Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 te Werkendam

Transcriptie

1 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 te Werkendam Opdrachtgever : Familie Groeneveld Monnikenhoef XX WERKENDAM Projectnummer : Status rapport / versie nr. : Concept 01 Datum : 3 augustus 2011 Opgesteld door Gecontroleerd door : ing. M. Paez : ing. C.H.J. van den Broek Voor akkoord : drs. ing. M.G.A. van den Brink paraaf : Versie nr. Datum Omschrijving Opgesteld door Gecontroleerd door C Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 te Werkendam MPa CB protocol 2018 Postbus 4156 t.(0162) CD Oosterhout f.(0162) Hoevestein 20b info@ageladviseurs.nl 4903 SC Oosterhout

2 AGEL adviseurs C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam pagina 1 INHOUD blz. 1 INLEIDING 2 2 VOORONDERZOEK Situatiebeschrijving en eerder onderzoek Onderzoeksopzet 3 3 VELDONDERZOEK Kwalibo Veldwerkzaamheden Uitvoering Maaiveldinspectie Monsterneming 4 4 LABORATORIUMONDERZOEK Inleiding Toetsingscriterium Interpretatie en bepaling concentratie asbest Analyse grove fractie (> 20 mm) Analyse analysemonsters fijne fractie (< 20 mm) Analyse respirabele fractie Bepaling concentratie asbest Bespreking resultaten 8 5 SAMENVATTING EN CONCLUSIES 9 6 NORMERING EN ONAFHANKELIJKHEID 10 Bijlagen 1 Locatiekaart 2 Monsternemingsplan en -formulier 3 Situatietekening 4 Analysecertificaten asbest in grond en materiaalverzamelmonsters 5 Berekening asbestconcentratie 6 Boorstaten sleuven 7 Toelichting asbest in bodem, puin en granulaat AGEL adviseurs bv 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook zonder voorgaande toestemming van AGEL adviseurs bv, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.

3 AGEL adviseurs C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam pagina 2 1 INLEIDING In opdracht van de familie Groeneveld heeft AGEL adviseurs op de locatie Werkensedijk 69 te Werkendam (gemeente Werkendam, sectie R, nummer 2862) een actualiserend onderzoek naar asbest in bodem uitgevoerd. De locatie betreft een braakliggend terrein en heeft een oppervlakte van circa m 2. Op de locatie heeft een boerderij met enkele opstallen gestaan. De locatie was deels bedekt met puin en plaatselijk is een asfaltverharding aanwezig. De boerderij en opstallen zijn eind 2010 gesloopt. Op de locatie is begin 2011 een nader asbest in bodemonderzoek uitgevoerd (AGEL adviseurs, kenmerk , mei 2011). Hierbij zijn ter plaatse van twee ruimtelijke eenheden (A en C) gehalten aan asbest in de bodem aangetoond die de interventiewaarde overschrijden. Binnen de overige ruimtelijke eenheden (B, D en E) waren de gehalten asbest in bodem kleiner dan de interventiewaarde. Op basis van de resultaten van dit onderzoek zijn door de eigenaar graafwerkzaamheden uitgevoerd en is het maaiveld verder ontdaan van aanwezige asbestverdachte restanten. Aangezien er bij de eigenaar twijfels zijn ontstaan over de daadwerkelijke gehalten aan asbest in de bodem en de situatie dusdanig is gewijzigd, is middels een actualiserend onderzoek verificatie van de asbestverontreiniging ter plaatse van de twee aangewezen ruimtelijke eenheden gewenst. Opgemerkt wordt dat AGEL adviseurs geen betrokkenheid heeft gehad bij de door de eigenaar uitgevoerde graafwerkzaamheden. Het doel van het actualiserend onderzoek asbest in bodem is vaststellen of ter plaatse van de ruimtelijke eenheden A en C gehalten aan asbest in de bodem voorkomen die de interventiewaarden overschrijden. Het onderzoek naar asbest in grond vindt plaats volgens NEN5707 (april 2003). De veldwerkzaamheden worden uitgevoerd conform BRL SIKB 2000 (protocol 2018) waarvoor AGEL adviseurs erkend is door het ministerie van Infrastructuur en Milieu (zie ook In hoofdstuk 2 wordt het vooronderzoek en de onderzoeksopzet besproken. De uitgevoerde veldwerkzaamheden, het verrichte laboratoriumonderzoek en de onderzoeksresultaten worden in de hoofdstukken 3 en 4. In hoofdstuk 5 is de conclusie van het onderzoek opgenomen.

4 AGEL adviseurs C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam pagina 3 2 VOORONDERZOEK 2.1 Situatiebeschrijving en eerder onderzoek Onderstaand zijn de locatiegegevens samengevat. Tabel 2.1: Locatiegegevens Aspect Gegevens Adres Werkensedijk 69 Kadastraal (bijlage 1) Gemeente: Werkendam Sectie: R Nummer(s): 2862 Topografie en RD-coördinaten (bijlage 1) x: y: Eigenaar De heer Cornelis Groeneveld Bestemming/Gebruik Wonen erf - tuin Huidig gebruik Braakliggend Oppervlakte kadastraal perceel(-en) Circa m² Een situatietekening met begrenzing van de onderzoekslocatie is weergegeven in bijlage 3. Voor informatie omtrent het voormalig gebruik van de locatie en eerder uitgevoerd bodemonderzoek wordt verwezen naar de volgende rapporten: - Verkennend en aanvullend bodemonderzoek Werkensedijk 69 te Werkendam, november 2010, AGEL adviseurs, kenmerk ; - Nader asbest in bodemonderzoek Werkensedijk 69 te Werkendam, mei 2011, AGEL adviseurs, kenmerk Onderzoeksopzet Op basis van het voorgaande onderzoek is de bovengrond met een traject van circa 0,5 à 0,7 m-mv, binnen de in het Nader asbest in bodemonderzoek benoemde ruimtelijke eenheden A en C, verdacht ten aanzien van asbest met gehalten boven de interventiewaarden. De oppervlakten van de ruimtelijke eenheden A en C bedragen respectievelijk 150 m 2 en 130 m 2. De tijdens voorgaand onderzoek aangetoonde gehalten aan asbest worden veroorzaakt door de aanwezigheid van asbesthoudend plaatmateriaal in de fractie groter dan 20 mm. In de fijne fractie is geen asbest aangetoond. Het aangetroffen asbest bevat circa % Chrysotiel en circa 2-5 % Crocidoliet en is hechtgebonden. De onderzoeksopzet is bepaald op basis van de richtlijn voor NEN5707 voor bodem - inspectie, monsterneming en analyse van asbest in bodem voor nader onderzoek. Op basis van de NEN 5707 is uitgegaan van de volgende onderzoeksopzet: - RE A: drie aanvullende sleuven tot circa 1,0 m-mv; - RE C: vier aanvullende sleuven tot circa 1,0 m-mv. Per RE wordt ten minste van 1 sleuf een analyse van de fijne fractie conform NEN5707 verricht. Eventuele materiaalverzamelmonsters worden per proefsleuf geanalyseerd.

5 AGEL adviseurs C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam pagina 4 3 VELDONDERZOEK 3.1 Kwalibo De veldwerkzaamheden zijn onder certificaat uitgevoerd door AGEL adviseurs conform de vigerende versie van de BRL SIKB 2000 en bijbehorende protocol AGEL adviseurs is voor deze werkzaamheden gecertificeerd door Eerland Certification (nummer EC-SIK-20258) en erkend door het ministerie van Infrastructuur en Milieu (zie De grond- en materiaalmonsters zijn geanalyseerd door het milieulaboratorium van Search BV te Amsterdam. 3.2 Veldwerkzaamheden Uitvoering Het veldwerk en de monstername is uitgevoerd op 28 juni 2011 door R.A.B.H. Rietman van AGEL adviseurs. De monstername is verricht volgens de BRL SIKB 2000 en het bijbehorende protocol 2018 (versie 3, Locatie-inspectie en monsterneming van asbest in bodem). Bij het onderzoek is gebruik gemaakt van een door de opdrachtgever ingeschakelde graafmachine met overdruk en asbestfilter. De werkzaamheden zijn uitgevoerd binnen veiligheidsklasse 3T zoals omschreven in de CROW 132 Werken in of met verontreinigde grond en verontreinigd (grond)water. Bij het onderzoek is decontaminatie-unit ingezet Maaiveldinspectie Voorafgaand aan de monstername is ter plaatse van de ruimtelijke eenheden A en C het maaiveld op aanwezigheid van asbestverdachte materialen geïnspecteerd. De weersomstandigheden vormden geen belemmering voor het uitvoeren van de visuele inspectie. De inspectie-efficiëntie van de visuele inspectie is geschat op 100%. Bij de maaiveldinspectie zijn geen op asbestverdachte materialen aangetroffen. De formulieren van de maaiveldinspectie zijn opgenomen in bijlage Monsterneming De proefsleuven zijn gegraven met een oppervlakte van minimaal 30 cm x 200 cm tot een diepte van circa 1,0 m-mv of tenminste de niet geroerde ondergrond. Tijdens de veldwerkzaamheden letten de milieukundig veldwerkers op kenmerken in de bodem die kunnen wijzen op bodemverontreiniging. De uitgegraven grond is uitgespreid en middels harken (20 mm) gescreend op de volgende aspecten: - asbestverdachte delen; - bodemsamenstelling; - afval- en puinrestanten. De verkregen handgeschreven en onbewerkte veldwerkgegevens zijn opgenomen in het monsternemingsformulier (bijlage 2). Van de sleuven zijn boorbeschrijvingen gemaakt waarbij de bodemopbouw en zintuiglijk waargenomen bijzonderheden zijn beschreven. De boorbeschrijvingen zijn opgenomen in bijlage 6.

6 AGEL adviseurs C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam pagina 5 De bij de sleuven ontgraven grond is uitgeharkt (fractie > 20 mm) en geïnspecteerd waarna de grond (fractie < 20 mm) bemonsterd is. De asbestverdachte materialen (> 20 mm) zijn per sleuf gebundeld in verzamelmonsters. Van de resterende fractie (< 20 mm) zijn per sleuf mengmonsters samengesteld met een veldvochtig gewicht van circa 10 kg. In onderstaande tabel zijn de gegraven sleuven en verkregen monsters weergegeven. Tabel 3.1 : Overzicht sleuven, waarnemingen en monsters - onderzoek asbest sleuf Afmeting (l x b x d in cm) Omschrijving RE A A x 40 x 0-50 Klei, brokken baksteen, sporen puin Aanwezigheid asbestverdachte materialen Gewicht (gram) Monster code >20 mm Monster code < 20 mm MMA:A17+ A18+A x 40 x Klei,zwak zandig A x 40 x 0-70 Klei, brokken baksteen, sporen puin MMA:A17+ A18+A x 40 x Klei,zwak zandig A x 40 x 0-60 Klei, brokken baksteen, sporen puin MMA:A17+ A18+A x 40 x Klei RE C A x 40 x 0-50 Zand met St. 4 plaatmateriaal 63,50 M20 - brokken klei, resten baksteen 200 x 40 x Klei A x 40 x 0-40 Zand, brokken St. 5 plaatmateriaal 128,50 M21 A21-1 klei, resten baksteen 200 x 40 x Klei, brokken baksteen, sporen puin 200 x 40 x Klei, zwak zandig A x 40 x 0-40 Zand, brokken St. 2 plaatmateriaal 38,20 M22 - klei, resten baksteen 200 x 40 x Klei, brokken baksteen 200 x 40 x Klei A x 40 x 0-40 Klei, brokken baksteen, resten hout 200 x 40 x Klei, resten baksteen, sporen puin 200 x 40 x Klei Op basis van de waarnemingen is een selectie gemaakt in het aantal te analyseren materiaalverzamelmonsters (> 20 mm) en mengmonsters van de grond (< 20 mm). In hoofdstuk 4 wordt het laboratoriumonderzoek en de resultaten hiervan besproken.

7 AGEL adviseurs C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam pagina 6 4 LABORATORIUMONDERZOEK 4.1 Inleiding De geselecteerde grond- en materiaalmonsters voor het onderzoek naar asbest zijn geanalyseerd door het asbestlaboratorium van Search laboratorium te Amsterdam. Dit laboratorium is door de RvA-testen / RvA-inspectie geaccrediteerd voor de verrichtte analyses. De grondmonsters van de sleuven (fijne fractie) zijn in behandeling genomen en kwantitatief middels stereo- en polarisatie-microscopie conform NEN5707 geanalyseerd op de aanwezigheid van asbest(houdende materialen). Bij een kwantitatief onderzoek van grondmonsters conform NEN5707 worden de mengmonsters in een oven gedroogd tot constant gewicht en vervolgens gewogen. De monsters worden gezeefd over zes zeven met maaswijdtes van 16 mm, 8 mm, 4 mm, 2 mm, 1 mm en 500 mm. De zeeffracties worden met behulp van optische microscopie (gedeeltelijk) gescreend op de aanwezigheid van asbesthoudende materialen en asbestvezelbundels. Bij aantreffen van verdachte materialen en vezelbundels worden deze gewogen en geanalyseerd middels optische microscopie. Vervolgens wordt het gehalte aan asbestvezels per kg droge grond bepaald. De verzamelmonsters van de grove fractie van de bovenstaande sleuven zijn middels optische technieken conform NEN5896 geanalyseerd. De optische analysetechniek maakt gebruik van dispersiekleuring van één of meerdere uit de matrix (lijm, cement, stof etc.) geïsoleerde vezelbundels. Na de kleuring wordt een vezelbundel met behulp van polarisatiemicroscopie volgens de Mc Crone methode geïdentificeerd naar soort asbest. Het percentage asbest dat in het asbesthoudende materiaal aanwezig is, wordt stereomicroscopisch afgeschat. Daarnaast wordt de massa van de monsters bepaald. Het analyserapport is opgenomen in bijlage Toetsingscriterium De analyseresultaten zijn getoetst aan het toetsingskader van de Circulaire bodemsanering 2009 (Staatscourant 67, 7 april 2009). De interventiewaarde voor asbest in (water)bodem bedraagt 100 mg/kg d.s. (gewogen: serpetijnasbestconcentratie vermeerderd met 10 maal de amfiboolasbestconcentratie). Voor asbest geldt geen streef- of achtergrondwaarde. Een toelichting op het toetsingskader asbest in grond is opgenomen in bijlage Interpretatie en bepaling concentratie asbest Analyse grove fractie (> 20 mm) In tabel 4.1 is het resultaat van de asbestverzamelmonsters weergegeven. De berekening is uitgevoerd conform hoofdstuk van de NEN5707. De mengmonsters en materiaalverzamelmonsters zijn aan het totale volume van de proefsleuven (dikte verdachte laag) zijn gerelateerd. De berekening is opgenomen in bijlage 5.

8 AGEL adviseurs C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam pagina 7 Tabel 4.1 Overzicht bepaling materiaalverzamelmonsters (>20 mm) Monster Code sleuf Type materiaal Aantal delen Massa groep (gram) Analyse resultaat 1) Gewicht totaal asbest (gram) 2 RE C M20-1 A20 Plaat 4 63, % CHR Ja 7,9 15,8 M21-1 A21 Plaat 5 128, % CHR Ja 20,56 151,7 2-5 % CRO M22-1 A22 Plaat 2 38, % CHR 2-5 % CRO Ja 6,11 45,1 1) CHR = chrysotiel (witte asbest) CRO =crocidoliet (blauw asbest) = Amfibool asbest 2) serpentijnasbest concentratie vermeerderd met 10 maal de amfiboolasbestconcentratie * uitgaande van een sleuf met een lengte van 2,0 m en een breedte van 0,3 m Analyse analysemonsters fijne fractie (< 20 mm) De analysecertificaten van de grondmonsters zijn opgenomen in bijlage 4. In tabel 4.2 zijn de resultaten van de geanalyseerde grondmonsters samengevat weergegeven. De asbestconcentraties, uitgedrukt in mg/kg droge stof, zijn bepaald voor de totale hoeveelheid grond die per monster in behandeling is genomen. Op de analysecertificaten staan de bovengrenzen van de analyses vermeld. Deze gelden als detectiegrenzen en zijn qua hoogte afhankelijk van de onderzochte monstervolumes en de samenstelling van de monsters. Tabel 4.2 Overzicht analyse grondmonsters < 20 mm Monster Code Herkomst Omschrijving Aangetroffen materiaal (asbest) RE A MMA:A17 +A18+A19 Sleuven A17, A18 en A19 (0,0-0,7 m-mv) RE C A21-1 Sleuf A21 (0,0-0,4 m-mv) Klei, resten baksteen, sporen puin Zand, brokken klei, brokken baksteen Aantal deeltjes 1) Hechtgebonden Hechtgebonden Losse vezelbundels Gewogen concentratie asbest fractie > 20 mm (mg/kg d.s.)* Nee - n.v.t. n.a. 0,0 Nee - n.v.t. n.a. 0,0 1) CHR = chrysotiel (witte asbest) CRO = chrocidoliet (blauwe asbest) 2) serpentijnasbest concentratie vermeerderd met 10 maal de amfiboolasbestconcentratie n.a. niet aantoonbaar Analyse respirabele fractie De resultaten geven geen aanleiding tot een bepaling van de respirabele fractie Bepaling concentratie asbest In de tabel 4.3. is de som van de concentratie uit de grove fractie (> 20 mm) en de analysemonsters (< 20 mm).. Totaal asbest (mg/kg) 2)

9 AGEL adviseurs C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam pagina 8 Tabel 4.3 Bepaling totale concentratie asbest Sleuf (m-mv) Stukjes bij veldonderzoek Materiaal monster bij inspectie (gram) Gewogen concentratie asbest fractie > 20 mm (mg/kg d.s) Concentratie asbest fractie < 20 mm (mg/kg) Concentratie respirabele fractie RE A A n.a. 0,0 n.b. 0,0 A18+ A19 RE C A ,5 15,8 n.b. n.b. 18,8 A ,5 151,7 0,0 n.b. 151,7 A ,2 45,1 n.b. n.b. 45,1 1) serpentijnasbest concentratie vermeerderd met 10 maal de amfiboolasbestconcentratie 3) mengmonster MM1 :A6+A7+A8 (0,0-0,7 m-mv) 3) mengmonster MM2 :A12+A13+A14 (0,0-0,8 m-mv) n.b. niet bepaald n.a. niet aangetoond. Totale asbest concentratie (mg/kg d.s. gewogen) 1) Bespreking resultaten Uit de resultaten van het uitgevoerde onderzoek asbest in bodem blijkt dat overeenkomstig voorgaand onderzoek er geen asbesthoudende materialen zijn aangetoond in de fijne fractie (< 20 mm). Ter plaatse van RE A zijn zowel visueel als analytisch geen asbestverdachte materialen in de bodem aangetoond. Hierdoor wordt de eerdere verdenking ten aanzien van asbest in bodem verworpen. Ter plaatse van RE C zijn bij drie proefsleuven asbesthoudende materialen in de fractie > 20 mm aangetroffen. Deze bevinden zich tussen 0 en 0,4 m-mv. In het grondmonster van de fijne fractie is geen asbest aangetoond. Van de drie proefsleuven waar asbesthoudend materiaal is aangetroffen is overschrijdt de gewogen concentratie asbest voor één proefsleuf (sleuf A21) de interventiewaarde. De overschrijding van de gewogen concentratie asbest wordt vooral veroorzaakt door de aanwezigheid van crocidoliet hetgeen een factor 10 maal zwaarder wordt gewogen. Door de gewijzigde situatie (zie hoofdstuk 1) is de in het voorgaand onderzoek gerapporteerde verontreinigingssituatie niet meer actueel.

10 AGEL adviseurs C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam pagina 9 5 SAMENVATTING EN CONCLUSIES In opdracht van de familie Groeneveld heeft AGEL adviseurs op de locatie Werkensedijk 69 te Werkendam (gemeente Werkendam, sectie R, nummer 2862) een actualiserend onderzoek naar asbest in bodem uitgevoerd. Op de locatie is begin 2011 een nader asbest in bodemonderzoek uitgevoerd (AGEL adviseurs, kenmerk , mei 2011). Hierbij zijn ter plaatse van twee ruimtelijke eenheden (A en C) gehalten aan asbest in de bodem aangetoond die de interventiewaarde overschrijden. Binnen de overige ruimtelijke eenheden (B, D en E) waren de gehalten asbest in bodem kleiner dan de interventiewaarde. Aangezien er bij de eigenaar twijfels zijn ontstaan over de daadwerkelijke gehalten aan asbest in de bodem en de situatie door graafwerkzaamheden is gewijzigd, is middels een actualiserend onderzoek verificatie van de asbestverontreiniging ter plaatse van de twee aangewezen ruimtelijke eenheden gewenst. Opgemerkt wordt dat AGEL adviseurs geen betrokkenheid heeft gehad bij de door de eigenaar uitgevoerde graafwerkzaamheden. Het doel van het actualiserend onderzoek asbest in bodem is vaststellen of ter plaatse van de ruimtelijke eenheden A en C gehalten aan asbest in de bodem voorkomen die de interventiewaarden overschrijden. Het veldwerk en de monstername is uitgevoerd op 28 juni 2011 door R.A.B.H. Rietman van AGEL adviseurs. De monstername is verricht volgens de BRL SIKB 2000 en het bijbehorende protocol Voorafgaand aan de monstername is ter plaatse van de ruimtelijke eenheden A en C het maaiveld op aanwezigheid van asbestverdachte materialen geïnspecteerd. Bij de maaiveldinspectie zijn geen op asbestverdachte materialen aangetroffen. Uit de resultaten van het uitgevoerde onderzoek asbest in bodem blijkt dat overeenkomstig voorgaand onderzoek er geen asbesthoudende materialen zijn aangetoond in de fijne fractie (< 20 mm). Ter plaatse van RE A zijn zowel visueel als analytisch geen asbestverdachte materialen in de bodem aangetoond. Hierdoor wordt de eerdere verdenking ten aanzien van asbest in bodem verworpen. Ter plaatse van RE C zijn bij drie proefsleuven asbesthoudende materialen in de fractie > 20 mm aangetroffen. Deze bevinden zich tussen 0 en 0,4 m-mv. In het grondmonster van de fijne fractie is geen asbest aangetoond. Van de drie proefsleuven waar asbesthoudend materiaal is aangetroffen is overschrijdt de gewogen concentratie asbest voor één proefsleuf (sleuf A21) de interventiewaarde. De overschrijding van de gewogen concentratie asbest wordt vooral veroorzaakt door de aanwezigheid van crocidoliet hetgeen een factor 10 maal zwaarder wordt gewogen. Door de gewijzigde situatie is de in het voorgaand onderzoek gerapporteerde verontreinigingssituatie niet meer actueel.

11 AGEL adviseurs C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam pagina 10 6 NORMERING EN ONAFHANKELIJKHEID De volgende documenten hangen samen met het verrichten van partijkeuringen grond en onderzoek naar asbest in grond: NEN 5707 Bodem Inspectie, monsterneming en analyse van asbest in bodem NEN 5725 Bodem Leidraad voor het uitvoeren van vooronderzoek bij verkennend, oriënterend en nader onderzoek NTA 5727 Bodem Monsterneming en analyse van asbest in waterbodem en baggerspecie NEN5896 kwalitatieve analyse van asbest in materialen met behulp van polarisatiemicroscopie, mei 2003; NEN5897 Monsterneming en analyse van asbest in onbewerkt bouw- en sloopafval en recyclinggranulaat, december 2005; protocol 2018 Versie 3, Locatie-inspectie en monsterneming van asbest in bodem Werken in of met verontreinigde grond en verontreinigd grondwater, CROW, dec Het onderhavige bodemonderzoek is op zorgvuldige wijze verricht volgens de geldende normen en in het kader van de BRL 2000 van toepassing zijnde protocollen. AGEL adviseurs heeft op geen enkele wijze een relatie met de opdrachtgever en/of de onderzoekslocatie waarop het onderzoek betrekking heeft. AGEL adviseurs heeft als onderzoeksbureau vastgelegd in haar kwaliteitszorgsysteem dat de (mogelijke) beïnvloeding van werknemers door derden te allen tijde dient te worden wordt vastlegt en vermeld. Mocht hiervan sprake zijn en heeft dit invloed op de onderzoeksstrategie dan wordt dit in de verslaglegging en rapportage vermeld. AGEL adviseurs garandeert hiermee dat een volledig onafhankelijk en onpartijdig onderzoek is uitgevoerd.

12 BIJLAGE 1 LOCATIEKAART

13 project opdrachtgever onderdeel formaat schaal get./par. akk./par. ACTUALISEREND ASBESTONDERZOEK WERKENSEDIJK 69 TE WERKENDAM Fam. Groeneveld Locatiekaart A4 1: M. de Jong, BSc. ing. M. Paez wijziging datum get./par akk./par werknr. blad datum A B C onderzoekslocatie Bijlage 1 hoevestein 20b 4903 sc oosterhout postbus cd oosterhout telefoon telefax O:\Projecten\ Werkensedijk 69 te Werkendam (milieuonderzoeken)\i06\c. tekeningen\ Actualiserend Asbestonderzoek- Werkensedijk.dwg bestandsnaam:

14 BIJLAGE 2 MONSTERNEMINGSPLAN & MONSTERNEMINGSFORMULIER

15

16

17

18

19

20

21

22

23 BIJLAGE 3 SITUATIETEKENING

24 6 3 A14 A5 vml. bunker A4 V6 puinpad D vml. schuur A15 V4 vml. overkapping A13 V8 A3 Werkensedijk LEGENDA project V1 1 opdrachtgever onderdeel formaat schaal get./par. akk./par. 5 4 Onderzoekslocatie A20 A21 V11 Interventiewaardecontour (> 100mg/kg d.s.) Sleuf (lengte 2m) A12 V7 69 A11 Sleuf asbestonderzoek mei 2011 Monsterpunten (maaiveld) Vml. Bebouwing Asfaltverharding Puinverharding Vml. Tegelverharding Fotolocatie C V10 B A22 A17 A23 A9 A7 V9 A10 E ACTUALISEREND ASBESTONDERZOEK WERKENSEDIJK 69 TE WERKENDAM Fam. Groeneveld Situatietekening met verontreinigingscontour (> 100mg/kg d.s.) A4 wijziging 1:500 datum M. de Jong, BSc. get./par ing. M. Paez akk./par A18 A werknr. blad A2 1 2 A1 vml. schuur A19V1 A6 A8 V5 vml. mest plaat A16 V2 meters 0 V3 datum A B C 80 Schaal 1: Bijlage hoevestein 20b 4903 sc oosterhout postbus cd oosterhout telefoon telefax O:\Projecten\ Werkensedijk 69 te Werkendam (milieuonderzoeken)\i06\c. tekeningen\ Actualiserend Asbestonderzoek- Werkensedijk.dwg bestandsnaam:

25 BIJLAGE 4 ANALYSECERTIFICATEN ASBEST IN GROND EN MATERIAALVERZAMELMONSTERS

26 Analyserapport materiaal verzamelmonsters conform NEN 5707 Omegam Laboratoria B.V.. afd. Klantenservice Postbus GR AMSTERDAM Rapportnummer: Dossiernummer laboratorium: Versie: 001 ORIGINEEL KLANT Pag. 1 van 1 Projectnummer klant: Onderzoeksgegevens Doel onderzoek: Veldwerk Locatie veldonderzoek: Datum veldonderzoek: Monsterneming door: Uitvoerend veldwerker: Analyse Locatie labonderzoek: Datum labonderzoek: Uitvoerend analist: Bepaling van het gehalte aan asbest van de op locatie verzamelde materialen conform: AP04 & NEN B-Werkensedijk 69 te Werkendam 27 juni 2011 Opdrachtgever Indien de monsters niet door Search Laboratorium B.V. zijn genomen, draagt Search Laboratorium B.V. geen verantwoordelijkheid inzake de herkomst en representativiteit van het monster alsmede de veiligheid tijdens monsterneming Petroleumhavenweg 8 te Amsterdam 5 juli 2011 Brenda Kuulkers Monstercode: M22-1 A22 (0-40) Resultaten Omschrijving Massa Aantal Hecht- Percentage Percentage Absoluut gewicht Absoluut gewicht (asbesthoudend) (asbesthoudende) (asbesthoudende) gebondenheid Serpentijn Amfibool Serpentijn asbest* Amfibool asbest* materiaal deeltjes deeltjes asbest asbest asbest asbest Type [gram] [%] [%] [mg] [mg] 1 Plaatmateriaal 38,20 2 hecht CHR 2-5 CRO , Massa verzamelmonster (Veldvochtig ) 48,2 gram Massa verzamelmonster (Droog) 38,2 gram Percentage droge stof (Monster) 79,25 % * Serpentijn asbest: chrysotiel (wit asbest) * Amfibool asbest: amosiet (bruin asbest), crocidoliet (blauw asbest), actinoliet (groen asbest), anthofyliet (geel asbest), tremoliet (grijs asbest) Het materiaal is middels polarisatiemicroscopie onderzocht. Deze identificaties zijn uitgevoerd conform NEN Opmerkingen: ordernummer UA barcode AZDe aangeboden hoeveelheid monster voldoet niet aan de eisen uit de NEN5707. De volgende identificatierapporten met M(ateriaalrapport) nummer geven de resultaten van de aangetroffen asbestverdachte materialen weer: MO-BKU-650 Conclusies: Hoeveelheid asbest (mg) Serpentijn asbest Amfibool asbest Totaal afgerond hecht gebonden 4.775, , ,0 niet hecht gebonden 0,0 0,0 0,0 Totaal afgerond 4.775, , ,0 Getekend te Amsterdam Search Laboratorium B.V. d.d. 5 juli 2011 Ir. Eric J.H.B. Markes Hoofd Laboratorium De ondertekening van deze versie van het rapport wordt automatisch gegenereerd.

27 Analyserapport Asbestonderzoek conform NEN 5707 Omegam Laboratoria B.V.. afd. Klantenservice Postbus GR AMSTERDAM Rapportnummer: Dossiernummer laboratorium: Versie: 001 ORIGINEEL KLANT Pag. 1 van 1 Projectnummer klant: Onderzoeksgegevens Doel onderzoek: Bepaling van de asbestconcentratie in grond conform: AP04 & NEN5707 Veldwerk Locatie veldonderzoek: B-Werkensedijk 69 te Werkendam Datum veldonderzoek: Monsterneming door: 27-jun-11 Opdrachtgever Indien de monsters niet door Search Laboratorium B.V. zijn genomen, draagt Search Laboratorium B.V. geen verantwoordelijkheid. inzake herkomst en representativiteit alsmede de veiligheid tijdens monsterneming Uitvoerend veldwerker: Soort materiaal: Grond Massa veldvochtig monster: ,1 gram Analyse Locatie labonderzoek: Datum labonderzoek: Uitvoerend analist: Type zeving: Petroleumhavenweg 8 te Amsterdam 5-jul-11 Brenda Kuulkers Droog Monstercode: MMA A17 (0-50) A18 (0-70) A19 (0-60) Monsternemingstraject (mmv): (0-50) A18 (0-70) A19 (0-60) Resultaten Serpentijn asbest* Amfibool asbest* Zeeffractie Massa Onderzocht Aantal Gewicht Hecht- Aanwezigheid concentratie Concentratie concentratie Aanwezigheid concentratie Concentratie concentratie zeeffractie percentage asbest asbest gebonden losse vezel asbest asbest [mg/kgds] asbest [mg/kgds] losse vezel asbest asbest [mg/kgds] asbest [mg/kgds] [gram] deeltjes [mg] ja / nee / beide bundels [#] [mg/kgds] ondergrens bovengrens bundels [#] [mg/kgds] ondergrens bovengrens < 0,5 mm 789,6 10,37 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 0,5-1 mm 673,7 5,17 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,4 n.a. 0,0 0,0 0,0 1-2 mm 1.715,1 20,17 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,5 n.a. 0,0 0,0 0,0 2-4 mm 1.234,1 100,00 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,5 n.a. 0,0 0,0 0,0 4-8 mm 1.903,5 100,00 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0, mm 1.440,1 100,00 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 > 16 mm 452,5 100,00 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 Totaal 8.208,6 0 < 1,3 0,0 1,3 < 0 0,0 0,0 Netto drooggewicht: 8.311,9 gram Percentage droge stof (Monster) 79,79 % n.a.: niet aantoonbaar # aantal bundels/vezels * Serpentijn asbest: chrysotiel (wit asbest) * Amfibool asbest: amosiet (bruin asbest), crocidoliet (blauw asbest), actinoliet (groen asbest), anthofyliet (geel asbest), tremoliet (grijs asbest) De bepalingsgrens (bovengrens) is bepaald voor de zeeffracties kleiner dan 4 mm. De totale bepalingsgrens is verkregen door de bepalingsgrenzen van de afzonderlijke zeeffracties te sommeren. Het materiaal is middels polarisatiemicroscopie onderzocht. Deze identificaties zijn uitgevoerd conform NEN Opmerkingen: ordernummer UA barcode DD DD DD Conclusies: Concentratie asbest (mg/kgds) Serpentijn asbest Amfibool asbest Totaal afgerond* hecht gebonden 0,0 0,0 0,0 niet hecht gebonden 0,0 0,0 0,0 Totaal afgerond* 0,0 0,0 * De afgeronde totalen zijn afgerond conform de regels zoals vermeld in tabel 16 van de NEN5707 * De gewogen concentratie (serpentijnasbestconcentratie vermeerderd met 10 maal de amfiboolasbestconcentratie) is: < 1,3 [mg/kgds] Getekend te Amsterdam Search Laboratorium B.V. d.d. 5 juli 2011 Ir. Eric J.H.B. Markes Hoofd Laboratorium De ondertekening van deze versie van het rapport wordt automatisch gegenereerd.

28 Analyserapport Asbestonderzoek conform NEN 5707 Omegam Laboratoria B.V.. afd. Klantenservice Postbus GR AMSTERDAM Rapportnummer: Dossiernummer laboratorium: Versie: 001 ORIGINEEL KLANT Pag. 1 van 1 Projectnummer klant: Onderzoeksgegevens Doel onderzoek: Bepaling van de asbestconcentratie in grond conform: AP04 & NEN5707 Veldwerk Locatie veldonderzoek: B-Werkensedijk 69 te Werkendam Datum veldonderzoek: Monsterneming door: 27-jun-11 Opdrachtgever Indien de monsters niet door Search Laboratorium B.V. zijn genomen, draagt Search Laboratorium B.V. geen verantwoordelijkheid. inzake herkomst en representativiteit alsmede de veiligheid tijdens monsterneming Uitvoerend veldwerker: Soort materiaal: Grond Massa veldvochtig monster: 9.955,1 gram Analyse Locatie labonderzoek: Datum labonderzoek: Uitvoerend analist: Type zeving: Petroleumhavenweg 8 te Amsterdam 5-jul-11 Brenda Kuulkers Droog Monstercode: A21-1 A21 (0-40) Monsternemingstraject (mmv): A21-1 A21 (0-40) Resultaten Serpentijn asbest* Amfibool asbest* Zeeffractie Massa Onderzocht Aantal Gewicht Hecht- Aanwezigheid concentratie Concentratie concentratie Aanwezigheid concentratie Concentratie concentratie zeeffractie percentage asbest asbest gebonden losse vezel asbest asbest [mg/kgds] asbest [mg/kgds] losse vezel asbest asbest [mg/kgds] asbest [mg/kgds] [gram] deeltjes [mg] ja / nee / beide bundels [#] [mg/kgds] ondergrens bovengrens bundels [#] [mg/kgds] ondergrens bovengrens < 0,5 mm 505,7 11,53 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 0,5-1 mm 520,3 5,52 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,4 n.a. 0,0 0,0 0,0 1-2 mm 785,4 20,23 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,5 n.a. 0,0 0,0 0,0 2-4 mm 1.333,8 100,00 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,5 n.a. 0,0 0,0 0,0 4-8 mm 1.911,4 100,00 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0, mm 1.644,2 100,00 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 > 16 mm 581,2 100,00 0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 n.a. 0,0 0,0 0,0 Totaal 7.282,0 0 < 1,4 0,0 1,4 < 0 0,0 0,0 Netto drooggewicht: 7.361,0 gram Percentage droge stof (Monster) 73,94 % n.a.: niet aantoonbaar # aantal bundels/vezels * Serpentijn asbest: chrysotiel (wit asbest) * Amfibool asbest: amosiet (bruin asbest), crocidoliet (blauw asbest), actinoliet (groen asbest), anthofyliet (geel asbest), tremoliet (grijs asbest) De bepalingsgrens (bovengrens) is bepaald voor de zeeffracties kleiner dan 4 mm. De totale bepalingsgrens is verkregen door de bepalingsgrenzen van de afzonderlijke zeeffracties te sommeren. Het materiaal is middels polarisatiemicroscopie onderzocht. Deze identificaties zijn uitgevoerd conform NEN Opmerkingen: ordernummer UA barcode DD Conclusies: Concentratie asbest (mg/kgds) Serpentijn asbest Amfibool asbest Totaal afgerond* hecht gebonden 0,0 0,0 0,0 niet hecht gebonden 0,0 0,0 0,0 Totaal afgerond* 0,0 0,0 * De afgeronde totalen zijn afgerond conform de regels zoals vermeld in tabel 16 van de NEN5707 * De gewogen concentratie (serpentijnasbestconcentratie vermeerderd met 10 maal de amfiboolasbestconcentratie) is: < 1,4 [mg/kgds] Getekend te Amsterdam Search Laboratorium B.V. d.d. 5 juli 2011 Ir. Eric J.H.B. Markes Hoofd Laboratorium De ondertekening van deze versie van het rapport wordt automatisch gegenereerd.

29 Analyserapport materiaal verzamelmonsters conform NEN 5707 Omegam Laboratoria B.V.. afd. Klantenservice Postbus GR AMSTERDAM Rapportnummer: Dossiernummer laboratorium: Versie: 001 ORIGINEEL KLANT Pag. 1 van 1 Projectnummer klant: Onderzoeksgegevens Doel onderzoek: Veldwerk Locatie veldonderzoek: Datum veldonderzoek: Monsterneming door: Uitvoerend veldwerker: Analyse Locatie labonderzoek: Datum labonderzoek: Uitvoerend analist: Bepaling van het gehalte aan asbest van de op locatie verzamelde materialen conform: AP04 & NEN B-Werkensedijk 69 te Werkendam 27 juni 2011 Opdrachtgever Indien de monsters niet door Search Laboratorium B.V. zijn genomen, draagt Search Laboratorium B.V. geen verantwoordelijkheid inzake de herkomst en representativiteit van het monster alsmede de veiligheid tijdens monsterneming Petroleumhavenweg 8 te Amsterdam 5 juli 2011 Brenda Kuulkers Monstercode: M20-1 A20 (0-50) Resultaten Omschrijving Massa Aantal Hecht- Percentage Percentage Absoluut gewicht Absoluut gewicht (asbesthoudend) (asbesthoudende) (asbesthoudende) gebondenheid Serpentijn Amfibool Serpentijn asbest* Amfibool asbest* materiaal deeltjes deeltjes asbest asbest asbest asbest Type [gram] [%] [%] [mg] [mg] 1 Plaatmateriaal 63,50 4 hecht CHR , Massa verzamelmonster (Veldvochtig ) 75,8 gram Massa verzamelmonster (Droog) 63,5 gram Percentage droge stof (Monster) 83,77 % * Serpentijn asbest: chrysotiel (wit asbest) * Amfibool asbest: amosiet (bruin asbest), crocidoliet (blauw asbest), actinoliet (groen asbest), anthofyliet (geel asbest), tremoliet (grijs asbest) Het materiaal is middels polarisatiemicroscopie onderzocht. Deze identificaties zijn uitgevoerd conform NEN Opmerkingen: ordernummer UA barcode 1597AZDe aangeboden hoeveelheid monster voldoet niet aan de eisen uit de NEN5707. De volgende identificatierapporten met M(ateriaalrapport) nummer geven de resultaten van de aangetroffen asbestverdachte materialen weer: MO-BKU-650 Conclusies: Hoeveelheid asbest (mg) Serpentijn asbest Amfibool asbest Totaal afgerond hecht gebonden 7.937,5 0, ,5 niet hecht gebonden 0,0 0,0 0,0 Totaal afgerond 7.937,5 0, ,5 Getekend te Amsterdam Search Laboratorium B.V. d.d. 5 juli 2011 Ir. Eric J.H.B. Markes Hoofd Laboratorium De ondertekening van deze versie van het rapport wordt automatisch gegenereerd.

30 Analyserapport materiaal verzamelmonsters conform NEN 5707 Omegam Laboratoria B.V.. afd. Klantenservice Postbus GR AMSTERDAM Rapportnummer: Dossiernummer laboratorium: Versie: 001 ORIGINEEL KLANT Pag. 1 van 1 Projectnummer klant: Onderzoeksgegevens Doel onderzoek: Veldwerk Locatie veldonderzoek: Datum veldonderzoek: Monsterneming door: Uitvoerend veldwerker: Analyse Locatie labonderzoek: Datum labonderzoek: Uitvoerend analist: Bepaling van het gehalte aan asbest van de op locatie verzamelde materialen conform: AP04 & NEN B-Werkensedijk 69 te Werkendam 27 juni 2011 Opdrachtgever Indien de monsters niet door Search Laboratorium B.V. zijn genomen, draagt Search Laboratorium B.V. geen verantwoordelijkheid inzake de herkomst en representativiteit van het monster alsmede de veiligheid tijdens monsterneming Petroleumhavenweg 8 te Amsterdam 5 juli 2011 Brenda Kuulkers Monstercode: M21-1 A21 (0-40) Resultaten Omschrijving Massa Aantal Hecht- Percentage Percentage Absoluut gewicht Absoluut gewicht (asbesthoudend) (asbesthoudende) (asbesthoudende) gebondenheid Serpentijn Amfibool Serpentijn asbest* Amfibool asbest* materiaal deeltjes deeltjes asbest asbest asbest asbest Type [gram] [%] [%] [mg] [mg] 1 Plaatmateriaal 128,50 5 hecht CHR 2-5 CRO , Massa verzamelmonster (Veldvochtig ) 158,5 gram Massa verzamelmonster (Droog) 128,5 gram Percentage droge stof (Monster) 81,07 % * Serpentijn asbest: chrysotiel (wit asbest) * Amfibool asbest: amosiet (bruin asbest), crocidoliet (blauw asbest), actinoliet (groen asbest), anthofyliet (geel asbest), tremoliet (grijs asbest) Het materiaal is middels polarisatiemicroscopie onderzocht. Deze identificaties zijn uitgevoerd conform NEN Opmerkingen: ordernummer UA barcode AZDe aangeboden hoeveelheid monster voldoet niet aan de eisen uit de NEN5707. De volgende identificatierapporten met M(ateriaalrapport) nummer geven de resultaten van de aangetroffen asbestverdachte materialen weer: MO-BKU-650 Conclusies: Hoeveelheid asbest (mg) Serpentijn asbest Amfibool asbest Totaal afgerond hecht gebonden , , ,0 niet hecht gebonden 0,0 0,0 0,0 Totaal afgerond , , ,0 Getekend te Amsterdam Search Laboratorium B.V. d.d. 5 juli 2011 Ir. Eric J.H.B. Markes Hoofd Laboratorium De ondertekening van deze versie van het rapport wordt automatisch gegenereerd.

31 Materiaalidentificatie ORIGINEEL Rapportnummer: MO-BKU a Rapport samenstelling 014 Datum rapportage: Aantal pagina s: 3 Aantal bijlagen: 0 Gegevens opdrachtgever Opdrachtgever: Omegam Laboratoria B.V. b Adres: Postbus GR AMSTERDAM Contactpersoon:. afd. Klantenservice Referentie klant: Dossiernummer Search Laboratorium B.V.: d Projectnummer Search Laboratorium B.V.: Projectnummer directievoerder: e Onderzoeksgegevens Datum identificatie: Afgiftedatum conceptrapport op locatie: Adres: Petroleumhavenweg te Amsterdam Aankomsttijd op locatie: 00:00 uur Vertrektijd op locatie: 00:00 uur Wachturen: 0 uur Uitvoerend medewerker: Brenda Kuulkers Uitvoerend analist: Brenda Kuulkers Type onderzoek: Materiaalidentificatie middels optische microscopie conform NEN 5896 Materiaalidentificatie middels Scanning Electronen Microscopie/EDX (conform ISO 14966) Doel onderzoek: Kwalitatieve bepaling van het soort asbest en semi-kwantitatieve bepaling van de concentratie asbest in asbestverdacht materiaal. Bijzonderheden: Project: Identificatie(s) onderdeel van eindcontrole na asbestverwijdering: nee ja, rapport(en): Monster(s) genomen door: Search Laboratorium B.V. Search Ingenieursbureau B.V. Aangeleverd door opdrachtgever, datum: Indien de monsters niet door Search Laboratorium B.V. zijn genomen, draagt Search Laboratorium B.V. geen verantwoordelijkheid inzake herkomst en representativiteit, alsmede veiligheid tijdens monsternemening. Aantal monsters: 3 Resultaten Monster nummer Omschrijving materiaal Herkomst Analyseresultaat (w/w%) Hechtgebonden (ja/nee) 1 Plaatmateriaal MO MVM 10-15% CHR Ja 2 Plaatmateriaal MO MVM 10-15% CHR Ja 2-5% CRO 3 Plaatmateriaal MO MVM 10-15% CHR 2-5% CRO Ja Rapportnummer: MO-BKU mlo Pagina 1 van 2

32 Aanvullende informatie aangaande dit rapport is beschikbaar voor de eindgebruiker. Deze informatie kan uitsluitend via de opdrachtgever van Search Laboratorium B.V. worden opgevraagd. Dit rapport mag op geen enkele wijze, behalve in zijn geheel, gereproduceerd worden zonder voorafgaande toestemming van Search Laboratorium B.V. De ondertekening van deze versie van het rapport wordt automatisch gegenereerd. Getekend te: Heeswijk Search Laboratorium B.V. Datum: dinsdag 5 juli 2011 Ir. Eric J.H.B. Markes Hoofd Laboratorium Rapportnummer: MO-BKU mlo Pagina 2 van 2

33

34 BIJLAGE 5 BEREKENING ASBESTCONCENTRATIE

35 Toetsing asbest in grond conform NEN5707 Projectnummer : A Werkensedijk 69 te Werkendam Opdrachtgever : Datum : Toetsing uitgevoerd: : Mpa paraaf ct: : sleuf lengte breedte diepte Insp.eff. massa veldmonster asbest aantal deeltjes massa % asbest % asbest > 20 mm massa asbest > 20 mm M lok Concentratie Concentratie Concentratie totaal gewogen toets homogeniteit fractie > 20 mm nr. (m) (m) (m) %E droog nat type per asbesttype materiaal in materiaal serpentijn amfibool serpentijn amfibool fractie > 20 mm fractie < 20 mm respitabele fractie asbest gehalte kg kg per type in mg per type gemiddeld mg mg mg/kg d.s. mg/kg d.s. mg/kg d.s. mg/kg d.s. Poisson λ o Ondergrens Poisson λb Bovengrens A20 2 0,4 0, ,361 9,9551 plaat CHR 12, ,5 0,0 502,8 15, ,79 A21 2 0,4 0, ,361 9,9551 plaat CHR, 2-5 CRO 12,5 3, ,5 4497,5 402,2 151, ,74 A22 2 0,4 0, ,361 9,9551 plaat CHR, 2-5 CRO 12,5 3,5 4775,0 1337,0 402,2 45, ,11 Berekening voor het bepalen van het gehalte aan asbest op basis van de op locatie onderzochte grondmonsters (grove fractie > 20 mm). Het gehalte aan asbest wordt berekend aan de hand van hoofdstuk van de NEN5707, versie mei 2003 wordt berekend CHR chrysotiel dichtheid grond: aanname 1,7 kg/dm3 Gehalte asbest (per asbestsoort) overnemen van certificaat CRO crocidoliet C m,i SOM (Mk * % k,i/100)/m lok (10a) overnemen van bijlage A NEN5707 AM amosiet M lok M vlok * M a/m va (10b) M lok (1000 * V * N s) * (%E/100) * M a/m va (10c) AGEL adviseurs asbest toetsing werkensedijk

36 BIJLAGE 6 BOORSTATEN SLEUVEN

37 ! 0,00 0,50 1 0,00-0,50 braak Klei, sterk zandig, brokken baksteen, sporen puin, resten plastic, resten glas, neutraalbruin Klei, zwak zandig, grijsbruin 0,00 0,50 1 0,00-0,70 braak Klei, sterk zandig, brokken baksteen, sporen puin, resten plastic, resten hout, neutraalbruin Klei, zwak zandig, grijsbruin 1,00-1,00 1,00-1,00 0,00 0,50 1 0,00-0,60 braak Klei, sterk zandig, brokken baksteen, sporen puin, resten hout, neutraalbruin Klei, zwak zandig, grijsbruin 0,00 0,50 1 0,00-0,50 braak Zand, matig fijn, sterk siltig, resten asbest, brokken klei, brokken baksteen, resten metaal, neutraalbruin Klei, matig zandig, grijsbruin 1,00-1,00 1,00-1,00 0,00 0,50 1,00 1 0,00-0,40-0,70-1,00 braak Zand, matig fijn, sterk siltig, resten asbest, brokken klei, brokken baksteen, resten metaal, neutraalbruin Klei, sterk zandig, brokken baksteen, sporen puin, resten hout, grijsbruin Klei, zwak zandig, grijsbruin 0,00 0,50 1,00 1 0,00-0,40-0,70-1,00 braak Zand, matig fijn, sterk siltig, resten asbest, brokken klei, brokken baksteen, resten metaal, neutraalbruin Klei, sterk zandig, brokken baksteen, grijsbruin Klei, zwak zandig, sporen gley, grijsbruin " 0,00 0,50 1,00 0,00-0,40-0,70-1,00 braak Klei, sterk zandig, brokken baksteen, resten hout, resten metaal, neutraalbruin Klei, matig zandig, resten baksteen, sporen puin, neutraalbruin Klei, zwak zandig, grijsbruin

38 BIJLAGE 7 TOELICHTING ASBEST IN BODEM, PUIN EN GRANULAAT

39 C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam Bijlage 7 ASBEST IN BODEM, GROND, PUIN(GRANULAAT) Bij asbest in bodem, grond of puin(granulaat), inclusief verhardingen is het niet altijd helder welke regels van toepassing zijn en wie verantwoordelijk is voor het toezicht. In deze bijlage is op hoofdlijnen aangegeven hoe de regels in elkaar zitten. Indien er sprake is van de aanwezigheid van asbest in bodem, grond of puin(granulaat), wordt aan de hand van een stroomschema duidelijk gemaakt, wat het wettelijk kader is en wie verantwoordelijk is voor het toezicht. Afhankelijk van de situatie heeft het soms de voorkeur dat één bevoegde instantie optreedt als (officieus) coördinerend orgaan. Hiermee kan uniform en eenduidig optreden naar de eigenaar / probleemeigenaar worden gewaarborgd. Als bijkomend voordeel kan deze integrale aanpak ook leiden tot vermindering van de lasten. De Arbeidsinspectie houdt toezicht op en handhaaft de Arbowetgeving voor asbest, gericht op het tegengaan van blootstelling aan asbest in de arbeidssituatie. Binnen alle schakels van het schema is daarom de Arbeidsinspectie tevens betrokken als toezichthouder. Binnen de Arbowetgeving gelden algemene en specifieke regels voor de omgang met asbest. In deze brochure zijn deze regels niet nader uitgewerkt. Overzicht regelgeving van het Ministerie van VROM m.b.t. asbest: Asbestverwijderingsbesluit 2005 Productenbesluit asbest Bouwbesluit 2003 Besluit asbestwegen Wms Cirulaire bodemsanering 2009 Regeling Europese afvalstoffenlijst (EURAL) Landelijk afvalbeheerplan (LAP) Besluit beheer elektrische en elektronische apparatuur Besluit inzamelen afvalstoffen Besluit melden bedrijfsafvalstoffen en gevaarlijke afvalstoffen Besluit stortplaatsen en stortverboden afvalstoffen Stortbesluit bodembescherming Regeling met betrekking tot grenswaarden voor asbest Wvo Nederlandse emissierichtlijn lucht (NeR) Asbest in (water)bodem Vanaf januari 2003 is de interventiewaarde bodemsanering asbest 100 mg/kg ds gewogen (serpentijnasbestconcentratie vermeerderd met tienmaal de amfiboolasbestconcentratie) bepaald. De interventiewaarde bodemsanering asbest is tevens terugsaneerwaarde. Vanaf november 2004 is het Milieuhygiënisch saneringscriterium bodem, Protocol asbest (TK , , nr. 30) in werking getreden. Dit protocol vormt een invulling van het bodembeleid zoals geformuleerd in de Beleidsbrief Bodem (TK 24 december 2003, en , nr. 13) en de Beleidsbrief Asbest in bodem, grond en puin(granulaat) (TK , nr. 15). Doel van dit protocol, dat als nieuw landelijk beleid wordt beschouwd, is een betere afstemming van bodembeheer en -risico s. Als ergens een historische bodemverontreiniging met asbest boven de interventiewaarde aanwezig is, kan aan de hand van het protocol worden bepaald of er sprake is van onacceptabele risico s. Het Milieuhygiënisch Saneringscriterium Bodem, Protocol asbest maakt onderdeel uit van de circulaire bodemsanering 2009.

40 C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam Bijlage 7 Schema Wettelijk kader en bevoegd gezag voor asbest in/op bodem, grond of puin(granulaat), inclusief verhardingen Asbest in/op bodem, grond of puin(granulaat): Welk wettelijk kader? 1. Stort asbesthoudende afvalstoffen buiten een inrichting (incl. wegen)? ja Wet milieubeheer 10.2 / gemeente, provincie of nee 2. Asbesthoudende weg, erfverharding ja Besluit Asbestwegen / VROM-Inspectie nee 3. Asbesthoudende ondergrondse (bouw)werken? ja Asbestverwijderingsbesluit / gemeente nee 4. Toepassen van asbesthoudende grond / puin(granulaat) in een werk (zijnde een bouwstof)? ja Productenbesluit asbest / VROM-Inspectie (in de nee ja 5. Handeling met een asbesthoudende product? Productenbesluit asbest / VROM-Inspectie nee ja 6. Handeling met een asbesthoudende afvalstroom? Wet milieubeheer (afval) / Provincie nee ja 7. Asbestverontreinigde bodem Wet bodembescherming / provincie, gemeente of waterkwaliteitsbeheerder

41 C01 Actualiserend onderzoek asbest in bodem Werkensedijk 69 augustus 2011 Werkendam Bijlage 7 Definiëring begrippen Zwerfasbest Ondergrondse (bouw)werken Weg Strook Bouwstof Handeling met een product Handeling met een afvalstof Asbest is op de bodem aanwezig en heeft zich niet vermengd met de bodem. Bouwwerken, zoals kelders en fundamenten of ondergronds leidingnet met bijvoorbeeld asbestbevattende cementleidingen. Weg, pad, parkeerplaats, erfverharding of gedeelte daarvan, alsmede grond, die bestemd is om door rij- of ander verkeer te worden gebruikt (bron: Besluit asbestwegen Wms, artikel 1 onder d). Stroken van een halve meter aan beide zijden van en direct aansluitend op een weg (bron: Besluit asbestwegen Wms, artikel 1 onder e). materiaal in de hoedanigheid waarin het is bestemd in een werk te worden gebruikt en waarin de totaalgehalten aan silicium, calcium of aluminium tezamen meer dan 10% (m/m) van dat materiaal bedragen (bron: artikel 1 Bouwstoffenbesluit) te vervaardigen, in Nederland in te voeren, voorhanden te hebben, aan een ander ter beschikking te stellen, toe te passen of te bewerken (bron: artikel 4 Productenbesluit asbest) inzamelen,of anderszins in ontvangst nemen, bewaren, nuttig toepassen, verwijderen, vervoeren of verhandelen van afvalstoffen (bron: artikel 10.1 lid 4, Wet milieubeheer) Toelichting schema 1. Storten asbesthoudende afvalstoffen Het komt regelmatig voor dat illegaal afvalstoffen worden gestort, zoals in het buitengebied. Asbest verschilt daarbij niet van andere afvalstoffen zoals autobanden etc. Bij gestort asbesthoudend afval is er vaak sprake van andere verontreinigingen dan alleen asbest, zoals (teerhoudend) asfaltgranulaat, plastic en overig bouw- en sloopafval. Ook wordt regelmatig zwerfasbest aangetroffen. Als deze asbesthoudende afvalstoffen op of in de bodem dan wel op een (onverharde) weg of in de berm zijn aangebracht kan op grond van Wet milieubeheer (Wm) artikel 10.2, lid 1, een dergelijke asbestverontreiniging worden verwijderd. Op basis van artikel 10.2 lid 1 van de Wet milieubeheer is het namelijk verboden zich van afvalstoffen te ontdoen door deze buiten een inrichting op of in de bodem te brengen. Op grond van artikel 18.2 Wm is de gemeente, naast de provincie en de waterkwaliteitsbeheerder, bevoegd om tegen deze overtreding handhavend op te treden. Indien asbest in of op de bodem terecht is gekomen, kan ook de Wet bodembescherming van toepassing zijn (art. 13 Wbb). In sommige provincies zijn (bestuurlijke) afspraken gemaakt dat bij minder dan 50 m 3 illegaal gestort afval de gemeente optreedt en bij meer dan 50 m 3 illegaal gestort afval de provincie. Indien er sprake is van illegale gestorte afvalstoffen in het stroomgebied van rivieren (bijvoorbeeld in de uiterwaarden) of nabij waterwegen dan is de waterkwaliteitsbeheerder bevoegd om op te treden. De toedracht van het voorval, de feiten en omstandigheden, zorgen er vaak voor dat duidelijk is welke instantie het meest aangewezen is om de stort op te pakken. Illegaal storten van afval binnen de inrichting is veelal verboden op basis van de vigerende Wm-vergunning of voor die inrichting geldende een Algemene Maatregel van Bestuur op grond van artikel 8.44 Wet milieubeheer. 2. Asbestwegen Het Besluit asbestwegen Wet milieugevaarlijke stoffen( Wms) verstaat onder wegen: wegen, paden, parkeerplaatsen, erven en stroken berm van 0,5 m aan weerskanten van een weg. Het Besluit asbestwegen Wms, geeft aan dat het verboden is een weg voorhanden te hebben waarbij de chrysotielasbestconcentratie plus tien maal de amfiboolconcentratie hoger is dan 100 mg/kg. Als het verbod wordt overtreden geldt voor de wegeigenaar een saneringsplicht, waarbij de eigenaar op eigen kosten deze sanering moet betalen. Er is een aantal saneringsvarianten mogelijk (onder meer asfalteren, beklinkeren en verwijderen) indien de asbestverontreiniging van voor 1 juli 1993 is. Indien het asbestbevattend materiaal na 1 juli 1993 is aangebracht op de wegen, dan dient het asbestbevattende materiaal volledig te worden verwijderd en zijn geen afdekkingsvarianten mogelijk. Overigens dient bij de wijze van sanering rekening te worden gehouden met het voor dit gebied geldende bestemmingsplan (aanlegvergunning). Op grond van artikel 5 lid 1 van het Besluit asbestwegen Wms dient degene, die weet of had kunnen weten dat hij een asbestbevattende weg voorhanden heeft, dit terstond te melden aan de minister van VROM of de VROM-Inspectie. Volgens de Nota van Toelichting van het Besluit asbestwegen Wms richt het Besluit zich vooral op wegen, die in het verleden (voor 1 juli 1993) verhard zijn met asbest of asbesthoudend afval en op wegen die na 1 juli 1993 zijn verhard met verhardingsmateriaal (met name puin en puingranulaat), waarin een restconcentratie aan asbest aanwezig is, die boven de 100 mg/kg gewogen asbest ligt. De VROM-Inspectie is verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van de naleving van het Besluit asbestwegen Wms. 3. Ondergrondse (bouw)werken Bij ondergrondse (bouw)werken kan worden gedacht aan kelders, fundamenten en (oude) openbaar leidingennet voor gas, water en riolering, waar veelal sprake is van asbestcement. Indien de eigenaar voornemens is deze ondergrondse (bouw)werken te verwijderen, dan valt de verwijdering van het leidingennet onder het Asbestverwijderingsbesluit en de ondergrondse (bouw)werken zijn gereguleerd in de sloopparagraaf van de bouwverordening. Voor ondergrondse bouwwerken kan door middel van de sloopvergunning de gemeente regelen dat hier expliciet aandacht aan wordt besteed.