Patiënteninformatiedossier (PID) COLONCARE. onderdeel. Dikke darmoperatie. COLONCARE Dikke darmoperatie

Transcriptie

1 Patiënteninformatiedossier (PID) COLONCARE onderdeel COLONCARE

2 2

3 INHOUDSOPGAVE Inleiding... 5 Waarom een dikke darmoperatie?... 6 Klachten... 7 Soort operatie... 7 Kijkbuisoperatie... 8 Open buikoperatie... 8 Voorlichting vóór de operatie... 8 Fysiotherapeut... 9 Verpleegkundige op afdeling... 9 Stomaverpleegkundige... 9 Opname Darmvoorbereiding Gewicht Eten en drinken Voorbereiding De operatie Na de operatie Mobiliseren Ontlasting Mogelijke complicaties Trombose Longontsteking Nabloeding van de wond Wondinfectie Overloopdiarree of obstipatie

4 Decubitus (doorliggen) Misselijkheid Naadlekkage Impotentie Urineren Het ontslag Uitslag weefselonderzoek Herstel Vragen

5 Inleiding Dit boekje geeft u informatie over operaties aan de dikke darm. Informatie over aandoeningen, waarvoor een dikke darmoperatie als behandelingsmethode aangewezen kan zijn, komt in dit boekje slechts summier aan bod. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie anders kan zijn dan beschreven. Figuur: Functie en ligging van de dikke darm Ons voedsel komt via slokdarm, maag en dunne darm terecht in de dikke darm, het laatste deel van ons spijsverteringskanaal. Hier vinden de laatste processen van de spijsvertering plaats en dikt de 5

6 ontlasting in door water te onttrekken. Deze functie kan ook nog goed vervuld worden wanneer een groot deel van de dikke darm is verwijderd. De dikke darm is in totaal ongeveer 150 cm lang en kan in een aantal delen worden onderscheiden (zie tekening). Rechts in de buik ligt het opstijgende deel (A: het colon ascendens), waar de dunne darm in uitmondt. Ook zit aan dit deel het wormvormig aanhangsel (de appendix) vast. Nabij de lever gaat de dikke darm over in het dwars verlopende deel (B: het colon transversum), dat onder de maag langs naar links verloopt. Nabij de milt gaat de dikke darm over in het afdalende deel (C: het colon descendens), dat in de linker onderbuik een S-bocht maakt (D: het sigmoïd). In het kleine bekken gaat het sigmoïd over in de endeldarm (E: het rectum) die eindigt bij de sluitspier, de anus. Waarom een dikke darmoperatie? Er zijn twee soorten afwijkingen van de dikke darm waarvoor een operatie nodig kan zijn: ontstekingen en gezwellen. 6

7 Bij ontstekingen hangt het van de ernst en de soort van ontsteking af welke operatie nodig is. Een gezwel kan goedaardig of kwaadaardig zijn. Bij een gezwel is de soort van operatie vooral afhankelijk van de aard van het gezwel en de plaats waar het zit in de dikke darm. Naast deze aandoeningen zijn er ook nog andere zeldzame afwijkingen, waarvoor een dikke darmoperatie nodig kan zijn. Klachten De klachten die bij afwijkingen aan de dikke darm optreden, zijn sterk afhankelijk van de aard en de plaats van de afwijking. Mede daardoor is het klachtenpatroon zo wisselend. Klachten die kunnen optreden zijn onder andere: bloedarmoede, veranderingen in de regelmaat van de stoelgang, verstoppingen of afwisselend verstopping en dan weer diarree, bloed of slijm bij de ontlasting, het gevoel ontlasting te moeten krijgen terwijl er niets of niet veel komt. Soort operatie Er zijn veel soorten operaties mogelijk aan de dikke darm. De chirurg bespreekt met u welke operatie bij u waarschijnlijk zal worden uitgevoerd. 7

8 Soms is het nodig bij een dikke darmoperatie een stoma (darmuitgang op de buik) aan te leggen. Deze stoma kan tijdelijk of blijvend zijn (zie ook folder: Stoma ) Kijkbuisoperatie Tegenwoordig wordt meestal een kijkbuisoperatie verricht, de laparoscopie. Via een paar kleine sneetjes wordt met een kijkbuis in de darm gekeken en met andere instrumenten het zieke deel verwijderd. De kijkbuis wordt aangesloten op een camera, die verbonden is met een TV-monitor. Open buikoperatie Soms wordt de open methode toegepast, de laparotomie. Via een verticale snee in de buik worden de buikwand en het buikvlies geopend en het zieke deel verwijderd. Voorlichting vóór de operatie De voorlichting van de fysiotherapeut, de verpleegkundige en de stomaverpleegkundige vinden aansluitend aan elkaar in één afspraak plaats. 8

9 Fysiotherapeut U krijgt een kennismakingsgesprek met de fysiotherapeut. Zij informeert u over het belang van de(long-) oefeningen voor en na de operatie. Verpleegkundige op afdeling Een paar dagen vóór de operatie heeft u op de afdeling chirurgie een voorlichtingsgesprek met een verpleegkundige. U krijgt informatie over de voorbereiding vóór de operatie en inname van speciale drinkvoeding (PreOp) thuis. Tevens wordt u geïnformeerd over de operatie en het herstel nadien. Het telefoonnummer van uw familie/naaste wordt gevraagd, zodat de chirurg na de operatie kan bellen. Stomaverpleegkundige Wanneer er een kans bestaat op een stoma, heeft u een gesprek met de stomaverpleegkundige. Zij informeert u over de stoma en laat u alvast de stomamaterialen zien. Voor verdere informatie: zie folder stoma. 9

10 Opname Darmvoorbereiding Als u aan het eerste deel van de dikke darm (rechts) wordt geopereerd, is laxeren niet nodig.. De chirurg kan tijdens de operatie de ontlasting verwijderen, omdat deze in dat deel nog dun is. Als u aan het laatste deel van de dikke darm (links) wordt geopereerd, moet u een dag voor de operatie 1 liter moviprep drinken en krijgt u twee uur vóór de operatie een klysma via de anus. In sommige gevallen wordt hiervan afgeweken. Dit wordt vooraf door uw arts met u besproken. Gewicht U wordt gewogen en tijdens de opname wordt uw gewicht bijgehouden. Aan de hand van uw gewicht bepaalt de diëtist of uw aanvullende voeding nodig heeft. Eten en drinken Hierover leest u meer in het onderdeel voeding. Voorbereiding U mag douchen voor de operatie. Make up en nagellak moeten worden verwijderd, sieraden afgedaan en eventuele gebitsprothese uit. U krijgt speciale operatiekleding aan. 10

11 Een half uur voor operatie krijgt u pijnstillende en/of rustgevende medicatie. Omdat u hier slaperig van kunt worden, is het verstandig in bed te blijven. De operatie De operatie wordt verricht onder algehele narcose. Ook worden een paar slangetjes ingebracht: Een infuus voor vochttoediening en eventuele medicatie Een dun slangetje in uw rug, epiduraal, ter aanvulling op de narcose en voor pijnbestrijding na de operatie. Een neussonde die via de slokdarm in de maag ligt en ervoor zorgt dat het overtollige maagsap wordt afgezogen. Deze sonde wordt op de operatiekamer direct na de operatie verwijderd. Soms een drain in uw buik voor afvoer van eventueel bloed en inwendig wondvocht. Een blaaskatheter voor afvoer van urine. Als het zieke darmdeel is verwijderd, zal de arts proberen de resterende darmdelen met elkaar te verbinden. Een dergelijke verbinding noemt men een anastomose. Welke ingreep precies nodig is en hoe die moet worden uitgevoerd kan pas tijdens de operatie worden bepaald. 11

12 Van te voren kan de chirurg u wel globaal de te verwachten operatieprocedure uitleggen. De duur van de operatie hangt af van de omstandigheden en is daarom vooraf niet exact te bepalen. Bij een gezwel of ontsteking (diverticulitis) in het laatste deel van de dikke darm of in het bovenste deel van de endeldarm kan de situatie zodanig zijn dat het niet altijd mogelijk is om de resterende darmdelen weer met elkaar te verbinden. Het deel van de darm waarin zich het gezwel of de ontsteking bevindt, wordt verwijderd. Het onderste uiteinde van de darm wordt dan gesloten en van het bovenste uiteinde maakt de arts een stoma. Deze stoma, colostoma genoemd, is vaak tijdelijk. Ook een verminderde conditie van de darm kan aanleiding zijn voor het plaatsen van de tijdelijke stoma (ileostoma); zie het onderdeel Stoma. Zit de afwijking heel laag in de darm, nabij de anus, dan kan het zijn dat er geen anastomose meer gemaakt kan worden, omdat ook de anus moet worden weggenomen. In dat geval moet er een blijvende colostoma worden aangelegd. Voor een beeldverslag en een video van een dikke darmoperatie kunt u terecht op 12

13 Na de operatie U wordt wakker op de uitslaapkamer (recovery) en na een paar uur, als uw toestand het toelaat, gaat u terug naar de afdeling, waar uw familie / naaste u kan bezoeken. Op geleide van herstel worden infuus, epidurale katheter en urinekatheter verwijderd. Genezing van de buikwond Meestal 48 uur na de operatie wordt het verband van de buikwond verwijderd. Bij voorkeur niet eerder vanwege risico op wondinfectie. Is de wond droog, dan is verbinden niet meer nodig. Naarmate de wond geneest, nemen de verkleuring en zwelling van de wond af. Ongeveer 10 á 14 dagen na de operatie kunnen de hechtingen verwijderd worden op de polikliniek of eventueel door uw huisarts. Genezing van de rectumwond De eerste periode is de wond gevoelig, pijnlijk. Bij aanhoudend vochtverlies wordt een absorberend verband tegen de wond gelegd. Dit kan tevens onaangename geurtjes opvangen. Gebruik van pleister wordt sterk afgeraden. Het wondgebied 13

14 kan door bestraling en of chemotherapie gevoelig voor blaar- en wondvorming zijn. Na verloop van tijd lossen de hechtingen vanzelf op. Soms moeten niet oplosbare hechtingen verwijderd worden op de polikliniek. Het zitten op uw stuit is pijnlijk. Gebruik van een zitkussen kan de pijn verminderen. Ook de ergotherapeut kan u tips geven die het zitten aangenamer kunnen maken. Mobiliseren Zo snel mogelijk mobiliseren is van belang voor een beter herstel en voorkomen van risico s als longontsteking, doorliggen en darmproblemen. Op de dag van de operatie of anders de volgende dag start u met mobiliseren: op de rand van bed of op de stoel, onder begeleiding van een verpleegkundige of fysiotherapeut. Ontlasting De darmen komen langzaam op gang. Door zwelling op de aanhechting van de beide darmuiteinden kan de ontlasting er minder goed langs. Dit kan gepaard gaan met krampen, gerommel in uw buik, waterdunne ontlasting. 14

15 Langzaamaan nemen deze klachten af. Het is belangrijk dat u voldoende drinkt, minimaal 1½ liter per dag. Als u een stoma heeft, zullen u en uw naaste daarin specifiek begeleid en voorgelicht worden door de (stoma)verpleegkundige. Zie ook onderdeel stoma. Mogelijke complicaties Geen enkele operatie is zonder risico's. Zo is er ook bij een operatie aan de dikke darm de normale kans op complicaties aanwezig, zoals Trombose Door geringe mobiliteit is er een risico op trombose. U krijgt daarom, tijdens de opname, dagelijks een injectie fraxiparine. Snel mobiliseren is wenselijk. Longontsteking Door pijn en onjuiste houding in bed kunt u minder goed hoesten en doorzuchten. U krijgt ondersteuning van de fysiotherapeut in de vorm van adviezen en oefeningen. 15

16 Nabloeding van de wond De wond kan nabloeden. Soms is het nodig opnieuw te opereren om de bloeding te stoppen. Wondinfectie Roodheid, zwelling, pijn en koorts zijn tekenen die kunnen duiden op een infectie. Dit komt vaker voor bij deze ingreep en geeft een vertraagde wondgenezing. Daarom krijgt u op de operatiekamer uit voorzorg antibiotica. Overloopdiarree of obstipatie Zolang de darmen nog niet goed op gang komen en u beperkt mobiel bent, is er een risico op diarree of obstipatie. Speciale voedingsadviezen en medicatie worden daarom voorgeschreven. Soms is verder onderzoek naar de oorzaak nodig. Decubitus (doorliggen) Door verminderde conditie en extra druk op bepaalde plekken van het lichaam, kan beschadiging aan de huid en onderliggend weefsel optreden. Zo nodig worden maatregelen, als wisselligging, speciale matras en mobiliseren, toegepast. Er is een speciale folder over decubituspreventie op de afdeling verkrijgbaar. 16

17 Misselijkheid Door medicatie of geringe darmwerking kunt u last krijgen van misselijkheid. Medicijnen kunnen deze bijwerking verminderen. Bij operaties aan de darm kunnen zich ook specifieke complicaties voordoen, namelijk Naadlekkage Is er sprake van naadlekkage, dan moet vaak weer een operatie volgen, waarbij de naad wordt losgemaakt en een stoma wordt aangelegd of de naad wordt hersteld. Impotentie Bij een uitgebreide endeldarmoperatie is het soms niet te vermijden dat zenuwen naar de geslachtsdelen beschadigd raken. Urineren Als gevolg van zenuwschade kan een stoornis in het legen van de blaas optreden. Deze stoornissen kunnen van tijdelijke aard zijn. Bij aanhoudende impotentie- en/of urineklachten kan in overleg met uw behandelend arts een afspraak bij de uroloog worden gemaakt. 17

18 Het ontslag Als alles goed gaat kunt u over het algemeen binnen 4-7 dagen na de operatie naar huis. Bij ontslag krijgt u een afspraak mee voor controle bij uw arts de poli. Wanneer u speciale thuishulp (huishoudelijke hulp of wijkverpleging) nodig heeft, wordt deze vanuit de afdeling in het ziekenhuis geregeld. Uitslag weefselonderzoek De uitslag van het microscopisch onderzoek van het verwijderde darmweefsel is na ongeveer tien werkdagen bekend en wordt met u en uw naaste besproken op de afdeling of, als u weer thuis bent, bij de controle op de poli. Naar aanleiding van de bevindingen kan een aanvullende behandeling zoals chemotherapie worden geadviseerd. Hierover zult u uitvoerig informatie ontvangen. Herstel Wanneer u weer helemaal van de operatie hersteld zal zijn, is moeilijk aan te geven. Dat zal afhangen van de leeftijd, de grootte van de operatie, de aard van de aandoening en hoe u zichzelf voelt. 18

19 Vragen Heeft u nog vragen, stel ze gerust aan uw behandelend arts of de oncologieverpleegkundige. Bij dringende vragen of problemen kunt u zich ook wenden tot de afdeling waar de behandeling heeft plaatsgevonden. Wanneer zich thuis na de operatie problemen voordoen, neem dan als volgt contact op. Tot twee weken na ontslag: ziekenhuis bellen tijdens kantooruren ; uur polikliniek Chirurgie, tel (0341) of coördinerend oncologieverpleegkundige tel (0341) buiten kantooruren Spoed Eisende Hulp, tel (0341) Langer dan twee weken na ontslag: uw huisarts bellen praktijkuren uur buiten praktijkuren naar de Huis Artsen Post (HAP) eerst bellen, tel:

20 Wilt u meer weten over aandoeningen van de dikke darm, dan kunt u ook contact opnemen met de Nederlandse Maag Lever Darm Stichting, Luifelstede JP Nieuwegein tel (030) Internet: Uitgave: Patiënteninformatie en -communicatie Harderwijk, april 2015 Internet: 20 CAZ CH