct doorgegeven en dit wordt aangepast. Verder zullen we van het totale assortiment een scan maken van de afvulling per pot. #3250 Sun vaatwastabletten Het viel mij op dat de kartonnen verpakking van Sun vaatwastabletten grotendeels met lucht gevuld is. En dit is al het geval bij de classic vaatwastabletten. De 'speciale' soorten zitten in een even grote doos, maar met veel minder tabletten erin, dus nog meer onnodig verpakkingsmateriaal. [Reactie Sun]: Het klopt dat op dit moment voor de Sun machine vaatwastabletten strikt genomen meer verpakking wordt gebruikt dan technisch mogelijk is. Dat is ook de reden dat we op niet al te lange termijn een wijziging in onze kleinere verpakkingen zullen doorvoeren. De Sun Allin1 tabletten zijn de laatste jaren in rap tempo lichter geworden van 22 gram naar 18 gram. Met name de overgang naar fosfaatvrije producten heeft hieraan bijgedragen. Dit betekent dat we minder grondstoffen per was gebruiken wat per saldo veel meer milieuwinst oplevert dan enige bijdrage aan verpakkingsbesparing. Om de afname in tabletgewicht en daarmee het formaat van de tabletten bij te benen zijn met name de grootformaat verpakkingen kleiner geworden. Hiermee is de hoeveelheid verpakking per was dus afgenomen. Voor de kleinere verpakking is deze in het algemeen gelijk gebleven maar daar zal binnenkort verandering in komen. Om de productstabiliteit, kwaliteit en performance onder een range van omstandigheden te garanderen maakt Sun gebruik van een plastic zak die de tabletten beschermen in de kartonnen verpakking. Dit zorgt ervoor dat we een minimale hoeveelheid karton kunnen gebruiken dat volledig recyclebaar is en dat voor 85% uit gerecycled materiaal bestaat. Het zorgt er echter ook voor dat relatief veel ruimte in de doos verloren gaat en dat we dozen niet zoals suikerklontjes kunnen vullen. 25

Meldpunt Verpakkingen November 2013 t/m april 2014

Meldpunt Verpakkingen November 2013 t/m april 2014 Meldpunt Verpakkingen November 2013 t/m april 2014 Samenvatting en conclusies (o.b.v. halfjaarrapportage opgesteld door Milieu Centraal) 28 mei 2014 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 2 SAMENVATTING... 5 2.1

Nadere informatie

Meldpunt Verpakkingen Mei tot en met oktober 2014

Meldpunt Verpakkingen Mei tot en met oktober 2014 Meldpunt Verpakkingen Mei tot en met oktober 2014 Samenvatting en conclusies (o.b.v. halfjaarrapportage opgesteld door Milieu Centraal) 8 december 2014 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 2 SAMENVATTING...

Nadere informatie

Meldpunt Verpakkingenmei tot en met oktober 2015

Meldpunt Verpakkingenmei tot en met oktober 2015 Meldpunt Verpakkingenmei tot en met oktober 2015 Conclusies (o.b.v. halfjaarrapportage opgesteld door Milieu Centraal) 23 november 2015 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 FUNCTIES EN DOELEN VAN HET MELDPUNT

Nadere informatie

Meldpunt Verpakkingen November 2014 tot en met april 2015

Meldpunt Verpakkingen November 2014 tot en met april 2015 Meldpunt Verpakkingen November 2014 tot en met april 2015 Conclusies (o.b.v. halfjaarrapportage opgesteld door Milieu Centraal) 9 juni 2014 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 2 CONCLUSIES... 5 2 1 Inleiding

Nadere informatie

Meldpunt Verpakkingen. Halfjaarrapportage: mei t/m oktober 2014

Meldpunt Verpakkingen. Halfjaarrapportage: mei t/m oktober 2014 Meldpunt Verpakkingen Halfjaarrapportage: mei t/m oktober 2014 Opgesteld door Milieu Centraal 1 december 2014 1 Inhoud 1. Vooraf... 3 2. Vragen... 5 2.1 Overzicht van vragen... 5 2.2 Verdeling van vragen

Nadere informatie

Meldpunt Verpakkingen Halfjaarrapportage: november 2014 t/m april 2015

Meldpunt Verpakkingen Halfjaarrapportage: november 2014 t/m april 2015 Meldpunt Verpakkingen Halfjaarrapportage: november t/m april Opgesteld door Milieu Centraal 2 juni 1 Inhoud 1. Vooraf... 3 2. Vragen... 5 2.1 Overzicht van vragen... 5 2.2 Verdeling van vragen naar branches...

Nadere informatie

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. November 2018

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. November 2018 Weggooiwijzer Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies November 2018 Inleiding Als bedrijf dat verpakte producten op de markt brengt, kunt u het afnemers en consumenten makkelijk

Nadere informatie

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. Augustus 2017

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. Augustus 2017 Weggooiwijzer Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies Augustus 2017 Inleiding Als bedrijf dat verpakte producten op de markt brengt, kunt u het afnemers en consumenten makkelijk

Nadere informatie

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. Versie december 2014

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. Versie december 2014 Weggooiwijzer Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies Versie december 2014 Inleiding Als bedrijf dat verpakte producten op de markt brengt, kunt u het afnemers en consumenten

Nadere informatie

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. November 2016

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. November 2016 Weggooiwijzer Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies November 2016 Inleiding Als bedrijf dat verpakte producten op de markt brengt, kunt u het afnemers en consumenten makkelijk

Nadere informatie

Meldpunt Verpakkingen Halfjaarrapportage: mei t/m oktober 2015

Meldpunt Verpakkingen Halfjaarrapportage: mei t/m oktober 2015 Meldpunt Verpakkingen Halfjaarrapportage: mei t/m oktober 215 Opgesteld door Milieu Centraal 23 november 215 1 Inhoud 1. Vooraf... 3 2. Vragen... 5 2.1 Overzicht van vragen... 5 2.2 Verdeling van vragen

Nadere informatie

Verpakkingen. Karen van de Stadt Marc Reijnders

Verpakkingen. Karen van de Stadt Marc Reijnders Verpakkingen Karen van de Stadt Marc Reijnders Het KIDV Opgericht op 1 januari 2013: Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 2022 Vermindering milieudruk verpakkingsketen Kennisfunctie inzetten om bij te dragen

Nadere informatie

Monitoring verpakkingen Preventie publicaties

Monitoring verpakkingen Preventie publicaties Monitoring verpakkingen Preventie publicaties 30 juli 2012 Postbus 8724 3009 AS Rotterdam 010 4206161 www.nedvang.nl info@nedvang.nl Deze monitoring rapportage is een uitgave van Nedvang. 3 INHOUD 1 Preventie

Nadere informatie

Kansen voor gemeenten in communicatie, indien recyclen kan, wil men dit vaak ook wel doen.

Kansen voor gemeenten in communicatie, indien recyclen kan, wil men dit vaak ook wel doen. Kansen voor gemeenten in communicatie, indien recyclen kan, wil men dit vaak ook wel doen. Rapport HEDRA 0-meting 11 maart 2016 Inhoudsopgave Situatie en centrale vraagstelling Conclusies en aanbevelingen

Nadere informatie

Per wanneer komen de nieuwe containers voor kunststof en kunnen ze direct gebruikt worden?

Per wanneer komen de nieuwe containers voor kunststof en kunnen ze direct gebruikt worden? Q&A kunststof Rotterdam Waarom komen er in Rotterdam nu wel ineens containers voor kunststof te staan? Rotterdam wil de best presterende grote gemeente worden op het gebied van afvalscheiding, hierin hoort

Nadere informatie

Nieuwe Raamovereenkomst & Afvalbeheersbijdrage Verpakkingen

Nieuwe Raamovereenkomst & Afvalbeheersbijdrage Verpakkingen Nieuwe Raamovereenkomst & Afvalbeheersbijdrage Verpakkingen KVNW Ledenvergadering Den Haag 4 oktober 2012 Cees de Mol van Otterloo Directeur Afvalfonds Verpakkingen Raamovereenkomst Producentenverantwoordelijkheid

Nadere informatie

Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) 14 april 2016: NCV-NVZ-NAV Jaarvergadering

Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) 14 april 2016: NCV-NVZ-NAV Jaarvergadering Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) 14 april 2016: NCV-NVZ-NAV Jaarvergadering KIDV Opgericht op 1 januari 2013: Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 2022. Gemeente AFVALFASE GRONDSTOF Producenten

Nadere informatie

Onderzoek Omgekeerd Inzamelen tweede fase

Onderzoek Omgekeerd Inzamelen tweede fase Onderzoek Omgekeerd Inzamelen tweede fase Duurzaam van Afval naar Grondstof Bewonersonderzoek De vragenlijst bestaat uit verschillende delen. Het eerste deel gaat in op de situatie vóór de proef, het laatste

Nadere informatie

Amsterdammers. December 2009 Susanne van den Buuse

Amsterdammers. December 2009 Susanne van den Buuse Afvalscheiding onder Amsterdammers December 2009 Susanne van den Buuse Inleiding In Nederland wordt veel gedaan om de afvalstroom zo klein mogelijk te houden. Een belangrijke manier om dit te bereiken,

Nadere informatie

Pilot Mag het een tasje minder zijn? Consumentenonderzoek. Rapportage van de peiling onder inwoners van Deventer, Tilburg en Zoetermeer,

Pilot Mag het een tasje minder zijn? Consumentenonderzoek. Rapportage van de peiling onder inwoners van Deventer, Tilburg en Zoetermeer, Pilot Mag het een tasje minder zijn? Consumentenonderzoek Rapportage van de peiling onder inwoners van Deventer, Tilburg en Zoetermeer, in opdracht van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken 4 februari

Nadere informatie

Richtlijnen huisstijl

Richtlijnen huisstijl Richtlijnen huisstijl Richtlijnen huisstijl 2016 1 Inhoud 03 Introductie Logo 04 Logo en variant 05 Gebruik van het logo 06 Logo in kleur, wit of zwart Kleuren 07 Kleurwaarden 08 Tinten Typografie 09 Lettertype

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Situatie en centrale vraagstelling. Resultaten. Bijlagen Onderzoeksverantwoording

Inhoudsopgave. Situatie en centrale vraagstelling. Resultaten. Bijlagen Onderzoeksverantwoording Rapport HEDRA 1-meting 06 april 2017 Inhoudsopgave Situatie en centrale vraagstelling Resultaten Bijlagen Onderzoeksverantwoording Tessa Dahlmans Consultant 033 330 3110 tessa.dahlmans@samr.nl Lisanne

Nadere informatie

Verpakking en voedselverspilling

Verpakking en voedselverspilling Verpakking en voedselverspilling Presentatie NVVL Hester Klein Lankhorst, directeur In deze presentatie Een korte introductie: Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV). Welke kennis vraagt optimaliseren

Nadere informatie

Materiaal keuzes. Globaal genomen zijn er 4 basis functies denkbaar waarom men het product wilt verpakken.

Materiaal keuzes. Globaal genomen zijn er 4 basis functies denkbaar waarom men het product wilt verpakken. Materiaal keuzes Waarom verpakken we het product? Dit is de eerste vraag die beantwoord moet worden. Immers als het niet nodig is om een product te verpakken, is een materiaal keuze ook niet nodig en ontstaat

Nadere informatie

Verpakken. Karen van de Stadt

Verpakken. Karen van de Stadt Verpakken Karen van de Stadt Het KIDV Opgericht op 1 januari 2013: Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 2022 Vermindering milieudruk verpakkingsketen Kennisfunctie inzetten om bij te dragen aan het sluiten

Nadere informatie

Wat mag in welke afvalcontainer? Deze folder helpt u bij het scheiden van uw afval en grondstoffen.

Wat mag in welke afvalcontainer? Deze folder helpt u bij het scheiden van uw afval en grondstoffen. Wat mag in welke afvalcontainer? Deze folder helpt u bij het scheiden van uw afval en grondstoffen. Verpakkingen: plastic, blik, sap- en Plastic Plastic tasjes, tassen en broodzakken Pasta- en rijstzakken

Nadere informatie

Brancheverduurzamingsplannen: Circulaire economie in de praktijk. Karen van de Stadt

Brancheverduurzamingsplannen: Circulaire economie in de praktijk. Karen van de Stadt Brancheverduurzamingsplannen: Circulaire economie in de praktijk Karen van de Stadt KIDV Opgericht op 1 januari 2013: Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 2022. Vermindering milieudruk verpakkingsketen.

Nadere informatie

DOE MEE! Afval scheiden. Dat scheelt een hoop

DOE MEE! Afval scheiden. Dat scheelt een hoop DOE MEE! Afval scheiden. Dat scheelt een hoop Ook u kunt nog veel kilo s scheiden Veel Amsterdammers scheiden hun afval al. De een wat meer, de ander wat minder. Toch komt er nog steeds veel herbruikbaar

Nadere informatie

1 VERPAKKEN IN EEN CIRCULAIRE Copyright 2017 ECONOMIE KIDV door de VNV en het KIDV

1 VERPAKKEN IN EEN CIRCULAIRE Copyright 2017 ECONOMIE KIDV door de VNV en het KIDV 1 VERPAKKEN IN EEN CIRCULAIRE Copyright 2017 ECONOMIE KIDV door de VNV en het KIDV 13 maart 2017 platform voor experts professionalisering van het verpakkingsvak profiel versterken binnen het bedrijfsleven

Nadere informatie

Meldpunt Verpakkingen Jaarrapportage 2018

Meldpunt Verpakkingen Jaarrapportage 2018 Meldpunt Verpakkingen Jaarrapportage 2018 Opgesteld door Milieu Centraal, in opdracht van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken. April, 2019 Pagina 1 van 49 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Samenvatting...

Nadere informatie

Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk

Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk Wijk aan Zee en Zwaansmeer versie: 26 april 2018 Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk

Nadere informatie

Klassengesprek - knutselen. Open de envelop, laat de foto zien en lees samen de brief:

Klassengesprek - knutselen. Open de envelop, laat de foto zien en lees samen de brief: Tim eet op Texel 3 en 4 6 Afval Klassengesprek - knutselen Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: beseffen dat er veel voedsel weggegooid wordt. beseffen dat verpakkingsmateriaal van voedsel veel

Nadere informatie

Recyclebaar? Check t! Karen van de Stadt

Recyclebaar? Check t! Karen van de Stadt Recyclebaar? Check t! Karen van de Stadt Verpakkingen Een inwoner van Europa opent gemiddeld 7 verpakkingen per dag. Dit is gemiddeld 157 kilo verpakkingsafval per persoon per jaar. Wat bijna 40% van het

Nadere informatie

Omgekeerd afval inzamelen. Waar zijn we in Stichtse Vecht mee bezig?

Omgekeerd afval inzamelen. Waar zijn we in Stichtse Vecht mee bezig? Omgekeerd afval inzamelen. Waar zijn we in Stichtse Vecht mee bezig? 6 november 2017 GroenLinks Stichtse Vecht is al jaren een warm voorstander van omgekeerd inzamelen. Wat is dat eigenlijk en wat zijn

Nadere informatie

Burgerpanel Capelle aan den IJssel

Burgerpanel Capelle aan den IJssel Burgerpanel Capelle aan den IJssel Resultaten peiling 6: Afvalscheiding november 2012 Inleiding Deze nieuwsbrief beschrijft de resultaten van de zesde peiling met het burgerpanel van Capelle aan den IJssel.

Nadere informatie

Een blik op de kringloop van blik

Een blik op de kringloop van blik Grote Bickersstraat 74 1013 KS Amsterdam Postbus 247 1000 AE Amsterdam t 020 522 54 44 f 020 522 53 33 e info@tns-nipo.com www.tns-nipo.com Social & Polling Rapport Een blik op de kringloop van blik Een

Nadere informatie

Afvalscheiding nu en in de toekomst Onderzoek en Informatie, mei 2015

Afvalscheiding nu en in de toekomst Onderzoek en Informatie, mei 2015 Afvalscheiding nu en in de toekomst Onderzoek en Informatie, mei 2015 100% afval scheiden = 0 kg restafval! Dat is het doel waar Breda naar streeft. De gemeente onderschrijft daarmee het landelijk actieplan

Nadere informatie

Aan de slag: opstellen hoogst haalbare doelen & brancheverduurzamingsplannen versie 1.0, april 2014

Aan de slag: opstellen hoogst haalbare doelen & brancheverduurzamingsplannen versie 1.0, april 2014 Aan de slag: opstellen hoogst haalbare doelen & brancheverduurzamingsplannen versie 1.0, april 2014 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Hoe werkt het opstellen van hoogst haalbare doelen en brancheverduurzamingsplannen?

Nadere informatie

Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk

Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk Broekpolder versie: 26 april 2018 Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk Pagina

Nadere informatie

Samen kunnen meer met afval

Samen kunnen meer met afval Samen we kunnen meer met In 2020 willen we in heel Nederland 75% van ons afval scheiden. Samen kunnen we meer met afval Afval, we hebben er dagelijks mee te maken. Niet alleen thuis, maar ook op het werk,

Nadere informatie

Zin en onzin van verpakkingen. Milieu Centraal 25-6-2015. Factsheet Auteurs: Jasper Visscher, Monte Königs Project Z6301

Zin en onzin van verpakkingen. Milieu Centraal 25-6-2015. Factsheet Auteurs: Jasper Visscher, Monte Königs Project Z6301 Zin en onzin van verpakkingen Milieu Centraal Factsheet Auteurs: Jasper Visscher, Monte Königs Project Z6301 25-6-2015 Inhoudsopgave Achtergrond, doel- en probleemstelling Pagina 3 Methode en opzet Pagina

Nadere informatie

AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN Groep 7-8

AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN Groep 7-8 AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN Groep 7-8 INLEIDING Onderdeel van de website Aan de slag met afval zijn verschillende doe-opdrachten die erop zijn gericht om het thema afval extra tot leven te brengen.

Nadere informatie

Vorige week. Opdracht materialenstudie uitgewerkt Weektaak uitgewerkt

Vorige week. Opdracht materialenstudie uitgewerkt Weektaak uitgewerkt Verpakken Vorige week Opdracht materialenstudie uitgewerkt Weektaak uitgewerkt Deze week Presenteren opdracht verpakkingsstudie Theorie verpakkingsmaterialen Theorie e-teken Verschillende verpakkingsmaterialen

Nadere informatie

Over het UMP. Deze PDF is gegenereerd op via

Over het UMP. Deze PDF is gegenereerd op via Over het UMP Deze PDF is gegenereerd op 23-07-2017 via www.umpverpakkingen.nl 3. Kader wet- en regelgeving In wet- en regelgeving en verschillende overeenkomsten zoals de Raamovereenkomst - zijn zowel

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 28 694 Verpakkingsbeleid Nr. 129 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Brancheverduurzamingsplannen: Circulaire economie in de praktijk. Hester Klein Lankhorst

Brancheverduurzamingsplannen: Circulaire economie in de praktijk. Hester Klein Lankhorst Brancheverduurzamingsplannen: Circulaire economie in de praktijk Hester Klein Lankhorst 2 Copyright 2015 KIDV KIDV Opgericht op 1 januari 2013: Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 2022. Vermindering milieudruk

Nadere informatie

'Waar komt melk vandaan?' 'Uit de winkel!'. Natuurlijk weet iedereen dat melk uit de koe komt, maar je staat er niet zo vaak bij stil!

'Waar komt melk vandaan?' 'Uit de winkel!'. Natuurlijk weet iedereen dat melk uit de koe komt, maar je staat er niet zo vaak bij stil! Kijkje in de keuken 'Waar komt melk vandaan?' 'Uit de winkel!'. Natuurlijk weet iedereen dat melk uit de koe komt, maar je staat er niet zo vaak bij stil! Tussen de productie van voeding en het opeten

Nadere informatie

Jaarrapportage 2013 26 maart 2014

Jaarrapportage 2013 26 maart 2014 Jaarrapportage 2013 26 maart 2014 1 Inleiding Voor u ligt de jaarrapportage 2013 van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV). Deze jaarrapportage geeft een overzicht van de resultaten die zijn behaald

Nadere informatie

Facebookadvertenties zorgen voor meer bekendheid PDS en PDSB

Facebookadvertenties zorgen voor meer bekendheid PDS en PDSB Facebookadvertenties zorgen voor meer bekendheid PDS en PDSB Evaluatie van onze campagne Dyana Loehr Van 12 februari t/m 13 maart 2014 had de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenvereniging een advertentiecampagne

Nadere informatie

I LOVE AFVAL SCHEIDEN! JIJ OOK?

I LOVE AFVAL SCHEIDEN! JIJ OOK? I LOVE AFVAL SCHEIDEN! JIJ OOK? Hoi, ik ben Maarten Milieu. Ik werk voor Cyclus en haal bij jou thuis het afval op. De ene dag leeg ik groene minicontainers met een zijlader. De andere dag zie je me zakken

Nadere informatie

De schillenboer komt terug

De schillenboer komt terug De schillenboer komt terug In Waalre loopt een afvalproef. Er is een fiets met een aanhangbak ontworpen waarmee we in een proefwijk afval inzamelen. Twee keer in de week haalt Roel het keukenafval (voedselresten),

Nadere informatie

Brancheverduurzamingsplan verpakkingen Farmacie en zelfzorggeneesmiddelen op weg naar 2018 van Bogin, Nefarma, Neprofarm en KNMP).

Brancheverduurzamingsplan verpakkingen Farmacie en zelfzorggeneesmiddelen op weg naar 2018 van Bogin, Nefarma, Neprofarm en KNMP). Aan: De staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, de voorzitter van de Vereniging Nederlandse Gemeenten en de directeur van het Afvalfonds Verpakkingen. Kenmerk: 2016.0020 Betreft: Bijlagen: Beoordeling

Nadere informatie

Gemeente Noordoostpolder

Gemeente Noordoostpolder Gemeente Noordoostpolder Meest gestelde vragen over nieuwe manier van afval inzamelen in Noordoostpolder extra container voor oud papier en karton extra container voor plastic, lege pakken en blik 1. Twee

Nadere informatie

Trend: Toename van biobased in verpakken. Karen van de Stadt

Trend: Toename van biobased in verpakken. Karen van de Stadt Trend: Toename van biobased in verpakken Karen van de Stadt Waarom biobased in verpakken? Altijd instroom nodig Hernieuwbare materialen Innovatie Heilige graal? 2 Copyright 2017 KIDV 3 Copyright 2017 KIDV

Nadere informatie

Nou jaaaa! Wijzigingen afvalinzameling Veenendaal per 1 januari 2016. Een folder om te bewaren Hou m apart!

Nou jaaaa! Wijzigingen afvalinzameling Veenendaal per 1 januari 2016. Een folder om te bewaren Hou m apart! Nou jaaaa! Wijzigingen afvalinzameling Veenendaal per 1 januari 2016 Een folder om te bewaren Hou m apart! Een betere wereld begint bij je zelf! Per 1 januari 2016 zal de afvalinzameling in Veenendaal

Nadere informatie

Op weg naar een circulaire economie

Op weg naar een circulaire economie Op weg naar een circulaire economie Agenda Afvalstromen Cijfers De Haarlemse aanpak Naar een circulaire economie Afval = Grondstof Afvalstromen GFT Kunststof Papier Glas Textiel Restafval GFT-stroom Inzameling

Nadere informatie

Verpakken in de circulaire economie. Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017

Verpakken in de circulaire economie. Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017 Verpakken in de circulaire economie Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017 2 Copyright 2016 KIDV 8 november 2016 3 Copyright 2017 KIDV 12-4-2017 Verpakkingen In Europa openen we ongeveer 7 verpakkingen

Nadere informatie

Komst container aan huis voor plastic, pak en blik

Komst container aan huis voor plastic, pak en blik FAQ CAW-gemeenten Komst container aan huis voor plastic verpakkingen, lege pakken van sap, saus en zuivel en blik in de CAW-gemeenten Definitieve versie (4 februari 2016) -------------------------------------------------------------------------------------

Nadere informatie

B en W Adviesnota ADVIES. Aansluiten bij de Statiegeldalliantie

B en W Adviesnota ADVIES. Aansluiten bij de Statiegeldalliantie Onderwerp Aansluiten bij de Statiegeldalliantie Zaaknummer 385145 Teammanager Henk Loonen B & W datum 5 maart 2018 Afdeling/Team Stad Dorpen en Wijken/Groen & Vastgoed Naam steller Inez van Kronenberg

Nadere informatie

Langer plezier van karton en papier

Langer plezier van karton en papier Langer plezier van karton en papier Stichting Papier Recycling Nederland PERSEN DROGEN GLADSTRIJKEN SNIJDEN BEDRUKKEN GEBRUIKEN KRANT KARTON RECLAME KRANT 1 6 5 2 VAN OUD NAAR NIEUW 3 4 PULP WEKEN ONTINKTEN

Nadere informatie

Enquête over onderhoud

Enquête over onderhoud Enquête over onderhoud In november 2014 legden we het Bo-Ex Panel een enquête voor met als onderwerp Onderhoud. Het thema onderhoud is erg breed. Daarom kozen we vooral te vragen naar ervaringen bij de

Nadere informatie

Zit de online burger wel online op u te wachten? Door: David Kok

Zit de online burger wel online op u te wachten? Door: David Kok Zit de online burger wel online op u te wachten? Door: David Kok Veel gemeenten zijn inmiddels actief op sociale media kanalen, zoals ook blijkt uit het onderzoek dat is beschreven in hoofdstuk 1. Maar

Nadere informatie

Vraag- en antwoord document kunststofinzameling 2009 Gemeente Zwolle Laatste update: 20 augustus 2009

Vraag- en antwoord document kunststofinzameling 2009 Gemeente Zwolle Laatste update: 20 augustus 2009 Vraag- en antwoord document kunststofinzameling 2009 Gemeente Zwolle Laatste update: 20 augustus 2009 Inzameling & communicatie Wanneer moeten gemeenten starten? Wanneer begint Zwolle met kunststofinzameling?

Nadere informatie

PROEF RESTAFVAL INZAMELING

PROEF RESTAFVAL INZAMELING PROEF RESTAFVAL INZAMELING Dragonder-noord start 23 september 2013 In uw wijk start eind september 2013 een proef om meer grondstoffen in te zamelen en minder restafval. In deze brochure leest u meer.

Nadere informatie

Reacties ministerie van Infrastructuur en Milieu op de internetconsultatie Ontwerpregeling verbod op gratis plastic draagtassen

Reacties ministerie van Infrastructuur en Milieu op de internetconsultatie Ontwerpregeling verbod op gratis plastic draagtassen Reacties ministerie van Infrastructuur en Milieu op de internetconsultatie Ontwerpregeling verbod op gratis plastic draagtassen dd. 21 december 2015 Openbare internetconsultatie van 9 oktober tot en met

Nadere informatie

Biobased verpakkingen

Biobased verpakkingen Biobased verpakkingen KIDV verdiepingsbijeenkomst 10 februari 2014, Karin Molenveld Inhoud Introductie Biobased verpakkingen Wat is biobased Waarom biobased Wanneer biodegradeerbaar Catalogus Voorbeelden

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Renew Reduce Reuse Recycle Recover. Verbod gratis verstrekken plastic tasjes bedreiging of kans?

Renew Reduce Reuse Recycle Recover. Verbod gratis verstrekken plastic tasjes bedreiging of kans? Renew Reduce Reuse Recycle Recover Verbod gratis verstrekken plastic tasjes bedreiging of kans? Aafko Schanssema NVGP, 14 april 2015 Even iets over NRK Verpakkingen Onze leden Producenten en importeurs/handelaren

Nadere informatie

Doe-opdrachten Aan de slag met afval. Groep 7-8

Doe-opdrachten Aan de slag met afval. Groep 7-8 Doe-opdrachten Aan de slag met afval Groep 7-8 > Inleiding Onderdeel van de lesmodule Aan de slag met afval zijn drie doe-opdrachten die erop zijn gericht om de thema s zwerfafval en afval scheiden, in

Nadere informatie

Informatiefolder Speciaal voor hoogbouwbewoners december 2015

Informatiefolder Speciaal voor hoogbouwbewoners december 2015 Het gaat beginnen! Per 1 januari 2016 gaat u betalen per keer dat u gebruik maakt van de brengcontainer. Dit is een ondergrondse of bovengrondse container waar u uw afval naartoe brengt en meerdere huishoudens

Nadere informatie

Gemeente DEVENTER. Sorteeranalyse Prullenbakken en straatvuil in de openbare ruimte

Gemeente DEVENTER. Sorteeranalyse Prullenbakken en straatvuil in de openbare ruimte Gemeente DEVENTER Sorteeranalyse Prullenbakken en straatvuil in de openbare ruimte Nulmeting, Oktober 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Steekproefmonsters... 3 3 Resultaten van de sorteeranalyse...

Nadere informatie

Gemeente BRONCKHORST. Sorteeranalyse Prullenbakken openbare ruimte

Gemeente BRONCKHORST. Sorteeranalyse Prullenbakken openbare ruimte Gemeente BRONCKHORST Sorteeranalyse Prullenbakken openbare ruimte Nulmeting, Oktober 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Steekproefmonsters... 3 3 Resultaten van de sorteeranalyse... 4 3.1 Samenstelling

Nadere informatie

Sluiten van de kunststofketen. Learning Center Kunststof Verpakkingsafval, 11 oktober 2017 Hester Klein Lankhorst

Sluiten van de kunststofketen. Learning Center Kunststof Verpakkingsafval, 11 oktober 2017 Hester Klein Lankhorst Sluiten van de kunststofketen Learning Center Kunststof Verpakkingsafval, Hester Klein Lankhorst Actueel thema 2 Copyright 2017 KIDV Kennisinstituut Duurzaam Verpakken KIDV 4 Copyright 2017 KIDV Brede

Nadere informatie

Verslag klankbordgroep Noordwest afvalproef

Verslag klankbordgroep Noordwest afvalproef Verslag klankbordgroep Noordwest afvalproef Datum 11 februari 2014 Onderwerp Het Nieuwe Inzamelen in Noordwest 1. Kennismaking 2. Toelichting gemeente Zie meegestuurde presentatie 3. Vragen aan u Houdt

Nadere informatie

Afvalscheiding in Den Haag

Afvalscheiding in Den Haag Afvalscheiding in Den Haag bijdrage werkbespreking commissie Leefomgeving Heleen Weening directeur Duurzaam Den Haag & Haags Milieucentrum 3 september 2015 1 Outline 1. Hoofdlijnen opbrengst bewonersavond

Nadere informatie

Gescheiden gft inzameling Nesselande

Gescheiden gft inzameling Nesselande rotterdam.nl/onderzoek Gescheiden gft inzameling Nesselande Onderzoek en Business Intelligence Gescheiden gft inzameling Nesselande Een evaluatie M. van Rhee Onderzoek en Business Intelligence (OBI) 13

Nadere informatie

Factsheet: Communicatie Verbetering kwaliteit inzameling kunststof verpakkingsafval / PMD door gemeenten. Juli 2016

Factsheet: Communicatie Verbetering kwaliteit inzameling kunststof verpakkingsafval / PMD door gemeenten. Juli 2016 Factsheet: Communicatie Verbetering kwaliteit inzameling kunststof verpakkingsafval / PMD door gemeenten Juli 2016 Inhoud 1. Kwaliteit van ingezameld kunststof verpakkingsafval 3 2. Communicatie richting

Nadere informatie

ALLE RECHTEN VOORBEHOUDEN. Rapportage. Onderzoek naar verpakkingen. In opdracht van: Milieu Centraal

ALLE RECHTEN VOORBEHOUDEN. Rapportage. Onderzoek naar verpakkingen. In opdracht van: Milieu Centraal ALLE RECHTEN VOORBEHOUDEN Rapportage Onderzoek naar verpakkingen In opdracht van: Milieu Centraal Dongen, 14-7-2013 Ondernummer: 17040 GfK Panel Services Benelux BV Middellaan 25, 5102 PB Dongen Contactpersonen:

Nadere informatie

Kansen met duurzaam verpakken. Hester Klein Lankhorst

Kansen met duurzaam verpakken. Hester Klein Lankhorst Kansen met duurzaam verpakken Hester Klein Lankhorst Samengevat Over: duurzaam verpakken in relatie tot de ontwikkeling naar een circulaire economie; de kansen die duurzaam verpakken biedt en hoe we die

Nadere informatie

Flitspeiling plastic tasjes

Flitspeiling plastic tasjes Flitspeiling plastic tasjes Rapportage flitspeiling plastic tasjes 17 mei 2016 Inhoudsopgave Voorwoord Management summary Resultaten Kennis maatregel Reclamebekendheid Beoordeling reclame Gedrag n.a.v.

Nadere informatie

De zin van afvalscheiding

De zin van afvalscheiding De zin van afvalscheiding (...en de onzin die u wel eens hoort)...alles gaat toch op één hoop... Hoe zit het écht? z.o.z. Gescheiden afval blijft gescheiden Gescheiden afval blijft gescheiden Alles wat

Nadere informatie

lesprogramma Duurzaamheid les 1: maken Cradle to Cradle uitgelegd voor kinderen

lesprogramma Duurzaamheid les 1: maken Cradle to Cradle uitgelegd voor kinderen lesprogramma les 1: maken lesprogramma 4 lessen over duurzaamheid: Les 1: Maken Les 2: Gebruiken Les 3: Hergebruiken Les 4: Eindopdracht lesprogramma lesprogramma Les 1: Maken Hoe word ik een flesje water?

Nadere informatie

Webwinkel verzendmateriaal

Webwinkel verzendmateriaal Webwinkel verzendmateriaal Verzendverpakkingen & accessoires Verpakkingsmateriaal Opvulmateriaal Beschermfolie Sluitmateriaal Dozen enkele golf Verzendverpakkingen Golfkartonnen enkele golf dozen worden

Nadere informatie

Strategiesessie KIDV

Strategiesessie KIDV Strategiesessie KIDV September 2018 Online verpakkingen onder de loep Dr. Ilona de Hooge (Wageningen Universiteit) Dr. Marijke Leliveld (Rijksuniversiteit Groningen) Doel van onze onderzoekslijn Hoe ervaart

Nadere informatie

Hieronder vindt u antwoorden op de meest gestelde vragen in de volgende categorieën:

Hieronder vindt u antwoorden op de meest gestelde vragen in de volgende categorieën: Veel gestelde vragen Hieronder vindt u antwoorden op de meest gestelde vragen in de volgende categorieën: 0-Afvalscheiding 1-Project Meer Waarde Uit Afval 2-U krijgt 4 afvalbakken aan huis 3-Restafval

Nadere informatie

Werkstuk Economie afval

Werkstuk Economie afval Werkstuk Economie afval Werkstuk door een scholier 2639 woorden 12 juni 2007 5,8 74 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdvraag: neemt het scheiden door de burgers en het scheiden verwerken van dat afval toe

Nadere informatie

Gescheiden inzameling plastic afval

Gescheiden inzameling plastic afval Gescheiden inzameling plastic afval Evaluatie pilots en meting draagvlak onder bewoners Projectnummer: 10152 In opdracht van: de Samenwerkende Reinigingsdiensten Gemeente Amsterdam Nienke Laan MSc drs.

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Van statiegeld naar Plastic Heroes... ... hoe groot is het draagvlak hiervoor? Van statiegeld naar Plastic Heroes... TNS 20 maart 2015 G9350

Van statiegeld naar Plastic Heroes... ... hoe groot is het draagvlak hiervoor? Van statiegeld naar Plastic Heroes... TNS 20 maart 2015 G9350 ... hoe groot is het draagvlak hiervoor? Inhoudsopgave 1 Houding tegenover overgang naar Plastic Heroes systeem 2 Gedrag na overgang naar Plastic Heroes systeem 6 13 3 Kansen om gedrag te beïnvloeden 16

Nadere informatie

Wie weet wat Avri doet?

Wie weet wat Avri doet? Opdracht 1 Welkom Wie weet wat Avri doet? Opdracht 1 antwoord Welkom Wie weet wat Avri doet? In Rivierenland zamelt Avri afval in. Opdracht 2 Woordweb Als je het woord afval hoort, waar denk je dan aan?

Nadere informatie

Initiatiefvoorstel voor de raadsvergadering van

Initiatiefvoorstel voor de raadsvergadering van Gemeenteblad.. Jaar 2015 Nummer Publicatiedatum Agendapunt initiatiefvoorstel Onderwerp Initiatiefvoorstel van het raadslid Groen (GroenLinks) van 7 december 2015, getiteld:

Nadere informatie

FORMULIER MEDEDE. Stichting Duurzaam Verpakkingsglas. Woudrichemseweg 36a, 4286 UB ALMKERK. Voorlopig: 0183 40 58 13 en GSM: 06 53 58 23 01

FORMULIER MEDEDE. Stichting Duurzaam Verpakkingsglas. Woudrichemseweg 36a, 4286 UB ALMKERK. Voorlopig: 0183 40 58 13 en GSM: 06 53 58 23 01 'ngekomen post d.d. FORMULIER MEDEDE De in dit formulier gestelde vragen moeten zo volledig mogelijk worden uitvoering van uw verplichtingen gebruik maakt van de diensten van derden, noemt u dan ook altijd

Nadere informatie

Hero Benelux. Natuurlijk maatschappelijk verantwoord!

Hero Benelux. Natuurlijk maatschappelijk verantwoord! Hero Benelux. Natuurlijk maatschappelijk verantwoord! Milieubewuste inkoop Hero Benelux breidt haar inspanningen voor een duurzame inkoop van grondstoffen verder uit. We letten daarbij niet alleen op kwaliteit.

Nadere informatie

de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 28 694 Verpakkingsbeleid Nr. 95 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Veelgestelde vragen omgekeerd inzamelen in Druten

Veelgestelde vragen omgekeerd inzamelen in Druten Veelgestelde vragen omgekeerd inzamelen in Druten Inhoud Veelgestelde vragen omgekeerd inzamelen in Druten... 1 1. Algemeen... 2 Waarom kiest de gemeente Druten voor omgekeerd inzamelen?... 2 Waarom wordt

Nadere informatie

Meldpunt Verpakkingen Jaarrapportage: 2016

Meldpunt Verpakkingen Jaarrapportage: 2016 Meldpunt Verpakkingen Jaarrapportage: 2016 Opgesteld door Milieu Centraal, in opdracht van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken. Februari 2017 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Samenvatting... 4 3.

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 11 juni 2014 Betreft Besluitvorming vrijgeven statiegeld

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 11 juni 2014 Betreft Besluitvorming vrijgeven statiegeld > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Deelsessie 1 Inzameling voor recycling

Deelsessie 1 Inzameling voor recycling Deelsessie 1 Inzameling voor recycling Marchel van der Grift (NEDVANG) Anouk Teuns (gemeente Utrecht) Inzameling voor recycling Marchel van der Grift (NEDVANG) Gemeentelijke inzameling Ontwikkeling en

Nadere informatie