HANDREIKING GEWIJZIGDE AANBESTEDINGSWET 2012

Transcriptie

1 HANDREIKING GEWIJZIGDE AANBESTEDINGSWET

2 INHOUDSOPGAVE De veranderingen: waarom ook alweer?... 3 A. Aanbestedingsprocedures Concurrentiegerichte dialoog Mededingingsprocedure met onderhandeling Innovatiepartnerschap Dynamisch aankoopsysteem Raamovereenkomst Procedure voor sociale en andere specifieke diensten Aankoopcentrale B. AANBESTEDINGSPROCES Operationele eenheid Uitsluitingsgronden Geschiktheidseisen Bewijsmiddelen Gunningscriteria Keurmerken en keurmerkeisen Onderaanneming Percelen Termijnen Elektronisch aanbesteden Uniform Europees Aanbestedingsdocument Wezenlijke wijziging van de opdracht C. UITGEZONDERDE DIENSTEN EN VOORBEHOUDEN Juridische diensten Verticale samenwerking / quasi-inbesteden Horizontale samenwerking Voorbehoud SW-bedrijven Voorbehoud opdrachten aan specifieke partijen D. CONCESSIES Concessies (Deel 2A) E. BIJLAGE Bijlage I gewijzigde AW Bijlage II Overzicht IIB-diensten (oude wet) vs Sociale en andere specifieke diensten (gewijzigde AW2012) 66 2

3 DE VERANDERINGEN: WAAROM OOK ALWEER? Nieuwe Europese Richtlijnen Op 15 januari 2014 zijn de voorstellen voor nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen door het Europees Parlement aangenomen en op 11 februari 2014 zijn de nieuwe richtlijnen definitief vastgesteld door de Raad van Ministers. De definitieve tekst is op 28 maart 2014 gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie. Het gaat om richtlijnen voor klassiek aanbesteden, speciale sectorbedrijven en concessies. Deze richtlijnen dienen de nationale overheden te implementeren in hun eigen wetgeving. De 3 nieuwe Europese richtlijnen: De drie nieuwe Europese richtlijnen betreffen: - Klassieke overheid: Het gunnen van overheidsopdrachten (2014/24/EU). - Water, energievoorziening, vervoer en post: Het gunnen van opdrachten door de aanbestedende diensten werkzaam in de sectoren water, energievoorziening, vervoer en post (2014/25/EU). - Concessies: De gunning van concessies (2014/23/EU). Belangrijkste veranderingen In deze Handreiking worden de belangrijkste veranderingen ten opzichte van de oude wet 1 beschreven voor de klassieke overheid en de concessies. Er wordt een praktische indeling en volgorde van de onderwerpen gehanteerd. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen in deze Handreiking aan bod. A. Nieuwe, versoepelde en flexibelere procedures Deel A van deze handreiking bevat de beschrijving van de nieuwe procedures en versoepeling van een aantal procedures. Zo krijgen aanbestedende diensten meer flexibiliteit bij de toepassing van bestaande aanbestedingsprocedures, zoals de mededingingsprocedure met onderhandeling, de concurrentiegerichte dialoog en het dynamisch aankoopsysteem. Nieuw is de procedure voor innovatiepartnerschap en de procedure voor sociale en andere specifieke diensten (vervangt de vroegere 2B-procedure). In de onderhandelingsprocedure zonder aankondiging en de raamovereenkomst zijn enkele kleine wijzigingen opgenomen. Hieronder een overzicht van de procedurewijzigingen. 1 Met de oude wet wordt de Aanbestedingswet 2012 met implementatiedatum 1 april 2013 bedoeld. Met gewijzigde AW2012 wordt de aangepaste aanbestedingswet met implementatiedatum 1 juli 2016 bedoeld. 3

4 Procedure Wijziging Vindplaats in de gewijzigde AW2012 Openbare procedure geen wijziging Art Niet-openbare procedure geen wijziging Art Concurrentie gerichte dialoog versoepeld Art Mededingingsprocedure met onderhandeling Procedure voor het innovatiepartnerschap Procedure voor sociale en andere specifieke diensten vervangt de onderhandelingsprocedure met aankondiging nieuw vervangt de vroegere 2Bprocedure Art en 2.31 Art. 2.31a en b Art en 2.39 Raamovereenkomst versoepeld Art t/m 2.47 Onderhandelingsprocedure zonder aankondiging kleine wijziging, wordt niet opgenomen in de handreiking, zie de artikelen in de wet Art t/m 2.37 Prijsvraag geen wijziging Art en 2.43 Tabel: overzicht wijzigingen per procedure: B. Het aanbestedingsproces In Deel B van deze handreiking wordt ingegaan op de wijzigingen in het aanbestedingsproces. De gewijzigde AW2012 stelt in de eerste plaats de aanbestedende diensten in de gelegenheid bij de voorbereiding en het tot stand brengen van een aanbesteding uitgebreidere eisen, voorwaarden en criteria aan de inschrijvers en inschrijvingen te stellen. Concreet krijgen zij de mogelijkheid een specifiek keurmerk (bijvoorbeeld FSC) te eisen. De oude wet staat dit thans niet toe. Om te benadrukken dat aanbestedende diensten bij het gunnen van opdrachten altijd naar de economisch beste oplossing dienen te streven, wordt daarnaast de term economisch meest voordelige inschrijving (EMVI) in de gewijzigde AW2012 als overkoepelende term gebruikt voor alle gunningscriteria (Prijs/kwaliteit, LP en TCO). Het laten aantonen van de integriteit van ondernemers door middel van de gedragsverklaring aanbesteden blijft ongewijzigd. Wel wordt in de gewijzigde AW2012 benadrukt dat aanbestedende diensten passende maatregelen moeten nemen ter voorkoming van belangenconflicten. Voorts wordt de mogelijkheid geïntroduceerd een ondernemer die blijk heeft gegeven van aanzienlijke of voortdurende tekortkomingen uit te sluiten van deelneming aan een opdracht. De aanbestedingsrichtlijnen verplichten daarnaast tot elektronisch aanbesteden. De verplichting tot elektronisch aanbesteden houdt in dat alle communicatie en informatie-uitwisseling tussen aanbestedende diensten en ondernemers vanaf 1 juli 2017 in beginsel elektronisch plaatsvindt. 4

5 De Nederlandse uniforme eigen verklaring wordt vervangen door het Uniform Europees Aanbestedingsdocument 2 (UEA). De aanbestedende diensten krijgen ook het recht om voor voorlopige gunning alle of een deel van de bewijsmiddelen op te vragen, wanneer dit noodzakelijk is voor een goed verloop van de procedure. Tot slot krijgen aanbestedende diensten meer mogelijkheden om wijzigingen door te voeren gedurende het aanbestedingsproces en in de uitvoeringsfase zonder dat van een wezenlijke wijziging sprake is. C. Uitgezonderde diensten en voorbehouden Deel C van deze handreiking omvat de wijzigingen in de uitgezonderde diensten en te maken voorbehouden. De uitzonderingen op de aanbestedingsplicht worden in de gewijzigde AW2012 verduidelijkt. Ook wordt jurisprudentie van het Hof van Justitie ten aanzien van inbesteden en publiek-publieke samenwerking vastgelegd. De gewijzigde AW2012 biedt ook de mogelijkheid opdrachten voor te behouden aan zowel sociale werkvoorzieningen als aan ondernemingen die de maatschappelijke en professionele integratie van gehandicapten en kansarmen tot hoofddoel hebben. Ook krijgen aanbestedende diensten de ruimte specifieke diensten op het gebied van gezondheid, sociale en culturele diensten voor te behouden aan bepaalde organisaties. D. Concessies In Deel D van de handreiking zijn de wijzigingen over concessies opgenomen. De concessierichtlijn introduceert een nieuw regime voor concessieopdrachten voor diensten en vult de bestaande bepalingen rondom de concessieopdrachten voor werken aan. Hierdoor ontstaat één licht regime voor concessieopdrachten. De gewijzigde AW2012 geeft handvatten om een opdracht als een concessieopdracht in de markt te zetten en daarmee het exploitatierisico voor aanbestedende diensten te beperken

6 A. AANBESTEDINGSPROCEDURES 6

7 1. CONCURRENTIEGERICHTE DIALOOG Onderwerp Artikel Wijziging Concurrentie gerichte dialoog 2.28 en t/m Voorwaarden voor gebruik van deze procedure zijn versoepeld. Niet meer uitsluitend voor bijzonder complexe opdrachten. De procedure werd aanvankelijk gebruikt voor het plaatsen van bijzonder complexe opdrachten, waarvoor niet een openbare of een niet-openbare procedure kon worden gebruikt. Een opdracht werd gezien als bijzonder complex wanneer de aanbestedende dienst vooraf de technische middelen of de juridische dan wel financiële voorwaarden van de opdracht niet kan aangeven. Nu mag de procedure worden gehanteerd in de volgende situaties: - in de behoefte van de aanbestedende dienst niet kan worden voorzien zonder aanpassing van gemakkelijk beschikbare oplossingen; - het onder meer een ontwerp- of innovatieve oplossing betreft; - onderhandelingen nodig zijn i.v.m. specifieke omstandigheden die verband houden met de aard, de complexiteit, financiële en juridische voorwaarden of hieraan verbonden risico s; - technische specificaties niet nauwkeurig genoeg kunnen worden vastgesteld; - in een openbare of niet openbare procedure alleen onregelmatige of onaanvaardbare inschrijvingen zijn ingediend. De concurrentiegerichte dialoog voorziet nu in tegenstelling tot de openbare en niet openbare procedure in een aan de inschrijving voorafgaande dialoogronde met de daarvoor geselecteerde gegadigden. Deze procedure voorziet ook op situaties waarin geen gemakkelijk toepasbare oplossingen beschikbaar zijn. Volgens de toelichting op de gewijzigde AW2012 moet het gaan om een aanzienlijke aanpassing van de beschikbare oplossingen. Bij standaarddiensten of leveringen die op de markt worden aangeboden mag geen gebruik worden gemaakt van deze procedure. Werken die geen standaard gebouwen zijn of werken die tevens ontwerpen of innovatieve oplossingen behelzen, zoals omvangrijke geïntegreerde vervoersinfrastructuurprojecten, lenen zich voor deze procedure. Voor diensten of leveringen gaat het vooral gaat om complexe aankopen van geavanceerde producten of intellectuele diensten waarbij aanpassings-of ontwerpactiviteiten nodig zijn, zoals consultancy-, architectuur- of ingenieursdiensten, of grote ICT-projecten. Nieuw is dat ook als er onregelmatige of onaanvaardbare inschrijvingen zijn ingediend, nu kan worden uitgeweken naar de concurrentiegerichte dialoog. Onder onregelmatige inschrijvingen worden in ieder geval verstaan, inschrijvingen: a. die niet voldoen aan de vereisten in de aanbestedingsstukken; b. die te laat binnen zijn gekomen; c. waarbij aantoonbaar sprake is van ongeoorloofde afspraken of corruptie; d. die door de aanbestedende dienst als abnormaal laag zijn aangemerkt. 7

8 Onder onaanvaardbare inschrijvingen worden in ieder geval verstaan, inschrijvingen: a. van inschrijvers die niet aan de gestelde geschiktheidseisen voldoen; b. waarvan de prijs het door de aanbestedende dienst begrote bedrag, vastgesteld en gedocumenteerd vóór de aanvang van de aanbestedingsprocedure, overstijgt. Voorbeeld 1 De Gemeente heeft samen met de universiteit de wens om het bedrijvenpark te laten doorgroeien tot een park dat wereldwijd toonaangevend is. Om dat te kunnen realiseren dient de ontsluiting te worden verbeterd en de bereikbaarheid van het park te worden gegarandeerd. De doorstroming van het bestaande omliggende wegennet is reeds onvoldoende. Daarbij moet ook een derde nieuwe ontsluiting komen. Vanwege het feit dat geen gemakkelijk toepasbare oplossing voorhanden is, besluit de Gemeente de opdracht via een concurrentiegerichte dialoog in de markt te zetten, en de markt om oplossingen te vragen. Procedure De procedure wordt geopend met een aankondiging van de opdracht. In de aankondiging worden de eisen, voorwaarden en criteria die de aanbestedende dienst stelt aan de gegadigde vermeld. Na ontvangst van de verzoeken tot deelneming vindt een selectieronde (conform de niet-openbare procedure) plaats waarbij de aanbestedende dienst een beperkt aantal gegadigden (ten minste 3) overhoudt. Na de selectiefase vindt de daadwerkelijke dialoog (onderhandelingen) plaats, waarin alle mogelijke aspecten van de overheidsopdracht kunnen worden besproken, uitdrukkelijk ook de technische, juridische en economische aspecten als prijzen, kosten en opbrengsten. De minimumeisen, gunningscriteria en wegingsfactoren maken daarentegen expliciet geen onderdeel uit van de dialoog. De dialoog kan in verschillende fasen plaats vinden. Tijdens elke fase kan de aanbestedende dienst een oplossing en daarmee een gegadigde laten afvallen door het toepassen van in de aankondiging vermelde gunningcriteria. Na de dialoogfase vraagt de aanbestedende dienst de gegadigden die zijn overgebleven om een inschrijving voor hun oplossing te doen. De ontvangen inschrijvingen worden beoordeeld op basis van het gunningscriterium beste prijskwaliteitverhouding. 8

9 2. MEDEDINGINGSPROCEDURE MET ONDERHANDELING Onderwerp Artikel Wijziging Mededingingsprocedure met onderhandeling 2.30 en en 2.126a Voorwaarden voor gebruik van deze procedure zijn: indien in de behoefte van de aanbestedende dienst niet kan worden voorzien zonder aanpassing van gemakkelijk beschikbare oplossingen; het onder meer ontwerp- of innovatieve oplossingen betreft; onderhandelingen nodig zijn i.v.m. specifieke omstandigheden die verband houden met de aard, de complexiteit, financiële en juridische voorwaarden of hieraan verbonden risico s; technische specificaties niet nauwkeurig genoeg kunnen worden vastgesteld; als in een openbare of niet openbare procedure alleen onregelmatige of onaanvaardbare inschrijvingen zijn ingediend. Nieuw is de mededingingsprocedure met onderhandeling. Voor deze procedure kan gekozen worden bij: innovatieve opdrachten, onregelmatige of onaanvaardbare inschrijvingen 3, of een opdracht waarvoor in de markt geen standaardoplossing beschikbaar is. Bij de mededingingsprocedure met onderhandeling worden de gegadigden uitgenodigd een eerste inschrijving in te dienen. Deze inschrijving is input voor de onderhandeling. Deze onderhandelingen hebben betrekking op de ingediende inschrijvingen. Met die inschrijvingen ligt de voorgestelde oplossing vast en zijn alleen aspecten van die oplossing voorwerp van onderhandeling. In tegenstelling tot de mededingingsprocedure worden bij de concurrentiegerichte dialoog de gegadigden uitgenodigd deel te nemen aan de dialoog. Na afloop daarvan dienen zij hun eerste inschrijving in. De concurrentiegerichte dialoog biedt ruimte om verschillende oplossingen aan te dragen, waarna de aanbestedende dienst in de dialoog samen met de deelnemers de voorgestelde oplossingen gaat uitwerken en uiteindelijk bepaalt welke oplossing het beste in zijn behoefte voorziet. Stel dat de Gemeente in geval van eerder aangehaalde Voorbeeld 1 specifieke oplossingsrichtingen in gedachten heeft, dan ligt de mededingingsprocedure met onderhandeling meer voor de hand. 3 Zie voor de definitie van onregelmatige en onaanvaardbare inschrijvingen, paragraaf 1. 9

10 Voorbeeld 2 Twee samenwerkende Gemeenten wensen een zaaksysteem aan te schaffen. Dit systeem dient gekoppeld te worden aan de bestaande ICT infrastructuren. Aan de koppelingen worden de nodige complexe eisen gesteld. De Gemeenten willen na inschrijvingen, met de ICT leveranciers in onderhandeling treden over de mogelijkheden tot koppeling. Procedure De mededingingsprocedure met onderhandeling begint met de gebruikelijke aankondiging. Na selectie van een beperkt aantal geschikte gegadigden dienen gegadigden op basis van vooraf bekendgemaakte minimumeisen en gunningscriteria hun eerste inschrijving in. Het eerste gedeelte van de mededingingsprocedure met onderhandeling (de selectiefase) is gelijk aan dat van de nietopenbare procedure. Als de aanbestedende dienst de mogelijkheid in het aanbestedingsdocument openhoudt, mag hij de opdracht op basis van de eerste inschrijving gunnen. Is die mogelijkheid niet opengehouden of zijn de eerste inschrijvingen niet goed genoeg, dan start een onderhandelingsronde waarin de aanbestedende dienst met iedere inschrijver afzonderlijk in onderhandeling treedt om de inhoud van de inschrijving te verbeteren. De onderhandelingen kunnen betrekking hebben op alle kenmerken van de werken, leveringen en diensten, zoals kwaliteit, hoeveelheid, commerciële clausules, alsook sociale, milieu- en innovatieve aspecten. Na afloop van elke onderhandelingsronde mogen de technische specificaties worden gewijzigd; de gunningscriteria en minimumeisen mogen niet worden gewijzigd. Na afloop van de onderhandelingen dienen de inschrijvers een definitieve inschrijving in. Er hoeft geen aankondiging geplaatst te worden wanneer er sprake is van onregelmatige of onaanvaardbare inschrijvingen én tot de procedure uitsluitend alle inschrijvers worden toegelaten a) die voldoen aan de gestelde geschiktheidseisen, b) op wie de uitsluitingsgronden niet van toepassing zijn en c) die bij de voorafgaande (niet-)openbare procedure aan de formele eisen van de aanbestedingsprocedure hebben voldaan. 10

11 3. INNOVATIEPARTNERSCHAP Onderwerp Artikel Wijziging Innovatiepartnerschap 2.31a en 2.31b 2.126b t/m 2.126d Opdracht die gericht is op de ontwikkeling en aanschaf van een innovatief product of werk of een innovatieve dienst welke niet reeds op de markt beschikbaar is. Door het innovatiepartnerschap kan een samenwerking worden opgezet tussen een aanbestedende dienst en een onderneming om nieuwe of innovatieve producten te ontwikkelen. Voor de uiteindelijke aankoop hoeft geen separate aanbestedingsprocedure te worden doorlopen. Van belang is dat er op de markt nog geen producten worden aangeboden waarmee in de behoeften van de aanbestedende dienst kan worden voorzien. Uit de definitie van innovatie zoals die wordt opgenomen in artikel 1.1, volgt dat een innovatief product, dienst of werk iets totaal nieuws moet zijn (voorbeeld 3) óf een aanmerkelijke verbetering kan inhouden van wat al bestond (voorbeeld 4). De aanbestedende dienst moet hiervoor voldoende uitgebreid marktonderzoek doen. Nieuwe of verbeterde producten, productie-, bouw- of constructieprocessen en verkoop- of organisatiemethodes, lenen zich goed voor deze procedure. Voorbeeld 3 Een Gemeente wil robots kopen die zwerfvuil opruimen. Op de traditionele manier kan de Gemeente deze opdracht niet aanbesteden. De Gemeente weet dat ondernemers niet snel geneigd zullen zijn om op een dergelijke aanbesteding in te schrijven, en als ze dat al doen tegen hele hoge kosten. Het is immers niet zeker of het zal lukken om een robot te ontwikkelen die goed genoeg is om zwerfvuil te herkennen en op te ruimen. De risico s voor de ondernemer die de aanbesteding wint zijn daarom erg groot. Lukt het namelijk niet de robot te maken, dan zal de overeenkomst worden ontbonden en verliest de ondernemer zijn geld. De Gemeente besluit daarom de procedure voor innovatiepartnerschap hiervoor te gebruiken en de kosten van de ontwikkelrisico s gezamenlijk met de aanbieders te dragen. Voorbeeld 4 Een Gemeente wenst samen met afvalverwerkingsbedrijven te komen tot een nieuwe en duurzame afvalverwerking van luiers en incontinentiematerialen. Procedure De procedure voor innovatiepartnerschap bestaat uit drie fasen: a) de fase waarin ondernemers meedingen naar toelating tot deelneming in het innovatiepartnerschap; b) de fase waarin de aanbestedende dienst deelneming in het innovatiepartnerschap aan één of meer ondernemers heeft gegund en hij samen met die partij(en) een innovatieve oplossing gaat ontwikkelen; c) de daadwerkelijke aankoop van product/werk/dienst. 11

12 Het innovatiepartnerschap begint met een aankondiging waarin de selectie- en gunningscriteria en de minimumeisen worden aangegeven. Bij de selectie moeten aanbestedende diensten in het bijzonder criteria stellen die te maken hebben met de kwaliteiten van inschrijvers op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. Als gunningscriterium moet de aanbestedende dienst beste prijskwaliteitverhouding gebruiken. Iedere ondernemer mag laten weten dat hij interesse heeft in de opdracht. Nadat de selectie is uitgevoerd, blijven één of meerdere gegadigden over. Zij worden uitgenodigd om een eerste inschrijving te doen. Over de inschrijvingen treedt de aanbestedende dienst in onderhandeling met de inschrijvers met het doel om te bekijken hoe het product nog beter kan voldoen aan de behoeften van de aanbestedende dienst. Het kan bijvoorbeeld nodig zijn om na een onderhandelingsronde wat technische specificaties aan te passen, omdat het onmogelijk blijkt daaraan te voldoen. De minimumeisen mogen echter niet worden aangepast. Na de onderhandeling mag de aanbestedende dienst ervoor kiezen verder te gaan met het partnerschap. Bevalt de koers of het tempo van de ontwikkeling niet, dan kan de aanbestedende dienst het partnerschap stopzetten, mits in de aanbestedingstukken is aangegeven onder welke voorwaarden beëindiging mogelijk is. Wanneer de aanbestedende dienst tevreden is met het aangeboden product, nodigt hij de gegadigden uit een definitieve inschrijving te doen. Het aangeboden product wordt dan beoordeeld aan de hand van de in de aankondiging al bekendgemaakte gunningscriteria en minimumeisen. De winnaar van het innovatiepartnerschap krijgt vervolgens de opdracht tot levering. De aanbestedende dienst is wel verplicht om voor iedere fase een vergoeding aan de gegadigden te betalen die in overeenstemming moet zijn met innovatiegraad van de oplossing en de activiteiten die de gegadigde heeft moeten ondernemen. Daarbij moet de aanbestedende dienst in het oog houden dat de waarde van haar investering in verhouding blijft staan tot de aanschafwaarde van het uiteindelijke product. Een groot voordeel van de procedure is dat niet alleen de ontwikkeling maar ook de aankoop van een product, levering of proces in een en dezelfde aanbesteding kan worden uitgevraagd en dat de aanbestedende dienst kan besluiten om met één ondernemer in zee te gaan, dan wel met verschillende partners die afzonderlijke onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten voor hun rekening nemen. De aanbestedende dienst vraagt dus een oplossing uit voor een bepaald probleem. De procedure is flexibel en biedt innovatieve bedrijven meer kansen om hun ideeën uit te werken tot een bruikbare oplossing en maakt het voor hen dus ook interessanter om te innoveren. Wel geldt de voorwaarde dat alleen tot aankoop mag worden overgaan indien de innovatieve producten, diensten of werken geleverd kunnen worden op het kwaliteits- en kostenniveau dat bij de start van het innovatiepartnerschap is afgesproken. 12

13 4. DYNAMISCH AANKOOPSYSTEEM Onderwerp Artikel Wijziging Dynamisch aankoopsysteem 2.48 t/m t/m Instellen via niet-openbare procedure Looptijd is onbeperkt (check op artikelnummer) Verplichting om opdrachten binnen het systeem apart aan te kondigen vervalt. Het dynamisch aankoopsysteem is een elektronisch proces voor het doen van gangbare aankopen van werken, leveringen of diensten, waarvan de kenmerken wegens de algemene beschikbaarheid op de markt voldoen aan de behoeften van de aanbestedende dienst. Het dynamisch aankoopsysteem heeft een onbeperkte looptijd en staat gedurende de looptijd open voor ondernemers die daaraan willen deelnemen. Voorbeeld 5 Gemeente besluit voor inkoop van flexibele arbeid (Marktplaats) of voor contracten met zorgaanbieders het dynamisch aankoopsysteem te gebruiken. Procedure De instelling van een dynamisch aankoopsysteem dient onder de gewijzigde AW2012 te geschieden met toepassing van de niet-openbare procedure, met uitzondering van de fase van inschrijving. Alle ondernemers die aan de geschiktheidseisen en selectiecriteria voldoen en niet worden uitgesloten, moeten worden toegelaten. Het aantal gegadigden wordt niet beperkt. De plaatsing van opdrachten binnen het dynamisch aankoopsysteem geschiedt overeenkomstig de niet-openbare procedure vanaf de fase van uitnodiging van de geselecteerde gegadigden tot inschrijving, met andere woorden: een aparte aankondiging voor opdrachten op TenderNed is niet meer vereist. De plaatsing van deze opdrachten kan daardoor sneller en efficiënter plaatsvinden. 13

14 5. RAAMOVEREENKOMST Onderwerp Artikel Wijziging Raamovereenkomst 2.44 t/m t/m Een raamovereenkomst met meerdere ondernemers kan voortaan met ten minste twee ondernemers worden gesloten. Een raamovereenkomst is bedoeld voor het plaatsen van toekomstige opdrachten. Men spreekt voor aanvang van de looptijd van de overeenkomst een aantal voorwaarden af (zoals prijs, kwaliteit, hoeveelheid en levertijd), waaronder toekomstige opdrachten zullen worden gegund. Het kenmerkende van een raamovereenkomst is dat zij geen leverings- of afnameplicht kent voor wat betreft hoeveelheden. De contractpartijen zijn wel de enige partijen waar in beginsel deze producten moeten worden afgenomen. Er zijn slechts enkele wijzigingen met betrekking tot de raamovereenkomst. De belangrijkste is dat een raamovereenkomst met meerdere ondernemers voortaan met minimaal twee ondernemers wordt afgesloten (dit was minimaal drie in de oude wet). Een bestaande raamovereenkomst staat volgens de gewijzigde AW2012 niet open voor nieuwe aanbestedende diensten of ondernemers. Indien dit wel wenselijk is, kan het dynamisch aankoopsysteem een goed alternatief zijn. In onderstaand tabel staan de concrete verschillen tussen beiden: Raamovereenkomst Een raamovereenkomst heeft een maximale looptijd van vier jaar. Aanbieders schrijven in en op basis van die aanbiedingen staan de voorwaarden voor levering (van diensten of producten) vast voor de looptijd van de raamovereenkomst. Bij een raamovereenkomst schrijven de aanbieders in en op basis van die aanbiedingen staat de prijs voor de levering (van diensten of producten) vast voor de looptijd van de raamovereenkomst. Dat is inflexibel. Bij een raamovereenkomst wordt meestal uitgegaan van een beperkt aantal partijen. Dynamisch aankoopsysteem Opdrachten kunnen voor veel langere tijd worden geplaatst. Bij een dynamisch aankoopsysteem kan het aanbod periodiek (maandelijks of halfjaarlijks) worden bijgewerkt (zolang de aanbieders maar voldoen aan de gestelde selectiecriteria). Dat levert meer flexibiliteit op voor zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer. Bij een dynamisch aankoopsysteem kan de prijs periodiek (maandelijks of halfjaarlijks) worden bijgewerkt. Dat levert meer flexibiliteit op. Bij een dynamisch aankoopsysteem doen alle partijen die aan de gestelde kwalificatie-eisen toelaten. 14

15 Voorts geeft de gewijzigde AW2012 een uitgebreidere beschrijving, van de uitvoering, van raamovereenkomsten met meer dan één ondernemer, waarin alle voorwaarden voor de uitvoering zijn bepaald. Indien de aanbestedende dienst dit in de aanbestedingsstukken vermeldt, kan hij specifieke werken, leveringen of diensten die onder de raamovereenkomst vallen laten uitvoeren. Dit kan door deze te gunnen aan één van de ondernemers, aangewezen volgens objectieve criteria en op grond van de reeds vastgestelde contractvoorwaarden, óf door een specifiek contract voor de uitvoering van werken, leveringen of diensten te gunnen na een mini-gunningsprocedure (de minicompetitie ) tussen de ondernemers die partij zijn bij de raamovereenkomst. Om de transparantie en gelijke behandeling te waarborgen, dient de aanbestedende dienst in de aanbestedingsdocumenten objectieve criteria op te nemen op grond waarvan hij de keuze voor één van de twee methoden van uitvoering van de raamovereenkomst zal maken. Voorbeeld 6 Een Gemeente besluit het onderhoud van de openbare verlichting aan te besteden met een raamovereenkomst. Enkel bij defecten binnen de looptijd van de overeenkomst wordt de dienstverlening daadwerkelijk ingekocht. De raamovereenkomst bevat geen afnameverplichting. Voorbeeld 7 Een Gemeente sluit een raamovereenkomst met meerdere uitzendbureaus voor de inhuur van personeel. Iedere opdracht wordt bij alle bureaus uitgezet. 15

16 6. PROCEDURE VOOR SOCIALE EN ANDERE SPECIFIEKE DIENSTEN Onderwerp Artikel Wijziging Sociale en andere specifieke diensten 2.38 en a 2B diensten vervallen. Daar in de plaats komen bijzondere voorschriften voor het plaatsen van overheidsopdrachten voor sociale en andere specifieke diensten. Een deel van de 2B diensten valt daar ook onder, een ander deel niet. De drempel voor sociale en andere specifieke diensten bedraagt Het onderscheid tussen prioritaire- en niet-prioritaire diensten (ook wel A- en B-diensten) komt te vervallen. In de gewijzigde AW2012 komt in plaats daarvan een nieuwe procedure voor sociale en andere specifieke diensten. Deze procedure kent een drempelwaarde van Boven deze drempel kent de procedure een verplichting de opdracht vooraf bekend te maken en achteraf de gunning te publiceren. Verder zijn er geen verplichtingen omtrent de procedure. Onder de drempel is de aanbestedende dienst vrij in haar keuze voor de procedure en ondernemer, zolang het deugdelijk kan worden gemotiveerd op basis van art. 1.4 gewijzigde AW2012 en de gids Proportionaliteit. Het vooraf bekend maken van de opdracht kan op twee manieren: door middel van een vooraankondiging of door middel van een aankondiging. Bij de vooraankondiging vermeldt de aanbestedende dienst: - op welk soort dienst de overheidsopdracht betrekking heeft; - dat ondernemers hun belangstelling schriftelijk kenbaar moeten maken; - dat de overheidsopdracht wordt gegund zonder verdere bekendmaking. De vooraankondiging blijft gepubliceerd totdat de oorspronkelijk in de vooraankondiging aangegeven geldigheidstermijn ten einde komt, of de aankondiging van een gegunde opdracht is gepubliceerd. Het verlichte regime voor sociale en andere specifieke diensten betreft sociale diensten, gezondheidszorg en onderwijs ( services to the person ). Dit zijn veelal diensten waarvan de culturele context, waarbinnen deze geleverd worden, per lidstaat sterk kunnen verschillen. Zie onderstaande tabel voor een overzicht van de dienstencategorieën onder het oude en het nieuwe verlicht regime: Verlicht regime onder de oude richtlijn 2004/18/EG Hotels en restaurants Verlicht regime onder de nieuwe richtlijn 2014/24/EU (art. 74 ev.) Hotel en restaurant diensten Vervoer per spoor -- Vervoer over water -- Vervoersondersteunende activiteiten -- Overige maatschappelijke, sociale en persoonlijke diensten (zoals politieke organisaties) Verplichte sociale verzekeringen Diensten met betrekking tot uitkeringen 16

17 Verlicht regime onder de oude richtlijn 2004/18/EG Rechtskundige diensten Verlicht regime onder de nieuwe richtlijn 2014/24/EU (art. 74 ev.) Juridische diensten Arbeidsbemiddeling -- Religieuze diensten Opsporing en beveiliging Opsporing en beveiliging Onderwijsdiensten Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Cultuur, sport en recreatie -- Overige diensten -- Administratieve diensten voor sociale diensten, onderwijs, gezondheidszorg en culturele diensten Gezondheidszorg, sociale dienstverlening en aanverwante diensten Overige administratieve diensten en overheidsdiensten Gevangenisdiensten en openbare veiligheid Diensten ten behoeve van de gemeenschap (diplomatieke diensten, consulaire diensten, gerechtelijke diensten) Internationale diensten Postbezorging Coveren van banden en smederijdiensten Een volledig overzicht van vervallen B-diensten CPV 4 -codeniveau en een overzicht van sociale en specifieke diensten op CPV-codeniveau is te vinden in Bijlage II. De gevolgen van de wijzigingen op de aanbestedingspraktijk, zijn in drie groepen onder te verdelen: 1. Geen verlicht regime naar nieuw verlicht regime; 2. Oud verlicht regime naar nieuw verlicht regime; 3. Oud verlicht regime naar geen verlicht regime. Voorbeeld 8 Een Gemeente doet een vooraankondiging van de inkoop van huishoudelijke hulp via het daartoe bestemde elektronisch formulier op TenderNed. Daarin vermeldt de Gemeente dat de geldigheidstermijn van de vooraankondiging eindigt op 1 januari Tot dit moment kunnen geïnteresseerden zich schriftelijk melden bij de Gemeente om deel te nemen aan de procedure. 4 Common Procurement Vocabulary. 17

18 Voorbeeld 9 Een Gemeente gebruikt voor de aanbesteding van uitzendkrachten voor huishoudelijke hulp de procedure voor sociale en specifieke diensten. Deze inhuur van personeel valt onder Gezondheidszorg, sociale dienstverlening en aanverwante diensten en kan dus middels het verlichte regime worden aanbesteed. Voorbeeld 10 Een Gemeente heeft behoefte aan flexkrachten. De kwalificaties op persoonlijk niveau speelt hierbij een doorslaggevende rol. De Gemeente vind het niet wenselijk om voor iedere flexkracht een separate aanbesteding onder volledig regime te organiseren. Inhuur derden (oude 2B-dienst) valt immers niet meer onder het verlicht regime. Besloten wordt om het Dynamisch Aankoop Systeem (DAS) toe te passen. 18

19 7. AANKOOPCENTRALE Onderwerp Artikel Wijziging Aankoopcentrales en gezamenlijke bestedingen 2.11 t/m 2.11b De wijziging bevat nadere invulling over het functioneren van een aankoopcentrale. Een aankoopcentrale is verantwoordelijk voor de naleving van de Aanbestedingswet bij het doen van (gezamenlijk) inkopen. De aankoopcentrale wordt omschreven als een aanbestedende dienst die een gecentraliseerde aankoopactiviteit en eventueel een aanvullende aankoopactiviteit verricht, ten behoeve van andere aanbestedende diensten. Uit de definitie volgt voorts dat de aankoopcentrale op twee manieren kan werken: als groothandel of als tussenpersoon Groothandel Treedt de aankoopcentrale op als groothandel, dan sluit de aankoopcentrale zelf en voor eigen risico overeenkomsten met de leverancier(s) af. De aankoopcentrale besteedt zelfstandig een opdracht aan, zonder dat er een specifieke opdracht van aanbestedende diensten onderligt. Het risico dat er weinig gebruik wordt gemaakt van deze overeenkomst ligt bij de aankoopcentrale. Tussenpersoon Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat een aankoopcentrale als tussenpersoon fungeert voor het aanbesteden van werken, leveringen of diensten door bepaalde aanbestedende diensten. In dat geval geven de aanbestedende diensten instructies aan de aankoopcentrale. De aankoopcentrale krijgt in dit geval de opdracht van (een) aanbestedende dienst(en) om een procedure te starten. De tussenpersoon handelt in opdracht van de aanbestedende dienst en voert enkel de procedure uit, voor rekening en risico van de aanbestedende dienst. De overeenkomsten worden door de aanbestedende dienst gesloten. Gecentraliseerde activiteiten zijn hierbij activiteiten die permanent plaatsvinden op een van de volgende wijzen: a) de verwerving van leveringen en/of diensten die bestemd zijn voor aanbestedende diensten; b) de gunning van overheidsopdrachten of de sluiting van raamovereenkomsten voor werken, leveringen of diensten die bestemd zijn voor aanbestedende diensten; Dergelijke overheidsopdrachten kunnen ook aanvullende aankoopactiviteiten bevatten. Hieronder wordt verstaan activiteiten die bestaan uit het verlenen van ondersteuning, met name op de volgende wijzen: 19

20 a) technische infrastructuur die aanbestedende diensten in staat stelt overheidsopdrachten te gunnen of raamovereenkomsten te sluiten voor werken, leveringen of diensten; b) adviesverlening over het verloop of de opzet van openbare aanbestedingsprocedures; c) voorbereiding en beheer van aanbestedingsprocedures namens en voor rekening van de betrokken aanbestedende dienst; De aanvullende aankoopactiviteit mag hierbij niet een losstaande activiteit zijn. De activiteit moet verbonden zijn aan de permanente gecentraliseerde aankoopactiviteit en daarmee dus verband houden met de centrale aankoop ten behoeve van de betreffende aanbestedende dienst. Een aankoopcentrale is hiermee altijd zelf een aanbestedende dienst, die op permanente basis (dus niet incidenteel) gecentraliseerde aankoopactiviteiten verricht ten behoeve van andere aanbestedende diensten. Als een aankoopcentrale heeft aanbesteed kunnen de aanbestedende diensten rechtstreeks bestellen bij de aankoopcentrale, zonder dat hiervoor een aanbesteding hoeft te worden doorlopen. Dit kan zeker voor samenwerkingsverbanden extra mogelijkheden bieden. AANKOOPCENTRALE GUNNINGSPROCEDURE CONTRACTUELE BAND GUNNING DEELNEMENDE BESTUREN BESTUUR X BESTUUR Y OPDRACHTNEMER Communicatie Op TenderNed dient in de aankondiging vermeld te worden dat de aanbestedende dienst optreedt als aankoopcentrale. Aankoopcentrales zijn voorts verplicht om volledig elektronisch aan te besteden per 18 april Omdat een aankoopcentrale altijd een aanbestedende dienst is die op permanente basis gecentraliseerde aankoopactiviteiten verricht voor andere aanbestedende diensten, kan ook gedacht worden aan samenwerkingsverbanden die in een andere juridische entiteit zijn georganiseerd. Bijvoorbeeld in de vorm van een coöperatie, stichting, besloten vennootschap of naamloze vennootschap of Gemeenschappelijke Regeling (afhankelijk van hoe de samenwerking is georganiseerd). Deze opsomming is niet limitatief. 20

21 Voorbeeld 11 Een inkoopbureau koopt in voor verschillende Gemeenten en treedt hierbij op als groothandel voor de inkoop van kantoormeubilair. Voorbeeld 12 Het inkoopbureau fungeert als tussenpersoon in het geval van de WMO, Jeugdhulp of voor de aanleg van een weg. Het inkoopbureau is een coöperatieve vereniging van aanbestedende diensten met 17 leden (tussenpersonen). Merendeel van de leden is Gemeenten. 21

22 B. AANBESTEDINGSPROCES 22

23 8. OPERATIONELE EENHEID Onderwerp Artikel Wijziging Operationele eenheid 2.15a Bij losse operationele eenheden (binnen de aanbestedende diensten) mag voor iedere eenheid afzonderlijk de opdrachtwaarde worden bepaald. In de gewijzigde AW2012 is opgenomen hoe bij de waardebepaling van een opdracht moet worden omgegaan met afzonderlijke operationele eenheden binnen een aanbestedende dienst. Die waarden moeten bij elkaar opgeteld worden, tenzij een operationele eenheid zelfstandig verantwoordelijk is voor zijn aanbestedingen. In dat geval kan de waarde van de opdracht worden bepaald op het niveau van die zelfstandige operationele eenheid. De richtsnoeren van de Europese Commissie over operationele eenheden uit 1993 zijn hierbij leidend. 5 Er zijn vier cumulatieve voorwaarden waar aan moet worden voldaan wil er sprake zijn van een afzonderlijke operationele eenheid: 1. De inkoopeenheden zijn binnen de organisatie daadwerkelijk gedecentraliseerd; 2. De budgetten zijn gescheiden per inkoopeenheid; 3. De inkopen zijn bedoeld om in de eigen behoeften van de eenheid te voorzien; 4. De overkoepelende aanbestedende dienst mag zich niet als grote inkopende partij presenteren en proberen vanuit die positie betere voorwaarden te bedingen. De operationele eenheid mag wel vrijwillig meedoen aan overeenkomsten die door de overkoepelende aanbestedende dienst wordt gesloten, mits dit bij de uitvraag wordt aangegeven. Dit artikel is met name van toepassing voor de staat en enkele grotere Gemeenten. Voorbeeld 13 Afvalservice Breda sluit zelfstandig overeenkomsten met leveranciers. Zij kunnen de opdrachtwaarde van hun overeenkomsten dan ook zelf bepalen, zonder rekening te houden met andere, soortgelijke, inkopen van de Gemeente. 5 Policy Guidelines on contracts awarded by separate units of a contracting entity under dir. 90/531/EEC, CCO/92/87 Final, 20/01/

24 9. UITSLUITINGSGRONDEN Onderwerp Artikel Wijziging uitsluitingsgronden 2.86 en 2.87 Uitbreiding van het aantal verplichte en facultatieve uitsluitingsgronden. Terugkijktermijn wijzigt. Voor verplichte uitsluitingsgronden wordt het 5 jaar i.p.v. 4 jaar en voor facultatieve uitsluitingsgronden wordt het 3 jaar i.p.v. 4 jaar. Verplichte uitsluitingsgronden Verplichte uitsluitingsgronden hebben betrekking op de professionele integriteit van de gegadigden of inschrijvers die aan een aanbestedingsprocedure (willen) deelnemen en op zeer ernstige vormen van economische criminaliteit. De aanbestedende dienst moet deze gronden toepassen wanneer het gaat om een Europese aanbesteding. Naast de bestaande verplichte uitsluitingsgronden (zoals veroordeling wegens lid van criminele organisatie, omkoping, fraude of witwassen), zijn drie verplichte uitsluitingsgronden toegevoegd, namelijk: - veroordeling vanwege (uitlokking van, medeplichtigheid tot of poging tot) terrorisme; - veroordeling vanwege kinderarbeid en andere vormen van mensenhandel; - onherroepelijke en bindende rechterlijke of administratieve beslissing dat niet is voldaan aan de verplichting tot betaling van belastingen en sociale premies. Ten aanzien van deze laatste uitsluitingsgrond geldt dat de aanbestedende dienst steeds bijzondere aandacht dient te schenken aan het proportionaliteitsbeginsel. Voorbeeld 14 Een ondernemer is veroordeeld tot het betalen van een belastingschuld van Op het moment van de aanbesteding moet nog 300 worden betaald. Het uitsluiten van deze partij is niet proportioneel. Daarnaast wordt bij de uitsluitingsgronden expliciet aangegeven dat de inschrijver ook uitgesloten dient te worden indien e e n van de leden van een bestuurs-, leidinggevend of toezichthoudend orgaan of iemand die daarin verantwoordings-, beslissings-, of controlebevoegdheden heeft, onherroepelijk is veroordeeld wegens een verplichte uitsluitingsgrond. Bij een aanvraag om een gedragsverklaring aanbesteden worden ook de justitiële antecedenten van bestuurders, vennoten, e.d. getoetst. Ook bestuurders die het afgelopen jaar zijn afgetreden, maar nog wel een beleidsbepalende functie in de organisatie vervullen worden getoetst. 24

25 Voorbeeld 15 De directeur van een vervoersbedrijf is 2 jaar geleden onherroepelijk veroordeeld wegens fraude. Inmiddels is hij veranderd van baan en bestuurslid geworden bij een adviesbureau. Het adviesbureau kan tot 5 jaar na de veroordeling van de oud-directeur uitgesloten worden van een aanbesteding. Facultatieve uitsluitingsgronden De facultatieve uitsluitingsgronden zijn opnieuw geformuleerd. Naast de bestaande uitsluitingsgronden (faillissement/ surseance van betaling, overtreding van een beroepsgedragsregel, ernstige fout in de uitoefening van zijn beroep, niet voldoen aan betaling van sociale zekerheidspremies of belastingen, of het verstrekken van valse verklaringen of het niet verstrekken van gevraagde inlichtingen aan de aanbestedende dienst), kan een inschrijver of gegadigde na implementatie van de nieuwe aanbestedingsrichtlijn voortaan ook worden uitgesloten indien: 1. er aantoonbaar sprake is van schending van Europees of internationaal milieu-, sociaal en arbeidsrecht of collectieve arbeidsovereenkomsten (zie voorbeeld 16); 2. er plausibele aanwijzingen zijn dat inschrijver of gegadigde met andere ondernemers overeenkomsten heeft gesloten die gericht zijn op vervalsing van de mededinging (zie voorbeeld 17); 3. sprake is van een belangenconflict (integriteit) dat niet effectief kan worden verholpen met andere minder ingrijpende maatregelen (zie voorbeeld 18); 4. sprake is van eerdere betrokkenheid bij de voorbereiding van de aanbestedingsprocedure, waardoor zich een vervalsing van de mededinging heeft voorgedaan, die niet met minder ingrijpende maatregelen kan worden verholpen (zie voorbeeld 19); 5. sprake is van aanzienlijke of voortdurende tekortkomingen bij de uitvoering van een wezenlijk voorschrift van een eerdere overheidsopdracht, wat heeft geleid tot vroegtijdige beëindiging van die eerdere opdracht, tot schadevergoeding of tot andere vergelijkbare sancties ('past performance'). De tekortkomingen kunnen ook bij andere aanbestedende diensten zijn geconstateerd (zie voorbeeld 20); 6. sprake is van onrechtmatige beïnvloeding van het besluitvormingsproces van de aanbestedende dienst, teneinde vertrouwelijke informatie te verkrijgen die onrechtmatige voordelen in de aanbestedingsprocedure kan bezorgen, of teneinde verwijtbaar misleidende informatie te verstrekken die een belangrijke invloed kan hebben op besluiten inzake uitsluiting, selectie en gunning (zie voorbeeld 21). Het niet betalen van de sociale zekerheidspremies of belastingen is een facultatieve uitsluitingsgrond zolang er nog geen definitieve veroordeling heeft plaatsgevonden. Bij het hanteren van deze facultatieve uitsluitingsgronden, moet de aanbestedende dienst steeds bijzondere aandacht schenken aan het proportionaliteitsbeginsel. Voorbeeld 16 De arbeidsinspectie is langs geweest bij een cateraar. Zij hebben een rapport opgesteld waaruit blijkt dat er misstanden zijn bij de inzet van het Poolse personeel. De cateraar kan worden uitgesloten. 25

26 Voorbeeld 17 De taxibedrijven maken onderling afspraken over de tarieven die worden gehanteerd bij de inschrijving. Hiervoor worden ze beboet door de ACM. Alle betrokken bedrijven kunnen op basis hiervan worden uitgesloten. Voorbeeld 18 Een personeelslid van de Gemeente is betrokken bij een aanbesteding als materiedeskundige. Een van de uitgenodigde partijen heeft zijn echtgenote in dienst. De ambtenaar heeft dan ook mogelijk persoonlijke belangen bij de gunning aan die ondernemer. Indien aangetoond kan worden dat de vrouw van de ambtenaar niet betrokken is bij de inschrijving, is uitsluiten een te zwaar middel. Voorbeeld 19 Een klein adviesbureau is betrokken bij het opstellen van de aanbestedingsdocumenten. Daarna schrijven zij ook in op de aanbesteding. De kennis die het adviesbureau heeft, wordt ook beschikbaar gesteld aan de andere partijen, zodat uitsluiting een te zwaar middel is. Voorbeeld 20 Een Brabantse Gemeente heeft de overeenkomst met de groenonderneming vroegtijdig beëindigd doordat tijdens de werkzaamheden verschillende c.q. omvangrijke schademeldingen van omwonenden kwamen. Een Limburgse Gemeente besluit deze onderneming niet toe te laten tot de nieuwe aanbesteding snoeien bomen. Voorbeeld 21 Een leverancier nodigt de voltallige afdeling inkoop uit voor een afdelingsuitje bij Sail Amsterdam. Gelijktijdig loopt een aanbesteding waarop de leverancier inschrijft. Het afdelingshoofd besluit het uitje te verbieden, om de objectiviteit en onafhankelijkheid van de medewerkers te bewaken. Self-cleaning Elke ondernemer mag, wanneer een verplichte of facultatieve uitsluitingsgronden op hem van toepassing is, bewijzen dat de maatregelen die de ondernemer heeft genomen voldoende zijn om zijn betrouwbaarheid aan te tonen ondanks de toepasselijke uitsluitingsgrond. Als dat bewijs door de aanbestedende dienst toereikend wordt bevonden, wordt de betrokken ondernemer niet uitgesloten van de aanbestedingsprocedure ('self-cleaning'). Als het bewijs niet toereikend wordt bevonden, dan dient dit in alle gevallen te worden gemotiveerd. Uitsluitingsgronden onderaannemers Tot slot is de mogelijkheid opgenomen om onderaannemers te controleren op de gestelde uitsluitingsgronden. Indien onderaannemers worden ingezet om te voldoen aan de gestelde eisen (beroep op derden), dienen onderaannemers met de UEA aan te tonen dat de uitsluitingsgronden niet op hen van toepassing zijn. Indien onderaannemers enkel worden betrokken bij de uitvoering van de opdracht, kan de aanbestedende dienst bepalen dat de hoofdaannemer voor alle onderaannemers, gedurende de hele contractperiode, ook UEA s moet indienen. In de overeenkomst moet vervolgens de verplichting worden opgenomen dat een onderaannemer wordt vervangen indien een uitsluitingsgrond op deze partij van toepassing is. 26

27 10. GESCHIKTHEIDSEISEN Onderwerp Artikel Wijziging Geschiktheidseisen 2.90 t/m Onder andere: dat er meer naar keurmerken mag worden gevraagd, al zijn daar wel eisen aan gesteld; dat referentietermijnen mogen worden verlengd als dat nodig is. Geschiktheidseisen kunnen betrekking hebben op: - de financiële en economische draagkracht; - de technische en beroepsbekwaamheid; - geschiktheid om de beroepsactiviteit uit te oefenen; De aanbestedende diensten mogen uitsluitend bovenstaande criteria voor deelname opleggen aan ondernemers. Alle voorwaarden houden verband met en staan in verhouding tot het voorwerp van de opdracht. Financiële en economische draagkracht De ondernemer die zich beroept op de financiële en economische draagkracht van derden, kan samen met die derde, door de aanbestedende dienst hoofdelijk aansprakelijk worden gehouden voor de juiste uitvoering, mits dit vooraf in de aanbestedingsdocumenten is vermeld. Zo heeft de aanbestedende dienst meer grip op de naleving van de gestelde eisen. Ook is nu in de gewijzigde AW2012 opgenomen dat de aanbestedende dienst deze derde waarop door een ondernemer een beroep wordt gedaan, ook kan toetsen op de uitsluitingsgronden en geschiktheidseisen. Voldoet deze niet, dan dient deze te worden vervangen. Aanbestedende diensten kunnen eisen stellen om ervoor te zorgen dat ondernemers over de nodige economische en financiële draagkracht beschikken om het contract uit te voeren. Er kan bijvoorbeeld geëist worden dat de ondernemers een jaarrekening aanleveren. Ook kan naar een jaaromzet worden gevraagd. Hier dient echter terughoudend mee om te worden gegaan, op basis van de gids Proportionaliteit. Technische- en beroepsbekwaamheid Aanbestedende diensten kunnen ondernemers eisen opleggen opdat zij over de noodzakelijke personele en technische middelen en ervaring beschikken om de opdracht volgens een passende kwaliteitsnorm uit te voeren. Dit kan door middel van op te vragen referenties. Niet alleen het eindresultaat is daarbij van belang maar ook de wijze van uitvoering. De gebruikelijke termijnen voor referenties (3 jaar voor leveringen en diensten, 5 jaar voor werken) mogen worden verlengd wanneer dit nodig is om een adequaat niveau van mededinging te verkrijgen. 27

28 Voorbeeld 22 De afgelopen jaren zijn er, door de crisis, weinig architectuuropdrachten op de markt geplaatst. Het merendeel van de bureaus kan dan ook niet voldoen aan de referentie-eis binnen een termijn van 3 jaar. De Gemeente besluit de termijn op te rekken naar 6 jaar, zodat er meer partijen in de gelegenheid zijn om deel te nemen aan de aanbesteding. Ook kan een aanbestedende dienst bij opdrachten voor leveringen waarbij plaatsings- of installatiewerkzaamheden, diensten of werken nodig zijn, de beroepsbekwaamheid van ondernemers beoordelen op grond van hun vaardigheden, doeltreffendheid, ervaring en betrouwbaarheid. Bovendien kan de aanbestedende dienst bij dergelijke opdrachten eisen dat bepaalde kritische taken door de inschrijver zelf worden uitgevoerd. Een beroep op derden is in dat geval niet mogelijk. Immers, de vaardigheden en ervaringen van de partij zelf zijn van belang voor de uitvoering van de opdracht. Men wil dan niet het risico lopen dat alsnog een andere partij de opdracht uitvoert. Voorbeeld 23 Bij een aanbesteding voor liftinstallaties verplicht de Gemeente de inschrijvende partijen om zelf de installatie te verzorgen. Dit mag niet worden uitbesteed aan onderaannemers. Degene op wiens technische en beroepsbekwaamheid met betrekking tot onderwijs- en beroepskwalificaties of relevante beroepservaring een beroep wordt gedaan, dient ook daadwerkelijk de werken of diensten te verrichten waarvoor die bekwaamheid is vereist. De aanbestedende dienst kan deze ander waarop door een ondernemer een beroep wordt gedaan, toetsen op de uitsluitingsgronden en geschiktheidseisen. Voldoet deze niet, dan dient deze te worden vervangen. Geschiktheid om de beroepsactiviteit uit te oefenen De aanbestedende diensten kunnen van ondernemers eisen dat zij zijn ingeschreven bij beroeps- of handelsregister. Bij dienstenopdrachten waarvoor ondernemers over een bepaalde vergunning of een lidmaatschap dienen te beschikken, kan de aanbestedende dienst hiervan een bewijs opvragen. 28