Hoog Dalem: Motivaties, verwachtingen en ervaringen van bewoners
|
|
- Dina Christiaens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Hoog Dalem: Motivaties, verwachtingen en ervaringen van bewoners Dit onderzoek is gedaan in opdracht van STEDIN. Eindhoven, augustus 2016 Luc van Summeren en Ruth Mourik DuneWorks
2 Samenvatting bewonersonderzoek Hoog-Dalem Inleiding In de Gorinchemse nieuwbouwwijk Hoog-Dalem hebben ongeveer 50 huishoudens meegedaan aan een pilot opgezet door STEDIN, ABB, KPN en Heijmans. Hoog-Dalem is een all-electric wijk waarin woningen geen gasaansluiting meer hebben en in plaats daarvan gebruik maken van elektrische kookplaten en een warmtepomp die zorgt voor verwarming en voor warm water. Fossiele brandstoffen zullen in toenemende mate vervangen worden door elektriciteit waardoor de belasting van het elektriciteitsnet zal toenemen. Deze pilot richtte zich dan ook op het testen van- en het leren over een innovatief energiesysteem met als doel het lokaal matchen van vraag en aanbod, om zo de belasting van het elektriciteitsnet te verlagen. Lokaal opgewekte elektriciteit wordt opgeslagen in accu s in plaats van dat het terug geleverd wordt aan het elektriciteitsnet. De opgeslagen elektriciteit kan vervolgens op een gunstig moment gebruikt worden, bijvoorbeeld wanneer de belasting van het elektriciteitsnet relatief hoog is. De volgende elementen waren onderdeel van het in de pilot geteste energiesysteem: (Afbeelding eigendom projectpartners) 1. Zonnepanelen waarmee bewoners zelf elektriciteit opwekken, deelnemers kregen korting op de aanschaf. 2. Accu s om zelf opgewekte elektriciteit (of elektriciteit met nachttarief) op te slaan, ze hebben een relatief kleine opslagcapaciteit en werken automatisch op de achtergrond. 3. Slimme meter & meet- en regelsysteem om energiestromen in de woning te monitoren en sturen (o.a. opwek, opslag, verbruik grootverbruikers). 4. Webportaal om de energiestromen inzichtelijk te maken voor bewoners. Daarnaast kunnen zij met de Smart Start functie de wasmachine en vaatwasser op een gunstig moment laten starten, bijvoorbeeld wanneer zelf opgewekte elektriciteit beschikbaar is. Bewonersonderzoek Bovenstaand systeem werd getest bij mensen thuis en dus zijn acceptatie en effectief gebruik ervan van belang voor succesvolle toepassing. Daarom is als onderdeel van deze pilot een bewonersonderzoek uitgevoerd door DuneWorks. In dit onderzoek zijn voor- en na ingebruikname respectievelijk 29 en 21 huishoudens geïnterviewd. Tijdens de eerste fase (vooraf) lag de focus op verwachtingen van deelnemers m.b.t. proces en de nieuwe systemen. Vragen werden gesteld over wat deelnemers hoopten en verwachtten ermee te kunnen doen en wat ze daarvoor nodig dachten te hebben. In fase twee (achteraf) lag de focus voornamelijk op het proces, het gebruik van- en de ervaringen met de nieuwe systemen. Er werden vragen gesteld over waarom mensen wel of geen gebruik maakten van de systemen, of ze begrepen hoe ze werken en hoe ze verbeterd kunnen worden. Daarnaast werden tijdens beide fases vragen gesteld over communicatie en begeleiding vanuit de projectpartners. De interviews waren semigestructureerd en bestonden voornamelijk uit open
3 vragen. De interviews zijn op verschillende manieren afgenomen: face-to-face, telefonisch en door middel van vragenlijsten per . Hieronder volgt een samenvatting van de bevindingen van het bewonersonderzoek. Ook zijn een aantal cartoons toegevoegd, deze dienen puur ter illustratie en ze weerspiegelen dan ook geen waargebeurde situaties binnen de pilot. Bevindingen Het bewonersonderzoek laat zien dat bestaande routines, specifieke behoeften, het dagelijkse leven en verschillen binnen huishoudens (man en vrouw) van grote invloed zijn op de acceptatie en het uiteindelijke gebruik van het energiesysteem. Hier moet bij de ontwikkeling en installatie al rekening mee gehouden worden zodat het systeem voldoende aan zal sluiten bij de wensen en behoeften van bewoners. Op deze manier zullen deelnemers beter gemotiveerd en in staat zijn om optimaal gebruik te maken van het energiesysteem, zodat het niet alleen in theorie maar ook in de praktijk bij zal dragen aan het beter afstemmen van energievraag en aanbod. Hieronder gaan we achtereenvolgens verder in op bevindingen in het bewonersonderzoek met betrekking tot motivaties, de voorbereiding en installatie, ingebruikname van het systeem, verschillen binnen huishoudens en begeleiding van bewoners. Motivaties De huidige wet- en regelgeving heeft grote invloed op de mate waarin het aantrekkelijk is voor mensen om hun elektriciteitsverbruik te verschuiven naar een ander moment op de dag. Vanwege huidige salderingsmogelijkheden 1 is het voordelig om zelf opgewekte elektriciteit terug te leveren aan het net, hierdoor biedt verschuiving van energieverbruik naar momenten waarop men zelf energie opwekt momenteel weinig voordelen voor bewoners. Daarnaast stimuleren huidige dag- en nachttarieven niet om overdag energie te gebruiken. Maar mensen doen niet alleen mee als consument ( what s in it for me ), maar ook als burger. Uit interviews bleek dat niet alleen de korting op zonnepanelen maar ook de mogelijkheid om een (maatschappelijke) bijdrage te leveren belangrijke motivaties zijn om deel te nemen aan de pilot. Deelnemers noemden verschillende motivaties zoals de behoefte om inzicht te krijgen in het energieverbruik van grootverbruikers zoals de warmtepomp; om het energieverbruik te verlagen; om te pionieren en innovatief bezig te zijn; om een steentje bij te dragen aan de ontwikkeling van duurzame technologieën en daardoor ook aan verbetering van het milieu. Voorbereiding en installatie Deelnemers van de pilot zijn dan ook in veel gevallen bereid te investeren om de pilot te laten slagen. Zij investeren in de vorm van geld, tijd en vrije dagen en daarnaast tolereren zij overlast en stellen zij hun woning open voor vreemde mensen en technologieën. Ze vinden het wel belangrijk dat deze investering erkend wordt en dat zij, zeker bij vertragingen en onvoorziene zaken, goed op de hoogte 1 Huishoudens betalen momenteel alleen belasting en leveringskosten over het gesaldeerde elektriciteitsverbruik (=afgenomen terug geleverde elektriciteit) i.p.v. over het totale afgenomen verbruik.
4 gehouden worden over de voortgang van de pilot. Daarnaast willen degenen die hun woning openstellen voor nieuwe systemen inspraak hebben in waar deze geplaatst worden. Zodat de overlast minimaal zal zijn en tegelijkertijd effectief gebruik mogelijk wordt gemaakt. Deze flexibiliteit is mogelijk cruciaal voor de acceptatie van dit systeem in toekomstige grootschalige uitrol. Daarnaast zijn er ook deelnemers die graag willen meedenken en een bijdrage willen leveren aan de ontwikkeling van de technologie, bijvoorbeeld door feedback te kunnen leveren via de Webportaal. Ook zijn veel deelnemers bereid om de Webportaal en Smart Start functie voor een periode actief te gebruiken als dat nieuwe inzichten op kan leveren. Zij willen bijdragen aan de pilot om een maatschappelijke bijdrage te leveren maar ook vanuit solidariteit ten opzichte van de pilotpartners als gevolg van de korting op de zonnepanelen. Maar deelnemers stellen dan wel de voorwaarde dat zij op de hoogte gehouden worden over resultaten en geleerde lessen. Ingebruikname Deelnemers wonen in één huis en willen dan ook graag dat het nieuwe energiesysteem geïntegreerd worden met bestaande installaties. Zo gaven ze aan dat ze willen dat de warmtepomp en elektrische kookplaten gebruik maken van opgeslagen elektriciteit om zo het energieverbruik van deze grootverbruikers te beheersen. Daarnaast willen deelnemers weten wat er met het systeem zal gebeuren na de pilot. Blijft alles werken en blijven de projectpartners aanspreekpunt in geval van storingen en bij onderhoudsvragen? Ten aanzien van de zonnepanelen laat het onderzoek zien dat deelnemers niet alleen behoefte hebben aan inzicht in hoeveel de zonnepanelen opwekken, maar ook aan referentiewaarden waarmee ze in kunnen schatten of de panelen optimaal werken of dat ze bijvoorbeeld schoongemaakt moeten worden. De meeste deelnemers gaven verder aan dat ze veel toekomst zien in accu s, zeker wanneer de mogelijkheid van saldering voor zelfopgewekte elektriciteit wegvalt. Wel is er behoefte aan inzicht in de werking van de accu: hoe hij is aangesloten en wanneer hij op- of ontlaad en waarom. Wanneer dit onduidelijk is weten mensen niet of de accu optimaal werkt, wel of geen voordelen biedt en hoe ze optimaal gebruik kunnen maken van de mogelijkheden die de accu te bieden heeft. Als onderdeel van de pilot is een Webportaal ontwikkeld om deelnemers inzicht te geven in verbruik, opslag en opwek van energie. Veel deelnemers gaven aan dat hun interesse in de Webportaal naar verloop van tijd afnam. Men was vooral in het begin geïnteresseerd in de opbrengst van de zonnepanelen en het verbruik van grootverbruikers, zoals de warmtepomp, maar nadat men hier beter inzicht in had verkregen nam deze interesse in veel gevallen af. Verder noemden deelnemers een aantal voorwaarden waaraan de Webportaal moet voldoen voordat zij er effectief gebruik van
5 kunnen en willen maken. Zo noemden ze het belang van real-time, cumulatief en historisch vergelijkende informatie; voldoende gebruiksvriendelijk (snel kunnen inloggen, duidelijk afleesbare grafieken en/of tabellen, etc.); referentiewaarden om te kunnen controleren of alles naar behoren werkt; meldingen bij storingen of sterk afwijkend energieverbruik; informatie over de laadtoestand van de accu en integratie van alle relevante informatie in de webportaal zodat andere apps en websites overbodig worden. Dit laatste is relevant omdat er veel concurrerende applicaties en informatiemedia zijn, zoals de omvormer en applicaties die horen bij de zonnepanelen en updates van het energiebedrijf over gebruikte en terug geleverde energie. In plaats van het overbodig maken, zouden projectpartners ook kunnen kiezen om nauw aan te sluiten bij applicaties die al gebruikt worden door deelnemers. Daarnaast beschikt de Webportaal ook over een Smart Start functie die gebruikt kan worden om de wasmachine en vaatwasser op een gunstig moment te laten starten, bijvoorbeeld wanneer er zelf opgewekte elektriciteit beschikbaar is. Deelnemers gaven aan dat routines m.b.t. het gebruik van de vaatwasser en wasmachine momenteel vooral gevormd worden door praktische overwegingen. Bewoners maken vaak op vaste tijden gebruik maakt van deze apparaten. Zo starten bewoners de vaatwasser vaak s avonds zodat ze de volgende ochtend de vaat eruit kunnen halen en tevens gebruik kunnen maken van goedkopere nachtstroom. Daarnaast gebruiken bewoners de wasmachine wanneer zij voldoende tijd hebben om de was eruit te halen en te drogen, vaak is dit in het weekend en/of in de avonduren. Tijdens de interviews noemden deelnemers enkele voorwaarden waaraan een Smart Start functie moet voldoen voordat ze zullen overwegen er regelmatig gebruik van te gaan maken. Ten eerste moet de Smart Start functie goed passen binnen het dagelijkse leven/ritme van mensen en gemakkelijk te gebruiken zijn. Ook willen ze een tijdsinterval kunnen kiezen waarin de Smart Start geactiveerd wordt, alleen een uiterlijke eindtijd is onvoldoende. Daarnaast moet de Smart Start functie praktische voordelen bieden en huishoudelijke taken gemakkelijker maken, bijvoorbeeld door een melding te geven op de telefoon wanneer de was klaar is of door de mogelijkheid te bieden apparaten op afstand te kunnen bedienen. Deze praktische voordelen zijn extra belangrijk omdat de Smart Start functie momenteel weinig tot geen financiële voordelen biedt (doordat men zelf opgewekte elektriciteit tegen een gunstig tarief kan terug leveren). Verschillen binnen huishoudens Iets anders wat van grote invloed is op het gebruik van de Webportaal en Smart Start functie is dat er grote verschillen zijn tussen mannen en vrouwen. Het bewonersonderzoek liet zien dat mannen veelal meer interesse hebben in de technologie en in mogelijke energie- en kostenbesparingen. Vaak zijn zij dan ook degenen die pilotbijeenkomsten bijwonen, de nieuwsbrieven van de pilot lezen, op de hoogte zijn van de werking en dus ook in staat zijn om gebruik te maken van de Webportaal en Smart Start
6 functie. Vrouwen daarentegen zijn hier vaak minder in geïnteresseerd in- en van op de hoogte. Tekenend hierbij is dat in een aantal gevallen de man erg veel moeite heeft moeten doen om de vrouw te overtuigen om mee te doen aan de pilot. Echter zijn het vaak de vrouwen die veelal gebruik maken van de wasmachine en vaatwasser, terwijl zij nauwelijks gebruik maken van de Webportaal en de Smart Start functie. Het is daarom van belang dat projectpartners zich richten op alle gezinsleden en niet alleen op de (veelal mannelijke) contactpersonen. Begeleiding Naast de verschillen tussen mannen en vrouwen zijn ook andere zaken van belang voor (juist) gebruik van het systeem. Uit het bewonersonderzoek bleek dat deelnemers vaak niet goed begrijpen hoe de verschillende elementen (samen)werken en hoe ze kunnen monitoren of alles naar behoren werkt. Daarnaast gaven veel deelnemers aan dat alleen het verkrijgen van uitleg en informatie onvoldoende is om goed gebruik te kunnen maken van het systeem. Veel mensen willen de voor hun onbekende systemen onder begeleiding kunnen uitproberen, zodat zij kunnen ervaren hoe het werkt voordat ze er zelf gebruik van zullen gaan maken. Bestaande contactmomenten met projectpartners kunnen hiervoor gebruikt worden, maar mogelijk zijn extra contactmomenten nodig. Een optie is om enthousiaste en geïnteresseerde deelnemers te trainen en in te zetten als ambassadeurs die op hun beurt andere deelnemers begeleiden en helpen. Doordat deze ambassadeurs zelf ervaring hebben met het nieuwe systeem zullen zij beter in staat zijn om vanuit hun eigen ervaring andere deelnemers te helpen om het een plek te geven in hun dagelijkse leven. Deze ondersteuning is belangrijk omdat nieuwe routines in de eerste maanden na de installatie gevormd worden en deze daarna nog moeilijk te veranderen zijn.
Energieproject Hoog Dalem Pionierend een bijdrage leveren aan de energietransitie
Energieproject Hoog Dalem Pionierend een bijdrage leveren aan de energietransitie 10-12-2015 Michiel van Ierssel Wie ben ik? - Projectleider bij Heijmans SysteemIntegratie & Techniek (SIT) binnen Heijmans
Nadere informatieVragen en antwoorden zonnepanelen
Vragen en antwoorden zonnepanelen Aanbod Hoe doe ik mee? 1. U vult het aanvraagformulier in. 2. 365zon neemt contact met u op voor het maken van een afspraak. 3. De installateur van 365zon bezoekt uw woning
Nadere informatieduurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen
duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,
Nadere informatieSTEDIN NETBEHEERDER VAN DE RANDSTAD
STEDIN NETBEHEERDER VAN DE RANDSTAD ENERGIEPROJECT HOOG DALEM DE WAARDE VAN OPSLAG John Hodemaekers 5 oktober 2016 Energieproject Hoog Dalem in het kort Wat houdt het project in Proeftuin in de all-ellectric
Nadere informatieDe opkomst van all-electric woningen
De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige
Nadere informatieSmart Grid. Verdiepende opdracht
2015 Smart Grid Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over het onderwerp Smart Grid. Pagina 1 Inhoud 1. Smart Grid... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 8 Pagina
Nadere informatieEPV... UHM, WAT IS DAT?
EPV... UHM, WAT IS DAT? Energieprestatie vergoeding (EPV) De EPV is een bedrag dat u als huurder aan Wonen Limburg betaalt op het moment dat u een zeer energiezuinige woning van Wonen Limburg huurt. In
Nadere informatieNieuw Kortenoord Tuinwijk Nul op de Meter Woning
Nieuw Kortenoord Tuinwijk Nul op de Meter Woning INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 9 Nul Op de Meter woningen in detuinwijk... 4 Wat houdt monitoring in?... 6 Energiecoach als extra service... 7 Een duurzame
Nadere informatieMaking Solar Systems Smarter
Making Solar Systems Smarter GOEDE REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP ZONNE-ENERGIE SMART PV-OPLOSSINGEN VAN SOLAREDGE Geld besparen Door zonne-energie te gebruiken in uw huis zal uw energierekening omlaag
Nadere informatieWat is een nul-op-de-meter woning? Versie 1.2
Wat is een nul-op-de-meter woning? Versie 1.2 Bij een nul-op-de-meter woning zijn alle in- en uitgaande energiestromen op jaarbasis in balans. Dat wil zeggen dat de woning op jaarbasis voldoende energie
Nadere informatieMaking Solar Systems Smarter
Making Solar Systems Smarter GOEDE REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP ZONNE-ENERGIE SMART PV-OPLOSSINGEN VAN SOLAREDGE Geld besparen Door zonne-energie te gebruiken in uw huis zal uw energierekening omlaag
Nadere informatieKLIMAATGARANT. Bewonershandleiding. Woningen met EnergiePrestatieVergoeding
KLIMAATGARANT Bewonershandleiding Woningen met EnergiePrestatieVergoeding 2018 Bewonershandleiding Woningen met EnergiePrestatieVergoeding Inhoud Introductie 3 Wat is de EPV? 4 Wat is de Energiebundel?
Nadere informatieHernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA
Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Verplicht aandeel hernieuwbare energie in nieuwbouw Vanaf 1 januari 2014 moet elke nieuwe woning, kantoor
Nadere informatieSmart Energy Management (SEM) Wat data uit de woning kan bijdragen aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving
Smart Energy Management (SEM) Wat data uit de woning kan bijdragen aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving ABB Electrification Products, Business Development Agenda Smart Energy Management ABB De
Nadere informatieWie heeft u voor u? Iris Uittien manager Wonen UWOON. Raymond Bouman bedrijfsleider Van der Sluis. Marco van der Meiden algemeen manager Sunforce
Aanbod zonnepanelen Wie heeft u voor u? Iris Uittien manager Wonen UWOON Raymond Bouman bedrijfsleider Van der Sluis Marco van der Meiden algemeen manager Sunforce Wat bespreken we? Waarom zonnepanelen?
Nadere informatieMaking Solar Systems Smarter
Making Solar Systems Smarter GOEDE REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP ZONNE-ENERGIE SMART PV-OPLOSSINGEN VAN SOLAREDGE Geld besparen Door zonne-energie te gebruiken in uw huis zal uw energierekening omlaag
Nadere informatieBusinesscases zonne-energie: waar kan het, en wat levert het op?
Businesscases zonne-energie: waar kan het, en wat levert het op? Door: Ronald Franken en Maarten Corpeleijn (r.franken@atrive.nl / m.corpeleijn@atrive.nl) 3 september 2013 Ten geleide Met het nieuwe energie-akkoord
Nadere informatieBegrippenlijst Naar groen is goed te doen
Begrippenlijst Naar groen is goed te doen Begrip Trias Energetica Toelichting De drie stappen van de Trias Energetica zijn basisvuistregels bij het duurzaam ontwerpen en verbouwen van gebouwen, ontworpen
Nadere informatieMaking Solar Systems Smarter
Making Solar Systems Smarter GOEDE REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP ZONNE-ENERGIE SMART PV-OPLOSSINGEN VAN SOLAREDGE Geld besparen Door zonne-energie te gebruiken in uw huis zal uw energierekening omlaag
Nadere informatieVOOR DE NIEUWE ENERGIE GENERATIE. De toekomst is nu in Hoog Dalem
VOOR DE NIEUWE ENERGIE GENERATIE De toekomst is nu in Hoog Dalem Inhoudsopgave 1. Hoog Dalem: de energietransitie vertaald naar een Hollandse nieuwbouwwijk 4 2. De proeftuin 6 3. Het netwerk op de testbank
Nadere informatieErvaringen met zonnepanelen
Ervaringen met zonnepanelen 17 MEI 2017 Even mezelf introduceren Evert Raaijen Getrouwd, 3 kinderen (2 getrouwd, 1 uit huis studerend) 3 keer opa Werk: Elektrotechnische achtergrond (UT) Business development
Nadere informatieBijeenkomst 28 november Molen van Sloten Jan Scheepers
Bijeenkomst 28 november Molen van Sloten Jan Scheepers This project has received funding from the European Union's Seventh Programme for research, technological development and demonstration under grant
Nadere informatiezonnepanelen Ontdek met iungo de prestatie van zonnepanelen in combinatie met het eigen energieverbruik.
zonnepanelen Ontdek met iungo de prestatie van zonnepanelen in combinatie met het eigen energieverbruik. energiecontroller iungo Wat kost een wasbeurt? Of hoeveel energie verbruikt je vriezer? Energie
Nadere informatieZONNEPANELEN PROJECT. RADIJSSTRAAT 2 t/m 82 te Groningen
ZONNEPANELEN PROJECT RADIJSSTRAAT 2 t/m 82 te Groningen Waarom dit project? De ambitie van de gemeente Groningen is om in 2035 energieneutraal te zijn. De Gemeente Groningen ondersteund dit project met
Nadere informatieSlot evenement verslag ICASUS pilot Amersfoort
Slot evenement verslag ICASUS pilot Amersfoort GELEERDE LESSEN BOTTOM UP AANPAK Basis voor concepten - FLEX4ALL - SOLAR4ALL - INSIGHT4ALL - TOGETHER4ALL - PROFIT4ALL Bottom-up engagement Tradi&onal Top-
Nadere informatieIntroductie in Energie- & Industriesystemen TB141E - Hoorcollege 9 - Toekomstige Energie & Industriesystemen
Introductie in Energie- & Industriesystemen TB141E - Hoorcollege 9 - Toekomstige Energie & Industriesystemen Dr. ir. Émile J. L. Chappin Challenge the future 1 Mondiale uitdagingen Spanning tussen toename
Nadere informatieVOOR DE NIEUWE ENERGIE GENERATIE. De toekomst is nu in Hoog Dalem
VOOR DE NIEUWE ENERGIE GENERATIE Inhoudsopgave 1. Hoog Dalem: de energietransitie vertaald naar een Hollandse nieuwbouwwijk 2. De proeftuin 3. Het netwerk op de testbank 4. Opslag van energie 5. Vraag
Nadere informatieDe energieprestatievergoeding
De energieprestatievergoeding Radewijkbrink 9-15, Enschede Striepebrink 10-16, Enschede Inhoudsopgave Inleiding 2 Waarom energie opwekkende woningen? 3 Wat is gebouw- en gebruik gebonden gebruik? 4 Wat
Nadere informatieWELKOM Bij de livegang van SAMEN SLIM MET ENERGIE
1 WELKOM Bij de livegang van SAMEN SLIM MET ENERGIE Livegang Samen Slim met Energie Programma Welkom door Marcel Kloprogge 19:30 Aanleiding voor deze pilot door DEH en Enexis Lancering van het platform
Nadere informatieIs flexibiliteit het nieuwe goud?
Is flexibiliteit het nieuwe goud? Presentatie Congres Duurzaam Gebouwd 13 november 2014 Enexis Elektriciteit: 2,7 miljoen aangeslotenen 135,000 km MS / LS 53,000 stations Gas: 2,1 miljoen aangeslotenen
Nadere informatieAardgasvrije wijken. Helena all-electric concept. Fred Verhaaren
Helena all-electric concept Fred Verhaaren 1 HELENA ALL-ELECTRIC CONCEPT Energieopwekking - PV(T)panelen op dak Helena all-electric concept Energieomzetting - Omvormer - Warmtepomp Aansluiting voor energieopslag
Nadere informatieHandleiding versie 112015 Softwareversie 3.2. Handleiding. Toon. Zon
Handleiding versie 205 Softwareversie 3.2 Handleiding Toon Zon Woord vooraf Voor Toon-klanten met zonnepanelen is er Zon op Toon. Met deze uitbreiding heeft u onder meer actueel inzicht in hoeveel energie
Nadere informatieBrochure Zo gaat u voor nul! uitstoot 100% Uw nieuwe woning is EPC = 0. duurzame energie van eigen bodem
0% uitstoot Brochure 2017 Zo gaat u voor nul! 0 Uw nieuwe woning is EPC = 0 100% duurzame energie van eigen bodem U gaat voor nul! Welkom in uw energieneutrale woning Eteck, aangenaam Al meer dan 10 jaar
Nadere informatieNieuwveense Landen Meppel Diep onder Drenthe 12-6-2012 Door Wouter Deddens
Nieuwveense Landen Meppel Diep onder Drenthe 12-6-2012 Door Wouter Deddens MeppelEnergie Lokaal Duurzaam EnergieBedrijf MeppelEnergie Openingshandeling op 26-1-2012 Duurzame energie voor de woonwijk Nieuwveense
Nadere informatieAardgasvrije wijken. Bewonersbijeenkomst 4 juni 2018 Havenbuurt Berkel en Rodenrijs
Aardgasvrije wijken Bewonersbijeenkomst 4 juni 2018 Havenbuurt Berkel en Rodenrijs 1 INHOUD 1. Helena all-electric concept 2. Grootschalige aanpak Havenbuurt 3. Financieel 4. FAQ 2 PILOT BRIELLESTRAAT
Nadere informatieZonnestroom Achter de Hoven. 15 oktober, Achter de Hoven Jadranka Cace, aanjager zonnestroom
Zonnestroom Achter de Hoven 15 oktober, Achter de Hoven Jadranka Cace, aanjager zonnestroom Zonnestroom systeem: Zonnepanelen Draagconstructie Omvormer Kabels en leidingen Beveiliging Meting J. Cace, 26
Nadere informatieEnergietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving
Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Enexis: energie in goede banen Even if you doubt the evidence, providing incentives for energy-efficiency and clean energy are the right thing to do
Nadere informatieVoorlichtingsbijeenkomst Coöperatie Waalre Energie Lokaal. Waalre, 28 november 2012
Voorlichtingsbijeenkomst Coöperatie Waalre Energie Lokaal Waalre, 28 november 2012 Pieter Brouwers Voorzitter Agenda Doel van deze avond Hoe is de coöperatie geboren Wat kan er momenteel op het gebied
Nadere informatieThis project has received funding from the European Union's Seventh Programme for research, technological development and demonstration under grant
This project has received funding from the European Union's Seventh Programme for research, technological development and demonstration under grant agreement No 608702 1. Hoeveel zonnepanelen zijn
Nadere informatieDe slimme meter Klaar voor de toekomst
De slimme meter Klaar voor de toekomst met de slimme meter bent u klaar voor de toekomst Endinet maakt haar energienetten klaar voor de toekomst. Net als de auto-, de telefoonen bankindustrie worden ook
Nadere informatieSmart Grids. Ernst ten Heuvelhof 10-1-2011. Challenge the future. Delft University of Technology
Smart Grids Ernst ten Heuvelhof Smart Grids Twee-richtingsverkeer stroom in laagspanningsnet Real time prijzen stroom zichtbaar voor afnemers Taskforce Smart Grids Ingesteld door Minister van EZ Secretariaat
Nadere informatiePrijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle. Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet?
Prijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet? Introductie Stedin is als netbeheerder verantwoordelijk voor een veilig
Nadere informatieZonne-energie gratis en schoon
Zonne-energie gratis en schoon Samen gaan we voor duurzaam Genieten van de zon. Buiten in de tuin, in het park of op het strand. De zon geeft ons gratis energie. We kunnen de zon ook op een andere manier
Nadere informatieDe slimme meter. Informatie over de nieuwe energiemeter
De slimme meter Informatie over de nieuwe energiemeter De slimme meter in vogelvlucht Alle huishoudens in Nederland krijgen een nieuw soort energiemeter aangeboden: de zogenaamde slimme meter. Deze digitale
Nadere informatieENERGIEBESPARING? WEK UW EIGEN ENERGIE OP MET ZONNEPANELEN
ENERGIEBESPARING? WEK UW EIGEN ENERGIE OP MET ZONNEPANELEN Wonion vindt energiebesparing heel belangrijk. Zowel voor u als voor onszelf. Eén van de manieren om energiekosten te besparen is door zelf energie
Nadere informatiePosition paper Regietafel Energietransitie Utrecht
Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht februari 2017 position paper regietafel energietransitie utrecht 2/6 Regietafel Energietransitie Utrecht Hieronder treft u informatie over de Regietafel
Nadere informatieDe consument kiest zelf, grip op eigen energiedata!
De consument kiest zelf, grip op eigen energiedata! HelloData een service van MPARE MPARE faciliteert standaardisatie van energiedata. Maatschappelijk doel: versnellen energietransitie. HelloData: maatschappelijke
Nadere informatieAardgasvrije wijken. Bewonersbijeenkomst 3 juli 2018 Fase 2 pilot grootschalige aanpak Huizenblok De Berkelse Wal
Aardgasvrije wijken Bewonersbijeenkomst 3 juli 2018 Fase 2 pilot grootschalige aanpak Huizenblok De Berkelse Wal 1 INHOUD 1. Update 2. Helen all electric concept 3. Fase 2 de Berkelse Wal 4. Financieel
Nadere informatieDeelnemersovereenkomst City-zen/Project Virtual Power Plant. De ondergetekenden:
Deelnemersovereenkomst City-zen/Project Virtual Power Plant De ondergetekenden: Greenspread Projects B.V. met handelsregisternummer 54261457 statutair gevestigd aan de Utrechtseweg 310, gebouw H02, 6812
Nadere informatie14 Nul op de Meter woningen Groenhove. te Stolwijk TE HUUR! Duurzaam, energiezuinig en comfortabel wonen in Stolwijk
14 Nul op de Meter woningen Groenhove te Stolwijk TE HUUR! Duurzaam, energiezuinig en comfortabel wonen in Stolwijk Deze projectdocumentatie is met zorg samengesteld. De tekst en tekeningen in deze brochure
Nadere informatieOp het dak van uw woning zijn zonnepanelen aangebracht. In deze handleiding geven wij u uitleg over het gebruik van deze zonnepanelen.
Gefeliciteerd! Uw woning heeft zonnepanelen Op het dak van uw woning zijn zonnepanelen aangebracht. In deze handleiding geven wij u uitleg over het gebruik van deze zonnepanelen. 1. Inleiding Hoe werkt
Nadere informatieSneller en goedkoper laden op 100% duurzame energie
PREFERRED DISTRIBUTOR Sneller en goedkoper laden op 100% duurzame energie SMART CHARGING CONTROLLER Maxem is de Smart Charging Controller in uw meterkast Laad uw elektrische auto sneller op Download gratis
Nadere informatieAccusystemen in kantoren en scholen niet rendabel
Accusystemen in kantoren en scholen niet rendabel Energieopslag in accu s staat steeds meer in de belangstelling. Uit eerder onderzoek bleek al dat het niet lang meer duurt voordat de investering in een
Nadere informatieEen comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning
Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? Heijmans ontwikkelt op Forteneiland comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen.
Nadere informatieVan harte gefeliciteerd met uw zonnepanelen! Vanaf nu gaat u geld besparen op uw energierekening. En draagt u een steentje bij aan een beter milieu.
Informatiefolder Van harte gefeliciteerd met uw zonnepanelen! Vanaf nu gaat u geld besparen op uw energierekening. En draagt u een steentje bij aan een beter milieu. Wij houden van de zon. In deze folder
Nadere informatieSamenwerking met Greenchoice
Samenwerking met Greenchoice Dit document is onderdeel van de Buurten met Energie toolbox, een project van Nudge. Deze toolbox is samengesteld om initiatiefnemers te ondersteunen bij het starten van een
Nadere informatieWelkom in uw energieneutrale woning
0 Uw nieuwe woning is EPC = 0 Welkom in uw energieneutrale woning 0 te veel betaald U gaat voor nul! Welkom in uw energieneutrale woning Eteck, aangenaam U heeft een woning met een duurzame installatie
Nadere informatieDe ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016
De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening
Nadere informatieVERENIGING BEWONERS HANZELAND ZWOLLE
Nieuwe samenstelling bestuur Nieuwsbrief juli 2012 Vanaf juni 2012 heeft het bestuur van de vereniging een andere samenstelling. Graag willen wij ons aan u voorstellen. Van links naar rechts: Albert Brouwer
Nadere informatieBijlage bij uw huurovereenkomst (project EGW Arnhem Presikhaaf) versie 1.3 03-11-2015 tussenwoning
Bijlage bij uw huurovereenkomst (project EGW Arnhem Presikhaaf) versie 1.3 03-11-2015 tussenwoning Naam huurder: Adres: Huurcontractnummer: Ingangsdatum huur: U heeft een overeenkomst met Portaal voor
Nadere informatieEnergiekosten van een huishouden in Nederland
Energiekosten van een huishouden in Nederland Veel consumenten hebben problemen om te bepalen hoe hoog hun energiekosten werkelijk zijn en hoe deze te controleren. De nota van het energiebedrijf is niet
Nadere informatieZONNEPANELEN. Goed voor uw portemonnee. en het milieu!
ZONNEPANELEN Goed voor uw portemonnee en het milieu! Thuis in de buurt Zonnepanelen... Tiwos wil de woonlasten van haar huurders nu en in de toekomst betaalbaar houden. Besparen op energiekosten draagt
Nadere informatieDE WAARDE VAN OPSLAG IN EEN SLIM ENERGY SYSTEEM. Zoetermeer 1 juni 2017
DE WAARDE VAN OPSLAG IN EEN SLIM ENERGY SYSTEEM Zoetermeer 1 juni 2017 Agenda voor vandaag Introductie Veranderingen in energiemarkt Locale flexibiliteit als game-changer Het energiesysteem USEF en opslag
Nadere informatieGebruikers en smart grids
Gebruikers en smart grids KIvI NIRIA 23 Juni Gorinchem Geert Verbong Inhoud Belofte van Smart Grids: de actieve gebruiker Verschillende rollen Homo economicus De groene consument Nieuwe diensten De lastige
Nadere informatieSmart Grids proeftuinen. Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN)
Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten
Nadere informatieDe toekomst van het RET netwerk
De toekomst van het RET netwerk De kansen en mogelijkheden van Smart Grid Aanleiding: veranderend vervoerslandschap Aanleiding - Gevolgen - Netwerk van de toekomst -Vervolg 1 De RET wil voorbereid zijn
Nadere informatieElektrische opslag van energie in de residentiële sector Door: Erik de Leeuw, directeur SOLARWATT Benelux
SOLARWATT Pagina 1 Elektrische opslag van energie in de residentiële sector Door: Erik de Leeuw, directeur SOLARWATT Benelux Pagina 2 Introductie SOLARWATT Pagina 3 SOLARWATT is pionier in de fotovoltaïsche
Nadere informatieachtergrond Ineens Wilde Iedereen Zelf Stroom Opwekken. Maar Toen Gebeurde Er Dit. FORUM 25.09.14
Ineens Wilde Iedereen Zelf Stroom Opwekken. Maar Toen Gebeurde Er Dit. 18 De stroom valt uit. Eén dag windstilte plus een flink wolkendek en de stroomtoevoer stokt. Ineens zitten we zonder licht, computers,
Nadere informatieDUURZAAM WEERSELO WAAROM EN HOE
WAAROM EN HOE Klimaat akkoord Parijs / Nederland Stimuleringsmaatregelen Accijns Energie besparing Inzet hernieuwbare bronnen Verminderen van fossiele brandstoffen 10-12-2018 1 KLIMAAT AKKOORD NL Nederlands
Nadere informatieVeelgestelde vragen DSM en Sungevity
Veelgestelde vragen DSM en Sungevity 1 Veelgestelde vragen Wat is de achtergrond van de samenwerking tussen DSM en Sungevity? Waaruit bestaat het aanbod? Wat is de rol van DSM? Ik werk bij DSM in Nederland
Nadere informatieMeer wooncomfort. Nu tijdelijk 250,- korting op. van een zonneboiler. en minder energieverbruik door 100% rendement van de zon
WIJ REGELEN HET VOOR U! Nu tijdelijk 250,- korting op uw zonnepanelensysteem bij de aanschaf van een zonneboiler Zonneboiler Meer wooncomfort en minder energieverbruik door 100% rendement van de zon voltalimburg.nl/zonneboiler
Nadere informatieEnergiebeheer en opslag: de kern van de energierevolutie! SMA Solar Technology AG
Energiebeheer en opslag: de kern van de energierevolutie! Inhoud 1 Motivatie 2 Lokaal energiebeheer en opslag in het netwerk 3 Oplossingen van SMA 2 Inhoud 1 Motivatie 2 Lokaal energiebeheer en opslag
Nadere informatieEen comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning
Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? AM ontwikkelt in Park Centraal comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen. Deze
Nadere informatieVeel gestelde vragen Over zonnepanelen
A. Opbrengsten zonnepanelen Hoeveel brengen de zonnepanelen op en kunnen jullie dat garanderen? De te verwachten opbrengst van een installatie is een indicatie. De werkelijke opbrengst kan iets hoger of
Nadere informatieRegelgeving: een jungle?
Elektriciteitswet 1998 Gefundeerd op het traditionele systeem Grootschalige productie, transport naar passieve consumenten Kosten van transport collectief gemaakt Project Stroom: - integratie gas en elektriciteitswet
Nadere informatieHelmonds Energieconvenant
Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende
Nadere informatiePRODUCT OVERZICHT. Infinity Solar Nederland B.V. Datum: 04/08/2018
PRODUCT OVERZICHT Infinity Solar Nederland B.V. Datum: 04/08/2018 TECHNISCHE ACHTERGROND INHOUD PRODUCT INTRO TOEPASSINGEN TECHNISCHE ACHTERGROND Technologie samenvatting Kern technologie Ontwikkeling
Nadere informatieHerman de Zonnestroomverdeler
Herman de Zonnestroomverdeler is een product van LENS BV Rendabele & flexibele zonnestroom voor VvE s met Herman de Zonnestroomverdeler Een eigen zonnesysteem is duurzaam én winstgevend. Wij zijn dan ook
Nadere informatieBROCHURE. Energieprestatie vergoeding
BROCHURE Energieprestatie vergoeding Met deze brochure willen we u inzicht geven in de manier waarop u energie verbruikt en betaalt. En we geven uitleg over een voor u nieuw contract dat wij de energieprestatievergoeding
Nadere informatieIk kan de meeste energie besparen door de volgende maatregel(en) toe te passen: 1. 2. 3.
Antwoordblad Opdracht 1 Noteer de startwaarden en scores Kijk bij het dashboard. Noteer de startwaarden en scores die je hier ziet staan in de tabel hieronder. CO₂ uitstoot (ton per jaar ) Investeringen
Nadere informatieSolarFreezer. Comfort zonder aardgas. Maart 2018
SolarFreezer Comfort zonder aardgas Maart 2018 Wie zijn we? Geschiedenis: 2013 SolarFreezer BV opgericht 2015 Investeringsronde 2016 SolarFreezer systeem volledig functionerend 2017 7 systemen operationeel
Nadere informatieBetrouwbare verbindingen. De energietransitie volbrengen; voor elkaar, met elkaar
Betrouwbare verbindingen De energietransitie volbrengen; voor elkaar, met elkaar Inhoudsopgave De energietransitie in kaart Betrouwbare verbindingen door de lucht Betrouwbare verbindingen onder de grond
Nadere informatiePosition paper regietafel energietransitie utrecht
Position paper regietafel energietransitie utrecht februari 2017 position paper regietafel energietransitie utrecht 2/6 Regietafel Energietransitie Utrecht Dit document beschrijft de opzet van de Regietafel
Nadere informatieGeslaagde pilot en nu opschaling? Toegankelijke zelfsturing op je energierekening
Geslaagde pilot en nu opschaling? Toegankelijke zelfsturing op je energierekening De waarde van directe feedback op energiegedrag Inhoud presentatie 1. Positieve testresultaten als basis voor vervolg 2.
Nadere informatieDe slimme meter. Informatiebijeenkomst / Energiecafé Zummerepower. Klok & Peel Museum Asten 26 juni 2014
De slimme meter Informatiebijeenkomst / Energiecafé Zummerepower Klok & Peel Museum Asten 26 juni 2014 Extern gebruik Mary van der Torre (senior adviseur Slimme meters) Hein van Roij (technisch projectmanager
Nadere informatieLokale productie en opslag: een realiteit! SMA Solar Technology AG
Lokale productie en opslag: een realiteit! Inhoud 1 Marktverwachtingen en motivatie 2 Lokaal energiebeheer en opslag in het netwerk 3 Oplossingen van SMA 2 Inhoud 1 Marktverwachtingen en motivatie 2 Lokaal
Nadere informatieDe snelste route naar aardgasvrije wijken
De snelste route naar aardgasvrije wijken Smart Energy NL, 5 juni 2018 Marijke Kellner, Gasunie #2 Energieverbruik: gebouwde omgeving 32% Bron: NEV 2017. Aandeel van sectoren in het bruto eindverbruik
Nadere informatieProgramma uur Start rondleiding (in 3 groepen) uur Einde rondleiding & hapje en drankje
OPSLAG OPWEKKING BESPARING 13.30 uur Inleiding 13.50 uur De techniek 14.10 uur Bewonersbegeleiding- en communicatie/ bewustwording 14.25 uur Monitoring 14.40 uur Pauze 14.50 uur Energiequiz Programma 15.00
Nadere informatieInformatieavond. Eerste resultaten van het onderzoek. 12 mei 2016
Informatieavond Eerste resultaten van het onderzoek 12 mei 2016 Programma 19.00 19.30 Inloop met koffie & thee 19.30 19.50 Wat doen we ook alweer? 19.50 20.00 Resultaten van het Slimme Energiesysteem 20.00
Nadere informatieHandleiding zonnepanelen
Handleiding zonnepanelen In opdracht van: Gefeliciteerd! Uw woning heeft zonnepanelen! In deze handleiding geven wij u uitleg over het gebruik van de zonnepanelen. 1. Hoe werkt het? Hoe het precies werkt,
Nadere informatieQ&A City-zen project
Q&A City-zen project Vragen over het project City-zen Wat is het project? In het City-zen project worden 50 batterijen geplaatst bij huishoudens of MKB ers met zonnepanelen in Amsterdam. Deze 50 batterijen
Nadere informatieEnergieopslag in accu s
Energieopslag in accu s Rapportage over de huidige stand van zaken 1 Energieopslag; een belangrijke stap in de energietransitie 1.1 Houdbaar duurzaam! Nu er meer en meer elektriciteit groen wordt opgewekt,
Nadere informatieEnergie Energiebesparing en duurzame energie in Zwijndrecht
Energie Energiebesparing en duurzame energie in Zwijndrecht De gemeenten in de regio Drechtsteden werken samen aan klimaat- en energiebeleid. Ingezet wordt op energiebesparing en toename van gebruik van
Nadere informatieKorte handleiding zonnepanelen
Korte handleiding zonnepanelen Gefeliciteerd met de zonnepanelen die u via huurt Bouwinvest via Waterweg op Wonen. uw dak In heeft onderstaande liggen. In afbeelding onderstaande ziet afbeelding u schematisch
Nadere informatieVan harte gefeliciteerd met uw zonnepanelen! Vanaf nu gaat u geld besparen op uw energierekening. En draagt u een steentje bij aan een beter milieu.
Informatiefolder Van harte gefeliciteerd met uw zonnepanelen! Vanaf nu gaat u geld besparen op uw energierekening. En draagt u een steentje bij aan een beter milieu. Wij houden van de zon. In deze folder
Nadere informatieEnergietransitie. Energietransitie
Gedragsverandering Gedragsverandering ter ter bevordering bevordering van van de de Energietransitie Energietransitie dr. dr. Carina Carina J. J. Wiekens Wiekens Toegepaste Toegepaste Psychologie Psychologie
Nadere informatieRaymond Roeffel Directeur Trineco. Regelgeving, Organisatie en beheermodellen rondom Zonne
Raymond Roeffel Directeur Trineco Regelgeving, Organisatie en beheermodellen rondom Zonne Agenda Waarom zonnestroom? Wet en regelgeving rondom zonnesystemen Salderingstarieven De meest voorkomende situaties
Nadere informatieWerkblad huismodule. Quintel Intelligence. Antwoordblad
Antwoordblad Opdracht 1 Noteer de startwaarden en scores Kijk bij het dashboard. Noteer de startwaarden en scores die je hier ziet staan in de tabel hieronder. Dashboard onderdelen CO₂ uitstoot (ton per
Nadere informatieEfficiënt NOM en aardgasloos woningen bouwen
ENERGIEMODULES Efficiënt NOM en aardgasloos woningen bouwen Snel geïnstalleerd, meer projecten afgeleverd binnen dezelfde tijd De woning voldoet aan alle NOM monitorings eisen Onderhoud en beheer op afstand,
Nadere informatienieuwe woning in project Nieuwe Haven, onderdeel van de gebiedsontwikkeling Iseldoks in Doetinchem
KLIMAATGARANT EenEPC0 nieuwe woning in project Nieuwe Haven, onderdeel van de gebiedsontwikkeling Iseldoks in Doetinchem De energie EERB van morgen vandaag in huis AMSTELVEEN RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale
Nadere informatie