de kracht van De Kindertelefoon

Transcriptie

1 2013 KTmaart Magazine van de Kindertelefoon DE VRIJWILLIGER IN BEELD De Kindertelefoon en kindermishandeling de kracht van De Kindertelefoon illustratie: Menah

2 editorial De belangrijkste stap, al 34 jaar De Kindertelefoon, bestaat die nog? Het is geen zeldzaamheid dat onze medewerkers deze vraag gesteld wordt wanneer ze vertellen dat ze bij deze hulpdienst werken. In zekere zin is dat goed nieuws. Ze luisteren naar de problemen van 8-18 jarigen en geven antwoord op hun vragen. Of de onderwerpen nu serieus, ernstig, speels, onzeker, voor de hand liggend of verrassend zijn, altijd vindt het contact plaats in de beslotenheid van de anonimiteit. Die anonimiteit houdt blijkbaar goed stand. Maar; Ja! De Kindertelefoon bestaat nog steeds. Al 34 jaar lang. En inmiddels is De Kindertelefoon veel meer dan een telefonische hulpdienst alleen. Om een beeld te geven: naast de meer dan telefoontjes, heeft De Kindertelefoon ruim chatcontacten per jaar en ruim bezoekers op de website. Dit intensieve contact met jongeren over wat hen bezig houdt, geeft De Kindertelefoon een maatschappelijke barometerfunctie. Zozeer dat de organisatie veel kennis ontwikkelt over hulpverlening aan jongeren en kinderen, dat zij bij kan dragen aan de opbouw van hulplijnen in het buitenland en een bijdrage levert aan wetenschappelijk onderzoek. Wie denkt; De Kindertelefoon, ik merk er nooit iets van, die organisatie bestaat vast niet meer, heeft het goed mis. Bijna alle (95%) kinderen en jongeren in Nederland kennen De Kindertelefoon. Het contact met De Kindertelefoon is voor een belangrijke deel van hen een eerste (geruststellend) antwoord op hun vraag, een eerste stap uit hun problemen. De belangrijkste stap vaak En dàt is hetzelfde gebleven al die 34 jaar. Voor een organisatie die onderdeel uitmaakt van een sector waarin de komende jaren veel gaat veranderen, is het soms jammer dat de essentie van haar werk achter de schermen plaats vindt. Want als volwassenen zich soms nauwelijks bewust zijn van het bestaan van De Kindertelefoon, of van de noodzaak van haar bestaan, hoe kan je dan verwachten dat ze verstandige besluiten nemen over de toekomst ervan? Dat is precies de reden waarom u, politicus, bestuurder, manager, partner of geïnteresseerde van De Kindertelefoon dit magazine in handen heeft. Zodat iedere betrokkene, al dan niet bekend met De Kindertelefoon, zich een beeld kan vormen van de betekenis van deze organisatie voor de kinderen en jongeren in onze samenleving. Een betekenis die mijns inziens moeilijk overschat kan worden. Maar oordeelt u vooral zelf. Veel leesplezier! Hans Kamps Voorzitter Jeugdzorg Nederland 3

3 INHOUD 3 Editorial 4 Inhoudsopgave 6 Timeline 8 34 jaar De Kindertelefoon 12 Herinneringen aan De Kindertelefoon volwassenen die vroeger gebeld hebben 15 Hoe het allemaal begon 32 Interview Yvonne van Sark over het puberbrein 34 Kindertelefoon & Seks Geen taboes wel plezier 37 Dit is waar het om gaat thematiek in beeld fotodossier 46 Kindertelefoon & Kindermishandeling 50 Enquete & polls over kindermishandeling 16 Vrijwilliger in beeld: Nourdin 51 Vrijwilliger in beeld: Irma 17 Het belang van Childhelplines 20 Kinderen over hun rechten 21 Samenwerkingspartners in de strijd voor kinderrechten 22 Professionele vrijwilliger 23 De belkamer volgens Gabriel Kousbroek 52 Meldknop.nl 53 PR materiaal 54 Infographic 56 Interview Willemijn van Dolen 57 Vrijwilliger in beeld: Jolanda 24 Vrijwilliger in beeld: Aileen 25 Dossier KT online - chatten - forum - peer 2 peer 31 Vrijwilliger in beeld: Trijntje 58 Kindertelefoon & Pesten 60 Childhelplines over de wereld 65 Vrijwilliger in beeld: Luuk 66 Stichting Vrienden van de KT 67 Colofon en credits 5

4 jaar kindertelefoon Poster A3.indd 1 2/26/09 10:48:28 AM Oprichting van De Kindertelefoon. De eerste vestiging was in Amsterdam en in een paar jaar tijd volgden er nog 20 vestigingen door heel Nederland. Ieder met een eigen nummer. 6 KT magazine Van de 21 Kindertelefoonvestigingen zijn er inmiddels 18 aangesloten bij het Landelijk Overleg Kindertelefoons (LOK), een overlegvorm waarin de aangesloten Kindertelefoons autonoom blijven. Alle vestigingen van De Kindertelefoon zijn vanaf nu gratis te bereiken op één nummer: De Kindertelefoon lanceert de website waar kinderen en jongeren zelf reacties kunnen insturen naar rubrieken als de klaagmuur en De Kindertelefoon bestaat 18 jaar en is officieel volwassen! We vieren dit met een belmarathon waarbij bekende ambassadeurs voor een keertje de telefoon De Kindertelefoon is nu ook bereikbaar voor mobiele bellers via een speciaal nummer. TIJDLIJN droomkasteel. bemannen. De Kindertelefoon gaat met de tijd mee en opent een nieuw kanaal. Naast de telefoon kunnen kinderen en jongeren voortaan via de chat een vrijwilliger spreken. De functie van De Kindertelefoon komt in de Wet op de jeugdzorg waarmee De Kindertelefoon onderdeel wordt van Bureau Jeugdzorg. Het Landelijk Overleg Kindertelefoon gaat over in een Landelijk Bureau Kindertelefoon (onderdeel van Jeugdzorg Nederland). Oprichting van De Kindertelefoon Academie, via de academie worden alle vrijwilligers van De Kindertelefoon uniform op-geleid. Introductie van actief verwijzen: kinderen die zich in een bedreigende situatie bevinden, kunnen als ze dat zelf willen vanaf De Kindertelefoon direct doorverbonden worden met de afdeling spoedeisende hulp van Bureau Jeugdzorg. Vanaf nu is De Kindertelefoon vanaf ieder toestel, vast en mobiel, gratis te bereiken op Chatten & bellen (gratis) Kijk op Feest! 30 jaar Van 8 tot 18 jaar Praten in vertrouwen De website van De Kindertelefoon wordt vernieuwd en het forum wordt gelanceerd: een veilige omgeving waar jongeren tussen de 13 en 18 jaar met elkaar kunnen praten. Pilot peer-2 - peer wordt gestart; jongeren kunnen chatten met een leeftijdgenoot Eerste uitgave van Kindertelefoon Magazine. 7

5 34 jaar kinder telefoon de kracht van het kind aanboren tekst: Jan Pieter Ekker Dag in dag uit staan de vrijwilligers van De Kindertelefoon klaar voor kinderen en jongeren. Al 34 jaar lang luisteren ze naar kinderen en jongeren van 8 tot en met 18 jaar, autochtoon en allochtoon, uit de grote stad en uit een piepklein gehucht. De vrijwilligers geven hun advies over duizend-en-een verschillende onderwerpen, stellen vragen, verwijzen door of bieden simpelweg een luisterend oor. In die 34 jaar is De Kindertelefoon uitgegroeid tot een sterk merk: 95 procent van de kinderen in Nederland kent De Kindertelefoon. Waarin schuilt de kracht van De Kindertelefoon? Rechten van zelfstandige individuen De Kindertelefoon is opgericht in het Jaar van het Kind,1979. De telefonische hulpdienst was een particulier initiatief, ontstaan vanuit de gedachte dat ieder kind in vertrouwen moet kunnen praten over een probleem. Met deze visie geeft De Kindertelefoon concreet invulling aan het Verdrag inzake de Rechten van het Kind (gebaseerd op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens). De artikelen 12, Participatie en hoorrecht en 13, Vrijheid van meningsuiting van dat Verdrag zijn van belang. Die wijzen er op dat het kind recht heeft om zijn of haar mening te geven over alle zaken die het kind aangaan. En dat de overheid ervoor moet zorgen dat het kind die mening kan uiten en dat er naar hem of haar wordt geluisterd. Het recht op vrijheid van meningsuiting omvat ook de vrijheid inlichtingen en denkbeelden te verzamelen, te ontvangen en te verspreiden, rekening houdend met de rechten van anderen. Dit in ogenschouw genomen, is het uitgangspunt van De Kindertelefoon dat kinderen zelfstandige individuen zijn die in staat zijn zelf oplossingen te bedenken, beslissingen te nemen en deze uit te voeren. Onderdeel van Bureau Jeugdzorg Nederland heeft die verantwoordelijkheid ondergebracht in de Wet op de Jeugdzorg van 22 april Deze wet regelt de aanspraak op, de toegang tot en de bekostiging van jeugdzorg. In artikel 10 lid c van die wet staat dat Bureau Jeugdzorg binnen de door de provincie bij de subsidiëring gestelde grenzen tot taak heeft het door vrijwilligers per telefoon laten adviseren van jeugdigen over door hen telefonisch voorgelegde vragen of problemen. Bellen is gratis sinds 2009, ook vanaf een mobieltje. Het bestaansrecht van de gratis hulpdienst is dus verankerd in de wet en ondergebracht bij Bureau Jeugdzorg. Eén Kindertelefoon Hoewel de ruim 800 vrijwilligers bellen en chatten vanuit achttien locaties verspreid over het hele land, is er één telefoonnummer, één chatplatform, één registratiesysteem en één website. Kortom: er is één Kindertelefoon. In 1979 begon De Kindertelefoon met de telefonische hulpdienst, in 1995 kwam daar de website bij en in 2003 de chatfunctie. Sinds 2011 kunnen de bezoekers van de website kiezen in welke leeftijdscategorie zij vallen (8-12 jaar of jaar). Ze komen dan terecht op een website die op hun leeftijd is toegesneden met een speciale look & feel. Zo kan De Kindertelefoon beide doelgroepen nog beter bereiken. Een belangrijk onderdeel van de website voor de 13 tot 18-jarigen is het forum, waarop bezoekers kunnen sparren met leeftijdsgenoten. Jongeren posten er berichtjes en geven elkaar advies. 'Ik ben voor de webcam geweest voor iemand die ik niet kende of kon zien. Ik voel me zo schuldig, ik weet zeker dat hij m n gezicht niet zag. Maar nu zegt hij van wel? Dat kan niet! Het blijft me achtervolgen. Wat moet ik doen??' Anoniem, 13 jaar. Om ervoor te zorgen dat het forum een veilige omgeving blijft, heeft De Kindertelefoon vrijwilligers opgeleid tot moderators die in de gaten houden of er geen ongepaste of kwetsende berichten worden geplaatst. Het is de bedoeling dat de website in de toekomst als een trechter gaat werken; dat kinderen en jongeren eerst op de website op zoek gaan naar antwoorden op hun vragen en daarna bepalen of ze nog telefonisch of via de chat contact op willen nemen met een vrijwilliger van De Kindertelefoon. Vele onderwerpen Vrijwilligers registreren over welk onderwerp kinderen contact opnemen via de telefoon of de chat. Bijna zestig procent van de gesprekken gaat over vier onderwerpen: seksualiteit, relaties, pesten en thuis & familie. Zo komen jongeren met allerlei vragen die gaan over zoenen, strelen en knuffelen, maar ook over masturberen, neuken en orale seks. Ze praten over een verkering die uit raakt, een vriendje of vriendinnetje dat thuis niet welkom is of vertellen dat ze eigenlijk geen echt goede vrienden hebben. Op het gebied van pesten willen kinderen en jongeren weten wat ze er aan kunnen doen en hoe ze er mee kunnen omgaan, of ze willen weten wat nu het verschil tussen plagen en pesten is. De thuissituatie van kinderen is ook een veelvoorkomend onderwerp; dit zijn gesprekken over bijvoorbeeld ruzie tussen ouders, welke regels normaal zijn voor pubers of dat een broertje of zusje wordt voorgetrokken. De overige gesprekken gaan over onderwerpen als lichaam, ziekte, puberteit, mishandeling en geweld, vrije tijd, alcohol en drugs, school en werk, gevoelens en emotionele problemen. De verschillende soorten onderwerpen waarover gebeld en gechat wordt, zijn al jaren stabiel en worden niet of nauwelijks beïnvloed door de waan van de dag of zaken die breed worden uitgemeten in de media. Anoniem Anonimiteit is gegarandeerd, want kinderen en jongeren hoeven niet hun echte naam te geven en De Kindertelefoon heeft geen nummerherkenning. Het nadeel is dat terugkerende niet-serieuze bellers hierdoor niet te herkennen zijn. Of een gesprek al dan niet serieus is, is overigens niet altijd even gemakkelijk te bepalen. Naast de plagers, volwassenen met psychische problemen en ( ) Ik word al een paar maanden gepest op school. KT Jeetje, wat vervelend voor je! Wat zou je in dit gesprek van De Kindertelefoon willen? Een oplossing zodat het pesten ophoudt. KT Die zou ik je graag geven, maar een kant en klare oplossing bestaat jammer genoeg niet. We kunnen wel samen nadenken over wat je zou kunnen doen om de situatie beter te maken. Wat zou jij het liefste tegen die pesters willen zeggen? Dat het stom is wat ze zeggen en dat ze naar zichzelf moeten kijken. KT Dat klinkt goed. Maar dan gaan zij weer terugschelden natuurlijk. KT Hmm, goed punt. Misschien zou je het dan op een andere manier kunnen zeggen? Hoe dan? KT Bijvoorbeeld dat is jouw mening, ik heb er geen problemen mee en als jij dat wel hebt, is dat jouw probleem, wat vind je daarvan? Ja, dat zou ik best eens kunnen proberen! KT Wat knap dat je het gaat zeggen. Wanneer ga je dat doen? Ik denk morgen al, als ik ze weer zie op school. KT Dat lijkt mee goed plan. Fijn dat je even hebt gebeld. Ja, heel erg bedankt! 8 KT magazine 9

6 KT Hallo met De Kindertelefoon, met Maartje. Hallo... KT Wil je iets vragen of vertellen? Ja, ik ben bang dat mijn ouders gaan scheiden KT Oh jee, dat is nogal wat! Hoezo denk je dat ze gaan scheiden? Ze maken al een tijd veel ruzie of ze zeggen juist een hele tijd niets tegen elkaar en nu heb ik mijn moeder tegen mijn tante horen zeggen dat ze het niet meer trekt en weg wil gaan. KT Wat heftig zeg. Hoe vond je dat om te horen? Niet leuk. KT Nee, dat kan ik me voorstellen. Wat een vervelende situatie. Hebben je ouders hier weleens met jou over gepraat? Nee, ze vertellen me helemaal niets. Ik hoor ze wel ruzie maken als ik in bed lig en dan moet ik huilen. KT Je voelt je er dus erg verdrietig over? Ja heel erg. Empowerment Harde cijfers over de effectiviteit van De Kindertelefoon bestaan niet, door de anonimiteit en vertrouwelijkheid kan er na een gesprek niet worden gemeten wat er met een kind gebeurt. Harde cijfers zijn eigenlijk ook niet nodig; de kracht van De Kindertelefoon schuilt in het simpele uitgangspunt van een laagdrempelige plek waar kinderen terechtkunnen met onderwerpen die ze niet durven, kunnen of willen bespreken met hun ouders of mensen uit hun omgeving. De empowerment van het kind staat centraal. De Kindertelefoon neemt kinderen serieus; ze worden gezien als zelfstandige individuen die in staat zijn zelf oplossingen te bedenken, beslissingen te nemen en deze uit te voeren. De kracht van het kind aanboren, dat is de kracht van De Kindertelefoon. Ik ben voor de webcam geweest voor iemand die ik niet kende of kon zien. Ik voel me zo schuldig, ik weet zeker dat hij m n gezicht niet zag. Maar nu zegt hij van wel? Dat kan niet! Het blijft me achtervolgen. Wat moet ik doen?? Anoniem, 13 jaar. terreurbellers zijn er namelijk ook kinderen die niks durven zeggen, of jongeren die een verhaal ophangen om uit te vinden hoe de dienst werkt. Dit laatste gebeurt vooral onder jongeren die niet precies weten waarmee ze allemaal bij De Kindertelefoon terecht kunnen. De Kindertelefoon probeert hier ondermeer met gastlessen op scholen (zo n 700 per jaar) verandering in te brengen. In extreme situaties, zoals mishandeling of zware emotionele problemen, kán de anonimiteit worden opgeheven, maar alleen als de jongere dat zelf wil. Als de jongere zijn naam bekendmaakt, nadat hij door de vrijwilliger op voorhand zo goed mogelijk is verteld wat de consequenties zijn, kan hij of zij door middel van een conference call meteen worden doorverwezen naar Bureau Jeugdzorg. Professioneel Elk kind wordt door iedere vrijwilliger, op welke locatie hij of zij ook werkt, op dezelfde, professionele manier te woord gestaan. Vrijwilligers worden opgeleid volgens een landelijke training, waar de laatste jaren hard aan gewerkt is. Alle gesprekken die bij De Kindertelefoon binnenkomen, verlopen via het zogenoemde vijffasemodel. Een model dat De Kindertelefoon heeft ontwikkeld op basis van wetenschappelijke inzichten, om het kind zo goed mogelijk van dienst te kunnen zijn.* Onderzoek van het Kohnstamm Instituut heeft uitgewezen dat de gespreksmethodiek van De Kindertelefoon effectief is. * In het artikel De professionaliteit van De Kindertelefoon wordt het vijf-fasemodel nader toegelicht. Zie pagina 22. ENKELE CIJFERS: Jaarlijks ruim keer gebeld, een kleine 1100 gesprekken per dag Jaarlijks ruim chatgesprekken Website bijna 1,7 miljoen pageviews, met unieke bezoekers 7 dagen per week open van uur, het hele hele jaar door 800 vrijwilligers, professioneel opgeleid 60 % van de gesprekken gaan over relaties, seksualiteit, pesten en thuis/familie 10 KT magazine Foto: Catherine Coumou 11

7 Herinneringen aan De Kindertelefoon De Kindertelefoon is al 34 jaar de plek waar kinderen en jongeren anoniem hun hart kunnen luchten. Journalist Julie de Graaf ging voor het Kindertelefoon Magazine op zoek naar mensen die ergens in die afgelopen 34 jaar hebben gebeld. Hoe kijken zij nu terug op hun gesprek met De Kindertelefoon? Janneke (1966) belde de Kindertelefoon in 1979 Ik heb één keertje gebeld en dat herinner ik me nog heel goed: ik was 12, zat in de brugklas en mijn ouders waren voor het eerst een weekje op vakantie zonder de kinderen. Mijn broertje en zusje logeerden bij mijn opa en oma, en ik bij mijn oom en tante. In die week overleed een jongen uit de groep waarmee ik elke dag twaalf kilometer naar school toe fietste. Hij had tijdens zijn bijbaantje op de molen een klap van de wieken gekregen en was op slag dood. Ik kende hem niet heel goed, maar had stilletjes een oogje op hem. Toen ik hoorde dat hij was overleden, was ik helemaal in de war en erg verdrietig. Het was voor het eerst dat iemand van mijn leeftijd overleed, en dan ook nog iemand die ik leuk had gevonden. Ik twijfelde heel erg of ik naar zijn begrafenis moest gaan. Ik wilde niet mijn ouders bellen, omdat ik bang was dat zij zich zorgen om mij zouden maken op hun vakantie, maar ik durfde het ook niet met mijn oom en tante te bespreken, omdat ik zo in de war was over mijn eigen gevoelens. Dat was het moment waarop ik De Kindertelefoon heb gebeld. Van te voren was ik doodzenuwachtig. Ik had over De Kindertelefoon gehoord via een advertentie in een meisjesblad, maar wist niet zeker tekst: Julie de Graaf beeld: privé-archief geïnterviewden spanning en van Toen ik had opgehangen gloeide ik helemaal van opluchting of dit wel iets was waar ik over mocht bellen. Gelukkig was het een heel fijn gesprek. Ik geloof dat ik onmiddellijk begon te huilen, maar dat ik een lieve vrijwilliger aan de lijn had die mij snel op mijn gemak wist te stellen. We hebben gepraat over de dood van de jongen en mijn gevoelens. Ze vertelde mij dat niemand het raar zou vinden als ik naar de begrafenis zou gaan en dat je ook naar een begrafenis mag gaan als je iemand niet heel goed hebt gekend. Dat was voor mij erg belangrijk om te horen. Verder drong ze er op aan dat ik mijn oom en tante zou vertellen wat er was gebeurd, zodat ik steun uit mijn omgeving zou hebben. Toen ik had opgehangen gloeide ik helemaal van spanning en van opluchting; wat was ik blij dat ik had mogen bellen en wat was het wonderlijk geweest om met een vreemde een veiligheid te kunnen ervaren, die ik op dat moment nergens anders vond. Ik heb haar advies opgevolgd en heb het meteen dezelfde dag nog aan mijn oom verteld, die daar heel goed op reageerde. Hij is later die week met mij naar de begrafenis gegaan. Mijn kinderen zijn nu 11 en 13 en weten van het bestaan van De Kindertelefoon. Ik zou het heel goed vinden als ze een keertje zouden bellen als ze ergens mee zitten, omdat ik weet dat De Kindertelefoon de functie heeft van een neutrale derde. Uit eigen ervaring weet ik bovendien dat het niet betekent dat ze dan geen vertrouwen in mij hebben, maar dat het soms fijner is om iets met een relatief vreemde te bespreken. Joris (1970) belde de Kindertelefoon in 1982 ik elf was raakte ik verliefd op een meis- Toen je. En daarna op haar broer. Ik realiseerde me pas dat het niet normaal was om op jongens te vallen toen ik aan het meisje vertelde dat ik haar broer ook leuk vond en zij boos werd. Vervolgens vertelde ze aan iedereen die het wilde horen dat ik een homoflikker was. Dat was de start van een verwarrende tijd waarin ik lang geworsteld heb met het ontdekken van mijn identiteit. Het was begin jaren 80 wel in de mode om als jongere over je problemen te praten, dus er waren allerlei instanties waar ik terecht kon. Er waren radioprogramma s waar je naar toe kon bellen om advies te krijgen, maar ook telefoonlijnen als Korrelatie, het Gay & Lesbian Switchboard en natuurlijk De Kindertelefoon. Ik ontdekte De Kindertelefoon in de Taptoe, een blad voor kinderen waar ik een abonnement op had. Alleen al het bestaan van een telefoonlijn speciaal voor kinderen waar ik anoniem mijn verhaal kwijt kon, vond ik een grote opluchting. Toen mijn ouders een keertje niet thuis waren, heb ik gebeld. Ik zal toen een jaar of 12, 13 zijn geweest en was op zoek naar bevestiging dat er meer mensen waren zoals ik. Daarnaast had ik allerlei vragen: wat gaat dit betekenen voor de rest van mijn leven? Hoe gaat het nu verder met mij? Hoe kom ik aan een vriendje? Hoe vertel ik het mijn ouders? Bij De Kindertelefoon heb ik een soort noodkreet kunnen uiten. Van het gesprek zelf kan ik me niet meer zoveel herinneren, behalve dat ik het fijn vond om iemand aan de lijn te krijgen met wie ik in vertrouwen kon praten. Dat alleen al is heel veel waard als je zo in de put zit. Het gevoel dat ik aan dat gesprek heb overgehouden, was een gevoel van aanmoediging. De vrijwilliger heeft me echt moed in willen praten om het aan mijn ouders te vertellen, zodat ik kon merken dat de wereld dan niet zou vergaan. Dat was makkelijker gezegd dan gedaan, want ik heb jarenlang in een identiteitscrisis gezeten en ben er zelfs depressief van geweest. Hoewel mijn ouders nogal vrijzinnig zijn en ik kon weten dat ze dit niet af zouden keuren, heb ik er heel lang over gedaan om uit de kast te komen. Pas om mijn negentiende had ik een doorbraak, en heb ik het aan mijn beste vriend verteld. Op dat moment viel er een last van mijn schouders. Daarna ging alles eigenlijk vanzelf en was mijn probleem ineens opgelost. Bij De kindertelefoon heb ik een soort noodkreet kunnen uiten ( ) Van het gesprek zelf kan ik me niet meer zoveel herinneren, behalve dat ik het fijn vond om iemand aan de lijn te krijgen met wie ik in vertrouwen kon praten Ellen (1970) belde de Kindertelefoon regelmatig tussen 1980 en 1982 Dan luchtte ik eerst mijn hart over de pesterijen en daarna vertelde ik ook over de leuke dingen die ik had meegemaakt Ik kon ik niet op veel begrip rekenen. Sla er maar op los en Je zal er zelf werd erg gepest op de lagere school en voelde me heel onzeker. Bij ons in de klas was het stoer om iemand op te wachten en in elkaar te slaan, waardoor ik altijd bang op school kwam en niet naar huis durfde. Thuis wel onderdeel van uitmaken zeiden mijn ouders. Op school werd het pesten wel gezien, maar niet echt serieus genomen. Het was een afschuwelijke periode, waarin ik gelukkig mijn verhaal kon doen bij De Kindertelefoon. Ik belde regelmatig en wist 12 KT magazine 13

8 De behoefte van kinderen om gehoord te wor- den, zal nooit op een gegeven precies bij welke Kindertelefoon-locatie ik fijn kon kletsen. In die tijd waren er nog verschillende nummers voor de verschillende vestigingen van De Kindertelefoon, en ik heb ze bijna allemaal uitgeprobeerd. De gesprekken betekenden heel veel voor mij, omdat ik gehoord werd en serieus werd genomen. Ik was in die tijd heel eenzaam en keek er echt uit naar uit om af en toe te bellen. Dan luchtte ik eerst mijn hart over de pesterijen en daarna vertelde ik ook over de leuke dingen die ik had meegemaakt; over dat ik was gaan zwemmen of bij mijn opa en oma was gaan logeren. Zo heb ik van mijn tiende tot mijn twaalfde gebeld, totdat mijn vader een keer heel boos werd om de mysterieus hoge telefoonrekeningen. Rond die tijd zijn mijn ouders gescheiden en stopte mijn moeder met werken, waardoor ze altijd thuis was en ik niet meer kon bellen. Gelukkig had ik De Kindertelefoon steeds verdwijnen Marleen (1989) belde De Kindertelefoon in 2000 Mijn leeftijd heel erg. Ik was ouders rookten en dat vond ik al op jonge vrij vocaal en creatief in mijn protest: ik maakte tekeningen van halfdode mensen met nog een sigaret in hun hand, plakte overal in huis zelfgemaakte verboden te roken -borden en knipte hun sigaretten doormidden of stopte ze in een glas water. Als ik mijn ouders zag roken werd ik heel kwaad, zeker als ze probeerden om stiekem ergens een sigaret op te steken. Ik was behoorlijk militant, maar het was echt een grote bron van frustratie. Toen ik 9 of 10 was heb ik hier over naar De Kindertelefoon gebeld toen ik op een middag bij mijn buurmeisje aan het spelen was. Ik verwachtte niet dat De Kindertelefoon zou zorgen dat mijn ouders zouden stoppen met roken, maar het leek me wel fijn om een keer mijn verhaal te doen. Ik weet nog dat ik het niet eng vond om te bellen; eerder stoer omdat ik mijn ouders lekker ging verklappen. Ik herinner me dat ik een aardig meisje aan de lijn kreeg, met een heel lieve stem. Ze luisterde goed en gaf allemaal tips die ik natuurlijk al lang geprobeerd had, maar toch voelde ik me gesteund. Het betekende veel voor mij dat er nu een keer ik had opgehangen, was ik heel blij: Ik voelde Nadat me getroost en begrepen minder nodig, omdat ik naar een andere school ging, vrienden maakte en minder eenzaam werd. Toen ik twintig was, las ik een oproep in de krant dat De Kindertelefoon bij mij in de buurt op zoek was naar vrijwilligers. Ik heb me meteen aangemeld en heb vier jaar lang met heel veel plezier naar kinderen geluisterd en ze advies gegeven. In die tijd heb ik er hard voor geknokt om te zorgen dat De Kindertelefoon gratis zou worden. Ik ben zo blij dat dit nu zo is, en dat het nummer niet op de telefoonrekening van je ouders verschijnt. Nu is De Kindertelefoon echt voor iedereen toegankelijk. Op het moment ben ik heel tevreden als vrijwilliger bij het Landelijk Cliëntenforum Jeugdzorg, maar ik sluit niet uit dat ik ooit weer bij De Kindertelefoon aan de slag ga. Als ik jongeren spreek met problemen, dan vertel ik ze altijd over De Kindertelefoon en de mogelijkheid om te chatten of te bellen. Ik denk dat de behoefte van kinderen om gehoord te worden nooit zal verdwijnen en draag De Kindertelefoon dan ook een heel warm hart toe. een volwassene aan mijn kant stond. Nadat ik had opgehangen, was ik heel blij: ik voelde me getroost en begrepen. Jammer genoeg heeft het gesprek uiteindelijk niet geholpen met mijn probleem. Ik ben nog wel doorgegaan met mijn anti-rookprotest, maar inmiddels is het dertien jaar later en roken mijn ouders nog steeds... Hoe het allemaal begon zo luidde het oproepje in de Volkskrant. Ik was net klaar met mijn studie orthopedagogiek en dit leek me wel wat. Ik reageerde en met een clubje van vier zijn we meteen begonnen. Er waren in die tijd maar weinig voorzieningen waar kinderen met vragen en problemen terecht konden. Je had wel het Jongeren Advies Centrum, een plek waar kinderen die diep in de problemen zaten naar toe konden, en zogenaamde wegloophuizen voor kinderen die het thuis niet meer zagen zitten. Maar wij wilden iets creëren waar een kind snel en makkelijk om hulp kon vragen, voor allerlei problemen en situaties. Dat deze hulp via de telefoon moest, was ons meteen duidelijk. Bellen leek ons het meest anoniem en laagdrempelig. Bovendien wilden we zoveel mogelijk jongeren bereiken. En via een telefoonlijn bereik je nu eenmaal veel meer jongeren dan met een centrum waar ze langs moeten komen. Met dat groepje zijn we toen gaan kijken: wat is er voor nodig en wat kunnen wij doen om zo n telefoonlijn op te zetten? We gingen op bezoek bij de reeds bestaande hulplijn voor volwassenen, om te kijken hoe dat in zijn werk ging. Daarna hebben we de lokale voorzieningen voor jongeren in kaart gebracht, zochten we uit hoe we vrijwilligers konden trainen in gesprekstechnieken en begonnen we een stichting zodat we subsidie konden krijgen. Er kwam dus heel wat bij kijken. Al snel kregen we wat financiële steun van organisaties als Kinderpostzegels en Jantje Beton. Met dat geld konden we een kamer in de Amsterdamse Jordaan huren en telefoons aanschaffen. En zo zijn we in 1979 met een stuk of twaalf vrijwilligers begonnen. Ook toen al bestond het merendeel van de vrijwilligers uit studenten psychologie of van de sociale academies. De Kindertelefoon was nog niet gratis, maar we konden jongeren die vanuit een telefooncel belden, wel terugbellen. Mooi was de vele steun en PR die we kregen. Zo werden we regelmatig door het jeugd- en het gewone journaal benaderd en voor positieve publiciteit hoefden we eigenlijk niks te doen. Het was een 1979 was het internationale jaar van het kind en het jaar dat De Kindertelefoon werd opgericht. Een van de oprichters was Denny Mouqué. Zij vertelt over het prille begin van de organisatie en de verrassingen die de eerste lichting vrijwilligers stonden te wachten. Tekst: Catherine Coumou Beeld: privé-archief Denny Mouqué Samen kijken hoe we kinderen laagdrempelig kunnen bereiken, ontzettend leuke tijd met een heel enthousiaste actiegroep. Ons motto was: Elk kind mag bellen, met wat voor vraag dan ook. Een grapje moet kunnen en we blijven altijd vriendelijk! Waar we van schrokken waren de telefoontjes over seksueel misbruik. Dat was in die tijd nog een vrij onbekend probleem. De Kindertelefoon had wat dat betreft een signaalfunctie. We hebben onder meer met De Kinderrechtswinkel samengewerkt om bekendheid aan deze problematiek te geven, maar ook om kinderen middelen te kunnen bieden om seksueel misbruik te kunnen weren en zich te kunnen uiten. Het doorverwijzen van kinderen naar hulpverleners deden we toen dus ook al. Uiteindelijk heb ik acht jaar met veel plezier voor De Kindertelefoon gewerkt, totdat ik toe was aan een nieuwe uitdaging. Nog steeds ben ik erg trots op De Kindertelefoon en op het feit dat er nog steeds zoveel kinderen bellen en chatten. Zelfs al is de toegang tot informatie door de komst van het internet nu veel groter dan in onze tijd, De Kindertelefoon blijft zijn waarde behouden. Eigenlijk was De Kindertelefoon gewoon een gat in de markt! Voor positieve publiciteit hoefden we eigenlijk niks te doen 14 KT magazine 15

9 VRIJWILLIGER IN BEELD tekst: Julie de Graaf beeld: Bob Bronshoff 16 KT magazine wie Nourdin waar Utrecht Nourdin (1977) is 6 jaar vrijwilliger bij De Kindertelefoon in Utrecht. In het dagelijks leven is hij maatschappelijk werker in de dak- en thuislozenzorg. waarom vrijwilliger Ik vind het belangrijk om iets voor kinderen te betekenen en ik was op zoek naar een vrijwilligersfunctie waarin dat kon. De Kindertelefoon was in die tijd actief op zoek naar mannelijke vrijwilligers en vrijwilligers met een allochtone achtergrond, dus ik was eigenlijk dubbel welkom. Ik vind het heel belangrijk dat ik vanuit mijn multiculturele achtergrond andere vrijwilligers dingen kan uitleggen, bijvoorbeeld waarom allochtone kinderen veel over bepaalde onderwerpen bellen en chatten. Daarnaast merk ik dat allochtone kinderen die bellen, het fijn vinden om te horen dat ik ook een andere achtergrond heb. Het schept een band. bijzonder gesprek Een gesprek dat ik me goed herinner, is een van mijn eerste gesprekken bij De Kindertelefoon. Een klein jongetje belde huilend op vanuit een telefooncel, omdat hij de portemonnee van zijn moeder was verloren bij het boodschappen doen. Hij was helemaal in paniek. Het is mij altijd bijgebleven hoe een kind overstuur kan raken van zoiets kleins als het verlies van een portemonnee. Hij was bang dat hij zijn moeder teleurgesteld had en durfde niet naar huis. Het was voor mij heel mooi om het kind door deze ramp heen te loodsen en hem het vertrouwen terug te geven om naar huis te gaan en het aan zijn moeder te vertellen. de belkamer De feestdagen zijn erg bijzonder bij De Kindertelefoon. Als we dienst hebben op Sinterklaas dan maken we er een feestje van. We eten pepernoten en taai-taai en drinken warme chocolademelk. Met kerst staat er een boom met voor iedereen een cadeautje eronder en op Valentijnsdag eten we samen chocoladefondue tijdens onze dienst. We beleven dat soort dagen samen met de kinderen die bellen, maar ook met elkaar. Voor veel kinderen in de wereld is er tegenwoordig een luisterend oor, in de vorm van een gratis telefonische hulpdienst. Dit is voor een belangrijk deel te danken aan Child Helpline International (CHI), een internationaal netwerk van 136 kinderhulplijnen en belangrijk voorvechter van kinderrechten. Wat is nu precies het belang van child helplines wereldwijd? En wat is de rol van De Kindertelefoon binnen dit internationale netwerk? In gesprek met directeur Nenita la Rose van Child Helpline International, dè netwerkorganisatie voor child helplines. Empowerment Child Helpline International is in 2003 opgericht. Child helpline India nam het initiatief. Tijdens een congres in Amsterdam, sloten vijftig andere helplines zich erbij aan. Inmiddels staat de teller op 136. De initiatiefnemers hadden behoefte aan een platform waar ze kennis en ervaring konden uitwisselen. La Rose: "Onze droom is een child helpline in elk land van de wereld, zodat ieder kind in de wereld gehoord kan worden en om hulp kan vragen. Een child helpline is nodig om de rechten van het kind te waarborgen. Het mooiste zou zijn als we niet meer nodig zijn. De cijfers laten helaas zien dat kinderen er niet minder problemen op krijgen. Je kunt het niet allemaal oplossen, maar wat je wel kan doen is kinderen weerbaarder te maken. Empoweren, zodat ze weten als er iets gebeurt: Dit is niet normaal, ik moet iemand vinden die me helpt uit deze situatie te komen. " De omstandigheden waarbinnen child helplines opereren verschillen soms dag en nacht net als de gebruikte (communicatie) middelen. Wat is nu de overkoepelende factor tussen de child helplines? Alle child helplines onderschrijven de Rechten van het Kind, zoals het recht om gehoord te worden en het recht om je te kunnen uitdrukken (artikelen 12 en 13). Iedere child helpline probeert anoniem en laagdrempelig beschikbaar te zijn. Maar de voorwaarden Het belang van child helplines Tekst: Catherine Coumou Beeld: CHI Je kunt het niet allemaal oplossen maar je kunt kinderen wel weerbaarder maken waaronder je dit kan doen verschillen. In sommige landen is het bijvoorbeeld moeilijk om de anonimiteit van kinderen te waarborgen en in andere landen is het belangrijk het kind meteen uit een levensbedreigende situatie te halen. Dat kinderen gratis contact met je kunnen zoeken en dat je als organisatie outreachend werkt, dàt is de overkoepelende factor. Creëer breed draagvlak Een belangrijke taak van CHI is het opzetten van child helplines in landen waar deze nog niet bestaan. Dat zijn landen die zeer van elkaar kunnen verschillen in aanwezige faciliteiten en/of politiek systeem. Hoe is het om onder zulke omstandigheden een child helpline op te zetten? Voor het opzetten van een child helpline hebben we een draaiboek ontwikkeld waarin ervaringen van andere child helplines zijn verwerkt. De eerste regel: benader iedereen die je erbij kan betrekken van ministeries, jongeren, sociale instellingen en politie tot NGO s. Je gaat bij telefoonbedrijven langs want kinderen moeten gratis contact kunnen opnemen. Creëer vooraf een zo breed mogelijk draagvlak. Dan is de volgende stap: Waar hebben de jongeren in ons land behoefte aan? De mensen die voor de helpline gaan werken moeten worden getraind. Je brengt in kaart naar welke organisaties kan worden doorverwezen als een kind belt dat gewond is of psychische problemen heeft, want je laat het kind niet aan zijn lot over. Een child helpline bestaat dus nooit alleen. 17 interview

10 Dis Met een half miljoen kinderen in Nederland gaat het niet goed, dat is veel teveel Internationale data helpen bij lobby Daarmee is de basis voor een nieuwe child helpline gelegd, maar daarmee ben je er als helpline nog niet. Wat doet CHI nog meer voor haar leden? Een belangrijke ondersteunende rol van CHI naar haar leden toe is capaciteitsversterking. Dit doen we door trainingen te geven en door peerexchange, waarbij de leden bij elkaar op bezoek gaan en leren van deze uitwisseling. Zo zorgen we dat de organisaties zich kunnen ontwikkelen. Deze peerexchange is heel belangrijk: elke helpline heeft zijn eigen expertise waar anderen weer van kunnen leren. CHI verzamelt data van alle child helplines. Deze data zijn een belangrijk instrument in het beschermen van kinderen. We verwerken deze data in rapporten waarmee we lobbyen bij overheden en internationale organisaties. Zo geven we trends aan wat wereldwijd de voornaamste redenen zijn dat kinderen contact opnemen: informatie, kindermishandeling, verwaarlozing en psychische problemen. De afgelopen jaren is het ons goed gelukt om met belangrijke internationale instituten zoals de Europese en Afrikaanse Unie, de Arabische liga, en de VN samenwerking op te bouwen. Internationale rol Kindertelefoon Kindertelefoon Nederland is een van de langst bestaande child helpline met een groot aantal actieve en goed getrainde vrijwilligers. Wat voor rol speelt De Kindertelefoon binnen het netwerk van CHI? De Kindertelefoon is vanaf het begin zeer betrokken en heeft een belangrijke rol gespeeld bij het ontstaan van CHI. De Kindertelefoon bestaat al vanaf 1979, er is in al die jaren veel kennis opgebouwd en aan vele landen overgedragen. Met Suriname en de Antillen en diverse landen in Europa wisselt De Kindertelefoon kennis en ervaringen uit. Zo is Nederland onder ander erg goed in vrijwilligersmanagement. Ook heeft de Nederlandse hulpdienst het draaiboek van CHI mede ontwikkeld. Dit wordt in principe door alle child helplines in het netwerk gebruikt. 18 KT magazine Elke helpline heeft zijn eigen expertise waar anderen weer van kunnen leren De Kindertelefoon bestaat al vanaf 1979, er is in al die jaren veel kennis opgebouwd en aan vele landen overgedragen In Countries Nederland with zijn child helplines er talloze that instanties fulfil the CHI die membership criteria. zich met het welzijn van kinderen bezighouden en plekken waar jongeren naar toe kunnen. Albania Wat voegt een organisatie France als De Kindertelefoon Algeria nog toe? Welk Gambia belang heeft de Kindertelefoon Argentina (2) volgens jou Germany anno 2013 in Nederland? Aruba Greece (2) De cijfers spreken voor zich, het afgelopen jaar is Australia Guinee Conakry er ruim een miljoen keer contact gezocht met De Kindertelefoon. Austria Daarmee geven kinderen Hong Kong, zelf aan S.A.R. dat deze Bangladesh behoefte en noodzaak er is, Hungary dat ze deze plek nodig Belgium hebben waar ze vertrouwelijk Iceland alles kunnen zeggen zonder dat beoordeeld of veroordeeld Bosnia Herzegovina India worden. Een recent rapport van Defence for Children Botswana Indonesia concludeert dat het met een half miljoen kinderen in Nederland Brazil niet (2) goed gaat, dat is veel Iran teveel. Elk kind heeft Brunei recht op een onbezorgde jeugd Ireland en een menswaardig Burkina bestaan. Faso Zolang dat nog Israel niet het geval is, valt Cambodia er voor de Kindertelefoon nog veel te doen. Zo simpel is het. WERELDKAART 119 leden in 100 landen The Global Network of Child Helplines: Membership as of August 2012 Het wereldwijde netwerk van Child Helplines (augustus 2011) Full members* 119 members in 100 countries Canada Chile China Colombia Italy Japan Jordan Kazakhstan Kenya Malaysia Maldives Mauritius Mexico (2) Mongolia Namibia Nepal Netherlands New Zealand (3) Nigeria Norway Pakistan Palestine Paraguay Peru Philippines Poland (2) Portugal 48 aspirant leden in 42 landen Child helplines zijn gebaseerd De telefoon is al lang niet meer Countries het enige that CHI is working closely with op het to start Internationaal Verdrag inzake child helplines, communicatiemiddel om jongeren and that te bereiken door de toevloed aan sociale me- fulfil the CHI associate membership criteria. diamogelijkheden. Slovenia Hoe zie je de toekomst Afghanistan Libya van child helplines? South Africa Antigua, Barbuda de Rechten Liechtenstein van het Kind Child helplines Spain moeten meegaan in de ontwikkeling van jongeren, want wil je met jongeren in Armenia van de Verenigde Madagascar Naties; Sri Lanka (2) Azerbaijan Malta (2) contact komen dan moet je eerst weten hoe je ze met name op de volgende twee bereikt. Daarom St. moeten Marten we jongeren meer Bahrain betrekken bij ons werk. Ik vind het prachtig dat De Mongolia Mauritania Suriname Belarus (2) artikelen: Kindertelefoon Swaziland nu een peerpilot onderneemt Benin (2) artikel 12: Montenegro Het recht kijkt hoe je jongeren Sweden kan begeleiden zodat zij Bhutan aan Mozambique de chat zelf hun leeftijdsgenoten kunnen ondersteunen en adviseren. Dit soort peerondersteu- om als kind gehoord te Switzerland Bolivia Panama Taiwan, P.O.C. Bulgaria worden. Sudan ning zou ik graag inzetten bij andere child helplines. Projecten Tajikistan als deze zijn echt waardevolle Cameroon artikel 13: Tunisia Het recht op ontwikkelingen Thailand voor de toekomst. Turkey het uiten van je mening. Togo Trinidad, Tobago U.S.A. (7) Uganda United Arab Emirates Sharjah Associate members* 48 members in 42 countries Costa Rica Cote d Ivore Democratic Republic of Congo (DRC) Ecuador El Salvador Ukraine United Arab Emirates Abu Dhabi U.S.A. (2) Uzbekistan ART. 12 Participatie en hoorrecht 1. De Staten die partij zijn verzekeren het kind dat in staat is zijn eigen mening te vormen, het recht die mening vrijelijk te uiten in alle aangelegenheden die het kind betreffen, waarbij aan de mening van het kind passend belang wordt gehecht in overeenstemming met zijn leeftijd en rijpheid. 2. Hiertoe wordt het kind met name in de gelegenheid gesteld te worden gehoord in iedere gerechtelijke en bestuurlijke procedure die het kind betreft, hetzij rechtstreeks, hetzij door tussenkomst van een vertegenwoordiger of een daarvoor geschikte instelling, op een wijze die verenigbaar is met de procedureregels van het nationale recht. ART. 13 Verdragstekst Verdragstekst Vrijheid van meningsuiting 1. Het kind heeft het recht op vrijheid van meningsuiting; dit recht omvat mede de vrijheid inlichtingen en denkbeelden van welke aard ook te vergaren, te ontvangen en door te geven, ongeacht nationale grenzen, hetzij mondeling, hetzij in geschreven of gedrukte vorm, in de vorm van kunst, of met behulp van enig ander middel naar zijn keuze. 2. De uitoefening van dit recht kan uitsluitend worden onderworpen aan de beperkingen waarin de wet voorziet en die nodig zijn a) voor de eerbiediging van de rechten of de goede naam van anderen; of b) ter bescherming van de nationale veiligheid of van de openbare orde, de volksgezondheid of de goede zeden. 19 CHI s w Conven and pro individ and to This re the CH The con captur by child The pe to a ma As a re to one

11 enquete kinderen over kinderrechten Weet jij wat kinderrechten zijn? Een lastige vraag, want rechten is een vrij abstract begrip. Toch wist bijna iedereen wel zo ongeveer wat er mee bedoeld wordt. Zo schreef Martijn (16): Het zijn rechten die speciaal zijn gemaakt voor kinderen. Kinderen hebben andere rechten dan volwassenen, omdat ze anders denken. Ze moeten anders behandeld worden dan volwassenen omdat ze nog niet voor zichzelf kunnen zorgen. Ook iets jongere kinderen konden in hun eigen woorden mooi uitleggen waar het bij kinderrechten om draait. Annabelle (11): Dat kinderen OOK iets te zeggen hebben er dat er naar ze wordt geluisterd. En Urgill (10) zei: Dat je de kinderen vrijheid moet geven, en dat je ze niet gaat mishandelen. Het beste antwoord kwam misschien wel van Raay (11), want die schreef: Verzin zelf maar eens een ander woord voor rechten en zie het dan ook nog maar te snappen. Tja, daar heeft hij natuurlijk gelijk in. Kan jij twee kinderrechten opnoemen? Hier werd het interessant, want waar veel kinderen de betekenis van rechten nog wat moeilijk te beschrijven vonden, waren ze een stuk duidelijker over de inhoud. Het recht op eten - in het specifiek cornflakes, volgens Nurefsan (10) - en drinken en het recht om niet mishandeld te worden, werden het meest genoemd. Op de voet gevolgd door het recht om naar school te gaan, en, niet onbelangrijk, het recht om buiten te spelen (een recht dat overigens echt bestaat, artikel 31 IVRK: recht op recreatie). Andere rechten werden minder vaak genoemd. Zo was Ym (11) de enige die opschreef dat ieder kind het recht heeft om een naam te krijgen bij de geboorte, en noemde B-Jay (9) als een van de weinigen het recht op verzorging. Andere rechten die sommige kinderen noemden waren onder meer het recht op liefde, gezelligheid, een eigen 20 KT magazine kamer, een veilige omgeving, dat er naar je wordt geluisterd, recht op een eigen geloof en het recht om iets te zeggen. Tot slot vonden Shiloh (9) en Eve-Rose (10) dat alle kinderen recht hebben op een telefoon ( met tien euro beltegoed, aldus Shiloh, het liefst een ifoon, zei Eve-Rose). Helaas voor de dames is dat recht vooralsnog níet opgenomen in het IVRK. Wat vind je van het recht om gehoord te worden? De Kindertelefoon staat voor kinderrechten, in het bijzonder voor het recht om gehoord te worden en het recht op vrijheid van meningsuiting. Deze, en andere kinderrechten zijn vastgelegd in het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK, 1989). Het IVRK is door bijna alle landen van de wereld ondertekend en vormt in Nederland het uitgangspunt voor jeugd- en gezinsbeleid. Een belangrijk document dus, al zullen er maar weinig kinderen zijn die alle 54 artikelen uit hun hoofd kennen... Dat zette De Kindertelefoon aan het denken: weten kinderen eigenlijk wel wat hun rechten zijn? We vroegen het aan 40 kinderen tussen de 9 en 16 jaar. Over deze vraag hoefde niemand lang na te denken. Heel belangrijk. Als je een probleem hebt, dan is het goed dat iemand naar je luistert en misschien kan diegene je ook helpen., schreef Naomi (15). En Lisa (14) vulde in dat zij het recht om gehoord te worden logisch en goed vindt, want ik denk dat kinderen soms de dingen anders zien dan volwassenen en kinderen horen er ook gewoon bij. Hafsa (11) zei dat het voor haar echt het belangrijkste is dat er iemand naar me luistert, en Noëmi (11) wees er op dat er naar kinderen geluisterd moet worden omdat ik anders het gevoel heb dat ik wordt genegeerd. Wie denk jij dat zich inzetten voor kinderrechten in Nederland? Op deze vraag kwamen de meest uiteenlopende antwoorden binnen. De Kindertelefoon en Unicef werden het meest genoemd. Op de tweede plek eindigden de regering en de Kinderombudsman. Verder werden genoemd Amerikaanse popsterren als Justin Bieber en Selena Gomez, maar ook koningin, Marco Borsato en beroemde mensen in het algemeen. Andere kinderen schreven dat hun rechten worden beschermd door moeders en vaders, Bureau Jeugdzorg, de kinderbescherming, docenten en dokters. Samenwerkingspartners in de strijd voor kinderrechten De Kindertelefoon is niet de enige organisatie die zich sterk maakt voor de rechten van kinderen in Nederland. We vroegen De Kinderombudsman, UNICEF en Defence for Children wat zij doen voor kinderrechten. Met kinderrechten is iets bijzonders aan de hand. Als je het iemand op de man of vrouw af vraagt, vindt iedereen het een schande als de rechten van kinderen worden geschonden. Toch is de schending van kinderrechten aan de orde van de dag. Ook vandaag en ook in Nederland. De Kinderombudsman controleert of de overheid de kinderrechten in Nederland naleeft. Hij doet dit ook bij organisaties in het onderwijs, de kinderopvang, de jeugdzorg en de gezondheidszorg. Hij probeert structurele oplossingen te vinden voor problemen die met de rechten van kinderen te maken hebben. Het is belangrijk dat zowel volwassenen als kinderen weten wat kinderrechten zijn. De Kindertelefoon speelt een belangrijke rol in het vergroten van dit bewustzijn. Het werk van UNICEF is gericht op het verbeteren van de situatie van kinderen waar ook ter wereld. Dat gebeurt op verschillende manieren. UNICEF is een kinderrechtenorganisatie, maar ook een hulporganisatie en een noodhulporganisatie. Het werk van UNICEF is gebaseerd op het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Dit verdrag heeft de participatieve rechten van kinderen op de kaart gezet: het recht op informatie, het recht een mening te kunnen vormen en deze te kunnen uiten. Het werk van De Kindertelefoon is sterk met deze rechten verbonden. De Kindertelefoon laat kinderen praten over hun zorgen en ideeën en geeft hen de informatie die ze nodig hebben. De gesprekken die de kinderen met De Kindertelefoon hebben, geven ons inzicht in de onderwerpen en zorgen die bij kinderen leven. Met dat inzicht kunnen wij proberen de situatie van kinderen verder te verbeteren. Defence for Children komt op voor de rechten van kinderen in Nederland en daarbuiten. We brengen kinderrechten onder de aandacht van de politiek en de samenleving. Door middel van onderzoek, lobby en verspreiding van kennis, met name onder professionals, proberen wij de implementatie van kinderrechten te versterken. En soms, als het nodig is, gaan wij over tot actie. Defence for Children acht De Kindertelefoon van grote waarde omdat deze organisatie rechtstreeks ruimte biedt aan kinderen om hun eigen mening te uiten en om gehoord te worden. De vrijwilligers van De Kindertelefoon zijn goed uitgerust om met kinderen te communiceren. Kinderen krijgen er informatie en worden naar de juiste hulp verwezen. Het werk van De Kindertelefoon draagt bij aan een veilige en goede ontwikkeling van een kind. Dat betekent een goede toepassing van het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind in de praktijk. 21

12 De professionele vrijwilliger Luisteren naar kinderen en jongeren is een vak apart. Vrijwilligers die bij De Kindertelefoon werken beheersen dit vak. Ze zijn geselecteerd op hun open houding en op hun drive om echt iets voor kinderen en jongeren te willen betekenen. Iedereen die bij De Kindertelefoon aan de slag wil, volgt bovendien een uitgebreide training waarin veel aandacht is voor gesprekstechnieken. De basistraining Alle aspirant-vrijwilligers volgen dezelfde basistraining. Op elke locatie wordt die gegeven door gecertificeerde trainers. Deze landelijke training is ontwikkeld vanuit de gedachte dat ongeacht waar het gesprek gevoerd wordt, de methodiek van De Kindertelefoon overal hetzelfde is. Aspiranten leren tijdens de training wat de basisprincipes van De Kindertelefoon zijn, maar ook hoe ze omgaan met hun eigen mening en hoe ze grenzen kunnen stellen in gesprekken met kinderen en jongeren. doel uitwerken Zelf tot een oplossing komen Een belangrijk onderdeel van de training wordt gevormd door het vijf-fasemodel. De Kindertelefoon ontwikkelde dit model op basis van wetenschappelijke inzichten. Het gaat uit vijf fasen in ieder gesprek: contact maken, het verhaal van het kind verhelderen door vragen te stellen, het doel van kind bepalen, dat doel uitwerken en het gesprek afronden. Dit model sluit goed aan bij de visie van De Kindertelefoon dat kinderen en jongeren de regie over de inhoud van het gesprek in handen houden en zelf tot een oplossing komen. De methodiek van het vijf-fasemodel zorgt ervoor dat vrijwilligers zo goed mogelijk aansluiten bij het verhaal van het kind. Binnen dit model kan de vrijwilliger het verhaal van het kind serieus nemen, betrokkenheid tonen en zelfredzaamheid stimuleren. Naast deze algemene gesprekstechnieken gaat de training in op de verschillen tussen het voeren van een gesprek via de telefoon of via de chat en op een aantal belangrijke onderwerpen waar De Kindertelefoon vaak mee in aanraking komt, zoals kindermishandeling, pesten en seks. Begeleiding Tijdens de training krijgt de aspirant een mentor toegewezen; een 4 gesprek afronden 5 contact maken 1 professionele vrijwilliger 5-fasen model 3 doel van het kind bepalen ervaren vrijwilliger die door De Kindertelefoon opgeleid is om als mentor op te treden. Mentoren begeleiden de aspiranten tijdens hun eerste diensten aan de telefoon en op de chat, functioneren als vraagbaak en geven tips en feedback. Als de mentordiensten zijn afgerond en de training is voltooid, is de aspirant officieel afgestudeerd en een volwaardige vrijwilliger geworden. Dit betekent niet dat de vrijwilliger nu klaar is met leren. De Kindertelefoon organiseert allerlei na-trainingen, evaluatiegesprekken en intervisieavonden om ervoor te zorgen dat onze vrijwilligers zich blijven ontwikkelen. 2 Vrijwilliger worden Er zijn verschillende manieren waarop potentiële vrijwilligers met het werk van De Kindertelefoon in aanraking kunnen komen. Misschien hebben ze vroeger zelf gebeld, of willen ze in het kader van hun studie of werk graag ervaring op doen met het werken met kinderen en jongeren. Sommige mensen horen over De Kindertelefoon omdat ze bevriend zijn met een van onze vele vrijwilligers, of op een van onze wervingsacties. Anderen ontdekken De Kindertelefoon als ze actief op zoek gaan naar een vrijwilligersbaantje voor een paar uur per week. Tel al situatie uitvragen deze kanalen bij elkaar op, en het is niet zo vreemd dat zich jaarlijks honderden aspirantvrijwilligers aanmelden via het sollicitatieformulier op de website van De Kindertelefoon. Procedure Aspiranten solliciteren bij de locatie van De Kindertelefoon waar zij het dichts bij in de buurt wonen. De Kindertelefoon zoekt mensen die open staan voor alles waar kinderen en jongeren in de leeftijd van 8 tot en met 18 zich mee bezighouden en die een luisterend oor kunnen bieden, zonder hun eigen mening op te dringen. Als we denken dat iemand in het profiel past wordt diegene uitgenodigd voor een selectiegesprek of zelfs een compleet selectieweekend. Tijdens de selectieprocedure worden praktische zaken besproken, wordt er geoefend met rollenspellen om te kijken hoe iemand zich gedraagt in gesprek met een kind en komt ook de motivatie van de aspirant aan bod. Na een positieve beoordeling wordt de aspirant uitgenodigd om deel te nemen aan de basistraining van De Kindertelefoon. Wanneer het vrijwilligerscontract eenmaal getekend kan worden, verwachten we van de aspirant dat hij de intentie heeft om tenminste een jaar voor De Kindertelefoon te werken. Het spreekt voor zich dat een Verklaring Omtrent Gedrag overlegd moet worden en een geheimhoudingscontract moet worden ondertekend. 22 KT magazine 23

13 VRIJWILLIGER IN BEELD wie Aileen waar Eindhoven Aileen (1991) is 2,5 jaar vrijwilliger bij De kindertelefoon in Eindhoven. Aileen is pas afgestudeerd in toegepaste psychologie en is op zoek naar een baan. waarom vrijwilliger Als kind zag ik veel reclame voor De Kindertelefoon en had ik grote bewondering voor de mensen die daar vrijwilliger waren. Dat wilde ik later ook wel doen! Op mijn achttiende heb ik meteen gesolliciteerd. Ik vind het contact met kinderen heel bijzonder. Omdat het anoniem is, vertellen ze je dingen die ze anders nooit met iemand zouden delen. Het contact met mijn collega s vind ik trouwens ook heel leuk, dat maakt het dubbel de moeite waard om vrijwilliger te zijn. bijzonder gesprek Mijn eerste serieuze gesprek was met een meisje dat misbruikt werd door haar ouders. Het misbruik was al zo lang aan de gang dat zij het normaal was gaan vinden. Gelukkig kon ik haar vertellen dat misbruik niet normaal is en haar aanmoedigen om hulp te zoeken. We hebben erg lang gepraat en vonden het allebei moeilijk om op te hangen. Het liefst wil je op zo n moment naar dat kind toe en zijn problemen oplossen, maar dat is nu eenmaal niet hoe De Kindertelefoon werkt. Je moet als vrijwilliger na een heftig gesprek juist denken: ik heb alles gedaan wat ik kon en het kind heeft zijn verhaal kwijt gekund, dat is al heel wat. tekst & beeld: Catherine Coumou Dossier Wat doet De Kindertelefoon online? 1 op 1 chatgesprek met vrijwilliger ruim chatters in 2012 meeste kinderen tussen de 12 en 15 jaar anoniem, iedere dag tussen uur KT online Chatten met de Kindertelefoon tekst: Julie de Graaf beeld: Bob Bronshoff de belkamer In Eindhoven werken we met een kleine groep vrijwilligers, waardoor iedereen elkaar kent. Als ik mezelf inrooster voor mijn diensten, dan kijk ik op het rooster wie ik al een tijdje niet heb gezien, en zorg ik dat ik met diegene samen dienst heb. Ik vind het heel leuk om te horen hoe andere vrijwilligers het doen aan de telefoon. Dan luister ik welke grapjes iemand maakt als kinderen voor de lol bellen, of wat voor dingen ze zeggen in serieuze gesprekken: je kunt van iedereen wel wat leren. 24 KT magazine Binnen enkele jaren is chatten uitgegroeid tot een onmisbaar onderdeel van het aanbod van De Kindertelefoon. Chatten kan al sinds Hiermee was De Kindertelefoon de eerste instantie in Nederland die kinderen via de chat één op één gesprekken aanbood. Kinderen die chatten kiezen hier specifiek voor, zo blijkt. Soms vindt een kind het fijner dat de ander zijn stem niet hoort; bijvoorbeeld omdat dan niemand hoort dat hij moet huilen, of omdat er niemand kan meeluisteren die bij hem in de buurt is. Anita Joosstens (coördinator bij De Kindertelefoon in Amsterdam) en Iris Uffen (student orthopedagogiek en vrijwilliger bij De Kindertelefoon in Groningen) vertellen over hun ervaring met de chat. 25

14 Anita Joosstens Iris: Voordat ik vrijwilliger werd dacht ik dat chat makkelijker zou zijn dan bellen, maar je mist de intonatie en je moet dus heel zorgvuldig formuleren. Als je in een telefoongesprek merkt dat iets verkeerd overkomt, kun je daarop inspelen. Dat is veel lastiger met chat. Als ik denk dat ik verkeerd overkom probeer ik dit te herstellen door het te benoemen. Dan typ ik bijvoorbeeld: Ik merk dat we elkaar niet zo goed begrijpen. Klopt dat? Anita: Chat heeft het voordeel boven telefoon dat het nog anoniemer is. Maar dit geeft ook een behoorlijke drempel: je hoort niemand, je moet het alleen met tekst doen. Er zijn minder middelen om te checken hoe het kind ervoor staat, je zoekt daarom nieuwe manieren om de emoties van het kind uit de tekst omhoog te halen. Dat kan bijvoorbeeld met emoticons, symbolen zoals een smilie die emoties weergeven. Als je die creatief inzet, kun je hier veel mee bereiken. Iris: In het begin was ik bang dat ik problemen niet los zou kunnen laten, maar het lukt me om het positieve uit een gesprek te halen. Ik merk dat er veel zware problematiek langs komt op de chat. Alle problemen die je kunt bedenken heb ik wel voorbij zien komen van mishandeling, zelfmoordgedachtes tot automutilatie. Anita: Om te zorgen dat vrijwilligers hier mee om kunnen gaan, hebben we een verplichte intervisie waarin we hun werk analyseren. Wat ging er goed in de gesprekken en wat voelde minder goed? Het is belangrijk om dit met elkaar te delen en voelen dat er een team achter je staat. Het is toch vaak onrecht waar een kind over vertelt en dat kan elke keer weer hard binnenkomen. Iris: De maximale duur van een chat is officieel 30 minuten, maar dat is soms lastig. Bij heftige problemen duurt een gesprek vaak langer dan een half uur. Soms heb je kinderen die voor het eerst iets vertellen over een zwaar probleem en dan merk je aan ze dat als je te lang op het probleem doorgaat, dit voor hen heel vermoeiend is. Dan is het goed om kinderen hierin te begrenzen en te zeggen We zijn nu al een tijdje aan het praten. Misschien wil je er even over nadenken en er later op terug komen?. Anita: Digitale gespreksvaardigheden trainen is belangrijk. Als een kind belt verlopen de fases uit onze gespreksmethodiek vaak heel natuurlijk, maar bij chat heb je dan een gesprek van anderhalf uur! Bij de chat moet je eerder samenvatten dan bij een telefonisch gesprek. Het gevaar van chat is dat je minder bij de kern van het verhaal blijft. Daarom zeggen we onze vrijwilligers: Druk jezelf kernachtig uit. Gebruik 4 in plaats van 20 woorden per zin. Als jezelf veel komma s in je tekst gebruikt, leg je een rode loper uit voor het kind om daarin te duiken. Blijf daadkrachtig de regie en de structuur bewaren in het gesprek. Het forum van de Kindertelefoon iedereen kan reageren op het geposte bericht De Kindertelefoon is moderator ruim 1,6 miljoen unieke pageviews in gebruikers per maand Het forum is bedoeld voor jarigen en is 24/7 beschikbaar Dossier KT online Op het online forum van De Kindertelefoon kunnen jongeren met elkaar in discussie gaan, vragen aan elkaar stellen en elkaar tips en adviezen geven. Het onderlinge contact tussen jongeren is de grote kracht van het forum; jongeren willen sparren met leeftijdsgenoten, blijkt uit onderzoek. Goed getrainde vrijwilligers van De Kindertelefoon zorgen door intensieve moderatie voor een veilige omgeving. Mariëlla Melissen (coördinator bij De Kindertelefoon in Nijmegen) en Steffie Ballemans (vrijwilligster bij De Kindertelefoon in Eindhoven) vertellen hoe het forum werkt. Iris Uffen 26 KT magazine Voordat ik vrijwilliger werd dacht ik dat chat makkelijker zou zijn dan bellen, maar je mist de intonatie en je moet dus heel zorgvuldig formuleren Mariëlla Melissen en Steffie Ballemans

15 Het voordeel van het forum is dat de discussies online en dus zichtbaar blijven In het algemeen gaan jongeren met lichtere en minder serieuze problemen naar het forum. Bij zwaardere problemen nemen ze contact op met de vrijwilligers van De Kindertelefoon. Volgens Steffie is het echter een misvatting om te denken dat alleen lichte problemen op het forum worden besproken: Ik merk dat er ook een groep jongeren op het forum komt met problemen als automutilatie. Als je belt moet je toch de confrontatie aangaan met een ander persoon, zij vinden daarom een plek op het forum. Online veiligheid is prioriteit Steffie: Natuurlijk staan jongeren op internet bloot aan allerlei gevaren. Op het forum creëert De Kindertelefoon een veilige omgeving waarbinnen jongeren elkaar kunnen ondersteunen. Met de toename van het aantal bezoekers wordt het modereren van alle berichten steeds ingewikkelder. Ze verwijderen berichten waarin wordt gescholden en ook berichten waarin volwassenen proberen om contact op te nemen met kinderen. Mariella licht toe: Als we merken dat een volwassene zich als jongere voordoet en zijn contactgegevens plaatst, verwijderen we dit natuurlijk zo snel mogelijk. Daarom monitoren we ook 's avonds laat. Zo kan een dergelijk bericht nooit lang op het forum blijven staan. Daarnaast zorgen we ervoor dat personen die zo n bericht plaatsen geen toegang meer tot het forum krijgen. De Peer2peer chat van de Kindertelefoon 1 op 1 contact met een leeftijdgenoot De Kindertelefoon begeleidt de peervrijwilligers Iedere dag van uur sinds maart 2012 draait het pilot-project landelijk nu 40 peer-vrijwilligers opgeleid Dossier KT online Jongeren helpen elkaar Jongeren kunnen alleen op het forum posten als ze zichzelf hebben aangemeld. Afhankelijk van het aantal bijdrages dat ze hebben gedaan, krijgen ze een kwalificatie bij hun (anonieme) gebruikersnaam zoals weet de weg en praat goed mee. Zo kunnen actieve jongeren die veel participeren waardering en status verwerven. Een ander groot voordeel van het forum is dat de discussies online blijven staan, en dus zichtbaar voor de jongere blijven die in eerste instantie hulp zocht én voor jongeren die met een soortgelijk probleem zitten. Het is nog best wat werk om te zorgen dat de forum-discussies goed te vinden zijn, zegt Steffie. De moderators labelen discussieonderwerpen met tags, zoals vriendschap ruzie goedmaken, zodat jongeren makkelijk een discussie kunnen vinden. Als je dit als moderator nauwkeurig doet, gaat daar best wat tijd in zitten. Moderators Een team van vrijwilligers en coördinatoren modereert het forum intensief om veiligheid en de privacy van de jongeren te waarborgen. Moderators plaatsen in principe zelf geen reacties in forumdiscussies. Alleen als het nodig is, reageert De Kindertelefoon met een verwijzing naar de telefoon of chat, bijvoorbeeld als een kind aangeeft in acuut gevaar te zitten. Jongeren voeren dus zelf de discussie op het forum. Mariella: Jongeren mogen geen foto s van zichzelf plaatsen, of e- mailadressen plaatsen. Het forum moet zo anoniem mogelijk zijn. Ze kunnen daarom ook niet vertellen op welke school ze zitten of elkaar privé-berichten sturen. We willen jongeren hiermee niet beperken, maar wel online pesten en benadering door verkeerde personen tegengaan. Het doel van het forum is dat jongeren elkaar helpen. Steffie zegt hierover: Daarom verwijderen we bijdragen waarin gescholden wordt of waar heel negatief advies in staat. Dat soort bijdragen bieden geen hulp. Jongeren staan op internet bloot aan allerlei gevaren. Op het forum creëert De Kindertelefoon een veilige digitale omgeving In de puberteit is de mening van andere jongeren heel belangrijk. Maar soms is het moeilijk om die mening aan vrienden te vragen. Sinds maart 2012 bestaat daarom de optie om via De Kindertelefoon anoniem met leeftijdgenoten te chatten in de peer 2 peer-chat. Op website van De Kindertelefoon maakt de jongere de keuze of hij of zij wil chatten met een peer (een andere jongere) of met een professionele vrijwilliger. De openingstijden van de peer-chat zijn ma t/m vrij van uur. De peers zijn in de leeftijd 16 tot 20 jaar en worden begeleid door De Kindertelefoon. Hoewel het peer 2 peer project nog in de pilot-fase zit, is het een populair kanaal dat veel gesprekken trekt. Nikki Stijl, peer-vrijwilliger in Rotterdam, Angelica van Merkenstein, peer-begeleider in Alkmaar, en Susanne ten Cate, coördinator bij De Kindertelefoon in Overijssel, zijn vanaf het begin bij de pilot betrokken. Jongeren willen vooral weten hoe andere jongeren over hun vraag of probleem denken Susanne ten Cate 28 KT magazine

16 Susanna: In een peer-chat zijn jongeren die komen chatten veel minder op zoek naar een oplossing dan bij een reguliere chat met De Kindertelefoon. Ze willen vooral weten hoe andere jongeren over hun vraag of probleem denken. Ze zijn dus echt op zoek naar een mening. Anders dan de volwassen vrijwilliger, mag de peervrijwilliger deze ook geven. Ook vertellen over eigen ervaringen is juist gewenst. Zo heeft een homoseksuele peer-vrijwilligers bij ons al meerdere chats gevoerd waarbij hij uit eigen ervaring kon vertellen hoe hij met zijn homoseksualiteit omgaat. Dat is de kracht van het peer 2 peer kanaal; het zijn gelijkwaardige gesprekken. Een peer-vrijwilliger moet een stevige persoonlijkheid zijn en het niet erg vinden om over zichzelf te praten. Jongeren willen veel persoonlijke dingen van de peers weten. Hoe ervaar jij dit? Heb jij dit wel eens meegemaakt? Een peer moet dit kunnen en willen. In de begeleiding van de peer-vrijwilligers letten we er op dat een peer niet over zijn grenzen gaat. Angelica van Merkenstein richt naar iets vraagt, dan geef ik antwoord op. Zo vertel ik geen dingen waar ik mezelf ongemakkelijk bij voel. Ik leer er veel van, zo merk ik dat ik nu beter kan reflecteren en de gesprekstechnieken van De Kindertelefoon makkelijk toepas. Ik merk dat ik wel regelmatig moet chatten, want ik voel me toch wat onzeker over mijn gesprekken als ik een tijdje niet ben geweest. Meestal heb ik een goed gevoel over het gesprek, maar gesprekken over pesten raken me vaak wel erg. Gelukkig niet zo diep, dat ik het meer kon loslaten. wie waar Trijntje Utrecht Trijntje (1955) is 7 jaar vrijwilliger bij De Kindertelefoon in Utrecht. Ze is van huis uit docent literaire vorming, maar werkt momenteel als coördinator bij de organisatie Dress for Succes. Daarnaast geeft Trijntje workshops in creatief schrijven. waarom vrijwilliger Ik wilde al lange tijd vrijwilliger bij De Kindertelefoon worden en toen zeven jaar geleden mijn kinderen uit huis gingen, was het dan eindelijk zo ver. Ik vind het heel leuk om naar kinderen te luisteren en om op een gelijkwaardige basis met ze in gesprek te gaan. Daar sluit De Kindertelefoon goed bij aan. Als je in gesprek blijft met kinderen, houd je bovendien het kind in jezelf levendig, dat zorgt voor flexibiliteit, een open blik en onbevangenheid. Ik vind kinderen mooi omdat ze puur zijn; ze hebben nog niet alles geleerd in hun leven en doen soms gewoon maar wat. Dat inspireert mij. VRIJWILLIGER IN BEELD Nikki Stijl Het verschil met volwassenen is dat je als jongere je toch op een andere manier praat, veel chiller Nikki: De vriendin van mijn broer bracht mij een jaar geleden in contact met De Kindertelefoon. Ik was nog te jong om vrijwilliger te worden, maar kon wel meedoen met het peer-pilot. Het verschil met volwassenen is dat je als jongere toch op een andere manier praat, veel chiller. Ik gebruik dezelfde sociale media als de jongeren met wie ik chat, zoals MSN, dus ik begrijp hun sociale netwerk en gebruiken. Jongeren vragen me vaak hoe oud ik ben. Ik merk dat ze het fijn vinden dat ik bijna even oud ben. De eerste keer dat jongeren mij vragen stelden over seks was best raar. Maar we hebben in de training geleerd hiermee om te gaan. Bijvoorbeeld door jezelf af te vragen: wil de jongere dit wel echt weten? Dat vond ik heel informatief. Alleen als een jongere zelf ge- 30 KT magazine Angelica: Vorig jaar zag ik de oproep voor peer-begeleider staan. Ik ben snel enthousiast voor nieuwe ideeën en ik houd van werken met jonge mensen. Toen ik de groep peer-vrijwilligers ontmoette, voelde ik meteen een klik. In Alkmaar zijn nu zes peer-vrijwilligers, waarvan ik er twee begeleid. Als peer-begeleider vind ik het belangrijk om mijn peer-vrijwilligers naar hun leerpunten te vragen. Wat vind je lastig? Waar wil je dat ik op let? Dit helpt jongeren om zich verder te ontwikkelen als vrijwilliger. Ik vind het mooi om die ontwikkeling te zien en merk dat de jongeren steeds zekerder van zichzelf worden. Een aantal van hen overweegt nu zelfs om bij De Kindertelefoon te komen werken als reguliere vrijwilliger. Bij moeilijke gesprekken kun je een peer-vrijwilliger niet meteen in het diepe gooien. Bij zware problemen, zoals mishandeling of zelfmoordgedachten, gaat de begeleider er dan ook bij zitten en neemt zo nodig het gesprek over. Bij een gesprek over zelfmoordgedachtes zei een peer-vrijwilliger bijvoorbeeld: Voor dit probleem wil ik niet de verantwoordelijkheid nemen, wat als ik iets verkeerds zeg? Een peer-vrijwilliger moet de ruimte hebben om een dergelijk gesprek te weigeren. Als peer-begeleider grijp ik in wanneer de peer-vrijwilliger over de grenzen van De Kindertelefoon gaat. Als volwassen vrijwilliger moet je heel terughoudend zijn met je eigen ervaringen in een gesprek te delen. Peer-vrijwilligers kunnen die eigen ervaringen juist goed gebruiken in het gesprek. De drempel wat je als peer wel en niet kan doen is daarom veel lager, het is alsof je met vrienden praat. Dat kun je als professionele vrijwilliger bij De Kindertelefoon echt niet doen, die stellen zich niet op als vrienden, maar als neutrale luisteraar. bijzonder gesprek Een chatgesprek met een meisje van een jaar of veertien. Ze was somber en in het begin van het gesprek heel teruggetrokken en timide. Hoewel het een zwaarmoedig gesprek leek te worden, kon ik wel af en toe een grapje maken om haar wat op te vrolijken. Op een gegeven moment gebeurde er iets: we klikten. Het was net alsof ze naast me zat en we elkaar helemaal begrepen. Het gesprek ontdooide, waardoor ik haar een beetje uit de put kon helpen. Niet dat haar probleem nu in één keer was opgelost, maar dat hoeft ook niet. Bij De Kindertelefoon kunnen kinderen hun verhaal kwijt om zich daarna een beetje lichter te voelen. Het is geweldig als jouw gesprek dat resultaat kan hebben. de belkamer Bij De Kindertelefoon in Utrecht hebben we een paar keer per jaar een Hoi en Ajufeest waarbij we nieuwe vrijwilligers verwelkomen en vrijwilligers die stoppen uitzwaaien. Die gezamenlijkheid is heel bijzonder en dat voel je ook in de belkamer. Je kunt er altijd met andere vrijwilligers delen wat je net hebt meegemaakt. Bijvoorbeeld als je even stevig baalt van een lastig telefoontje, of juist als een heel fijn gesprek hebt gehad. Ik vind het mooi dat je ook als vrijwilliger je verhaal kan doen. 31 tekst: Julie de Graaf beeld: Bob Bronshoff

17 interview Jongeren zijn eigenlijk voortdurend bezig met: wie ben ik en hoe zien anderen mij? tekst: Mijke de Hartog beeld: Lionne Hietberg Het brein staat de laatste jaren enorm in de belangstelling. Ook het puberbrein. Yvonne van Sark en Huub Nelis schreven er een boek over: Puberbrein Binnenstebuiten. Van Sark: Over jongeren worden vaak grote uitspraken gedaan; ze zouden wereldwijs zijn, digital natives en ze zouden moeiteloos kunnen multitasken. Wij hadden juist het idee dat jongeren tegenwoordig vaak overvraagd worden, terwijl hun hersenen zich tussen hun 10e en 25e jaar nog volop ontwikkelen en heel veel prikkels te verwerken krijgen. Van Sark vertelt waarom zij en haar collega zich afvroegen of de maatschappij geen ideaalbeelden op jongeren plakt. Huub Nelis en ik werken bij YoungWorks, een bureau voor jongerencommunicatie. YoungWorks doet onderzoek naar jongeren tussen de 10 en 25 jaar, en ontwikkelt projecten en campagnes voor deze doelgroep. Omdat er in de wetenschap zoveel spannende dingen gebeuren, vertelden we over resultaten van hersenonderzoek tijdens lezingen die we geven. Het publiek reageerde heel geïnteresseerd. Puberbrein Binnenstebuiten hebben we geschreven om ouders, opvoeders en docenten op de hoogte te brengen van hoe het brein van jongeren werkt, zodat ze hen beter kunnen ondersteunen in hun ontwikkeling. Regels In Nederlandse gezinnen staan regels vaak ter discussie, je praat overal over met elkaar en de regels bepaal je in overleg. De mondigheid is toegenomen: ouders, opvoeders en docenten staan open voor argumenten van tieners. Tegelijkertijd gaat de maatschappij ervan uit dat jongeren precies weten wat ze willen, maar is dat voor iedereen wel zo? Jongeren hebben vaak meer begeleiding en structuur nodig dan we denken. 32 KT magazine Op zoek Vanaf hun puberteit gaan jongeren het ouderlijk nest langzaamaan verlaten en gaan ze relaties aan met anderen. Ze hebben daarbij een ander sociaal repertoire nodig, krijgen hun eerste vriendjes en vriendinnetjes en moeten ook aansluiting vinden bij anderen en vriendschappen ontwikkelen. Jongeren zijn in deze periode op zoek naar hoe ze op een gelijkwaardige manier met elkaar om kunnen gaan en naar hoe ze zich verhouden tot jongeren die niet in hun vriendengroep zitten. Hier zijn ze continu mee bezig en ze hebben vaak een hele grote groep peers om op te oefenen. Peers Peers zijn mensen die in dezelfde situatie zitten, in een niet-hiërarchische verhouding. Dus niet een ouder, docent of hulpverlener, want in die relaties zit een vorm van hiërarchie, hoezeer we in deze tijd ook doen alsof dat niet zo is. Het gaat om vrienden, klasgenoten, teamgenoten, maar ook mensen die je kent vanuit social media, maar die je misschien nog nooit live ontmoet hebt. Je hele sociale netwerk van gelijkgestemden. Nieuwe technologie, nieuwe vrienden Met deze peers oefenen jongeren continu. Dat is universeel, van alle tijden. De technologie maakt het alleen tegenwoordig mogelijk om dat digitaal te doen, dat is anders dan de opvoeders van nu het gewend zijn. Veel volwassenen brengen een scheiding aan tussen online- en offline-vrienden, deze vraag doet voor jongeren niet ter zake. Ze weten heus wel het verschil tussen hun echte vrienden en hun driehonderd Facebook-vrienden. Ze weten bij wie ze zichzelf kunnen zijn, bij wie de vriendschap zich verdiept en wie ze alleen oppervlakkig kennen. Het online communiceren is enorm aantrekkelijk voor jongeren omdat het onafhankelijk is van tijd en plaats, je kunt zonder toestemming van je ouders eindeloos kletsen met vrienden. Zelfpresentatie en zelfonthulling De online communicatie draagt bij aan de ontwikkeling van jongeren, ze zijn aan de ene kant bezig met zelfpresentatie, ze denken na over hoe ze overkomen op anderen, bijvoorbeeld welke profielfoto zet ik op Facebook? Aan de andere kant gaat het over zelfonthulling: je geeft wat van jezelf prijs en de ander doet dat ook. Dat gaat op basis van wederkerigheid. Jongeren zijn erg bezig met hoe het hoort; de omgang met peers bestaat uit een netwerk van complexe spelregels, ook al is het voor jongeren een onbewust proces. Recent hersenonderzoek heeft aangetoond dat jongeren eigenlijk voortdurend bezig zijn met: wie ben ik en hoe zien anderen mij? De behoefte om alles van elkaar te weten gaat over sociale insluiting en uitsluiting, je wilt als jongere heel graag onderdeel zijn van de conversatie. Je ziet wel dat meiden dat nog wat actiever doen dan jongens, jongens gebruiken hun online tijd over het algemeen meer om te gamen. Functie Kindertelefoon Ik denk dat het heel goed is dat De Kindertelefoon een chatfunctie en een forum heeft ontwikkeld. Het is sowieso goed om jongeren op te zoeken waar ze al komen. Het is een algemeen beeld in deze maatschappij, de individualisering: we gaan meer en meer hulpvragen buiten onze eigen gemeenschap stellen, omdat we minder goed weten wie je met vragen kan benaderen; dit geldt ook voor jongeren. Dan is De Kindertelefoon een veilige plek: jongeren worden vol vertrouwen benaderd, dat is elders is de maatschappij soms wel anders. Er is tegenwoordig veel wantrouwen tegenover jongeren, Low trust noemen we dat in ons boek. De Kindertelefoon is een plek van High trust, jongeren weten dat ze er terecht kunnen en dat ze welkom zijn. De Kindertelefoon bestaat juist in het belang van het kind, de jongere. Ik denk dat het voor jongeren een mooie aanvullende dienst is op heel veel andere hulpverlening. Er is tegenwoordig veel wantrouwen tegenover jongeren, Low trust noemen we dat. De Kindertelefoon is een plek van High trust Yvonne van Sark Veel volwassenen brengen een scheiding aan tussen online- en offline-vrienden, deze vraag doet voor jongeren niet ter zake 33

18 De kindertelefoon & seks: tekst: Sacha Gertsik Illustraties: Menah geen taboes, wel plezier Hoe moet je zoenen? Op school kregen we vandaag seksuele voorlichting, maar hoe werkt een condoom nu precies? Mijn vriendje wil graag seks, maar ik ben er nog niet aan toe. Wat moet ik doen? Het zijn vragen die de vrijwilligers bij De Kindertelefoon dagelijks krijgen. Journalist Sacha Gertsik ging in gesprek met seksuoloog Ellen Laan en vrijwilligers Rik Braams en Josje van Sunder over De Kindertelefoon en seks. Ouders vinden het moeilijk Ellen Laan doet als seksuoloog baanbrekend onderzoek naar de seksualiteitsbeleving van vrouwen en kent als geen ander het belang van seksuele voorlichting. In Nederland is seksuele voorlichting over het algemeen heel goed, daar zijn de soaen abortuscijfers ook naar. Toch vindt Laan dat voorlichting verbeterd kan worden: Zo wordt seks vaak niet op een open manier besproken met jongeren. Ouders vinden het moeilijk om er over te beginnen of weten niet welke woorden ze moeten gebruiken, dus hebben het er maar niet over. Daar leren hun kinderen weer van dat seks een geheimzinnig onderwerp is waar niet over gepraat mag worden. De Kindertelefoon gaat wel open het gesprek aan en vervult op die manier een onmisbare rol in de samenleving. Bespreekbaar maken Vrijwilliger Rik Braams is het hier roerend mee eens. Hij werkt al jaren voor De Kindertelefoon en heeft inmiddels heel wat seksvragen langs horen komen. Rik: De Kindertelefoon streeft er naar thema s die thuis of op school moeilijk liggen, bespreekbaar te maken. Ik denk dat enigszins progressieve ouders nog wel uitleggen wat seks is of hoe een zwangerschap werkt, maar dat doet lang niet iedereen. De Kindertelefoon probeert laagdrempelig te zijn, zodat kinderen met vragen die ze niet aan familie of vriendjes durven stellen bij ons terecht kunnen. Niet betuttelen Naast het bespreekbaar maken van onderwerpen streeft De Kindertelefoon naar het verbeteren van kennis over seks. Josje van Sunder is, net als Rik, een ervaren vrijwilliger en vertelt hoe dat in zijn werk gaat: We bieden bij De Kindertelefoon in eerste instantie een luisterend oor, maar we hebben ook bepaalde maatschappelijke verantwoordelijkheid. We willen kinderen niet betuttelen en leggen niets op, maar we geven wel voorlichting en stimuleren kinderen om over hun eigen vragen na te denken. Wel voorlichten Seksuele voorlichting vaak gaat over de gevaren van seks, terwijl het volgens Ellen Laan net zo belangrijk is om over het plezier in seks te praten. Laan: Uit onderzoek blijkt dat de meest gestelde vraag onder jongeren over seks is: Hoe maken we het lekker? En dat krijgen ze van hun ouders, of op school, bijna niet te horen. Terwijl het zulke belangrijke informatie is! Want hoewel seksueel plezier volgens Laan uiteraard een legitiem doel an sich is, heeft het ook een belangrijke functie. Seksueel plezier beschermt tegen problemen zoals pijn bij het vrijen of niet kunnen klaarkomen. Om dat te kunnen begrijpen moeten jongeren kennis hebben over hun lichamen en dat 34 KT magazine 35

19 fotodossier van hun partner. Ook hier kan De Kindertelefoon een steentje bijdragen. Rik vertelt dat als kinderen vragen stellen over de eerste keer seks, de vrijwilliger uitlegt dat opwinding geen bonus is, maar een voorwaarde. Rik: We vertellen hen dat ze dat seks veilig en plezierig kan zijn en dat het belangrijk is dat je je goed en veilig voelt, dat je er zin in hebt en dat je geen pijn hebt. Best lastig Rik en Josje merken geregeld dat het kinderen in de praktijk best wat moeite kost om vragen over seks te stellen. Josje: Er is altijd een drempel voor een kind om te bellen, omdat ze toch iets persoonlijks willen delen. Dan kun je als vrijwilliger nog zo vriendelijk of leuk zijn; het blijft lastig voor ze. Rik vult aan: Bij vragen over seks en seksualiteit is dat des te meer het geval. Vaak zijn het vragen die ze niet bij hun familie of ouders of vrienden kwijt kunnen of durven. Dan is het niet gek dat ze het lastig vinden om er bij De Kindertelefoon over te beginnen. Iedereen uniek Je zou denken dat Rik en Josje alle vragen over seks inmiddels wel gehoord hebben. Toch zien ze dat zelf anders. Rik: Vragen worden maar zelden heel sec gesteld, er is altijd wel een context die varieert. Om aan te sluiten op die context moet je je aanpassen aan de situatie. Het maakt nogal wat uit of het kind dat belt een katholieke achtergrond heeft of juist op een vrije school zit. Of, zoals Josje het samenvat: Je bekijkt een vraag niet op zich, maar per kind. Rik: Dan is geen enkel gesprek hetzelfde en zo raak je ook als vrijwilliger bij De Kindertelefoon nooit uitgeleerd. Wat zijn de richtlijnen van De Kindertelefoon over seks? DIT IS WAAR HET OM GAAT Kindertelefoon Magazine vroeg vier fotografen om de thematiek van De Kindertelefoon-gesprekken vast te leggen in beeld Lionne Hietberg, coördinator bij De Kindertelefoon Amsterdam: Onze vrijwilligers gaan in op elke vraag, mits deze vanuit een serieuze intentie door het kind of de jongere gesteld wordt. Dat geldt dus ook voor vragen over seks. Bij het geven van informatie over seks wordt rekening gehouden met de leeftijd van de beller of chatter. Een kind van 8 heeft immers minder behoefte aan gedetailleerde informatie dan een 15-jarige. Om goed te kunnen afstemmen kunnen vrijwilligers vragen welke kennis en mogelijke ervaring er al aanwezig is, en met welke redenen de jongere De Kindertelefoon benadert. Vrijwilligers besteden in deze gesprekken uiteraard aandacht aan het belang van veilige seks en condoomgebruik. Julie Hrudova Bowie Verschuuren Pascal Goudkuil Lionne Hietberg 36 KT magazine 37

20 38 KT magazine Julie Hrudova Julie Hrudova 39