Oncologie. Sternotomie

Transcriptie

1 Oncologie Sternotomie Belangrijkste punten van deze folder: Het Groene Hart Ziekenhuis en Medisch Centrum Haaglanden (MCH)-Bronovo werken nauw samen op het gebied van longkanker. Dat doen we door specialistische kennis en ervaring op het gebied van longkanker te bundelen in een gezamenlijk behandelteam. De operaties bij longkanker vinden plaats op locatie Antoniushove van MCH-Bronovo in Leidschendam. Een sternotomie is een operatietechniek om bij een afwijking in de borstholte te kunnen komen. Dit is het gebied tussen beide longen waar de luchtpijp en de slokdarm doorheen lopen. Een sternotomie wordt gedaan bij mediastinale tumoren die niet op andere manieren benaderbaar zijn. Voor deze operatie wordt u gemiddeld 4 tot 7 dagen opgenomen op de verpleegafdeling Oncologische Chirurgie op locatie Antoniushove van MCH- Bronovo in Leidschendam. Inleiding In overleg met uw arts is besloten dat u een operatie genaamd sternotomie zult ondergaan. De sternotomie is een operatie waarbij het borstbeen in de lengterichting wordt geopend. Hierdoor kan de chirurg de borstkas openen om zo het afwijkende weefsel te verwijderen. U wordt voor deze operatie opgenomen op locatie Antoniushove van MCH Bronovo in Leidschendam. In deze folder leest u meer over de operatie, de voorbereiding op de operatie, de opname en de nazorg. Opereren op locatie Antoniushove Het Groene Hart Ziekenhuis en Medisch Centrum Haaglanden (MCH) - Bronovo werken intensief samen op het gebied van longkanker. De belangrijkste reden hiervoor is om kennis en ervaring te bundelen en de kwaliteit van de zorg nog verder te verbeteren. Binnen het samenwerkingsverband vinden de longkankeroperaties plaats op locatie Antoniushove van MCH-Bronovo in Leidschendam. Daarnaast is een gezamenlijk gespecialiseerd behandelteam van artsen en verpleegkundigen op het gebied van longkanker en mediastinale afwijkingen (het mediastinum is de ruimte in de borstkas tussen de beide longen). Het gespecialiseerde behandelteam bespreekt de resultaten van uw onderzoeken en is verantwoordelijk voor het uitvoeren van de behandelingen. Het behandelteam bestaat uit verschillende specialisten. Een select aantal gespecialiseerde chirurgen voert deze ingrepen uit. Uit onderzoek blijkt dat dit leidt tot minder complicaties en een betere kans op herstel. Eventuele aanvullende behandelingen, controles en nazorg vinden gewoon plaats in het Groene Hart Ziekenhuis. U wordt de dag voor de operatie opgenomen op de verpleegafdeling Oncologische Chirurgie op locatie Antoniushove in Leidschendam. Na de sternotomie verblijft u de eerste 24 uur op de afdeling intensive care, daarna blijft u opgenomen op de afdeling Oncologische Chirurgie om te herstellen van de operatie. Hierna mag u met ontslag (naar huis). U krijgt een afspraak voor controle bij de longarts

2 van het GHZ en de longchirurg van het opererende MCH-Bronovo mee. Uw longarts informeert u over de eventuele vervolgbehandelingen die zo mogelijk in het GHZ plaats zullen vinden. Voorbereiding op de sternotomie Als voorbereiding op de operatie wordt u gezien door de longarts, de casemanager, de fysiotherapeut en de chirurg van locatie Antoniushove in Leidschendam. Ook komt u daar op het preoperatieve spreekuur. Tijdens dit spreekuur worden uw gegevens die van belang zijn voor de operatie verzameld en vastgelegd. Ook wordt alle informatie over de voorbereiding op uw operatie met u besproken. Opname Op de dag voor de operatie meldt u zich op de verpleegafdeling Oncologische Chirurgie, locatie Antoniushove in Leidschendam, waar u wordt opgenomen. Het Opnamebureau informeert u over het exacte tijdstip waarop u op de afdeling wordt verwacht. Op de afdeling informeert de verpleegkundige u over de gang van zaken op de afdeling. Heeft u nog vragen, aarzelt u dan niet om deze te stellen. Medicijnen Voor uw gezondheid en uw veiligheid is het nodig dat u alle medicijnen die u thuis gebruikt, in de originele verpakking meeneemt naar het ziekenhuis. Meld de arts of verpleegkundige als u verkouden bent of koorts heeft. Als u bloed verdunnende medicijnen gebruikt zoals Sintrommitis of Marcoumar, bespreekt de chirurg of de anesthesist (narcose-arts) met u hoeveel dagen voor de operatie u moet stoppen met deze medicijnen. Is dit niet met u besproken of heeft u hier vragen over, neemt u dan telefonisch contact op met de Preoperatieve polikliniek van locatie Antoniushove via tel.: (070) U krijgt vanaf de opname een injectie om trombose te voorkomen. Deze injectie krijgt u dagelijks gedurende de gehele opnametijd. Soms wordt door de anesthesist afgesproken dat u voor de operatie al begint met vernevelen (het inhaleren van luchtwegverwijdende medicatie). Eten en drinken Het is belangrijk dat u op de dag van de operatie nuchter bent. Dit is in uw eigen belang want als u niet nuchter bent, kunt u gaan braken tijdens de operatie. Er kunnen dan complicaties optreden. Als u niet nuchter bent, zal de operatie worden uitgesteld. Dit kan ertoe leiden dat de operatie niet door kan gaan op de geplande dag. Nuchter blijven betekent: Tot 6 uur vóór het tijdstip van de operatie mag u gewoon eten en drinken. Tot 2 uur vóór het tijdstip van de operatie mag u alleen nog heldere dranken drinken. Heldere dranken zijn: water, thee en koffie zonder melk, heldere vruchtensappen en aanmaaklimonade. Binnen de laatste 2 uur vóór de operatie is het absoluut niet toegestaan iets te eten of te drinken. Ook mag u niet meer roken vanaf het moment van opname. Zie verder de folder Preoperatief spreekuur - voorbereiding op de operatie en anesthesie. Naar de operatiekamer U wordt in uw bed naar de voorbereidingskamer gebracht. Daar ontmoet u de anesthesist die u onder narcose brengt. De sternotomie vindt plaats onder algehele narcose (algehele anesthesie). Als u diabetes (suikerziekte) heeft en insuline gebruikt, wordt er s ochtends voor de operatie een klein infuusnaaldje bij u ingebracht voor het aansluiten van een glucose-infuus en een insulinepomp voor de continue insulinetoediening.

3 De Sternotomie Een sternotomie is een operatie waarbij het sternum (het borstbeen) wordt geopend in de lengte doormidden (zie afbeelding), nadat er een snee in de huid is aangebracht. Afbeelding: sternotomie Na afloop van de operatie worden beide helften van het borstbeen weer tegen elkaar gelegd en door middel van staaldraadjes vastgemaakt. Soms kunt u de uiteinden onder de huid voelen. De staaldraadjes blijven de rest van uw leven zitten. Bij hoge uitzondering kan irritatie ontstaan. In dat geval dienen de draadjes operatief verwijderd te worden. De huid wordt gehecht met zelf oplosbare hechtingen. Na de operatie controleren de chirurg en de casemanager het litteken op de polikliniek. Weefselonderzoek na de operatie Na afloop van de operatie wordt het weefsel en de lymfeklieren die tijdens de operatie zijn verwijderd, verder onderzocht door de patholoog in het laboratorium. De uitslag van dit weefselonderzoek wordt met u besproken door de longarts tijdens de controle-afspraak op de polikliniek Longziekten. Complicaties tijdens en na de operatie Bij iedere operatie worden uitgebreide voorzorgsmaatregelen getroffen om de kans op complicaties te verminderen. Toch is geen enkele operatie zonder risico s en kunnen er complicaties optreden. Hoewel zeer zeldzaam, komt het voor dat patiënten tijdens of na een operatie overlijden. Na de operatie kunnen verschillende complicaties optreden: Infectie van de operatiewond: Hierdoor kan de wond toenemend rood, warm, opgezwollen en pijnlijk aanvoelen. Door de wond goed schoon te houden na de operatie, kan een infectie vaak worden voorkomen. Een wondinfectie kan met antibiotica worden bestreden. Dit is een complicatie die weinig voorkomt. Bloeding: Bij de operatie zijn grote aders en slagaders betrokken. Er bestaat altijd een kans op een bloeding tijdens of na de operatie, hoewel dit zelden voorkomt. In geval van een nabloeding kan een tweede operatie nodig zijn. Slikklachten: Pijn bij slikken kan voor komen gedurende enkele dagen na de operatie door zwelling of bloeduitstorting rond de slokdarm. Luchtlekkage: Na een longoperatie is er de eerste dagen bijna altijd wel enige luchtlekkage. Dit wordt via de drains afgevoerd. Een enkele keer kan deze luchtlekkage soms meer dan een week aanhouden. Dit is een vervelende complicatie. Middenrifverlamming: De zenuw naar het middenrif loopt door het operatiegebied en kan beschadigd raken bij de operatie, leidend tot een verlamming van (een kant van het) het middenrif. Dit kan kortademigheidsklachten geven. Hartritmestoornissen: Door irritatie van het hartzakje of de hartspier kunnen hartritmestoornissen optreden na de operatie. Hiervoor is soms behandeling met medicijnen nodig. Atelectase: Na de operatie kan een deel van de luchtweg door een slijmprop verstopt raken. Intensieve behandeling door de fysiotherapeut of een bronchoscopie kan nodig zijn om slijm weg te zuigen. Dit wordt gedaan om een longontsteking zoveel mogelijk te voorkomen.

4 Opname na de operatie Na de operatie komt u eerst bij op de verkoeverkamer (uitslaapkamer). Ondertussen belt de chirurg met uw contactpersoon om te vertellen hoe de operatie is verlopen. Als u goed wakker bent, wordt u overgeplaatst naar de afdeling intensive care waar men u via een monitor continu kan observeren. Hier kunt u rustig bijkomen terwijl regelmatig uw bloeddruk, hartslag, de wond en het infuus gecontroleerd worden. Met de wond mag u gewoon douchen. Als alles goed gaat wordt u overgeplaatst naar de afdeling Oncologische Chirurgie. Bij aankomst op de afdeling heeft u: Een operatiewond. Deze is meestal onderhuids gehecht. De hechtingen zullen vanzelf oplossen. Andere hechtingen zullen op een later tijdstip worden verwijderd. Een blaaskatheter. Een infuus, voor het toedienen van vocht en medicijnen (bijv. pijnstilling). Een thoraxdrain, voor afvoer van wondvocht en lucht. (Soms) een ruggenprik voor pijnstilling (pijnstilling kan ook via het infuus worden toegediend). Een neusbrilletje voor extra zuurstoftoediening. Al deze hulpmiddelen zullen in de loop van de dagen daarna worden verwijderd. Heel belangrijk is dat u vanaf de eerste dag na de operatie begint met uit bed komen en dat u goed ophoest en regelmatig diep doorzucht. U krijgt hierbij ondersteuning van de fysiotherapeut en de verpleging. Tijdens opname wordt u verzocht om de papagaai niet te gebruiken. Dit is een hulpmiddel om u op te trekken wat aan uw bed bevestigd is en boven u hangt. U mag alleen gebruik maken van een trekkoord om zo de druk op het borstbeen te beperken. De fysiotherapeut zal dit poliklinisch en tijdens opname met u bespreken. Ademhalingsoefeningen Na deze operatie is het belangrijk om ademhalingsoefeningen te doen. Dit verbetert het longvolume en kan u helpen sputum (slijm) kwijt te raken. Het is verstandig om de oefeningen voor de operatie te oefenen. Dit heeft twee voordelen: u heeft de longen voor de operatie al getraind en u kent de oefeningen waardoor u ze na de operatie makkelijker kunt uitvoeren. Oefeningen Ademhalingsoefening 1: Diep inademen. Inademing vasthouden (ongeveer 3 seconden). Uitblazen met getuite lippen. Elk uur 4x herhalen. Ademhalingsoefening 2: Gebruik voor deze oefening de volumemeter Voldyne. Houd het mondstuk naast de mond en adem zo diep mogelijk uit, zodat de longen goed leeg zijn. Inademen (zuigen) op de Voldyne. Probeer het gele dopje tijdens het zuigen 5 seconden tussen de blauwe streepjes te houden. Elk uur 4x herhalen. Het beste kunt u de oefeningen zittend uitvoeren. Afbeelding: Voldyne Als u een thoraxdrain heeft, dan adviseren wij u om ademhalingsoefeningen 3 en 4 alleen te doen bij het voelen/horen van slijm in de keel of bij een hoestprikkel. Als u geen thoraxdrain heeft, mag u oefening 3 en 4 gelijk aansluitend doen.

5 Ademhalingsoefening 3: Ondersteun de wond of geef tegendruk met een kussentje. Adem diep in. Maak vervolgens een huf (mond open en zo kort en krachtig mogelijk de lucht uitstoten, alsof u een bril laat beslaan). Voelt of hoort u slijm, herhaal dan deze oefening 4x. Het kan zijn dat u moet hoesten. Ademhalingsoefening 4: Hoesten. Het sputum (slijm) kan u doorslikken of uitspugen. Vragen Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen over ademhalingsoefeningen, dan kunt u contact opnemen met de afdeling Fysiotherapie van de locatie Antoniushove via tel.: (070) Ontslag Enkele dagen na de operatie mag u meestal weer naar huis (ontslag). De genezing duurt ongeveer 6 weken. Net als bij een botbreuk heeft het borstbeen enkele weken nodig om goed te genezen en daarom moet u voorzichtig zijn bij alles wat u doet: alle inspanning die u doet, moet gelijkmatig over beide lichaamshelften verdeeld worden. De fysiotherapeut zal u hierover verder informeren en begeleiden. Vrouwen adviseren wij zo snel mogelijk een bh (liefst geen beugel-bh) te dragen om de wond zo fraai mogelijk te laten genezen. We raden u af om de eerste 2 weken na de operatie zelf auto te rijden. De hechtingen lossen na 7 tot 10 dagen vanzelf op. Houd een pleister over de wond, totdat er geen wondvocht meer op de pleister zit. Adviezen U heeft een grote operatie ondergaan en uw lichaam heeft tijd nodig om te herstellen. Uw arts bespreekt met u welke activiteiten u wel en nog niet mag ondernemen. De eerste 6 weken na een operatie Om de kans op complicaties te beperken adviseren wij u: Fysieke inspanning: De eerste 6 weken na ontslag uit het ziekenhuis moet u zware inspannende arbeid (bijvoorbeeld boodschappen dragen, zwaar tillen, de hond uitlaten of huishoudelijk werk) of zwaar sporten vermijden. Wandelen mag uiteraard wel. Verkeer: Uw reactievermogen is in de eerste weken verminderd. Dit is ook afhankelijk van de anesthesievorm die u heeft gehad. Houdt u daar rekening mee als u deelneemt aan het verkeer. Zelf auto-, motorrijden of fietsen is tot aan het eerste polikliniekbezoek sterk af te raden om verzekeringstechnische redenen. Roken: Stop met roken! Roken verhoogt het risico op complicaties, zoals wondinfecties, longontsteking, hartproblemen en trombose. Overleg met uw longarts of huisarts over het stoppen met roken en eventuele begeleiding hierbij. Alcohol: Alcohol alleen in beperkte mate te gebruiken (maximaal 1 glas per dag). Dagritme en lichaamsbeweging Als u weer thuis bent, moet u weer een eigen dagritme opbouwen. U zult zich echter nog niet meteen fit voelen na uw ontslag uit het ziekenhuis. Na enige inspanning kunt u nog snel moe of kortademig worden. Dit is normaal na een longoperatie. Om uw dagritme weer op te bouwen, zult u verschillende activiteiten moeten ondernemen. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat u voor voldoende lichaamsbeweging zorgt. Dat gaat vaak het beste door zoveel mogelijk zelf te doen (bijvoorbeeld wassen, aankleden, eten klaarmaken) en overdag uit bed te zijn. Ook is het belangrijk om uw conditie verbeteren. Dit kunt u bijvoorbeeld doen door 2 à 3 keer per dag te wandelen of trappen te lopen. U kunt uw activiteiten uitbreiden als u merkt dat u geen of weinig pijn heeft en niet te snel moe of te kortademig wordt.

6 Pijnlijke operatiewond De operatiewond is tijdens de herstelfase nog pijnlijk. Pijn aan uw wond kan uw herstel belemmeren. Daarom is het belangrijk dat u uw pijnstillers op vaste tijden inneemt. Ze hebben dan het meeste effect. In de loop van de tijd wordt de pijn minder. Vaak is er bij de wond een gebied dat gevoelloos is. Dit is normaal en komt doordat huidzenuwen tijdens de operatie zijn doorgesneden. In de loop van de tijd wordt de gevoelloze plek vaak kleiner. De hechtingen bij uw wond worden bij uw controlebezoek aan de polikliniek verwijderd. Na de eerste 6 weken Als de eerste 6 weken voorbij zijn, is de wond meestal volledig genezen en hoeft u al minder pijnstillers in te nemen. U zult merken dat u steeds meer lichamelijke activiteiten kunt verrichten en meer energie heeft. Zwemmen, huishoudelijk werk, de hond uitlaten en fietsen behoren weer tot de mogelijkheden. U kunt uw activiteiten geleidelijk uitbreiden naar het niveau van voor de operatie. Het kan wel 4 maanden duren voordat u zich weer geheel fit voelt, geen pijnstillers meer nodig heeft en ook emotioneel weer in balans bent. Hoe lang dit precies duurt, is voor iedereen verschillend. Zeker als u een zwakke gezondheid heeft of voor de operatie behandeling met chemotherapie en/of radiotherapie heeft gehad kan het herstel langer duren dan gemiddeld. Een klein aantal patiënten houdt aanhoudend en langdurig veel pijn. Dit kan verschillende oorzaken hebben. In zo n geval bespreekt u dit met de arts. Werken Afhankelijk van de aard van uw werk, de uitgebreidheid van de operatie en eventuele nabehandelingen, kunt u na ongeveer 3 maanden weer beginnen met werken. Probeer in overleg met uw werkgever en bedrijfsarts uw werkzaamheden geleidelijk op te bouwen. Contact opnemen In noodgevallen kunt u terecht bij de dichtstbijzijnde Spoedeisende Hulp. Geef daarbij aan dat u bent geopereerd in het Oncologisch Centrum, locatie Antoniushove van het MCH-Bronovo in Leidschendam. Als u zich zorgen maakt over lichamelijke verschijnselen kunt u de eerste 48 uur na ontslag bellen met de afdeling Oncologische Chirurgie, tel.: (070) (24 uur per dag bereikbaar). Daarna kunt u contact opnemen met uw casemanager (zie ook bij punt 12) of uw behandelend longarts via de polikliniek. Neemt u de eerste 30 dagen na de operatie direct contact op als: U koorts heeft boven 38,5 C. U veel bloed of bloedstolsels ophoest. U geel of groen slijm ophoest. Vocht of pus uit de wond lekt. Het wondgebied toenemend rood, warm, pijnlijk en/of opgezwollen wordt. U plotseling toenemend kortademig wordt. U hartkloppingen krijgt. Uw been rood, dik, gezwollen en/of pijnlijk wordt (dit kan wijze op een verstopping van de diepe afvoerende aderen door gestold bloed; trombose). Afspraak voor controle Bij uw ontslag uit het ziekenhuis krijgt u eventuele recepten voor medicijnen mee. Er zijn voor u verschillende controle afspraken gemaakt. Deze vinden plaats bij de longarts op de polikliniek Longziekten van het GHZ, bij één van de opererend longchirurgen op de polikliniek en bij de casemanager van het MCH-Bronovo. Tijdens de afspraak met de longarts hoort u de uitslag van het weefselonderzoek. Verder bespreekt de longarts met u hoe de verdere behandeling zal verlopen. De longchirurg controleert de wond en zorgt ervoor dat de hechtingen zo nodig verwijderd worden.

7 Begeleiding en ondersteuning Uw Physician Assistant, verpleegkundig specialist of gespecialiseerd verpleegkundige zal gedurende het gehele behandeltraject als casemanager fungeren. Zij is goed op de hoogte van uw situatie en uw behandeling, fungeert als uw eerste aanspreekpunt en coördineert samen met u uw behandeltraject. U en uw naasten kunnen bij de casemanager terecht met vragen. Dit kunnen vragen zijn over praktische zaken en over de behandeling(en). Zij beantwoordt zelf uw vragen of schakelt er de juiste deskundige voor in. De casemanager heeft nauw contact met uw andere zorgverleners. U kunt van maandag tot en met vrijdag telefonisch contact opnemen met uw casemanager tussen 9.00 en uur. Voor dringende zaken kunt u vanaf 9.00 uur bellen; voor minder dringende zaken verzoeken wij u in de middag contact met ons op te nemen. Groene Hart Ziekenhuis Bernadette Mensch en Wenda Beelen Tel: (0182) longoncologie@ghz.nl Medisch Centrum Haaglanden Simone Helwig, Suzanne Lugasy-Dérogée en Juanita Ippel Tel: (070) longoncologie@mchaaglanden.nl Bronovo Rick Westgeest Tel: (070) longziekten@bronovo.nl Tot slot Als u na het lezen van deze folder vragen of opmerkingen heeft, kunt u deze bespreken met uw arts, afdelingsverpleegkundige of casemanager. Onze samenwerking Het Groene Hart Ziekenhuis en MCH-Bronovo werken samen om u betere zorg te kunnen bieden. Dat doen we door specialistische kennis en ervaring op het gebied van longkanker te bundelen in een gezamenlijk behandelteam. De operaties hiervoor vinden plaats op één locatie: MCH-Bronovo, locatie Antoniushove in Leidschendam. Groene Hart Ziekenhuis Bleulandweg HH Gouda (0182) Bronovo Bronovolaan AX Den Haag (070) Medisch Centrum Haaglanden Locatie Westeinde Lijnbaan VA Den Haag (070) Locatie Antoniushove Burgemeester Banninglaan BA Leidschendam (070) Colofon uitgave : Groene Hart Ziekenhuis, Gouda productie : Marketing & Communicatie juni