Aanvullende Inkomensondersteuning 2015

Transcriptie

1 Aanvullende Inkomensondersteuning 2015 Projectgroep Participatiewet, juli

2 Inhoudsopgave 1. Voorwoord 3 2. Samenvatting/leeswijzer 4 3. Het kader Wettelijk kader Kadernota Doelgroep 6 4. Vormen van aanvullende inkomensondersteuning Inkomensondersteuning op basis van de Participatiewet Individuele- en categoriale bijzondere bijstand Individuele inkomenstoeslag en individuele studietoeslag Armoedebestrijding 8 5. Inkomensondersteuning vanuit de Wmo Inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten Inkomensondersteuning en maatwerk Huidige situatie Participatiewet en maatwerk Voorliggende voorzieningen Inkomensgrens en vermogensgrens Huidige situatie WWB Keuzevrijheid in Participatiewet Financiële paragraaf Rijksbijdragen Individuele studietoeslag Armoedebestrijding Inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten 16 2

3 1. Voorwoord Met de invoering van de Participatiewet worden de bestaande wetten onder één regeling gebracht. Het gaat daarbij om de Wet Werk en Bijstand (WWB), de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en om personen die voor hun 18 e jaar een arbeidsbeperking hebben en die voorheen in aanmerking zouden komen voor een uitkering vanuit de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong). Dit betekent dat voor iedereen dezelfde rechten en plichten gaan gelden. De gemeente krijgt een centrale rol in de uitvoering van de Participatiewet en kan in dit kader voor iedereen dezelfde instrumenten en voorzieningen inzetten. Één van deze instrumenten is aanvullende inkomensondersteuning. In de komende hoofdstukken geven we de kaders aan van het Hoeksche Waardse Inkomensondersteuningsbeleid. In deze notitie wordt niet ingegaan op hoe het inkomensondersteuningsbeleid wordt geïmplementeerd. Na vaststelling van deze notitie wordt de verdere uitwerking in een implementatieplan of verordening beschreven. Daar de nieuwe uitvoeringsorganisatie met de werknaam Werk & Inkomensondersteuning Hoeksche Waard (WIHW) niet per 1 januari 2015 operationeel is, wordt voor 2015 in onderliggende notitie als uitvoerende organisatie de RSDHW aangegeven. Vanaf het moment dat de WIHW bestaat, dient de RSDHW als uitvoerende partij, vervangen te worden door de naam van deze nieuwe uitvoeringsorganisatie. 3

4 2. Samenvatting / leeswijzer Deze notitie is opgesteld binnen de wettelijke kaders van de Participatiewet, de uitgangspunten uit de Kadernota Werk & Inkomensondersteuning, de uitgangspunten uit de notitie begeleiding onder de Wmo en de visie op het Sociaal Domein. In hoofdstuk 3 wordt het kader, waarbinnen het beleid voor de aanvullende inkomensondersteuning gevormd wordt, weergegeven. Aandacht is hier ook voor de doelgroep, omdat de doelgroep, die een beroep kan doen op aanvullende inkomensondersteuning, de doelgroep van de Participatiewet overstijgt. In hoofdstuk 4 worden de verschillende vormen van aanvullende inkomstenondersteuning beschreven. Individuele- en categoriale bijzondere bijstand De individuele- en categoriale bijzondere bijstand is al een bestaande regeling, waarvan de uitvoering bij de RSDHW is gelegd. Met de invoering van de Participatiewet is alleen categoriale bijzondere bijstand in de vorm van een collectieve aanvullende zorgverzekering, dan wel een tegemoetkoming in de premie van een dergelijke verzekering nog toegestaan. Deze vorm van categoriale bijzondere bijstand wordt bovendien verruimd door het schrappen van de centrale inkomensgrens van 110% van het toepasselijk sociaal minimum. Individuele inkomenstoeslag en individuele studietoeslag De individuele inkomenstoeslag is nieuw in de Participatiewet en vervangt de Langdurigheidstoeslag uit de WWB. In het regeerakkoord is afgesproken dat de Langdurigheidstoeslag in de bijstand wordt vervangen door een individuele toeslag voor personen die langdurig van een laag inkomen rond moeten komen, zonder dat zij zicht hebben op verbetering van dat inkomen. Mensen met een arbeidshandicap hebben volgens de regering een extra steuntje in de rug nodig als het gaat om studeren. Daarom is de individuele studietoeslag via een amendement in de Participatiewet gekomen. Voor deze regeling wordt in 2015 via het gemeentefonds 6 miljoen, beschikbaar gesteld, oplopend tot 35 miljoen structureel. Armoedebestrijding In 2013 is door het kabinet te kennen gegeven het armoede- en schuldenbeleid de komende jaren te willen intensiveren. Hiervoor worden (structureel) extra middelen aan het gemeentefonds toegevoegd. In het kader van de armoedebestrijding vraagt de staatssecretaris met name aandacht voor de situatie van kinderen. In hoofdstuk 5 wordt nader ingegaan op de inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten vanuit de Wmo. In het regeerakkoord bruggen slaan is afgesproken dat 3 regelingen voor inkomensondersteuning (Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg), Compensatieregeling Eigen Risico (CER) en de fiscale aftrek van kosten) komen te vervallen. Van de huidige uitgaven van zo n 1,3 miljard zou een bedrag van 761 miljoen naar gemeenten worden overgeheveld. Bij het latere begrotingsakkoord is echter besloten de fiscale regeling te handhaven. Voor inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten ontvangen gemeenten nog 268 miljoen in het Wmo budget De twee meest voor de hand liggende opties voor de invulling van de inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten zijn de individuele bijzondere bijstand en een collectieve aanvullende zorgverzekering. In hoofdstuk 6 wordt beschreven hoe wij denken te bereiken dat er echt maatwerk geboden kan worden. De Participatiewet is gericht op maatwerk. Hoofdstuk 4 van de wet, waarin de aanvullende inkomensondersteuning staat geregeld, is hier duidelijk over. Om echt maatwerk te kunnen bieden, passend bij de persoonlijke situatie van een cliënt en uitgaande van het gekantelde denken en het eigen kracht -principe, is het van belang dat klantmanagers niet beperkt worden door kaders. Hierbij past het loslaten van de indeling van de individuele bijzondere bijstand in kostensoorten. Dit betekent dat de klantmanagers niet beperkt worden en echt maatwerk kunnen leveren. Maatwerk gericht op de persoonlijke situatie van de cliënt, wat inhoudt dat er ook op arbeidsmarktparticipatie gestuurd kan worden. 4

5 In hoofdstuk 7 wordt ingegaan op de inkomensgrens en vermogensgrens. Met de invoering van de Participatiewet is het per 1 januari 2015, behoudens in het kader van een collectieve zorgverzekering, niet meer mogelijk om categoriale bijzondere bijstand te verstrekken. In het verlengde hiervan heeft de wetgever ook de inkomensgrens van 110% laten vallen. Dit laatste impliceert thans een volledige keuzevrijheid van de raad met betrekking tot het vaststellen van een inkomensgrens. Dit geldt ook voor de vaststelling van het in aanmerking te nemen vermogen. Tot slot wordt in hoofdstuk 8 ingegaan op de financiën. In onderliggende beleidsnotitie Aanvullende inkomensondersteuning wordt voorgesteld om: 1. Een verordening op te stellen voor het vaststellen van de kaders voor de individuele- en categoriale bijzondere bijstand. 2. De uitvoering van de individuele bijzondere bijstand en de individuele inkomenstoeslag (voorheen Langdurigheidstoeslag), die vanaf 1 januari 2015 onder de aanvullende inkomensondersteuning vallen, bij de nieuwe uitvoeringsorganisatie WIHW en tot die tijd bij de RSDHW te leggen. 3. Een verordening op te stellen voor de individuele inkomenstoeslag en de individuele studietoeslag. 4. De regelingen individuele inkomenstoeslag en individuele studietoeslag uit te laten voeren door de RSDHW. 5. De wijze waarop armoedebestrijding geregeld wordt, vast te leggen in beleidsregels. 6. Het beleid armoedebestrijding uit te laten voeren door de RSDHW. 7. Voor de invulling van de inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten te kiezen voor individuele bijzondere bijstand en een collectieve (aanvullende) zorgverzekering. 8. Voor de regeling inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten een afzonderlijke verordening op te stellen. 9. De regeling inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten uit te laten voeren door de RSDHW. 10. Te onderzoeken waar de toegang tot de regeling inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten belegd kan worden. 11. Het principe van kostensoorten in de individuele bijzondere bijstand los te laten. 12. De vaststelling van de hoogte van de inkomens- en vermogensgrenzen bij de uitwerking van de afzonderlijke verordeningen mee te nemen. 13. Het huidige budget van de Hoeksche Waardse gemeenten ter hoogte van ,00 voor de individuele- en categoriale bijzondere bijstand (individuele- en categoriale bijzondere bijstand is het huidige inkomensondersteuningsbeleid) en de individuele inkomenstoeslag (individuele inkomenstoeslag is huidige Langdurigheidstoeslag) te continueren, verdeeld op basis van het aantal inwoners. 14. De middelen die vanuit het Rijk beschikbaar worden gesteld voor de individuele studietoeslag te reserveren voor dit doeleinde. 15. De middelen die vanuit het Rijk beschikbaar worden gesteld voor het armoede- en schuldenbeleid te reserveren voor dit doeleinde. 16. De middelen die vanuit het Rijk beschikbaar worden gesteld voor de inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten te reserveren voor dit doeleinde. 5

6 3. Het kader 3.1 Wettelijk kader Het wettelijk kader voor aanvullende inkomensondersteuning is deels vastgelegd in hoofdstuk 4 van de Participatiewet. Vanuit de Wmo wordt ook inkomensondersteuning voorgeschreven. In hoofdstuk 4 van deze nota leest u hier meer over. Niet wettelijk vastgelegd, maar wel vanuit het Rijk ingegeven, wordt er een impuls gegeven aan armoedebestrijding. Dit scharen wij ook onder inkomensondersteuning en is voornamelijk beleidsmatig gedreven. 3.2 Kadernota Het beleidskader is vastgelegd in de Kadernota Werk & Inkomensondersteuning. Hierin is vastgelegd dat het inkomensondersteuningsbeleid een vangnetfunctie heeft en per definitie maatwerk is. Bij het bieden van inkomensondersteuning wordt rekening gehouden met de specifieke omstandigheden van de burger met een minimum inkomen. De huidige afzonderlijke regelingen en voorzieningen staan niet centraal, maar de individuele ondersteuningsbehoefte van de burger op de verschillende leefdomeinen. De ondersteuning is zo kort als mogelijk en zo zwaar als nodig is. Arbeidsvermogen, participatievermogen, eigen kracht en financieel vermogen staan hierbij voorop. In de Kadernota is tevens het streven verwoord om het inkomensondersteuningsbeleid meer in te zetten om de doelstelling van het bevorderen van arbeidsparticipatie te realiseren. Dit door de heroverweging van kostensoorten die een bijdrage kunnen leveren aan het verkrijgen van betaald of onbetaald werk. Daarnaast zijn kaders vastgelegd in de uitgangspuntennotitie begeleiding onder de Wmo en in de visie op het Sociaal Domein. Uit deze beleidsstukken kan opgehaald worden: 1. een budgettair neutrale uitvoering van overgehevelde taken; 2. het op maat beschikbaar stellen van voorzieningen; 3. het beperken van de administratieve last, het voorkomen van bureaucratie; 4. het voorop stellen van eigen kracht, bij de gemeentelijke ondersteuning het accent leggen bij kwetsbare burgers. 3.3 Doelgroep De doelgroep, die een beroep kan doen op aanvullende inkomensondersteuning, overstijgt de doelgroep van de Participatiewet. Iedereen die moet leven van een minimaal inkomen, kan een beroep doen op aanvullende inkomensondersteuning. Bijvoorbeeld mensen die werken voor het minimumloon of leven van een AOW uitkering, kunnen aanspraak maken op aanvullende inkomensondersteuning, mits zij voldoen aan de voorwaarden. Dit maakt dat de materie van inkomensondersteuning complex is en soms buiten de lijnen treedt, zoals vastgesteld in de Kadernota Werk en Inkomensondersteuning. Het aanvullende inkomensondersteuningsbeleid is er op gericht, zoveel als mogelijk, mensen kortdurend te ondersteunen wanneer zij gedwongen zijn noodzakelijke kosten te maken. In de kadernota hebben we gesteld, dat de inkomensondersteuning ook vooral gericht moet zijn op het bevorderen van arbeidsparticipatie. Dit is bij eerder genoemde voorbeelden dus niet aan de orde. Daarom hebben wij er in deze notitie voor gekozen om, zoveel als mogelijk, uit te gaan van maatwerk, waarbij het voorop staat dat de geboden hulp altijd vanuit de eigen kracht benadering wordt aangevlogen. Dit sluit aan bij de kaders, zoals gesteld in de Kadernota Werk en Inkomensondersteuning en in de visie op het Sociaal Domein. 6

7 4. Vormen van aanvullende inkomensondersteuning 4.1 Inkomensondersteuning op basis van de Participatiewet Binnen de Participatiewet worden de volgende vormen van inkomensondersteuning onderscheiden: - Individuele- en categoriale bijzondere bijstand - Individuele inkomenstoeslag en individuele studietoeslag Voor de verlening van bijzondere bijstand is het geen vereiste dat men algemene bijstand krachtens de Participatiewet ontvangt. Ook degene die, uit een andere bron dan deze wet, beschikt over een inkomen, dat naar het oordeel van het college niet toereikend is ter voorziening in bepaalde bijzondere noodzakelijke kosten, kan een beroep op bijzondere bijstand doen Individuele- en categoriale bijzondere bijstand Individuele bijzondere bijstand Degene die, als gevolg van bijzondere individuele omstandigheden, wordt geconfronteerd met noodzakelijke bestaanskosten, waarin de algemene bijstand niet voorziet en die de aanwezige draagkracht te boven gaat, heeft recht op bijzondere bijstand. (artikel 35, lid 1 Participatiewet). Voorliggende voorziening Geen recht op bijstand bestaat, voor zover een beroep kan worden gedaan op een voorliggende voorziening die, gezien haar aard en doel, wordt geacht voor de belanghebbende toereikend en passend te zijn. Het recht op bijstand strekt zich evenmin uit tot kosten die in de voorliggende voorziening als niet noodzakelijk worden aangemerkt (Artikel 15, lid 1 Participatiewet). Niet noodzakelijke kosten Bij een aanvraag voor individuele bijzondere bijstand wordt getoetst of de kosten noodzakelijk zijn. Wettelijk is bepaald dat de volgende kosten niet als noodzakelijk worden gezien: - de voldoening aan alimentatieverplichtingen; - de betaling van een boete; - geleden of toegebrachte schade; - vrijwillige premiebetaling in het kader van een publiekrechtelijke verzekering; - kosten van medische handelingen en verrichtingen die gerekend kunnen worden tot de ontwikkelingsgeneeskunde, als bedoeld in de Wet op bijzondere medische verrichtingen, of wanneer zodanige medische behandelingen en verrichtingen buiten Nederland plaatsvinden. Categoriale bijzondere bijstand Met de invoering van de Participatiewet is categoriale bijzondere bijstand (= aan een aangewezen groep personen vaste bedragen verstrekken, zonder dat wordt nagegaan of deze kosten daadwerkelijk noodzakelijk zijn en gemaakt zijn) niet meer toegestaan. Dit vloeit voort uit de wens om een aanpak op individueel niveau te realiseren en bijstand voor aannemelijke kosten te beperken. Hiermee komt tevens de mogelijkheid tot categoriale (bijzondere) bijstandsverlening voor de doelgroep chronisch zieken en gehandicapten en de Langdurigheidstoeslag te vervallen. De regering heeft ervoor gekozen om alleen de categoriale bijzondere bijstand in de vorm van een collectieve aanvullende zorgverzekering, dan wel een tegemoetkoming in de premie van een dergelijke verzekering te handhaven. Kaders Zowel de individuele bijzondere bijstand als de categoriale bijzondere bijstand moeten gekaderd worden. Te denken valt aan het vaststellen van een inkomensgrens, vermogensgrens, etc. De wet schrijft bij beide vormen niet voor hoe deze kaders vastgesteld moeten worden. Ons voorstel is om dit via verordening te doen. 7

8 - Een verordening op te stellen voor het vaststellen van de kaders voor de individuele- en categoriale bijzondere bijstand; - De uitvoering van de individuele bijzondere bijstand en de individuele inkomenstoeslag (voorheen Langdurigheidstoeslag), die vanaf 1 januari 2015 onder de aanvullende inkomensondersteuning vallen, bij de nieuwe uitvoeringsorganisatie WIHW te leggen en tot die tijd bij de RSDHW Individuele inkomenstoeslag en Individuele studietoeslag Individuele inkomenstoeslag De individuele inkomenstoeslag is nieuw in de Participatiewet en vervangt de Langdurigheidstoeslag uit de WWB. De Langdurigheidstoeslag is een categoriale vorm van bijzondere bijstand. Deze vorm van inkomensondersteuning komt te vervallen om het risico te voorkomen, dat de inkomensondersteuning tot een ongerichte verstrekking leidt. Individueel maatwerk wordt beoogd, zodat de individuele inkomenstoeslag terecht komt bij mensen die het echt nodig hebben. Omdat de individuele inkomenstoeslag een beoordeling van de individuele omstandigheden van de belanghebbende door het college vergt, is er -net als bij de verlening van individuele bijstand- voor gekozen om het nieuwe artikel 36 Participatiewet te formuleren als een kan bepaling. Dit betekent dat het college kan afzien van het toekennen van een individuele inkomenstoeslag. Dit neemt niet weg dat de gemeenteraad desondanks verplicht blijft om in een verordening in ieder geval de hoogte van de individuele toeslag en de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de begrippen langdurig en laag inkomen aan te geven. Individuele studietoeslag De individuele studietoeslag is via een amendement in de Participatiewet gekomen en is in die zin ook nieuw. Voor deze regeling wordt in 2015 via het gemeentefonds 6 miljoen beschikbaar gesteld, oplopend tot 35 miljoen structureel. Mensen met een arbeidshandicap hebben volgens de regering een extra steuntje in de rug nodig als het gaat om studeren. Voor hen is de drempel om te lenen een stuk hoger, omdat de kans op een baan later lager is. Een studieregeling stimuleert mensen om toch de stap te zetten om naar school te gaan of een studie te gaan volgen. Ook biedt het een financiële compensatie voor het feit dat het voor deze groep vaak moeilijk is om de studie te combineren met een bijbaan. Door dit amendement krijgen gemeenten de mogelijkheid om aan mensen van wie is vastgesteld dat ze niet in staat zijn het minimumloon te verdienen, een individuele studietoeslag te verstrekken als zij studeren. Gemeenten moeten zelf in een verordening vaststellen hoe hoog de individuele studietoeslag is en hoe vaak die wordt verstrekt. Kaders Voorgeschreven in de wet is dat de kaders voor de individuele inkomenstoeslag en de individuele studietoeslag geregeld moeten zijn via een verordening. De voorkeur gaat uit om dit te bundelen met de verordening voor de andere vormen van inkomensondersteuning en te komen tot één verordening. Of dit mogelijk is moet onderzocht worden. - Een verordening op te stellen voor de individuele inkomenstoeslag en de individuele studietoeslag; - Beide regelingen uit te laten voeren door de RSDHW. 4.2 Armoedebestrijding In 2013 is door het kabinet te kennen gegeven het armoede- en schuldenbeleid de komende jaren te willen intensiveren. Hiervoor worden (structureel) extra middelen aan het gemeentefonds toegevoegd. In het kader van de armoedebestrijding vraagt de staatssecretaris met name aandacht voor de situatie van kinderen. De gemeenten stellen sinds 2013 deze middelen beschikbaar aan de RSDHW om een impuls te geven aan de armoedebestrijding. In 2013 zijn deze middelen nog in de vorm van een categoriale bijzondere bijstand verstrekt aan gezinnen met kinderen. Voor de invulling van het jaar 2014 ligt een voorstel bij het bestuur van de RSDHW. Vanuit het oogpunt van maatwerk, wordt er vanaf 2015 beleid opgesteld, waarbij specifiek aandacht wordt besteed aan de doelgroep kinderen. 8

9 Kader Er is geen verordening nodig om de armoedebestrijding te regelen. Wel is het wenselijk om de wijze waarop er inhoud en vorm gegeven wordt aan armoedebestrijding vast te leggen. Wij stellen voor om dit in beleidsregels te doen. - De wijze waarop armoedebestrijding geregeld wordt, vast te leggen in beleidsregels; - Het beleid armoedebestrijding uit te laten voeren door de uitvoeringsorganisatie RSDHW. 9

10 5. Inkomensondersteuning vanuit de WMO 5.1 Inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten In het regeerakkoord bruggen slaan is afgesproken dat 3 regelingen voor inkomensondersteuning (Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg), Compensatieregeling Eigen Risico (CER) en de fiscale aftrek van kosten) komen te vervallen. Van de huidige uitgaven van zo n 1,3 miljard zou een bedrag van 761 miljoen naar gemeenten worden overgeheveld. Bij het latere begrotingsakkoord is echter besloten de fiscale regeling te handhaven. Voor inkomensondersteuning ontvangen gemeenten nog 268 miljoen in het Wmo budget De besluitvorming over de afschaffing van de Wtcg en CER is nog niet afgerond. Het wetsvoorstel ligt momenteel voor bij de Eerste Kamer. Met de Wtcg en CER in combinatie met de fiscale aftrek van uitgaven heeft de regering sinds 2009 geprobeerd om de doelgroep van chronische zieken en gehandicapten een meer gerichte compensatie te bieden voor meerkosten dan mogelijk was met de fiscale regeling voor buitengewone uitgaven die voor 2009 bestond. Dit doel is niet bereikt. Een belangrijk deel van de middelen wordt ingezet om een korting (33%) op de eigen bijdrage te geven. Echter uit onderzoek van TNO blijkt dat zorggebruik een slechte voorspeller is voor meerkosten. Daardoor is de samenhang tussen de meerkosten en tegemoetkomingen gering: een deel van de ontvangers geeft aan geen meerkosten te hebben, terwijl sommige mensen die geen tegemoetkoming ontvangen wel substantiële meerkosten hebben. Omvang en budget In onderstaande tabel is het aantal gebruikers per regeling gegeven. Daarnaast is gelet op de overheveling van 268 miljoen naar de gemeenten, op basis van voorlopige gegevens, een indicatie van de gemeentelijke budgetten vanaf 2015 gegeven. Gemeente Aantal Wtcg 1) Aantal CER 2) Budget 3) Binnenmaas ,00 Cromstrijen ,00 Korendijk ,00 Oud-Beijerland ,00 Strijen ,00 TOTAAL ,00 1) Aantallen aangeleverd door het CAK ) Aantallen aangeleverd door het CAK ) Budget Wtcg en CER op basis van de meicirculaire Welke mogelijkheden krijgen gemeenten? De gemeenten hebben verschillende mogelijkheden om invulling te geven aan de inkomensondersteuning: 1. de individuele bijzondere bijstand; 2. een collectieve (aanvullende) zorgverzekering; 3. een financiële tegemoetkoming vanuit de Wmo; 4. een verlaging van de eigen bijdrage voor Wmo voorzieningen; 5. een fonds voor ondersteuning van mensen met een chronische ziekte en/of beperking. De regering wil van een ongerichte compensatie via de Wtcg en CER naar een vorm van (inkomens) ondersteuning die beter is toegesneden op de persoonlijke situatie van burgers. Tegelijkertijd vindt er een bezuiniging plaats. Bij het invullen van deze manier van (inkomens)ondersteuning is van belang om een kader te schetsen. Daarbij kan teruggevallen worden op de uitgangspuntennotitie begeleiding onder de Wmo, de kadernota Werk & Inkomensondersteuning en de visie op het Sociaal Domein. Uit deze beleidsstukken kan opgehaald worden: 1. een budgettair neutrale uitvoering van overgehevelde taken; 2. het op maat beschikbaar stellen van voorzieningen; 3. het beperken van de administratieve last, het voorkomen van bureaucratie; 4. het voorop stellen van eigen kracht, bij de gemeentelijke ondersteuning het accent leggen bij kwetsbare burgers. 10

11 Het is niet eenvoudig om aan deze uitgangspunten tegemoet te komen. Uit de bespreking van voorgaande opties kunnen immers enkele conclusies getrokken worden: a. op maat betekent (individueel) toetsen. Dat brengt uitvoeringskosten en administratieve last met zich mee. Uitvoeringskosten die hoog zijn: een relatief grote groep gebruikers van relatief kleine voorzieningen. Uitvoeringskosten die ten laste gaan van het beschikbare budget; b. toetsing betekent uitvraag van gegevens en bewijsstukken. In de praktijk (bijvoorbeeld in de uitvoering van de bijzondere bijstand) betekent dit dat daarmede een drempel gelegd wordt; c. m.b.t. de genoemde opties zijn geen prognoses te maken, bij alle opties zijn er financiële risico s. Er ligt geen voorspelbaar format voor de invulling. Bij een invulling zal er sprake zijn van een lerende situatie: monitoren en aanpassen. Dat betekent wel dat er steeds weer verandering en onduidelijk kan optreden. De laatste jaren is er al aanzienlijk bezuinigd. Bezuinigingen die hebben geleid tot: - de verhoging van eigen bijdragen; - het uitbreiden van eigen bijdragen; - het vervallen van vergoedingen; - het verhogen van eigen risico s. Steeds meer kosten die dus voor eigen rekening komen. Met betrekking tot de eigen bijdragen in het kader van de AWBZ en de Wmo wordt de cumulatie van eigen bijdragen beperkt. Zo n anticumulatiewerking is er echter niet op het terrein van zorg en ondersteuning. Meerkosten kunnen daardoor zwaar drukken op de lage- en middeninkomens. Hierin kan een reden liggen om meer dan voorheen meerkosten te compenseren, met name voor inwoners met lage inkomens en geen of een gering vermogen. Wij stellen voor dit bij de invulling van (inkomens)ondersteuning als vertrekpunt te nemen: gericht meerkosten compenseren voor inwoners met een laag inkomen en geen of een gering vermogen. Dat brengt het vaststellen van inkomensgrenzen en draagkrachtregels met zich mee. Het stellen van inkomensgrenzen in de huidige Wmo is niet mogelijk. De verwachting is dat dit ook in de Wmo 2015 niet mogelijk zal zijn. De optie van een financiële tegemoetkoming vanuit de Wmo vervalt daarmede. De optie van verlaging eigen bijdrage voor Wmo-voorzieningen vervalt eveneens vanwege de ongerichtheid. Het aansluiten bij een fonds is ook geen optie, met name omdat er geen fondsen met een infrastructuur aanwezig zijn. Dat werpt een aanzienlijke drempel op. Conclusie De twee meest voor de hand liggende opties zijn: de individuele bijzondere bijstand en een collectieve (aanvullende) zorgverzekering. Omdat de gemeenten geen inkomens- en vermogenstoets mogen uitvoeren en de RSDHW dit wel kan, ligt het voor de hand om de uitvoering bij de RSDHW te beleggen. De toegang tot deze voorziening moet nog verder uitgewerkt worden. De Wmo-loketten kunnen hier wellicht een rol spelen, omdat zij goed zicht hebben op het ziektebeeld van cliënten. - Voor de invulling van de inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten te kiezen voor individuele bijzondere bijstand en een collectieve (aanvullende) zorgverzekering; - Voor deze regeling een afzonderlijke verordening op te stellen; - De regeling inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten uit te laten voeren door de RSDHW; - Te onderzoeken waar de toegang tot deze regeling belegd kan worden. 11

12 6. Inkomensondersteuning en maatwerk 6.1 Huidige situatie In de huidige situatie is de individuele bijzondere bijstand verdeeld in kostensoorten. Hierbij kan gedacht worden aan medische kosten, inrichtingskosten, witgoed, schoolkosten enz. Per kostensoort is uitgewerkt wat dit inhoudt, welke voorwaarden er aan verbonden zijn en welke vergoeding hiervoor verkregen kan worden. Daarnaast is er sprake van een zogenaamde restpost overige kosten. Hierop worden kosten geboekt die niet specifiek als kostensoort benoemd zijn maar toch als bijzonder noodzakelijk zijn beoordeeld en dus verstrekt Participatiewet en maatwerk De Participatiewet is gericht op maatwerk. Hoofdstuk 4 van de wet, waarin de aanvullende inkomensondersteuning staat geregeld, is hier duidelijk over. Om echt maatwerk te kunnen bieden, passend bij de persoonlijke situatie van een cliënt en uitgaande van het eigen kracht -principe, is het van belang dat klantmanagers niet beperkt worden door kaders. Uiteraard blijven er wel een aantal algemene kaders over, op basis waarvan de grenzen kunnen worden gesteld, waarbinnen een beroep gedaan kan worden op bijzondere bijstand. Denk hierbij aan het stellen van een inkomens- en vermogensgrens, zoals uitgewerkt in hoofdstuk 7. De situatie van de cliënt is echter maatgevend om de noodzaak vast te stellen voor het inzetten van individuele bijzondere bijstand. Deze afweging wordt door de klantmanager gemaakt, tijdens het gesprek met de cliënt. Dit gesprek wordt vanuit het gekantelde denken en de eigen kracht ingestoken. Om dit mogelijk te maken, wordt voorgesteld om de indeling van de individuele bijzondere bijstand in kostensoorten los te laten. Pas dan wordt het de klantmanager mogelijk gemaakt om naar eigen inzicht te handelen en specifiek maatwerk te leveren. Loslaten principe van kostensoorten Door het loslaten van het principe van kostensoorten wordt er niet specifiek gestuurd op arbeidsparticipatie, zoals aangegeven in de kadernota. Aan de andere kant betekent het loslaten van de kostensoorten, dat de cliëntmanagers niet beperkt worden en er echt maatwerk geleverd kan worden. Maatwerk gericht op de persoonlijke situatie van de cliënt, wat inhoudt dat er ook op arbeidsmarktparticipatie gestuurd kan worden. Deze werkwijze betekent voor de klantmanagers een cultuuromslag en vraagt om een grote mate van zelfstandigheid, creativiteit en een andere benadering van de persoonlijke situatie van de cliënt. - Het principe van kostensoorten in de individuele bijzondere bijstand los te laten Voorliggende voorzieningen Onderstaand schema geeft de vormen van inkomensondersteuning weer: Inkomensondersteuning op basis van de Participatiewet Inkomensondersteuning op basis van de Wmo Individuele- en categoriale bijzondere bijstand Armoedebestrijding Individuele inkomenstoeslag Individuele studietoeslag Chronisch zieken en gehandicapten 12

13 Er zijn verschillende vormen van aanvullende inkomensondersteuning. De individuele bijzondere bijstand beschouwen wij als sluitpost van de aanvullende inkomensondersteuning. Met andere woorden, wanneer een cliënt een beroep wil doen op aanvullende inkomensondersteuning wordt er eerst gekeken hoe de persoonlijke situatie is en of er andere mogelijkheden/voorzieningen binnen het eigen netwerk aanwezig zijn. Wanneer dat niet het geval is, kan de cliënt een beroep doen op aanvullende inkomensondersteuning, indien aan de verdere voorwaarden wordt voldaan. Door de klantmanager wordt ook gekeken welke vorm van inkomensondersteuning het beste aansluit bij de behoefte van de cliënt. Bijvoorbeeld, wanneer een cliënt de kosten voor de contributie van een sportvereniging voor zijn kind niet kan betalen, wordt dit eerst vanuit de vorm armoedebestrijding bekeken. Wanneer een cliënt geen geld heeft voor een bril, wordt er eerst gestimuleerd om een cliënt te laten aansluiten bij de collectieve aanvullende zorgverzekering. Op deze wijze proberen wij de individuele bijzondere bijstand enigszins te ontzien, zodat hier meer ruimte overblijft voor bijvoorbeeld inzet tot arbeidsmarktparticipatie. 13

14 7. Inkomengrens en vermogensgrens Om voor bijzondere bijstand in aanmerking te komen, kan er naast het vaststellen van de noodzaak ook worden gekeken naar het inkomen en het vermogen van de aanvrager. In tegenstelling tot de algemene bijstand is bij de verstrekking van bijzondere bijstand de keuze voor de vaststelling van de hoogte van het in aanmerking te nemen inkomen en vermogen van de belanghebbende een keuzevrijheid van het college Huidige situatie WWB In de WWB is de inkomensgrens voor categoriale verstrekkingen wettelijk vastgesteld op 110% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm. Voor individuele vestrekkingen is het aan de raad om de inkomensgrens vast te stellen. (Door het Algemeen Bestuur van de RSDHW is indertijd besloten om in beide, bovengenoemde situaties, de inkomensgrens vast te stellen op 110% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm). Aan de vaststelling van de hoogte van het vermogen zijn geen restricties verbonden. Behoudens een tweetal uitzonderingen, wordt door de RSDHW, bij de vaststelling van het in aanmerking te nemen vermogen, uitgegaan van de vermogensvrijlating die in de WWB is opgenomen. 7.2 Keuzevrijheid in Participatiewet Met de invoering van de Participatiewet is het per 1 januari 2015, behoudens de vorm van een collectieve (aanvullende) zorgverzekering, niet meer mogelijk om categoriale bijzondere bijstand te verstrekken. In het verlengde hiervan heeft de wetgever ook de inkomensgrens van 110% laten vallen. Dit laatste impliceert thans een volledige keuzevrijheid van het college met betrekking tot het vaststellen van een inkomensgrens. Dit geldt ook voor de vaststelling van het in aanmerking te nemen vermogen. Omdat er meerdere vormen van inkomensondersteuning zijn, waarvoor ook (aparte) inkomens- en vermogensgrenzen gesteld kunnen worden, wordt voorgesteld om de hoogte van deze grenzen, bij de uitwerking van de afzonderlijke onderdelen mee te nemen. - De vaststelling van de hoogte van de inkomens- en vermogensgrenzen bij de uitwerking van de afzonderlijke verordeningen mee te nemen. 14

15 8. Financiële paragraaf Financieringsstromen: Inkomensondersteuning op basis P-wet Bijzondere bijstand (incl. inkomenstoeslag) Gemeentefonds Extra middelen armoedebestrijding Extra middelen studietoeslag Inkomensondersteuning op basis Wmo Budget Wmo 2015 Chronisch zieken en gehandicapten 8.1 Rijksbijdragen Voor de uitvoering van het huidige inkomensondersteuningsbeleid (bijzondere bijstand inclusief de Langdurigheidstoeslag), stellen de vijf gemeenten gezamenlijk jaarlijks een structureel budget beschikbaar van ,00, verdeeld op basis van het aantal inwoners. Voorgesteld wordt om de huidige werkwijze vanaf 1 januari 2015 te continueren. Dit betekent: - dat de uitvoering van de individuele bijzondere bijstand en de individuele inkomenstoeslag (voorheen Langdurigheidstoeslag), die vanaf 1 januari 2015 onder de aanvullende inkomensondersteuning vallen, bij de RSDHW en vanaf 1 januari 2016 bij de nieuwe uitvoeringsorganisatie WIHW gelegd wordt; - dat de vijf gemeenten gezamenlijk jaarlijks vanaf 2015 een structureel budget beschikbaar stellen van ,00, verdeeld op basis van het aantal inwoners. Onderstaande tabel geeft de verdeling per gemeente aan: Gemeente Binnenmaas , , , ,00 Cromstrijen , , , ,00 Korendijk , , , ,00 Oud-Beijerland , , , ,00 Strijen , , , ,00 Totaal , , , ,00 - Jaarlijks vanaf 2015 een structureel budget beschikbaar te stellen van ,00, verdeeld op basis van het aantal inwoners. 15

16 8.2 Individuele studietoeslag In het kader van de Participatiewet is de individuele studietoeslag geïntroduceerd. Het betreft een nieuwe vorm van aanvullende inkomensondersteuning voor bepaalde groepen studerenden. Gemeenten ontvangen hiervoor een budget in de algemene uitkering. Voorgesteld wordt dit bedrag te reserveren voor de individuele studietoeslag. Onderstaande tabel geeft de verdeling per gemeente aan: Gemeente Binnenmaas Cromstrijen Korendijk Oud-Beijerland Strijen Totaal De middelen die vanuit het Rijk beschikbaar worden gesteld voor de individuele studietoeslag te reserveren voor dit doeleinde. 8.3 Armoedebestrijding In 2013 is door het kabinet te kennen gegeven het armoede- en schuldenbeleid de komende jaren te willen intensiveren. Via de algemene uitkering wordt er vanaf 2015 structureel 90 miljoen beschikbaar gesteld. Het jaar 2014 wordt gebruikt om beleid te ontwikkelen, waarbij de doelgroep kinderen uitzonderlijke aandacht krijgt. Voorgesteld wordt om de RSDHW en vanaf 2016 de nieuwe uitvoeringsorganisatie WIHW dit beleid uit te laten voeren met inzet van de daarbij behorende middelen. Onderstaande tabel geeft de verdeling per gemeente aan: Gemeente Binnenmaas , , , ,00 Cromstrijen , , , ,00 Korendijk , , , ,00 Oud-Beijerland , , , ,00 Strijen , , , ,00 Totaal , , , ,00 - De middelen die vanuit het Rijk beschikbaar worden gesteld voor het armoede- en schuldenbeleid te reserveren voor dit doeleinde. 8.4 Inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten In onderstaande tabel is het aantal gebruikers per regeling gegeven. Daarnaast is gelet op de overheveling van 268 miljoen naar de gemeenten, op basis van voorlopige gegevens, een indicatie van de gemeentelijke budgetten vanaf 2015 gegeven. Onderstaande tabel geeft de verdeling per gemeente aan: Gemeente Aantal Wtcg 1) Aantal CER 2) Budget 3) Binnenmaas ,00 Cromstrijen ,00 Korendijk ,00 Oud-Beijerland ,00 Strijen ,00 TOTAAL ,00 1) Aantallen aangeleverd door het CAK ) Aantallen aangeleverd door het CAK ) 3) Budget Wtcg en CER op basis van de meicirculaire De middelen die vanuit het Rijk beschikbaar worden gesteld voor de inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten te reserveren voor dit doeleinde. 16