Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Zitting (R 1151) Machtiging tot deelneming door Nederland in de Zesde Aanvulling der middelen van de Internationale Ontwikkelings Associatie (IDA-6) Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING 1. INLEIDING EN ACHTERGROND 1.1. Inleiding De besprekingen over de Zesde Aanvulling van de middelen van de lnternationale Ontwikkelings Associatie (IDA) hebben na een jaar onderhandelen op 12 december 1979 tot overeenstemming geleid over een aanvulling met $ 12 mld. voor de driejaarsperiode 1 juli juni Nederland heeft onder voorbehoud van wettelijke machtiging toegezegd $ 360 min. bij te dragen. Overeengekomen is bij de omrekening naar de nationale valuta de IMF-koers op 5 oktober 1979 te hanteren. Bij deze koers bedraagt de Nederlandse bijdrage f 704,16 min. Het resultaat van de onderhandelingen is op 15 januari 1980 besproken en goedgekeurd door de Raad van Bewind. Op 26 maart 1980 is de desbetreffende resolutie aangenomen door de Raad van Gouverneurs. Op 4 april 1980 werden de regeringen van de lid-staten uitgenodigd IDA er formeel van in kennis te stellen dat zij overeenkomstig de bepalingen van genoemde resolutie aan de Zesde Aanvulling zullen bijdragen. Dit moet in beginsel voor 30 september 1980 gebeurd zijn. 1 Nederland heeft dit op 8 mei jl onder voorbehoud van te verkrijgen wettelijke machtiging toegezegd. Gedurende de besprekingen zijn de onderhandelaars met name ingegaan op de totale omvang van de aanvulling en op de bedragen en aandelen van de bijdragen van de verschillende landen. De aan de discussie ten grondslag liggende overwegingen worden in het navolgende uitgebreid besproken. Het resultaat van besprekingen over een aantal technische aspecten van de financiële regelingen is neergelegd in paragraaf 3, terwijl paragraaf 4 aan de voorwaarden voor de inwerkingtreding van de overeenkomst is gewijd. Tijdens de onderhandelingen werd informatie verschaft over een aantal aspecten van de activiteiten van IDA, zoals: de wijze waarop IDA de activiteiten in de armste landen opbouwt, de sectoren waarin IDA opereert en de wijze waarop projecten worden opgezet om de armste groepen van de bevolking te bereiken. Op de belangrijkste punten zal in deze memorie van toelichting nader worden ingegaan De instelling 1 Termijn inmiddels verlengd tot 31 maart De Internationale Ontwikkelings Associatie (IDA) is in 1960 opgericht om naast technische assistentie - financieringsmiddelen te verschaffen voor projecten en programma's in vooral de armere ontwikkelingslanden op Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs

2 voorwaarden die de betalingsbalans zo min mogelijk belasten. De IDA-kredieten hebben een looptijd van 50 jaar, een aflossingsvrije periode van 10 jaar en dragen geen rente; er is slechts een heffing voor administratiekosten van 3 li% per jaar over het uitbetaalde gedeelte van de kredieten. Hoewel IDA juridisch en financieel een zelfstandige, van de Wereldbank gescheiden eenheid is, vormen beide instellingen voor het overige een organisatorische eenheid. Het personeel van beide organisaties is hetzelfde, waardoor de IDA-kredieten met dezelfde deskundigheid en zorgvuldigheid worden behandeld als de wereldbankleningen. De IDA-projecten moeten aan dezelfde economische en financiële maatstaven beantwoorden; de procedures voor projectvoorbereiding, goedkeuring en controle zijn dezelfde als bij wereldbankprojecten; ook de procedures die van toepassing zijn bij de procurement 2 en de controle op de uitbetalingen zijn gelijk. De bewindvoerders van de Wereldbank zijn tevens bewindvoerders van IDA. Sinds het jaar van oprichting heeft IDA de steun verworven van een groeiend deel van de internationale gemeenschap en draagt een steeds groter aantal landen bij aan haar middelen. Waren oorspronkelijk 68 landen lid van IDA, eind 1979 was het aantal toegenomen tot 121; het aantal donorlanden is gegroeid van 17 in 1960 tot de 33 die zullen bijdragen tot de thans voorliggende Zesde Aanvulling (zie bijlage 1) Activiteiten tijdens IDA-5 De IDA-middelen zijn schaars in verhouding tot de behoeften. Onder deze omstandigheden geeft IDA prioriteit aan steun voor de armste landen. Thans ontvangen 40 landen met gezamenlijk een gemiddeld inkomen per hoofd van de bevolking van $ 200 (1977)90% van het totaal van de IDA-kredieten. Het inkomen per hoofd van de bevolking is evenwel een onvolledig middel om er de mate van armoede in uit te drukken. Daarom maakt IDA onderscheid tussen de armoede-dimensies en de vooruitzichten voor verbetering daarin door de landen die IDA-kredieten krijgen te verdelen in 3 groepen: een groep (A) van 35 landen met een voornamelijk agrarische economie, een groep (C) van 14 landen die rijker aan hulpbronnen - bij voorbeeld van minerale aard - zijn en daartussen een groep (B) van een 5-tal grotere landen met een moderne sector maar een toch voornamelijk rurale economie (dualistisch). Geschat wordt dat in de groepen Aen B, die gezamenlijk 90% van de IDA-kredieten krijgen, meer dan de helft van de bevolking in absolute armoede leeft, waarvan de dimensies aldus kunnen worden samengevat: Groep A Groep B Groep C Aantal landen Percentage bevolking op platteland Armoede indicator Inkomen per hoofd bevolking Levensverwachti ng Aantal mensen per arts (x 1000) Percentage geletterden IDA-kredietverlening (IDA-5) $ per hoofd bevolking 9,7 5,5 5,0 Percentage kredieten (bedrag) Percentage kredieten (aantal) Aankoop van goederen en verschaffing van technische assistentie ten behoeve van de projectuitvoering. Hoewel er in deze landen enkele grote stedelijke concentraties voorkomen, leeft de grote meerderheid van de bevolking er op het platteland en dus zijn het de investeringen tot verhoging van de opbrengst van de landbouw die essentieel zijn om een snellere inkomensgroei en vermindering van de armoede te bereiken. Vandaar ook dat bijna de helft van de IDA-middelen gaat naar de sector landbouw en plattelandsontwikkeling. Investerin- Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs

3 gen in de infrastructuur (zoals wegen en telecommunicatie) zijn echter evenzeer van belang, ook voor de groei van de inkomens van de armste groepen van de bevolking. Daarom blijven de kredieten voor dit doel een belangrijk deel van de IDA-activiteiten uitmaken. Sectorverdeling gedurende IDA-5 % v. bedrag % v. aantal Landbouw en plattelandsontwikkeling Infrastructuur Industrie en stadsontwikkeling Overig Niet project Een aantal kleinere maar belangrijke ontwikkelingen in de activiteiten van IDA tijdens de Vijfde Aanvullingsperiode blijkt niet uit bovenstaande verdeling in ruime categorieën: - als uitvloeisel van de voorgenomen uitbreiding van de activiteiten van de wereldbankgroep op het terrein van de ontwikkeling van energiebronnen in ontwikkelingslanden heeft ook IDA een aanvang gemaakt met de verlening van kredieten voor de ontwikkeling van olie- en gasbronnen; (tijdens de Zesde Aanvullingsperiode zullen mogelijk 16 operaties op dit terrein worden aangevangen); - een bredere benadering van «family planning», die naast voorzieningen op het terrein van de gezondheidszorg ook trainingsprogramma's, technische assistentie en onderwijsactiviteiten op het terrein van de voedingsleer en gezinsopvoeding omvat; (7 operaties zijn voorzien). - toenemende bemoeienis van IDA bij landbouwkundig onderzoek op nationaal niveau ten einde de beschikbare technische kennis geschikt te maken voor toepassing in de plaatselijke omstandigheden (ongeveer 15 projecten worden speciaal voor dit doel opgezet naast onderzoek-componenten in landbouwprojecten); - toenemende nadruk op kleinschalige, arbeidsintensieve bedrijven (11 projecten in uitvoering). In alle sectoren streeft IDA ernaar de projecten zo op te zetten dat het inkomen van en de werkgelegenheid voor juist de mensen in de armste inkomensgroepen zullen toenemen. Deze trend herkent men met name in de verlening van IDA-kredieten op het terrein van de plattelandsontwikkeling voor projecten die erop gericht zijn de opbrengsten van kleine boeren en pachters te doen toenemen en hen die geen grond bezitten in het produktieproces op te nemen. Van de 93 projecten op het gebied van de landbouw en plattelandsontwikkeling aangevangen gedurende de eerste 2 jaren van de Vijfde Aanvullingsperiode zullen de directe voordelen gaan naar 9 min. gezinnen, waarvan ongeveer tweederde deel een inkomen heeft beneden het absolute armoedeniveau voor het betreffende land. Hoewel de kredietverlening van IDA voor de armste inkomensgroepen vooral geconcentreerd is op de plattelandsgebieden, neemt ook de omvang van de kredietverlening die de produktiviteit van de armen in de stedelijke gebieden wil bevorderen toe. Ging het daarbij aanvankelijk vooral om de verschaffing van terreinen voor de woningbouw, meer recente projecten kregen een bredere opzet en omvatten ook waterleiding, riolering, wegenaanleg en gezondheidszorg-componenten. Er lopen thans 8 van zulke stedelijke kredieten. Bij de steun aan de armste groepen van de bevolking gaat het er niet alleen om de produktiviteit van deze groepen te verhogen, maar doet IDA tevens pogingen een meer gelijke inkomensverdeling te bereiken. Tweede Kamer, zitting , (R 1151),nrs

4 2. DE MODALITEITEN VAN DE ZESDE AANVULLING Tegen deze achtergrond hebben de afgevaardigden tijdens de onderhandelingen besloten de regeringen van de donorlanden voorte stellen een continuering van de activiteiten van IDA tijdens een Zesde Aanvullingsperiode te ondersteunen. Wezenlijke elementen in het overleg van de afgevaardigden vormden de economische vooruitzichten voor de armste landen (hun behoefte aan bijstand van IDA), de mogelijkheden van IDA tot uitbreiding van de activiteiten en verbetering van de procedures en de economische situatie waarmee de donorlanden zelf worden geconfronteerd Vooruitzichten voor de armste landen Het «World Development Report 1978», juist vóór de aanvang van de onderhandelingen over de Zesde Aanvulling door de Wereldbank gepubliceerd, beschreef de behoefte van de armste landen aan een aanzienlijke uitbreiding van de buitenlandse hulp op concessionele voorwaarden. De analyse van dat rapport leidde tot de conclusie dat een substantiële en voortgezette vermindering van de armoede in deze landen niet zou kunnen worden bereikt zonder een toeneming van de economische groeivoet. De mobilisering van de eigen hulpbronnen tot versnelling van de groei zal van hen een enorme inspanning vergen; buitenlandse hulp op aangepaste voorwaarden kan daarbij een doorslaggevende ondersteunende rol vervullen. Volgens het «World Development Report 1979» bleken de vooruitzichten nog somberder te zijn dan in het eerste rapport was voorzien. De bijdrage die deze landen zelf aan de ontwikkeling van hun economie kunnen leveren moet worden gezien tegen een achtergrond van in vele gevallen beperkte fysieke hulpbronnen en een langzame economische groei in het verleden. Enkele uitzonderingen daar gelaten, hebben de armste ontwikkelingslanden gedurende de '70-er jaren slechts een reële groei van het inkomen per hoofd van de bevolking van ongeveer 1% per jaar bereikt, terwijl de spaar- en investeringsquoten er bovendien laag zijn. De sleutel tot hun toekomstige ontwikkeling ligt voornamelijk in de versnelling van de groei van de produktie in de landbouw. Hoewel de wegen waarlangs deze groei gerealiseerd kan worden verschillend zijn in de onderscheiden gebieden van Afrika en Azië, zullen er grote investeringen voor nodig zijn, vooral bij irrigatie en infrastructurele werken. Volgens de projecties van het World Development Report 1978 zou een verdubbeling van de tot dusverre in de agrarische produktie gerealiseerde groeivoeten nodig zijn om een belangrijk snellere afneming van de armoede te kunnen bereiken. De export van deze armste landen bestaat voor het overgrote deel uit grondstoffen, die gevoelig zijn voor de soms aanzienlijke fluctuaties in de prijzen, terwijl de grote overheersing van de landbouw in de structuur van de produktie betekent dat de exportopbrengsten nadelig kunnen worden beïnvloed door de klimatologische omstandigheden. De armste landen kunnen slechts zeer ten dele hun afhankelijkheid van de toevloed van buitenlandse middelen verminderen door de binnenlandse besparingen op te voeren. Het World Development Report 1978 concludeerde dat zelfs bij zeeraanzienlijke eigen inspanningen van de ontwikkelingslanden additionele concessionele middelen vereist zouden zijn om zowel hogere groeivoeten als een snellere vermindering van de armoede in de armste landen te bewerkstelligen. Deze conclusie werd door de analyse in het World Development Report 1979 bevestigd Koopkracht van IDA De prijsstijgingen die de economische capaciteit van de donorlanden beïnvloeden hebben ook hun gevolgen voor de kosten van de goederen en diensten die met de IDA-kredieten betaald moeten worden en tasten derhalve de koopkracht van de middelen van IDA aan. In de loop van de onderhan- Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs

5 delingen voor de achtereenvolgende aanvullingsronden werd steeds meer het uitgangspunt aanvaard dat bij de bepaling van de omvang van de aanvulling zo veel mogelijk met deze prijsstijgingen rekening moet worden gehouden, zodat de koopkracht van IDA niet alleen gehandhaafd blijft, maar zelfs reëel kan toenemen. Bij berekeningen over de handhaving van de koopkracht dient niet alleen rekening te worden gehouden met onzekerheden verbonden aan de projectie van de prijsontwikkeling over de periode van uitbetaling van de kredieten, maar ook met onzekerheden ten aanzien van ontwikkelingen in de wisselkoersverhoudingen. Het bedrag van $ 12 mld. waarover in het kader van IDA VI overeenstemming is bereikt houdt afhankelijk van de berekeningsmethode, een reële toeneming van de middelen van IDA voor de nieuwe periode in IDA's projectaanpak De overeenstemming over het bedrag voor IDA-6 is niet in de laatste plaats bereikt, omdat algemeen vertrouwen bestaat in de capaciteit van IDA om een effectief gebruik van de toe te zeggen middelen te maken in de armste landen ten behoeve van projecten en programma's die op een hechte economische en financiële basis stoelen. De maatstaven die IDA bij haar ontwikkelingsactiviteiten toepast zijn dezelfde als die in gebruik zijn bij de Wereldbank. IDA maakt gebruik van dezelfde staf. De ontwikkeling van IDA's leningen aan de armste landen moge blijken uit het volgende staatje: IDA-leningen aan de armste landen' IDA-1 IDA-2 IDA-3 IDA-4 IDA-5 Bedrag % van het totaal 849,2 80,6% 1334,5 84,7% 2943,7 85,3% 4252,9 93,7% ,2% 1 42 landen met een inkomen per hoofd van de bevolking van maximaal $ 380 (1977). Een aantal factoren dat bij deze ontwikkeling een rol heeft gespeeld houdt de belofte in dat de projecten tijdens de komende IDA-6 periode ten minste zullen blijven beantwoorden aan de bestaande maatstaven: - er is sprake van een toeneming van het aantal stafmedewerkers ingezet ten behoeve van de projectvoorbereiding; - er wordt een beter gebruik gemaakt van de lokale mogelijkheden tot projectontwikkeling; - de technische en financiële assistentie van donorlanden bij projectvoorbereiding, inclusief de bijdragen van de onlangs opgerichte «Project Preparation Facility»; - de toegenomen aandacht voor het uitzoeken van een aangepaste technologische aanpak voor een project in plaats van de toepassing van de meest geavanceerde technische oplossing; - de voordelen van de overgang op projecten van de tweede generatie nadat de eerste proefprojecten tijdens eerdere aanvullingsperioden zijn gefinancierd. Gewoonlijk verlopen er 3 jaren tussen de identificatie van een project en het moment waarop het kredietvoorstel aan de Raad van Bewind wordt voorgelegd. Na de goedkeuring is IDA in het normale geval nog eens 8 jaar betrokken bij het toezicht op de uitvoering van het project. Via dit toezicht wil IDA niet alleen bereiken dat het project succesvol wordt uitgevoerd en het krediet volledig voor het beoogde doel wordt aangewend, maar tevens dat de ervaring opgedaan tijdens de uitvoering wordt geanalyseerd en aangewend tot verbetering van de aanpak en uitvoering van toekomstige projecten. Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs

6 2.4. Het bedrag van de Zesde Aanvulling Een en ander overwegende hebben de landen die aan de Vijfde Aanvulling hebben bijgedragen, aangevuld met een aantal nieuwe donorlanden, overeenstemming bereikt over een voorstel het bedrag van de Zesde Aanvulling te stellen op $ 12 mld. Het voorstel is gebaseerd op voorziene bijdragen van de afzonderlijke donorlanden (en een voorlopig onverdeeld bedrag) als weergegeven in bijlage 1. (Zie par. 5.0 voor het verloop van de onderhandelingen waarin genoemd eindbedrag is bereikt.) 3. BETALINGSREGELINGEN, COMMITTERINGSPRAKTIJKEN EN STEMRECHTEN 3.1. Waardehandhaving en de valuta van de verplichting De vraag of een vorm van waardehandhaving, bij voorbeeld luidende in SDR's, zou moeten worden ingevoerd is tijdens de onderhandelingen aan de orde geweest. Het was echter duidelijk dat aanvaarding van een dergelijk voorstel voor vele donorlanden budgettaire problemen zou hebben opgeleverd. Men kwam dan ook overeen dat de verplichtingen - als bij IDA-4 en IDA-5-weer zouden worden uitgedrukt in vaste bedragen in de nationale valuta van iedere donor (tegen de dollarkoers op 5 oktober 1979) zonder nadere verplichting tot handhaving van de waarde ervan. Individuele donorlanden zouden hun bijdrage echter ook mogen laten luiden in SDR's. De Bondsrepubliek Duitsland heeft daartoe thans besloten. Bepaalde andere donorlanden laten hun bijdragen luiden in US-dollars IDA's committeringspraktijken De door IDA verleende kredieten luidden tot nog toe in lopende dollars. Omdat de waarde van de middelen van IDA (uitgedrukt in dollars) sinds de Vierde Aanvulling als gevolg van veranderende wisselkoersen aan wijzigingen onderhevig is geweest, is IDA's committeringsruimte en vermogen om op de uitstaande kredieten uitbetalingen te doen navenant gewijzigd. Tijdens de onderhandelingen voor IDA-6 is opnieuw de wijze besproken waarop IDA het wisselkoersrisico tegemoet treedt door tijdens de committeringsperiode de committeringsruimte aan te passen. Het bleek dat IDA's financiële positie in hoge mate gestabiliseerd zou worden door overte gaan op de SDR als rekeneenheid voor haar kredietcommitteringen. De onderhandelaars hebben de bewindvoerders daarop gevraagd vóór de aanvang van de IDA-6 committeringsperiode te bekijken of de associatie de praktijk zou moeten handhaven haar kredieten te doen luiden in dollars, of inderdaad daarvoor op de SDR over zou moeten gaan. Voor nieuwe kredieten heeft de Raad van Bewind inmiddels tot het laatste besloten. Over de aanvullingen van de middelen van IDA wordt om de drie jaar onderhandeld en, gezien de wens om met inflatie rekening te houden, kan er een groot verschil ontstaan in de nominale dollarwaarde van deze middelen tussen he,t laatste jaar van de ene committeringsperiode en het eerste jaar van de volgende, wanneer zij per committeringsperiode in gelijke jaarlijkse bedragen worden toegezegd. Bovendien leidt gedurende een aanvullingsperiode een in nominale termen gelijk niveau aan jaarlijkse kredietverlening tot een afnemend niveau in reële termen. Tijdens de onderhandelingen voor IDA-5 werd er dan ook overeenstemming bereikt dat het de ordelijke planning van de IDA-activiteiten zou vergemakkelijken indien de committeringen van IDA gedurende de aanvullingsperiode een stijgend nominaal verloop zouden vertonen. Bij de onderhandelingen voor IDA-6 werd een zelfde besluit genomen. De onderhandelaars stelden met betrekking tot de committeringen die gedurende de aanvullingsperiode zouden worden gedaan op basis van de bijdragen van de donorlanden (dus afgezien van andere middelen die tijdens deze periode ter beschikking zouden komen) de volgende procentuele verdeling over de 3-jaarsperiode voor: 29%, 33% en 38%. Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs

7 3.3. Tijdstip en bedrag en vorm van betalingen Evenals bij voorgaande gelegenheden, hebben de lid-staten het recht hun bijdragen in plaats van door feitelijke geldstortingen, via het deponeren van betalingspromessen («notes») aan IDA over te dragen. Hierop wordt dan door IDA getrokken, naarmate IDA zelf op kredieten die onder deze Aanvulling verleend zijn uitbetalingen moet verrichten. De datum voor de eerste deponering van notes voor inschrijvingen op en bijdragen aan de Zesde Aanvulling is in beginsel 8 november 1980, als tenminste de overeenkomst dan effectief is geworden 3. Uitstel is mogelijk tot maximaal één jaar. De tweedeen derde termijnen volgen dan op 8 november 1981, resp Als algemene regel geldt dat de deponering van de notes in drie gelijke termijnen moet plaatsvinden. Overeengekomen is echter dat een zekere flexibiliteit mogelijk moet zijn om procedurele of budgettaire problemen het hoofd te kunnen bieden. De associatie kan, op verzoek van het donorland, toestaan dat notes in andere bedragen en op andere data dan bovengenoemde kunnen worden gedeponeerd. Dit op voorwaarde dat (a) geen deponering van notes of een gedeelte daarvan langer dan één jaar wordt uitgesteld, en (b) elke deponering (te zamen met het ongebruikte saldo van voorgaande deponeringen) toereikend is om trekkingen mogelijk te maken tot het totaal van de te verwachten behoefte aan kasmiddelen tot het moment waarop de volgende termijn verschuldigd wordt. Aangezien de kasbehoeften van IDA aan het begin van een aanvullingsperiode minimaal zijn, hebben deze aanpassingen van de schema's geen nadelig effect op de activiteiten vanida Procedures voor trekkingen Op grond van de statuten is de associatie verplicht er voor te zorgen dat, althans over een redelijke periode gemeten, de bijdragen van de verschillende donorlanden op een bij benadering proportionele basis worden aangewend. Tijdens de onderhandelingen voor IDA-6 zijn de daarbij door de IDA gevolgde procedures bestudeerd. Deze studie leidde tot de conclusie dat de associatie de trekkingsregels in het vervolg met meer flexibiliteit zou moeten hanteren. De associatie zal er daarom in het vervolg - ook bij trekkingen onder voorgaande aanvullingen - mee instemmen: a. trekkingen op notes gedurende het boekingsjaar van IDA met maximaal 10% van het proportioneel te trekken bedrag te doen toenemen of afnemen, op voorwaarde dat dit verschil binnen 6 maanden na verloop van dit boekingsjaar wordt gecorrigeerd, of b. trekkingen op notes gedurende het boekingsjaar van het donorland te doen in overeenstemming met een tevoren op basis van de geschatte proportionele trekkingen vastgesteld schema, op voorwaarde dat een verschil met de feitelijke proportionele bedragen binnen 6 maanden na afloop van dit boekingsjaar wordt gecorrigeerd. Een uitzondering op de regel dat proportioneel getrokken wordt is gemaakt voor de IDA-6-committeringen van het Verenigd Koninkrijk, dat stelde in de jaren tot 1986 voor een zo grote cumulatie van trekkingen op bijdragen aan multilaterale instellingen te staan, dat het om budgettaire redenen het aandeel in IDA-6 drastisch zou moeten verlagen - het aandeel in IDA-5 was 10,6% -, als niet tot 1986 relatief minder op het Verenigd Koninkrijk zou worden getrokken. Met grote aarzeling, vanwege de precedentswerking van het toestaan van een dergelijke uitzondering, hebben de onderhandelaars hier ten slotte toch in toegestemd. Het Verenigd Koninkrijk besloot daarop het aandeel niet verder te verlagen dan tot 10,1%. 3 Dit is gezien de problemen rond de Amerikaanse «aid bill» ten tijde van het opstellen van deze memorie van toelichting aan sterke twijfel onderhevig Stemrechten Landen die aan IDA middelen verschaffen ontvangen daar een aantal stemmen voor. Na de omvangrijke aanpassing van de stemrechten van de lid-staten ten tijde van de Derde Aanvulling zijn (in het kort) de volgende regels van toepassing: Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs

8 1. Het aantal stemmen van de Part I-landen 4 weerspiegelt hun respectieve aandelen in de totale financiële bijdragen aan de Associatie. 2. Om Part ll-landen in staat te stellen tegen minimale kosten hun relatief stemmenaandeel te handhaven en hun recht van voorkoop uit te oefenen zijn deze landen gemachtigd om hun inschrijving op stemmen dragende aandelen volledig in de eigen valuta te betalen. 3. Part ll-landen 4 die bovendien bijdragen verschaffen «in usable form» krijgen daarvoor evenveel stemmen als aan Part I-landen voor een evengrote bijdrage worden gegeven. 4. Om de relatieve stempositie van de kleinere lid-staten niet aan te tasten en daarmee de relatieve stempositie van de Part ll-landen als groep te beschermen worden bij nieuwe inschrijvingen ook weer additionele lidmaatschapsstemrechten, gratis aandelen, toegekend zo dat het totaal van het aantal lidmaatschapsstemrechten van ieder land wordt gehandhaafd op 0,25% van het totaal van de voor inschrijving beschikbare aandelen. De onderhandelaars waren bij IDA-5 overeengekomen dat de situatie met betrekking tot de stemrechten opnieuw bekeken zou moeten worden vóór de aanvang van de Zesde Aanvulling. Tijdens de speciale voorvergadering in juni 1978 werd een discussie aan dit onderwerp gewijd, waarbij het al snel duidelijk was dat er een aanzienlijke oppositie bestond tegen veranderingen die een wijziging van de statuten met zich zouden brengen. Er werd daarom besloten dat de bestaande methode voor de aanpassing van de stemrechten ook bij de Zesde Aanvulling zou moeten worden toegepast. Bij IDA-5 werden de nieuwe stemrechten overgedragen op basis van de ongekwalificeerd ingediende verbintenissen 5. Dit hield in dat de Verenigde Staten, die een gekwalificeerde verbintenis indiende, de stemmen in drie termijnen kreeg toegewezen - telkens naarmate een deel van het tevoren gekwalificeerd toegezegde deel van de bijdrage werd omgezet in een ongekwalificeerde bijdrage -, terwijl alle andere landen die onmiddellijk een ongekwalificeerde toezegging indienden ook onmiddellijk alle stemmen kregen toegewezen. Op voorstel van de Verenigde Staten is bij IDA-6 overeengekomen dat in beginsel alle nieuwe stemrechten voor alle lid-staten in drie termijnen zullen worden toegewezen op telkens 8 november van de jaren 1980, 1981 en 1982 op voorwaarde dat het land op dat moment bericht heeft aan IDA-6 te zullen bijdragen. Indien een land daarbij slechts een gekwalificeerde toezegging doet, zal dat land slechts stemrechten worden verleend voor zover betaling op het overeenkomstige deel van de bijdrage is ontvangen. Evenzo zullen reeds verleende stemrechten proportioneel worden ingenomen in zoverre donoren tekort schieten in de betaling van de delen van hun bijdragen die al verschuldigd zijn en weer verleend naarmate het tekort op de betaling wordt aangezuiverd. Het instellen van deze nieuwe regels geschiedde met de unanieme instemming van alle Part l-landen. 4. INWERKINGTREDING VAN IDA-6 4 Zie bijlage 1. 5 Zie par. 4.0 voor het onderscheid tussen gekwalificeerde en ongekwalificeerde toezeggingen. Alle aanvullingen van de middelen van IDA zijn onderhevig geweest aan bepaalde voorwaarden waaraan voldaan moest zijn wilden de donorlanden verplicht zijn hun betalingen te doen en wilde IDA een aanvang kunnen maken met de kredietverlening. Het doel hiervan was de donorlanden wederzijds de zekerheid te geven dat de fondsen voor de betreffende aanvulling ter beschikking gesteld zouden worden binnen het multilaterale kader waarover in de loop van de onderhandelingen overeenstemming werd bereikt. Tevens werden de voorwaarden zodanig opgesteld dat IDA tijdig over de benodigde committeringsruimte zou kunnen beschikken en zowel IDA als de ontvangende landen hun activiteiten op een redelijk zekere basis vooruit zouden kunnen plannen. Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs

9 Tot en met IDA-4 voorzagen de voorwaarden dat de overeenkomst pas bindend zou worden op het moment dat leden (waaronder ten minste 12 Part I-landen) met een gezamenlijke bijdrage van ten minste 80% van het totale aanvullingsbedrag de associatie er formeel van in kennis zouden hebben gesteld dat zij de overeengekomen bijdrage zouden effectueren in overeenstemming met de daarvoor gegeven bepalingen. Op het moment van verbindend worden van de overeenkomst zou de associatie een aanvang kunnen maken met de kredietverlening. Dit vereiste betekende in de praktijk dat in ieder geval de toezegging van de Verenigde Staten ontvangen moest zijn. Bij de Vijfde Aanvulling werd de volgende wijziging aangebracht: op verzoek van de Verenigde Staten werd het mogelijk gemaakt een toezegging te doen die met betrekking tot de tweede en derde termijn gekwalificeerd zou zijn, daar deze nog later wettelijke goedkeuring ter zake van de feitelijke betaling zouden behoeven. Vandaar dat zulk een gekwalificeerde kennisgeving slechts de bindende toezegging tot betaling van het eerste derde deel van de totale bijdrage inhield. De associatie kon niet trekken op de tweede en derde termijn van de bijdragen van de lid-staten die ongekwalificeerde toezegging gedaan hadden vóórdat ongekwalificeerde toezeggingen tot in totaal ten minste 80% van de respectieve bedragen van deze volgende termijnen zouden zijn ontvangen. Tijdens de discussie over de bepalingen voor de inwerkingtreding van IDA-6 brachten de meeste afgevaardigden weer met grote nadruk de wil naar voren het principe van de meerjarige aanvullingsexcercities te handhaven om aldus continuïteit in de activiteiten van IDA te kunnen verzekeren. Echter, op verzoek van de Verenigde Staten, is weer een aantal wijzigingen in de voorwaarden voor inwerkingtreding aangebracht. De regeling luidt nu aldus: IDA-6 zal algemeen bindend worden wanneer gekwalificeerde en ongekwalificeerde toezeggingen tot (ongeveer) 80% van het totale bedrag van de aanvulling ontvangen zullen zijn. In de praktijk wordt voor een rond bedrag gekozen dat daar dicht bij ligt; het bedrag voor IDA-6 is $ 9,6 mld. De toezegging wordt gedaan via een z.g. «Instrument of Commitment», d.i. een formele kennisgeving aan IDA dat het donorland, in overeenstemming met de Zesde Aanvullingsresolutie, het volle bedrag van zijn bijdrage zal betalen. Ingeval van een gekwalificeerde toezegging zendt het land IDA een formele kennisgeving dat het zonder kwalificatie een deel van zijn bijdrage overeenkomstig de bepalingen van IDA-6 zal betalen, maar dat de betaling van het overige deel van de bijdrage onderworpen is aan een nog te verkrijgen wettelijke goedkeuring. Het is niet nodig dat het donorland als bij IDA-5 verklaart ten minste het volle bedrag van de eerste termijn te zullen betalen. Landen die een gekwalificeerde toezegging doen zullen IDA er steeds van in kennis stellen wanneer wettelijke goedkeuring is verkregen voor de betaling van de gehele som of een deel van de voorheen gekwalificeerde toezegging. Het 80 %-vereiste betekent nu in de praktijk dat IDA in werking zal treden als er maar- bij ook overigens voldoende deelname - een toezegging van de Verenigde Staten ontvangen is; deze toezegging mag gekwalificeerd zijn. Een land dat een gekwalificeerde toezegging doet in drie termijnen dient ten minste 29%, 33% en ten slotte 38% (c.g. het resterend gedeelte) ongekwalificeerd toe te zeggen. Om ervoor te zorgen dat de kwalificaties de regeling van de lastenverdeling niet kunnen aantasten wordt de mogelijkheid voor IDA om nieuwe kredieten te verlenen beperkt, met inachtneming van hetgeen hierna volgt, indien de Verenigde Staten - waarvan de inschrijving ontvangen moet zijn om het 80 %-vereiste te halen - niet telkens bij iedere nieuwe verschuldigde termijn de benodigde middelen ongekwalificeerd ter beschikking heeft gesteld. Komt de Verenigde Staten deze verplichting niet tijdig na, dan mag IDA slechts kredieten verlenen tot een maximum van (1) hetgeen de Verenigde Staten tevoren aan ongekwalificeerde toezeggingen hebben gedaan en (2) hetzelfde deel van de ongekwalificeerde toezeggingen van de overige donorlanden als de Verenigde Staten van zijn in totaal toe te zeggen bijdrage ongekwalificeerd heeft toegezegd. Indien de Verenigde Staten op 31 december in het boekingsjaar waarin de toezegging ontvangen Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs

10 had moeten zijn nog niet aan zijn verplichting heeft voldaan, of IDA geen nieuwe kredieten meer kan verlenen, zal IDA een vergadering van afgevaardigden bijeen roepen om de situatie te bekijken en met name te overwegen welke stappen genomen zouden moeten worden om de benodigde ongekwalificeerde toezeggingen te verkrijgen. Overigens mag IDA te allen tijde kredieten toezeggen die zo zijn gekwalificeerd, dat de kredieten pas effectief en voor IDA verbindend worden op het moment dat de Verenigde Staten voor een zodanig bedrag gekwalificeerd heeft toegezegd dat IDA weer ongekwalificeerde kredieten kan verstrekken. 5. HET VERLOOP VAN DE ONDERHANDELINGEN EN DE NEDERLANDSE POSITIE De onderhandelingen over de Zesde Aanvulling werden voorafgegaan dooreen voorvergadering medio juni 1978 te Londen. In de wandelgangen bleek toen dat IDA wilde streven naar een bedrag van $ 10 a 15 mld. Een reële groei ten opzichte van IDA-5 zou een minimum uitgangspunt moeten zijn. Tijdens de onderhandelingen voor IDA-5 bleek dat er weinig ruimte was voor wijzigingen in de relatieve aandelen van de deelnemende landen (de regeling van de lastenverdeling). In hun rapport voor de Vijfde Aanvulling deden de onderhandelaars van de donorlanden de aanbeveling dat om de onderhandelingen voor toekomstige aanvullingen te vergemakkelijken vóór de aanvang van de onderhandelingen voor IDA-6 een uitgebreide studie aan de lastenverdeling zou moeten worden gewijd. Bijgevolg werd de voorvergadering in juni 1978 in Londen voor een belangrijk deel gewijd aan een bespreking van de principes die aan de lastenverdeling ten grondslag liggen. De onderhandelaars werden het erover eens dat geen universeel toepasbaar criterium of formule gevonden kon worden waarop de aandelen in IDA te baseren zouden zijn en dat daarom de onderhandelingen over de aandelen in IDA-6 als vertrekpunt zouden moeten nemen de aandelen overeengekomen bij de voorgaande aanvulling. In brede kring werd aanvaard dat over aanpassingen op een ad hoe-basis onderhandeld zou moeten blijven worden en dat een aantal aanpassingen bij de komende onderhandelingen nodig zou zijn. Gedurende de onderhandelingen werd de nodige informatie verschaft over een aantal economische en financiële indicatoren die mogelijk relevant zouden zijn voor de verdeling van de aandelen, zoals het bruto nationaal produkt en de ODA-stroom van ieder land. Daarnaast werd gezocht naar mogelijke indicatoren voor veranderingen die tussen de beëindiging van de onderhandelingen voor IDA-5 en de aanvang van die voor IDA-6 hadden plaatsgevonden in de economische status van individuele bijdragende landen. Gegeven het feit dat naast de Verenigde Staten ook andere belangrijke donorlanden, zoals het Verenigd Koninkrijk, Canada, Zweden en Australië hun aandelen niet konden handhaven, mag deze $ 12 mld. toch wel een acceptabel resultaat worden genoemd, al is het duidelijk dat de financieel-economische positie van met name de armste olie-importerende ontwikkelingslanden de laatste jaren zeer aanmerkelijk is verslechterd en derhalve de behoefte aan IDA-leningen sterk is toegenomen. Dat dit resultaat werd behaald is voor een belangrijk deel te danken geweest aan de positieve houding die Japan en West-Duitsland, alsmede de kleinere landen Noorwegen, Denemarken, Finland, België, Oostenrijk en Nederland, tijdens deze onderhandelingen aan de dag hebben gelegd. Bovendien kon de groep van IDA-donorlanden worden uitgebreid met Argentinië, Brazilië, Griekenland, Mexico, Portugal, Roemenië en Venezuela. De bereidheidvan Japan het aandeel zeer substantieel te verhogen van 10,30% tot 14,65% hangt onder meer samen met het feit dat de Wereldbank begin 1979 akkoord ging met een selectieve verhoging van het Japanse aandeel in het Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs

11 wereldbankkapitaal. West-Duitsland bleek ten slotte bereid het aandeel te verhogen van 10,91% tot 12,50%, dit in het kader van de opvoering van de Duitse ODA-«performance». Daarmee maakten deze twee landen de aandeelverlaging van het Verenigd Koninkrijk (van 10,6% naar 10,1%), de Verenigde Staten (van 31,22% tot 27,0%) en Canada (van 5,83% tot 4,3%) globaal goed. Van de kleine donorlanden valt met name de positie van Zweden op. Bij de Vijfde Aanvulling der IDA-middelen bedroeg het Zweedse aandeel nog 3,82%. Bij het begin van de onderhandelingen voor IDA-6 deelden de Zweden mede dat hun aandeel in de Zesde middelenaanvulling om budgettaire redenen ten hoogste 2,9% zou kunnen bedragen. Ten slotte bleken de Zweden bereid een aandeel van 3% te accepteren in een gezamenlijke actie van de gelijkgezinden, waarbij Zweden en Nederland zich bereid verklaarden tot een aandeel van 3%, Denemarken, Noorwegen en Finland hun gezamenlijk aandeel verhoogden van 2,78% tot eveneens 3%, terwijl België en Oostenrijk hun aandelen verhoogden van 1,62% tot 1,68%, respectievelijk van 0,65% tot 0,68%. Tot deze gezamenlijke actie werd besloten toen duidelijk werd dat Japan en West-Duitsland bereid waren tot een verdere verhoging van hun aandelen, mits andere individuele, dan wel groepen landen eveneens een gebaar zouden maken. De actie van de gelijkgezinde landen bleek inderdaad voldoende om Japan en West-Duitsland te bewegen de eerdergenoemde aandelen van 14,65% resp. 12,5% te accepteren. Onderhandelingen van het management van IDA met Saoedi-Arabië over het optrekken van het IDA-6 aandeel van dat land, dat met 3,25% nogal wat lager is dan het IDA-5 aandeel van 4,53% hebben geleid tot een extra bijdrage van 30 min. US$. Ten slotte zij vermeld dat IDA-management met Zwitserland, waarvan de geplande IDA-5 bijdrage door een referendum werd verhinderd, een regeling heeft getroffen over een kwijtschelding van een eerdere lening van Zwitserland aan IDA ten bedrage van $ 100 min. Bovendien bleek Zwitserland bereid tot een aantal andere financiële regelingen, waaronder een cofinancieringsarrangement, met een totale waarde van $ 80 min. Verwacht wordt dat Zwitserland bij de Zevende middelenaanvulling van IDA weer als donorland zal kunnen optreden. 6. AANDEEL VAN NEDERLAND Gezien de grote waardering voor het werk van IDA ten behoeve van de armste ontwikkelingslanden en het door IDA gevoerde doelgroepenbeleid - zie ook de memorie van toelichting bij wetsontwerp (R 1084) inzake de machtiging tot de deelneming aan IDA-5 - heeft Nederland onder voorbehoud van wettelijke goedkeuring er in toegestemd het reguliere aandeel in IDA-6 te doen uitgaan boven het aandeel van 2,82% - inclusief speciale bijel rage 2,91 % - aan IDA-5 en te stellen op 3,0%. Gegeven het streefbedrag van $ 12 mld. bedraagt de Nederlandse bijdrage $ 360 min., of tegen de overeengekomen vaste omwisselkoers - IMF-koers op 5 oktober f704,16 min., ter beschikking te stellen in drie jaarlijkse termijnen. De eerste daarvan valt op 8 november 1980 of 30 dagen na de datum waarop de Zesde Aanvulling algemeen bindend wordt, indien dit later dan 8 november is. Uitstel van eerste betaling is mogelijk tot uiterlijk 8 november 1981 ten einde een land in staat te stellen de vereiste wettelijke machtiging te verwerven. De trekking van IDA op deze bijdragen zal overeenkomstig de door IDA te verrichten uitbetalingen gespreid over een tiental jaren ten laste van de rijksbegroting worden gebracht. De trekkingen zullen naar verwachting het volgende patroon vertonen ( staat voor 1 juli juni 1981): Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs

12 Percentage trekking op IDA-6 bijdragen 1980/81 1% 1981/82 5% 1982/83 13% 1983/84 20% 1984/85 20% 1985/86 15% 1986/87 10% 1987/88 7% 1988/89 5% 1989/90 4% 100% Aan het voorliggende ontwerp van Rijkswet is een artikel 1, b toegevoegd. Hiermede wordt gecorrigeerd een afrondingsverschil, dat bij de opstelling van de nota van wijziging op het ontwerp van Rijkswet inzake de machtiging tot deelneming in IDA-5 6, ertoe geleid heeft dat voor f 300 min. minder machtiging werd gevraagd dan waartoe Nederland zich tijdens de onderhandelingen had verbonden. 7. CONCLUSIE Het geheel overziende kan worden geconcludeerd dat de onderhandelingen over de Zesde Aanvulling der IDA-middelen onder nog veel moeilijker omstandigheden hebben plaatsgevonden dan reeds tijdens IDA-5 het geval was. Dit hangt ten nauwste samen met de structurele veranderingen die zich sedert het begin van de zeventiger jaren in toenemende mate in de wereldeconomie voltrekken. De daaruit voortvloeiende wijzigingen in de relatieve economische posities zijn de oorzaak geweest van een aantal nogal aanzienlijke aanpassingen van de relatieve bijdragen van de verschillende IDA-donorlanden. Een positieve factor daarbij is dat het aantal IDA-donorlanden een belangrijke uitbreiding heeft ondergaan. Hoewel het streefbedrag van $ 12 mld. nog niet geheel is bereikt, kan worden geconcludeerd dat de Zesde Aanvulling toch een redelijk succes is geworden. Weliswaar heeft Nederland aanvankelijk gestreefd naar een hoger bedrag, maar de realiteit gebiedt te erkennen dat de hoop dat een streefbedrag van $ 14 a 15 mld. kon worden gehaald, niet erg groot is geweest. In ieder geval is de uitleencapaciteit van IDA in reële termen vrij aanzienlijk uitgebreid: Tegen deze achtergrond achten de ondergetekenden de Nederlandse bijdrage aan de Zesde Aanvulling van ruim f 700 min. een verantwoorde beleidsbeslissing, vooral gezien de uitstekende reputatie die de IDA operaties in de armste ontwikkelingslanden genieten. Ten slotte zij opgemerkt dat de onderhandelingen voor de Zevende Aanvulling al in 1981 zullen aanvangen. Een complicerende factor daarbij is het feitelijke optreden van de Volksrepubliek China in de Bretton Woods-instellingen sinds april/mei jl. Hoe dit zal uitwerken op de Chinese trekkingsmogelijkheid op de IDA-fondsen valt thans nog niet te voorzien. Wel kan er nu al van worden uitgegaan dat in verband met eventuele aanspraken op IDAmiddelen door de Chinese Volksrepubliek het totale bedrag van de komende * Tweede Kamer, zitting , middelenaanvulling dat van de thans afgesloten zesde substantieel zal die- (R 1084), nr. 9. nen te overtreffen. De Minister van Financiën, A. P. J. M. M. van der Stee De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking, J. de Koning De Minister van Buitenlandse Zaken, C. A. van der Klaauw Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs

13 BIJLAGE 1 Bijdragen aan zesde aanvulling Land Bijdrage (in $ min.) Aandeel IDA-6 IDA-5' Paft I: Australië België Canada Denemarken Duitsland (BRp) Duitsland extra Finland Frankrijk Ierland Italië Japan Japan extra Kuweit Luxemburg Nederland Nw-Zeeland Noorwegen Oostenrijk Ver. Ar. Emiraten Ver. Koninkrijk Ver. Staten IJsland Zuid-Afrika Zweden 229,20 1,91 1,91 201,60 1,68 1,62 516,00 4,30 5,83 144,00 1,20 1, ,00 12,00 10,91 60,00 0,50 72,00 0,60 0,53 645,60 5,38 5,38 13,20 0,11 0,11 462,00 3,85 3, ,00 12,00 10,30 317,54 2,65 200,00 1,67 2,34 6,00 0,05 0,05 360,00 3,00 2,82 10,02 0,08 0,10 144,00 1,20 1,05 81,60 0,68 0,65 79,20 0,66 0, ,00 10,10 10, ,00 27,00 31,22 3,60 0,03 0,03 10,00 0,08 0,13 360,00 3,00 3,82 Part II: Argentinië Brazilië Griekenland Korea Mexico Saoedi-Arabië Saoedi-Arabië extra Spanje Yugoslavië 25,00 0,21 50,00 0,42 6,00 0,05 3,00 0,03 0,01 20,00 0,17 390,00 3,25. 5fi 30,00 0,25 50,00 0,42 20,00 0,17 0,11 Nieuwe leden.' Portugal Venezuela Niet toegewezen: Totaal 7,00 0,06 20,00 0,17 131,44 1, ,00 100,00 100,00 1 Exclusief extra bijdragen. 2 Ook Roemenië heeft te kennen gegeven een bijdrage aan IDA-6 te willen leveren, maar een bedrag is nog niet genoemd. Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs

14 BIJLAGE 2 Overzicht van de financiële gevolgen voor de rijksbegroting A.1. Behoort bij ontwerp van Rijkswet inzake machtiging tot deelneming door Nederland in de Zesde Aanvulling der middelen van de Internationale Ontwikkelings Associatie (IDA). 2. Ingediend op B.1. Omschrijving van het voorstel: zie beantwoording A Beoogde datum van inwerkingtreding: C. Financiële gevolgen voor de rijksbegroting (in min. gld.): uitgaven: de uitgaven komen ten laste van het Ontwikkelingssamenwerkingsplafond en zijn in de meerjarenramingen aldaar verwerkt. Ontvangsten: niet van toepassing. D. Toelichting op de raming: zie memorie van toelichting. E. Compensatie: niet van toepassing. F. Prestatiegegevens: niet van toepassing. Tweede Kamer, zitting , (R 1151), nrs