Na tweespalt in rustiger vaarwater?

Transcriptie

1 Hero Hokwerda Na tweespalt in rustiger vaarwater? Griekenland in de 20ste eeuw (en een beetje de 21 ste ) (Hovo, okt. 2014)

2 Tweespalt tijdens de crisis (vanaf 2009) - Europa (+ IMF etc.: memorandum/trojka) vs. nee -regeringspartijen vs. oppositie -vgl. Ierland, Portugal Tweespalt in 20 e eeuw -[ : onderwerp van vandaag] Tweespalt al ouder Lord Byron, in brief van dec. 1823: Het doet mij veel pijn te horen dat de interne tweespalt van Griekenland maar blijft doorgaan ( ). Griekenland staat nu voor drie mogelijke richtingen zijn vrijheid winnen, een kolonie van de vorsten van Europa worden, of een Turkse provincie. Nu kan ze één van de drie kiezen, maar burgeroorlog kan slechts tot de laatste twee leiden. ( ) het kan beter nú beslissen, anders zal ze nooit meer de kans krijgen, nooit meer.

3 , Griekenland in rustiger vaarwater Politiek-staatkundig: stabiel -normale verkiezingen (niet vervalst) -normale regerings-/presidentswisselingen (geen coups e.d.) -afwisseling Nea Dimokratía / PASOK -Karamanlís (Konstandinos) / Mitsotakis Papandreou (Andreas) / Simitis -later Karamanlís (Kostas) Papandreou (Yorgos) -nu: N.D. (Samarás) + PASOK (Venizelos) -vs. Syrriza (Tsipras) / Comm. Partij, -ertussenin (soc.dem.) DIMAR, Eliá, Potami e.a. -vs. Gouden Dageraad

4

5

6

7

8 : jaren van tweespalt A) Nationaal Schisma ( ) -Hof en conservatieven (Metaxás) vs. Venizelos/venizelisten B) Strijd tegen communisme ( ), : Venizelos-Metaxás : Burgeroolog (met voorronden tijdens W.O. II), [ : Karamanlís (Konstandinos) / Papandreou (de Oude)] : dictatuur/kolonelsjunta (overlap): Er kwam een tijd dat communist-zijn even erg was als eerder venizelistzijn (Kostas Tachtsís, in roman Het derde huwelijk, 1962)

9 Nationaal Schisma (Dichasmós) conflict Koning Constantijn (zwager Kaiser Wilhelm, 'Duitsgezind neutraal') en premier Venizelos (voor aansluiting bij Entente in W.O. I) 1916 Venizelos naar Thessaloníki (troepen Entente), tegenregering; tweedeling Griekenland ('Nat. schisma' royalisten-venizelisten) 1917 Entente dwingt Constantijn tot aftreden (bombardement Athene); Venizelos premier, Griekse deelname aan W.O. I koude burgeroorlog royalisten-venizelisten tot eind jaren '30

10

11 Rond Klein-Aziatische Catastrofe landing troepen in Smyrna -Griekenland (mede-overwinnaar W.O. I) krijgt Thracië, en gezag in stad/gebied Smyrna (verdragen Neuilly/Sèvres); uitzicht op annexatie na referendum vijf jaar later Venizelos verliest verkiezingen van royalisten (oorlogsmoeheid, beloften over einde oorlog); -koning Constantijn terug (tegen zin van geallieerden) toch: Klein-Aziatische Veldtocht, tot bij Ankara; Constantinopel?; -vernietigende nederlaag (Mustafa Kemal, latere Atatürk); -overhaaste terugtrekking; brand van Smyrna (september 1922) 1922 (na Catastrofe): staatsgreep venizelisten; Constantijn verjaagd, (zoon) George II koning; Proces v/d zes, doodstraf 'schuldigen Verdrag van Lausanne: bevolkingsuitwisseling (ca. 1,3 miljoen Grieken uit Klein-Azië naar Griekenland; ca. halfmiljoen Turken naar Turkije).

12

13

14

15 monarchie afgeschaft (George II weg); republiek tot 1935; politiek chaotische periode laatste regering Venizelos: -opvang Kleinaziatische vluchtelingen -vriendschapsverdragen (o.a. met Turkije!) -economische crisis -idionymos-wet, tegen communisten geen parlementaire meerderheid, politieke instabiliteit -couppogingen venizelisten, zuiveringen onder officieren -communisten op de wip 1935 koning George II terug na (vervalst) referendum dictatuur generaal Metaxás (ideologisch verwant aan Mussolini/ Hitler, economisch gebonden aan Engeland) -strijd tegen communisme (idiónymos-wet) -verschuiving tweespalt

16

17

18 Tweede Wereldoorlog inval Italië via Albanië (28 okt. 1940); onverwachte en eclatante Griekse overwinning 1941 (april) Duitse inval; regering/koning naar Egypte/Londen Duits-Italiaans-Bulgaarse bezetting -hongerwinter ( ) -verzet; EAM/ELAS e.a. -Yalta-verdeling, Griekenland in Britse invloedssfeer 1942 (nov.) Gorgopótamos-treinviaduct opgeblazen, door gezamenlijk verzet + Engelsen 1943 (sept.) 'eerste ronde' Griekse burgeroorlog (binnen verzet) 1944 (apr.) muiterij in Griekse troepen Midden-Oosten 1944 (eind okt.) bevrijding Griekenland 1944 (dec.) 'tweede ronde' Griekse burgeroorlog (vooral in Athene, regering/engelsen vs. EAM/ELAS); Churchill naar Athene; aartsbisschop Damaskinós regent 1945 (feb.) Varkiza-overeenkomst, einde tweede ronde

19

20

21

22

23

24 Na (mrt.) parlementsverkiezingen, gewonnen door royalisten (onthouding communisten); (sept.) plebisciet, Koning George II terug Griekse Burgeroorlog: regeringsleger + Amerikanen [opvolgers Britten, Trumandoctrine] vs. 'Democratisch Leger (communisten) rechtse regeringen Papagos en Konstandinos Karamanlis (1 e periode); -verstikkende jaren; verbod comm. partij; -economische wederopbouw; begin 'verbouw' van Athene 1963 moordaanslag op links parlementslid/vredesactivist Grigoris Lambrakis (boek en film Z) 'Griekse lente'; centrumpoliticus Yeóryios (George) Papandreou premier (de 'grootvader )

25

26 Op weg naar de kolonelsdictatuur 1965 afzetting Papandreou door Hof (i.v.m. leger); -'Afvalligen' (onder wie Mitsotakis), rechtse regeringen; -protesten, chaotische politieke situatie kolonelsdictatuur (junta Papadópoulos), 'tegen communisme 1974 (juli) staatsgreep Cyprus, op instigatie van kolonels; -val kolonels, Karamanlis terug uit Parijs; - metapolítefsi (nieuwe grondwet/staatsinrichting); -communistische partij erkend -plebisciet: vóór republiek

27

28

29

30 Tot slot, a: verzoening -1974: Comm. Partij Griekenland weer toegestaan -PASOK-regering 1981: erkenning nationaal verzet (incl. EAM/ELAS) -Gorgopótamos-herdenkingen -terugkeer politieke vluchtelingen uit Oostblok -1989: tijdelijke coalitieregering conservatieven-communisten, daarna oecumenische regering (incl. communisten) Griekse Communistische Partij a) na Wende (1990) stalinistisch gebleven b) eurocommunistische afsplitsing(en) sinds uitgemond in huidige Syrriza -met deel PASOK

31 Tot slot, b: toetreding tot Europa Associatieverdrag Grkl-EEG (1959) / toetreding (1981) / Grkl. bij euro (2001): -politieke keuze van Grkl. -Karamanlis: Wij behoren tot het Westen -niet bij Oostblok (na Burgeroorlog) -tegen overheersende positie VS in Grkl. -binnen Europa sterkere eigen positie -(na kolonelsdictatuur) verankering democratie -én politieke keuze van Europa -met zelfde argumenten! (vg. toetreding Grkl. tot Navo) -keuze (vooral bij toetreding euro) óók economisch -maar niet beoordelen met alléén econ. criteria -vgl. volgende college (Nentjes) - nieuwe tweespalt in Grkl. zelf na 2009, helaas