Struiken snoeien. Johan Schuppert. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur Johan Schuppert Laatst gewijzigd 11 November 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave struiken snoeien algemene tips opbouw plant knoppen en loten groeireacties uitbuigen evenwicht boven en ondergronds weer uitlopen? waarom snoeien we? probleemtakken wild teruglopen teruglopen 2 ziekten schurende takken waterlot hoe snoeien we? basisregels. sierwaarde groeivorm of habitus blad, bes, stekel, takkleur doorgaande heesters verjongingsheesters scheutbloeiers snoei lavendel en vlinderstruik snoei hibiscus twijgbloeiers takbloeiers verhouten vorstgevoelig klim, slinger en leiplanten bloeden zelfhechtende planten leiplanten slingerplanten snoei blauwe regen botanische rozen veredelde rozen zomersnoei, najaarssnoei, voorjaarssnoei rozen willen mishandeld worden... stamrozen, miniatuurrozen Pagina 1

3 treurrozen, leirozen stroomschema Over dit lesmateriaal Pagina 2

4 struiken snoeien algemene tips Check het filmpje! algemene tips struiken snoeien kn.nu/ww.992b03d (youtu.be) opbouw plant Achtergrondinformatie Een plant bestaat uit 3 verschillende weefsels te weten: wortels, bladeren en stengels. Wortels zijn om de plant te verankeren. Met de wortels neemt de plant water en voedingsstoffen op. Bladeren zijn een soort van zonnecollectoren. Zonlicht zorgt er voor dat water en kooldioxide wordt omgezet in suikers. Het proces noemen we fotosynthese. De suikers zijn brandstof die de plant gebruikt voor de groei. Stengels hebben 2 functies. Zonder stengels zouden alle bladeren bovenop elkaar komen te liggen. Niet erg efficient voor een plant. De tweede functie is transport van water en voeding. Het transport gaat via vaten, die net onder de oppervlakte van de stengel liggen. Een jonge stengel noemen we een Scheut. Een scheut is meestal groen van kleur, jong weefsel, is soepel en bevat veel vocht. Als de winter dichterbij komt, zal de plant zich moeten beschermen tegen de kou. Bastweefsel wordt aangemaakt en de scheut veranderd in een Twijg. Twijgen zijn verhoutte scheuten van 1 jaar oud. In de winter staat de groei stil. In het voorjaar loopt de plant uit via knoppen. De twijgen worden dikker en er ontstaat een jaarring. Vanaf nu spreken we van een Tak. Misschien mis je bloemen, stekels en doorns in dit verhaal? Een bloem is bladweefsel met als functie voortplanting. Een doorn is een zijtak meet een scherpe punt met als functie bescherming. Een stekel is een blaadje dat is gegroeid in een puntvorm met ook als doel bescherming. Bij het snoeien van heesters is het belangrijk om te weten of de plant bloeit op scheuten, twijgen of takken. De termen scheutbloeier, twijgbloeier en takkbloeier worden verderop uitgelegd. stekels of doorns? Heeft een roos stekels of doorns? a. Een roos heeft stekels b. Een roos heeft doorns knoppen en loten Langs de stengel zitten knoppen. De knoppen zitten normaal gesproken op een redelijke afstand van elkaar. We spreken in dit geval over langlot. De ruimte tussen de knoppen noemen we internodien. Bij fruit zien we dat er langs de "gewone"takken zijtakjes worden gevormd, die maar 1 of 2 millimeter per jaar groeien. De ruimte tussen de knoppen is nu heel klein. Dit noemen we kortlot. Als je een loofboom boven de grond afzaagd, zie je op de stam geen knoppen zitten. Na enige tijd zie je dat de stam net onder de plek waar deze is afgezaagd is, weer opnieuw is gaan uitlopen. Deze Pagina 3

5 onzichtbare knoppen, die pas na de snoei worden geactiveerd, noemen we slapende knoppen. Als de knop uitloopt kunnen er bladeren en/of bloemen uitkomen. De knop beschermd de jonge bladeren en/of bloemen tegen kou. Als er bladeren uitkomen spreken we van een bladknop. Als er bloemen uitkomen van bloemknoppen. Als er zowel bladeren als ook bloemen uit de knop komen spreken we van gemengde knoppen. Bloemknoppen zijn in het algemeen groter dan bladknoppen. Op deze manier kun je de verschillende knoppen onderscheiden. Duidelijke vpoorbeelden zijn de Rhododendron en de paardekastanje of Aesculus hippocastanum. Afbeelding4.jpg groeireacties Deze informatie heb je al toegepast bij het snoeien van laanbomen! Gelijkgeplaatste zijtakken groeien even hard. De steilste tak groeit het snelst De hoogste zijtak groeit het snelst De dikste tak (bij gelijkgeplaatste zijtakken) groeit het hardst. De dichtst bij de harttak staande tak groeit het hardst. Bij een horizontale zijtak zal de lengte van de scheuten toenemen naarmate de scheut dichter bij de harttak staat. Afbeelding6.png uitbuigen Pagina 4

6 Afbeelding10.jpg Afbeelding9.jpg Pagina 5

7 Bij een doorbuigende zijtak zal op het hoogste punt de scheutvorming het sterkste zijn. Buigt de tak helemaal door (te ver doorbuigen), dan ontstaat uit de slapende knop aan de basis een nieuwe scheut. Kortlot met bloemknoppen ontstaat op plaatsen waar de groei minder is. Horizontaal groeiende takken groeien minder hard en geven meer bloei. Afbeelding7.jpg Pagina 6

8 Afbeelding8.jpg evenwicht boven en ondergronds Afbeelding11.jpg Pagina 7

9 De meeste planten hebben ongeveer evenveel wortels als takken. Wat je boven de grond ziet, zit ook onder de grond. Snoeien verstoort dit evenwicht. Planten reageren op snoei door nieuwe takken te maken. Bedenk je dat de plant zal reageren volgens bepaalde wetten. (zie groeireacties) Strenge snoei kan leiden tot waterlot of juist tot afsterven van wortels. Bij de lessen plantenkennis leer je welke planten goed en minder goed tegen snoeien kunnen. Schietwilgen (Salix alba) reageren heel goed op snoei. We knotten regelmatig wilgen in het landschap en de wilgen reageren met veel uitlopers. En boom zoals de Okernoot of Juglans regia kan slecht tegen drastisch snoeien. Veel fruit met steenvruchten kennen dit probleem. weer uitlopen? Hoe dieper een twijg wordt ingesnoeid, hoe krachtiger de scheut groeit. Diep snoeien geeft een felle groeireactie. Vaak krijg je hierdoor minder bloemen. Als de scheut helemaal terug wordt gesnoeid, dan moet de nieuwe scheut uit een slapende knop komen. Dit kost veel energie. Daarom zal de plant in het algemeen een minder felle snoeireactie geven. Ook dit principe heb je al toegepast bij het snoeien van laanbomen. De zijtak zaag je gelijk aan de takrichel. Als je een kapstok laat zitten, krijg je juist een felle snoeireactie. waarom snoeien we? Bij oudere struiken zie je de bloei terug lopen. Door de struiken te verjongen hou je takken die volop bloeien. Verwaarloosde struiken kun je op deze manier ook weer herstellen. Ook het gezond houden en soortecht houden kan een reden zijn om de snoeischaar te pakken. Meer informatie over de zogenaamde probleemtakken zie je verderop. Laanbomen kronen we op in verband met het verkeer. Vrachtauto s moeten onder de bomen kunnen rijden, zonder dat ze de takken raken. Afhankelijk van de doorrijhoogte worden de bomen opgekroond. Als er een heg staat bij een kruispunt, dan kun je je voorstellen dat een hoge heg het uitzicht belemmert. In het kader van de verkeersveiligheid worden heggen laag afgesnoeid, zodat je goed kunt zien of er ander verkeer het kruispunt nadert. De laatste reden om te snoeien is het in toom houden van de beplanting. Maar eigenlijk is dit een hele rare reden. Als je goed op let bij plantenkennis, dan weet je dat een Buddleja of vlinderstruik met gemak 2 meter hoog kan worden. Als je de plant in je voortuin net voor het raam zet en je wilt graag op straat kijken, dan moet je regelmatig snoeien. Maar als je een Viburnum davidii had geplant, dan hoef je niet te snoeien! Pagina 8

10 Afbeelding2.jpg Afbeelding3.jpg probleemtakken Pagina 9

11 Afbeelding14.jpg Bij probleemtakken komen een aantal termen aan bod. Zie hieronder. De termen worden met hulp van afbeeldingen nader uitgelegd. Probleemtakken kun je altijd weghalen. Dood hout Ziek hout Wild. Schurende of kruisende takken. Waterlot. Teruglopen. wild Pagina 10

12 Afbeelding16.jpg De Corylus avellana "Contorta" of kronkelhazelaar zie je op de foto. De kronkelhazelaar wordt geent op de wortels van een gewone hazelaar oftewel Corylus avellana. Bij het schoffelen van onkruid kan het zijn dat je de wortels beschadigd. De plant reageert met het maken van slapende knoppen op de plek van de wond. Uit de knop ontstaat een tak van een gewone hazelaar. Deze groeit recht omhoog. De gewone hazelaar heeft veel meer groeikracht dan de kronkelhazelaar en zal de kronkelhazelaar verdringen. De oplossing is om de wilde scheuten zo diep mogelijk terug te snoeien. Indien mogelijk de tak tot onder de grond afsnoeien en de wond bedekken met grond. Zonder licht is de kans veel groter dat de plant niet opnieuw zal uitlopen. Het verschijnsel wildgroei zien we bij meer planten die worden geent. Denk aan gekweekte rozen, fruitrassen op onderstam en/of tussenstam enzovoort. teruglopen Pagina 11

13 Afbeelding20.jpg De bonte olijfwilg of Eleagnus pungens "Maculata" zie je op de foto. De olijfwilg is van nature groenbladig. Door een speling der natuur is een bontbladige variant ontstaan. Door te stekken is deze plant leverbaar in bontbladige vorm. Door dezelfde speling der natuur kan de plant weer teruglopen naar de oorspronkelijke vorm. Planten met groen blad bevatten meer bladgroen. Meer bladgroen betekent een betere fotosynthese en daardoor een betere groei. De takken met groene bladeren groeien harder. De sierwaarde van de bontbladige plant lopen snel terug. Teruglopen zie je vaak bij bontbladige cultivars. Bontbladige esdoorns lopen vaak terug. Door tijdig in te grijpen en de teruggelopen takken geheel weg te snoeien, kun je de plant bontbladig houden. teruglopen 2 In de afbeelding zie je een Picea conica, een dwergvorm van de kerstboom. Deze dwergvorm is door een speling der natuur ontstaan. In de foto zie je dat er een tak van een gewone kerstboom terug komt, de Picea abies. Laat je deze tak zitten dan zal deze veel sterker groeiende tak de dwergvorm overheersen. Het blijft wel een mooi gezicht! Pagina 12

14 teruglopen conifeer ziekten Afbeelding15.jpg Op de foto een Japanse sierkers of Prunus serrulata. De uitgebloeide bloemen gaan verwelken en kunnen gemakkelijk geinfecteerd worden door ziekten.door de plant terug te snoeien tot gezond weefsel en het snoeiafval meteen verwijderen, zal de ziekte zich niet verder verspreiden. schurende takken Pagina 13

15 Op de foto 2 takken van een Acer campestre of veldesdoorn. De takken zaten kruislings in de struik. De takken bewegen door de wind en schuren steeds langs elkaar heen. Links de voorkant van de tak. Rechts zie je duidelijk het effect van het schuren. Afbeelding17.jpg Afbeelding18.jpg Pagina 14

16 waterlot Afbeelding19.jpg De Malus of appel reageert fel op snoeien. Bij oudere, verwaarloosde bomen ontkom je er niet aan om toch drastisch te snoeien. De plant reageert fel op het verstoorde evenwicht bovengronds/ondergronds. De nieuwe scheuten bevatten veel water en weinig vezels. De nieuwe uitlopers zijn daarom veel minder sterk dan normaal gevormde takken. hoe snoeien we? basisregels. Afbeelding21.png Maak gladde wonden. Regelmatig het mes slijpen dus! Zaag de wond iets schuin af. Water kan op een wond blijven staan en kan leiden tot inrotting. Knip de tak niet te schuin af. Een te scheef afgeknipte tak geeft een hele grote wondoppervlakte. Des te groter de wond, des te meer kans op infecties en ziekten. geen kapstokken. Snoei zo natuurlijk mogelijk. Snoei niet bij vorst/ijzel/sneeuw. zware takken kun je beter in 2 keer zagen. Op stomp. Zie laanbomen snoeien voor meer info. Als je een zieke plant hebt gesnoeid dan is ontsmetten van het blad van het snoeimes soms noodzakelijk. Als sporen van de ziekte op het mes achterblijven, kun je de ziekte bij een volgende klant verspreiden. sierwaarde Sierwaarde We maken onderscheid in: Pagina 15

17 groeivorm. blad, bessen, takken, stekels of mooie bloemen groeivorm of habitus groeivorm of habitus Struiken met een mooie groeivorm (Habitus) worden zo weinig mogelijk gesnoeid. Alleen takken die de vorm aantasten worden afgezaagd. Afbeelding21.jpg blad, bes, stekel, takkleur Pagina 16

18 Afbeelding25.jpg Afbeelding27.jpg Pagina 17

19 Struiken met mooie bladeren, bessen, takken of stekels worden niet sterk gesnoeid. Soms verjongen we de struik. De jonge uitlopers van de Cornus alba "Siberica" zijn mooi rood. Bij oudere takken loopt de kleur terug en wordt soms groen. Afbeelding24.jpg Pagina 18

20 Afbeelding26.jpg doorgaande heesters Afbeelding28.jpg Sommige struiken kun je afzetten, soms mag je ze alleen uitlichten en soms wordt er zo weinig mogelijk gesnoeid. Struiken die heel moeizaam takken vanuit het hart maken noemen we Pagina 19

21 doorgaande heesters. Deze struiken worden verder ook zo weinig mogelijk gesnoeid. Een goed voorbeeld is de Syringa (sering) op de foto. We onderscheiden in het snoeien 2 groepen: doorgaande heesters en verjongingsheesters. Zie volgende hoofdstuk. De verjongingsheesters kunnen we weer onderverdelen in scheut, twijg en takbloeiers. Zie tekst verderop. verjongingsheesters Afbeelding31.jpg Struiken die veel jonge takken van uit het hart maken noemen we verjongingsheesters. Bij deze struiken worden oude takken bij de grond weggehaald om de struik te verjongen. scheutbloeiers struik snoeien najaarsbloeier kn.nu/wwcba3a14 (youtu.be) De Buddleja of vlinderstruik maakt bloemen op eerstejaars hout oftewel op scheuten. De bloemen zitten aan het eind van de scheut. De plant bloeit na de langste dag, dus na 21 juni. Als je de hele struik in de lente net boven de grond afknipt, zal deze toch bloeien in de zomer. De vlinderstruik is een scheutbloeier. Je kunt scheutbloeiers dus vlak boven de grond afknippen in het voorjaar of in de herfst. De plant wordt dus in 1 groeiseizoen wel 2 meter hoog en bloeit... Wist je dat de meeste vaste planten ook scheutbloeiers zijn? De meeste vaste planten sterven bovengronds af en overwinteren onder de grond. Vanuit de wortel worden nieuwe scheuten gemaakt en hierop bloeit de plant. Voorbeelden zijn Lysimachia punctata (puntwederik), Sedum spectabile (vetkruid) en Echinacea (zonnehoed) Pagina 20

22 Afbeelding30.png snoei lavendel en vlinderstruik Hier video's hoe je lavendel en vlinderstruiken snoeit. snoei lavendel kn.nu/ww.80949bb (youtu.be) snoei vlinderstruik kn.nu/ww.a38eb58 (youtu.be) snoei hibiscus Deze plant wordt niet tot op de grond afgeknipt. Je kunt hem terugsnoeien. In de video zie je hoe je dat kunt doen. snoei hibiscus kn.nu/ww.88f7aec (youtu.be) twijgbloeiers struik snoeien voorjaarsheester kn.nu/wwe2d7800 (youtu.be) Bloeiend hout/chinees klokje/forsythia bloeit op tweedejaars hout. Wanneer je deze struik helemaal afknipt, dan zal de struik wel weer uitlopen, maar het eerste jaar niet bloeien. Bloeiend hout is een twijgbloeier. De bloemen zitten op de zijkant van de jonge takken, op tweedejaars hout. Twijgbloeiers worden net na de bloei gesnoeid. Meestal worden een paar oude takken weggehaald, om de struik te Pagina 21

23 laten verjongen. afbeelding 29.jpg takbloeiers Afbeelding32.jpg Sommige struiken bloeien alleen op oude takken. De toverhazelaar (Hamamelis) en de dwergkwee (Chaenomelis) zijn voorbeelden van takbloeiers. Deze struiken worden zo weinig mogelijk gesnoeid. verhouten Heide en Lavendel zijn voorbeelden van scheutbloeiers. Vaak zie dat deze struiken de eerste jaren niet worden gesnoeid. De struik gaat onder verhouten. Wanneer je de struik dan bij de grond afknipt, bestaat de kans dat de struik niet meer uitloopt en dood gaat. Daarom moet je deze oude en verwaarloosde struiken gedeeltelijk terugsnoeien. Als je vroeg begint met snoeien kun je de planten heel laag houden. Pagina 22

24 Afbeelding34.jpg Afbeeldingafbeelding 33.jpg vorstgevoelig Lavendel en de vlinderstruik zijn heesters die niet erg winterhard zijn. Snoeien in het najaar geeft een grote kans op invriezen. Je kunt deze struiken beter in het voorjaar (maart) snoeien. Let wel op Pagina 23

25 (nacht)vorst. Als dat wordt voorspeld kun je beter nog even wachten. klim, slinger en leiplanten Klim-, slinger- en leiplanten worden vaak gesteund. Sommige Klimplanten groeien uit zichzelf tegen een muur door middel van: Hechtwortels. Voorbeeld klimop (Hedera). zuignapjes. Voorbeeld wilde wingerd (Parthenocissus). Draaiende bladstelen. Voorbeeld Clematis Bladranken. Voorbeeld Siererwt en doperwt. Takranken. Voorbeeld druif. hechtwortel zuignap Pagina 24

26 bladrank takrank bloeden Let op: de druif (Vitis) en de kiwi (Actinidia) kunnen bloeden. Deze planten niet in het vroege voorjaar snoeien, maar net als de ABC bomen in een andere periode. Pagina 25

27 druif bloedende-kiwi.jpg zelfhechtende planten Pagina 26

28 Afbeelding35.jpg Bij klimplanten let je op de manier waarop de plant klimt. Bij zelfhechtende planten, die hun blad als sierwaarde hebben, bestaat het snoeien uit het vrijhouden van ramen en deuren. Bij bloeiende struiken pas je dezelfde regels toe als sierheesters. leiplanten Voor het snoeien van leiplanten pas je dezelfde regels toe als voor sierheesters. Leiplanten klimmen van nature niet tegen een muur. Deze struiken leiden we tegen een muur op. Vooral soorten met slappe twijgen worden hiervoor gebruikt. Voorbeelden zijn de vuurdoorn (Pyracantha),leirozen en leiperen. Wanneer klim/slinger/ en leiplanten niet gesnoeid worden verwilderen ze snel. Vaak moet je dan drastisch ingrijpen. Vaak worden struiken net boven de grond afgeknipt. Een aantal takken wordt aangebonden, de rest wordt verwijderd. Pagina 27

29 Afbeelding37.jpg Afbeelding36.jpg slingerplanten Pagina 28

30 Afbeelding38.jpg Slingerplanten groeien tegen een voorwerp door er omheen te draaien. Deze groep kan niet uit zichzelf tegeneen muur groeien. Voorbeelden zijn de blauwe regen (Wisteria) en de kamperfoelie(lonicera). Slingerplanten zijn erg moeilijk te snoeien, omdat de takken overal omheen draaien. Snoei is vaak niet noodzakelijk. De blauwe regen wordt wel gesnoeid. Jonge scheuten worden sterk ingekort, Op de korte stukjes zal de blauwe regen bloemscheuten maken. Duidelijke video met goede tips! snoei blauwe regen snoei blauwe regen kn.nu/ww.c5f8e01 (youtu.be) botanische rozen De meeste soorten bloeien op twijgen. De meeste wilde rozen zijn twijgbloeiers en worden daarom uitgedund. Enkele dikke takken worden boven de grond verwijderd. De Japanse bottelroos (Rosa rugosa) is een uitzondering. Deze soort bloeit op scheuten. Je kunt deze scheutbloeier net boven de grond afknippen of zelfs met een bosmaaier of maaibalk afmaaien. Vanwege bezuinigingen zijn veel rozenvakken nu vervangen door de bottelroos. Het snoeien van struikrozen kost meer tijd en dus meer geld. Pagina 29

31 Afbeelding40.jpg veredelde rozen veredeld = 5 tallig blad, botanisch = >5 Het snoeien van veredelde rozen: Wildopslag moet altijd worden verwijderd. De roos is geoculeerd op een wilde roos. Wanneer de onderstam uitloopt zie je 7 deelblaadjes aan deze takken. Aan het blad kun je goed zien of het een veredelde roos is of een botanische of wilde roos. Op wilde rozen zie je vaak ook meer stekels en een andere vorm van de stekels. zomersnoei, najaarssnoei, voorjaarssnoei snoeien struikrozen kn.nu/ww5fe572f (youtu.be) Zomersnoei Pagina 30

32 Knip uitgebloeide rozen terug tot het eerste vijfblad weg. Bij dat blad zit een krachtig oog, die zal uitlopen en zorgen voor een nieuwe scheut met bloemen. Zo kun je tot diep in de herfst bloeiende rozen houden. Najaarssnoei Nu worden de rozen op kniehoogte afgeknipt. Dit is omdat takken met sneeuw uit kunnen scheuren. Voorjaarssnoei Dode takken verwijderen. Dood hout heeft bruin merg. Wildopslag moet ook worden verwijderd. Probeer dewildopslag zo diep mogelijk terug te snoeien.hele dunne scheuten moeten ook verwijderd worden. De roos zal hier nauwelijks op gaan bloeien. Hele oude, uitgebloeide takken worden ook weggehaald.tenslotte worden de kruisende takken verwijderd. Als het goed is blijven ongeveer 5 gesteltakken over. De veredelde roos is een scheutbloeier.je kunt hem dus vlak boven de grond afknippen. Knip de roos op 3 tot 5 ogen. Probeer steeds een oog te vinden, die naar buiten wijst. Dan dwing je de roos om breed uit te groeien. Knip de tak net boven de knop af. zomersnoei Pagina 31

33 voorjaarssnoei rozen willen mishandeld worden... Deze hovenier vertelt je dat je rozen niet perse op 3, 4 of 5 ogen hoeft terug te snoeien... Hoe dan wel? check de video. rozen mishandelen kn.nu/ww.9362c98 (youtu.be) stamrozen, miniatuurrozen Pagina 32

34 Afbeelding43.jpg Het snoeien van stamrozen is gelijk aan veredelde rozen. De stamrozen zijn geoculeerd op een lange onderstam. Het snoeien van miniatuurrozen is ook gelijk aan die van veredelde rozen. treurrozen, leirozen Het snoeien van treurrozen (op stam) is anders. De treurroos bloeit op twijgen. Hier moet je dus steeds takken laten zitten omdat je anders een jaar geen bloemen krijgt. De lange twijgen worden wel iets ingekort. Het snoeien van leirozen is ook anders. Leirozen bloeien ook op twijgen. Zoek een stuk of 5 goede gesteltakken op. Hierop worden korte zijscheuten gevormd, waarop de roos gaat bloeien. De korte zijscheuten worden op 2 tot 3 ogen teruggesnoeid. Af en toe moeten oude gesteltakken worden vervangen door jongere. Afbeelding45.jpg stroomschema In de link hieronder zie je een schema om te bepalen hoe je een struik moet snoeien. Met hulp van dit stroomschema kun je bepalen of je een struik kunt afzetten, verjongen of dat je niet hoeft te Pagina 33

35 snoeien. (Bron: Marcel Dunnewind) stroomschema kn.nu/ww.f5838b2 (xlsx, maken.wikiwijs.nl) Pagina 34

36 Antwoorden stekels of doorns? Heeft een roos stekels of doorns? 1. Een roos heeft stekels Doornroosje is een sprookje. Een roos heeft dus stekels. Als je een doorn van een meidoorn afbreekt, trek je een stukje bastweefsel mee. De stekel van de roos breekt bij de stengel af en laat een gladde wond achter. Zo kun je het verschil tussen doorns en stekels goed zien. 2. Een roos heeft doorns Pagina 35

37 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Johan Schuppert Laatst gewijzigd 11 November 2016 om 20:53 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 0 uur en 50 minuten Bronnen Bron Type algemene tips struiken snoeien Video struik snoeien najaarsbloeier Video snoei lavendel Video snoei vlinderstruik Video snoei hibiscus Video struik snoeien voorjaarsheester Video snoei blauwe regen Video Pagina 36

38 Bron Type snoeien struikrozen Video rozen mishandelen Video Gebruikte Wikiwijs Arrangementen Schuppert, Johan. (2013). onderhoud tuinen. Pagina 37