7 Werkloos ARBEID EN PRODUCTIE

Transcriptie

1 ARBEID EN PRODUCTIE 7 Werkloos 1 Een ruime arbeidsmarkt De concurrentiepositie De conjunctuur Meer kans op werk De overheid grijpt in Werkloos... en dan? 136 Rekentrainer 138 Samenvatting en begrippen 140 Adviestoets en vervolg van leerroute Eindtoets Hoofdstuk 7 125

2 Hoofdstuk 7 Werkloos 1 Een ruime arbeidsmarkt Introductievragen uit het handboek 1 a In Utrecht is het werkloosheidspercentage 3,9% en in Groningen 6,7%. b Bijv. in de provincie Groningen is de vraag naar arbeid klein in verhouding tot het aanbod van arbeid. 2 a Bijv. pretparken, agrarische bedrijven, campings. b Bijv. de vraag naar arbeid neemt in de wintermaanden sterk af. 3 a De investeringen in China zijn in ,5 miljard 4,2 miljard = 7,3 miljard hoger dan in 2005; dat is 7,3 miljard : 4,2 miljard 100 = 174% hoger (afgerond). b Bijv. de bedrijven in China kunnen goedkoper produceren, want de loonkosten in China zijn laag. Ook: China is een belangrijk afzetgebied. 4 a De mensen maken meer gebruik van navigatieapparatuur en minder van papieren wegenkaarten. b Structurele werkloosheid. 5 a = werklozen b Bijv. ze mist de vereiste opleiding en ervaring voor de functie van verpleegkundige. afb. 1 Werkloosheid in delen van Nederland (2010) 6,6 PROCENTEN VAN DE BEROEPSBEVOLKING 6,2 5,8 5,4 5,0 4,6 0 Noord- Nederland Oost- Nederland West- Nederland Zuid- Nederland 7 Gepke heeft gewerkt als afwasser in de spoelkeuken van afb. 2 A een restaurant. Hij werd ontslagen toen zijn werk werd overgenomen door een moderne glazenwasmachine. Hij was een tijdje werkloos voor hij een nieuwe baan vond als postbesteller (afb. 2). a Door welke vorm van werkloosheid werd Gepke getroffen na zijn ontslag bij het restaurant? Leg je antwoord uit. Structurele werkloosheid, want zijn werkloosheid ontstond door een verandering in de productie. b Er dreigt opnieuw ontslag voor Gepke omdat de hoeveelheid post sterk afneemt. Wat kan hiervan de oorzaak zijn? Bijv. er is minder postverkeer door , sms en chatprogramma s. c Stel, Gepke wordt ontslagen als postbesteller en is daarna werkloos. Door welke vorm van werkloosheid wordt hij dan getroffen? Structurele werkloosheid. B Toepassen 6 Brenda zoekt een baan in Noord-Nederland en Graciëlla in Oost-Nederland. Beiden zijn even oud en ze hebben dezelfde opleiding. Bekijk afbeelding 1. a Wie van de twee heeft minder kans op een baan? Leg je antwoord uit. Brenda, want in Noord- Nederland is het werkloosheidspercentage hoger dan in Oost-Nederland. b Wat kan zij doen als zij geen werk kan vinden? Bijv. vertrekken uit Noord-Nederland. c Welke staaf in afbeelding 1 duidt op regionale werkloosheid? Kleur deze staaf rood. 8 Rens is groenteteler op de vollegrond. In zijn bedrijf is het soms heel druk: er zijn dan twintig mensen aan het werk. Maar het kan ook rustig zijn in zijn bedrijf. Dan werken daar alleen zijn drie vaste medewerkers. 126

3 ARBEID EN PRODUCTIE a Wat verandert er bij de wisseling van drukke en rustige tijden: de vraag naar arbeid of het aanbod van arbeid? Leg je antwoord uit. De vraag naar arbeid, want het gaat om meer en minder arbeidsplaatsen. b Waarom is het niet verantwoord om twintig mensen in dienst te houden als het rustig is? Bijv. Rens verdient dan niet genoeg om de loonkosten te betalen. c Door welke vorm van werkloosheid wordt het personeel van het bedrijf getroffen in de rustige tijden? Seizoenwerkloosheid. 9 Teun is werkloos. Hij is opgeleid tot Administratief medewerker, maar er zijn geen vacatures voor werkzoekenden met deze functie. Er zijn wel veel vacatures voor huisschilders, maar dat vak heeft hij niet geleerd. Streep de foute woorden door. a Hoe is de arbeidsmarkt voor administratief medewerkers? De vraag is groter kleiner dan het aanbod. b Hoe is de arbeidsmarkt voor huisschilders? De vraag is groter kleiner dan het aanbod. c Hoe heet de vorm van werkloosheid die ontstaat als vraag en aanbod op de arbeidsmarkt niet op elkaar aansluiten? Structurele werkloosheid. d Hoe kan Teun een einde maken aan zijn werkloosheid? Bijv. door zich om te scholen tot huisschilder. afb. 3 Welkom bij HWB International Bij HWB International kunt u computerprogrammeurs inhuren. Wij hebben experts in uiteenlopende IT-toepassingen. Zij werken voor u vanuit onze vestiging in Nepal. Hierdoor kunnen wij zeer kostenvoordelig voor u opereren. U kunt via onze onlineverbinding communiceren met uw Nepalese programmeurs, maar u kunt ze ook direct aansturen via of msn, alsof ze bij u in het kantoor zitten op een andere verdieping. 11 Bomenkwekerij Sierstra bv neemt een bomenrooimachine in gebruik (afb. 4). De kwekerij kan nu jonge bomen met kluit en al rooien zonder een spade te gebruiken. Het bedrijf ontslaat een overbodig geworden medewerker. a Deze medewerker vindt geen nieuwe baan en is werkloos. Waarom is dit een voorbeeld van structurele werkloosheid? De werkloosheid ontstaat door een verandering in de productiewijze. b De kosten per gerooide boom gaan omlaag na de aanschaf van de machine. Leg dit uit. De daling van de loonkosten per gerooide boom is sterker dan de stijging van de machinekosten per gerooide boom. c De kwekerij heeft na verloop van tijd twee extra medewerkers nodig. Hoe kan de investering in de bomenrooimachine leiden tot meer werkgelegenheid in het bedrijf? Het bedrijf produceert goedkoper en kan zijn prijzen verlagen. Hierdoor stijgt de verkoop. 10 Advertenties zoals in afbeelding 3 komen steeds vaker voor en steeds meer bedrijven gaan erop in. Er zijn op deze manier al duizenden IT-banen uitbesteed aan Aziatische landen. a Waarom maakt HWB International gebruik van Nepalese programmeurs in plaats van Europese programmeurs? Nepalese programmeurs zijn goedkoper. b Waarom wordt het uitbesteden van banen steeds populairder bij bedrijven? Bijv. het werk wordt veel goedkoper gedaan. c Waarom was deze vorm van uitbesteding 25 jaar geleden bijna onmogelijk? Toen waren er geen snelle internetverbindingen met Nepal. d Hoe heet de werkloosheid onder Europese programmeurs die ontstaat door de concurrentie uit Nepal? Structurele werkloosheid. afb. 4 Maak rekentrainer 7A op bladzijde 138. Thuiswerkopdracht 7.1 staat op bladzijde 116 in je HB. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 140. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. 127

4 Hoofdstuk 7 Werkloos 2 De concurrentiepositie Introductievragen uit het handboek 1 a De loonkosten per kaars zijn in Nederland hoger dan in Roemenië. b Door de hogere kosten per kaars moet de Nederlandse fabrikant een hogere verkoopprijs vragen, en dat verzwakt zijn concurrentiepositie. 2 a Door het verlagen van de lonen gaan de kosten per kaars omlaag. Hierdoor kan de prijs van de kaarsen omlaag en gaat de verkoop omhoog. b Eigen antwoord. Bijv. minder loon, dat is beter dan een uitkering. Of: hetzelfde loon, de directie moet maar iets anders bedenken. 3 a 0,45 0,35 = 0,10 per kaars b Er zijn minder werknemers nodig bij dezelfde productie, dus dalen de loonkosten per product. 4 a 0,35 0,27 = 0,08 per kaars b Bijv. de loonkosten stijgen net zo snel als de productie. c Er wordt meer geproduceerd met dezelfde machines. 5 a 9 (40 36) = 36 uren, dat is één arbeidsplaats. b Er is een werknemer bijgekomen, maar samen werken ze evenveel uren als voorheen. De loonkosten en de productie blijven gelijk. c Hetzelfde werk wordt verdeeld over meer personen. Toepassen 6 Ron heeft een schoonmaakbedrijf. Hij heeft een verzekeringskantoor als klant. In het contract met deze klant staat dat Ron 800 per week krijgt voor het schoonhouden van het kantoorgebouw. Maar Ron verhoogt het tarief per 1 september (afb. 5). a Hoeveel rekent hij per 1 september voor het schoonhouden van het kantoor? ( 800 : 100 2,5) = = 820 per week afb. 5 b De verhoging per 1 januari berekent Ron over het laatste tarief. Hoeveel moet het verzekeringskantoor per 1 januari betalen voor het schoonhouden van het kantoor? ( 820 : 100 5) = = 861 per week c Was er een tekort of een overschot op de arbeidsmarkt voor schoonmaakpersoneel toen deze contracten werden herzien? Leg je antwoord uit. Een tekort, want bij een tekort moeten bedrijven hogere lonen betalen om personeel te krijgen en te houden. Schoonmaakbedrijven verhogen tarief AMSTERDAM Schoonmaakbedrijven hebben steeds hogere loonkosten voor hun personeel. Daarom wijken ze af van de contracten met hun klanten en verhogen ze per 1 september het tarief van schoonmaakwerk met 2,5 procent. En per 1 januari stijgt het tarief nog eens met 5 procent. 7 Bekijk het lijndiagram (afb. 6). Een voltijdbaan is tot het jaar 2009 steeds korter geworden. a Geef een voorbeeld van een afspraak tussen werkgevers en werknemers waardoor een voltijdbaan korter wordt. Bijv. de werkweek één uur korter; ook: twintig in plaats van negentien vakantiedagen en verlofdagen per jaar. Niet: door deeltijdwerk. b Steeds meer mensen werken in deeltijd. Wat gebeurt hierdoor met de duur van een gemiddelde baan? Leg je antwoord uit. Die daalt, want het aantal voltijdbanen daalt in verhouding tot het aantal deeltijdbanen, zodat de duur van de gemiddelde baan daalt. c Wat is het gevolg voor de werkgelegenheid van het steeds korter worden van een gemiddelde baan? Leg je antwoord uit. De werkgelegenheid stijgt, want als mensen minder uren gaan werken, komen er banen bij. d Wat is er in 2009 gebeurd met de duur van de voltijdbaan? Die is gestegen. e Waarom leidt een langere duur van de voltijdbaan niet tot hogere loonkosten per product? Omdat werknemers in meer tijd ook meer produceren. 128

5 ARBEID EN PRODUCTIE afb. 6 Arbeidsduur per baan per jaar ARBEIDSUREN PER JAAR arbeidsduur gemiddelde baan arbeidsduur voltijdbaan Volgens veel economen daalt de werkloosheid als de olieprijs omlaaggaat. Hun redenering bestaat uit de volgende zes stappen (ze staan in een willekeurige volgorde): 1 de afzet van de bedrijven stijgt, 2 de energiekosten van de bedrijven dalen, 3 de olieprijs daalt, 4 de prijzen van de eindproducten dalen, 5 de werkloosheid daalt, 6 de werkgelegenheid stijgt. a Met welke stap begint de redenering van deze economen? Stap 3: de olieprijs daalt. b Met welke stap eindigt hun redenering? Stap 5: de werkloosheid daalt. c Zet de stappen van de volledige redenering in de goede volgorde. Schrijf alleen de nummers op Bierbrouwerij t Vat voert een tweeploegendienst in. In afbeelding 7 staan de bedrijfsgegevens voor en na de invoering. a Wat zijn de machinekosten per flesje bier voor en na de verlenging van de bedrijfstijd? Voor: : = 0,30 per flesje; erna: : = 0,15 per flesje b Wat zijn de totale kosten per flesje bier voor en na de verlenging van de bedrijfstijd? Voor: 0,10 + 0,30 = 0,40 per flesje; erna: 0,12 + 0,15 = 0,27 per flesje c Wat gebeurt er door de verlenging van de bedrijfstijd met de concurrentiepositie van de bierbrouwer? Leg je antwoord uit. De concurrentiepositie verbetert, want de bierbrouwer heeft lagere kosten per flesje en kan nu een lagere prijs vragen voor zijn bier. afb. 7 d Wat gebeurt er door de verlenging van de bedrijfstijd met de werkgelegenheid? Leg je antwoord uit. De werkgelegenheid stijgt, want de bierbrouwer heeft meer personeel nodig door de tweeploegendienst. Bedrijfsgegevens brouwerij t Vat 8 bedrijfstijd in uren per dag machinekosten per dag voor invoering tweeploegendienst productie in flesjes per dag 0,12 0,10 overige kosten per flesje na invoering tweeploegendienst 10 Nederlandse schoenenfabrikanten verkopen steeds minder schoenen door de import van goedkope schoenen. Ze zijn in een moordende concurrentiestrijd verwikkeld met schoenenfabrikanten in het buitenland. a Wat betekent deze concurrentiestrijd voor de positie op de arbeidsmarkt van schoenmakers in Nederland? Leg je antwoord uit. Hun positie wordt zwakker, want er gaan in Nederland arbeidsplaatsen voor schoenmakers verloren. b Nederlandse schoenenfabrikanten verplaatsen de productie van schoenen naar lagelonenlanden. Waarom verbetert hierdoor hun concurrentiepositie? Door de lage lonen dalen de kosten per product en kan de prijs van hun schoenen omlaag. c Hoe heet de werkloosheid die ontstaat door verplaatsing van de productie uit Nederland naar lagelonenlanden? Structurele werkloosheid. d Een Nederlandse schoenenfabrikant investeert in arbeidsbesparende apparatuur. Waarom is dit goed voor de werkgelegenheid in Nederland? Bijv. er gaan arbeidsplaatsen verloren door de apparatuur, maar minder dan wanneer het bedrijf failliet gaat. Maak rekentrainer 7B op bladzijde 138. Thuiswerkopdracht 7.2 staat op bladzijde 116 in je HB. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 140. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. 129

6 Hoofdstuk 7 Werkloos 3 De conjunctuur Introductievragen uit het handboek 1 a De woningbouwvereniging. Ook goed: de overheid of de gemeente. b Investeren. c Export. 2 a Bijv. bezuinigen op deze luxe producten is gemakkelijker dan bezuinigen op noodzakelijke producten. b Bijv. de consumenten vrezen een daling van hun inkomen en gaan sparen om financiële problemen te voorkomen. 3 a De afzet daalde. b De werkgelegenheid ging mee omlaag. c Laagconjunctuur. 4 a De winst en de werkgelegenheid stijgen door alle nieuwe opdrachten. b Bijv. door de export verdienen de bedrijven meer geld. Hierdoor is er meer werk en hebben de consumenten in Nederland een hoger inkomen. Daardoor stijgt de consumptie. 5 a 2002 en b Bijv. als de bestedingen stijgen, hebben de bedrijven meer werk. Hierdoor verdienen de werknemers meer geld en die gaan dat geld besteden. Ook: hierdoor gaan de bedrijven investeren om hun productie uit te breiden. afb. 8 Economische verschijnselen 1 De winsten van bedrijven dalen. 2 De werkloosheid stijgt. 3 De productie daalt. 4 De bedrijven investeren minder. 5 De werkgelegenheid daalt. 7 Rineke werkt bij een fabrikant van navigatieapparatuur. De verkoop gaat goed, want er zijn orders ontvangen van het ministerie van Binnenlandse Zaken, een Duitse importeur, een transportbedrijf en de Kijkshop. De Kijkshop wil stunten met de prijs van de navigatieapparatuur. Rineke moet overwerken om de orders op tijd de deur uit te krijgen. a De topdrukte is ontstaan door vier soorten bestedingen. Schrijf in afbeelding 9 achter elke besteding welke klant bedoeld wordt. afb. 9 b Het overwerk in de fabriek leidt tot hogere bestedingen. Leg dit uit. De medewerkers verdienen extra, dus kunnen zij meer uitgeven. Onderdelen van de bestedingen besteding klant consumptie export investering overheidsuitgave Kijkshop Duitse importeur transportbedrijf ministerie van Binnenlandse Zaken Toepassen 6 De economische verschijnselen in afbeelding 8 staan in een willekeurige volgorde. In de goede volgorde vormen ze een verklaring voor de stijging van de werkloosheid na een daling van de winsten. a Zet de economische verschijnselen in de goede volgorde. Schrijf alleen de nummers op. Begin met nummer b Hoe noemen economen een periode waarin door een daling van de winsten veel werkloosheid ontstaat? Laagconjunctuur. 8 Goede tijden en slechte tijden in de Nederlandse economie herken je aan de productiecijfers (afb. 10). a Welke vijf jaren in de periode waren de beste voor de Nederlandse economie? 1997 tot en met 2000 en b Hoe heet een periode waarin het goed gaat met de economie? Hoogconjunctuur. c Welke drie jaren waren het slechtst voor de economie? 2002, 2003 en d Wat is de naam van de werkloosheid die sterk stijgt in de slechte jaren? Conjuncturele werkloosheid. e Niet alle soorten bedrijven hebben evenveel last van een dalende economische groei. Welke van de volgende bedrijven hebben daar veel last van? Leg je antwoord uit. 130

7 ARBEID EN PRODUCTIE Landbouwbedrijven Reisbureaus, want: de mensen bezuinigen gemakkelijker op reizen dan op voeding. afb. 12 Lenen stijgt Investeringen stijgen afb. 10 Groei van de Nederlandse productie (in procenten van het jaar ervoor) PROCENTEN Saïd wil graag een nieuwe auto, maar hij moet er nog even voor sparen. Of hij moet lenen. Saïd informeert bij de bank naar de rentepercentages. a Is de stand van de rente hoog of laag volgens afbeelding 11? Leg je antwoord uit. Laag, want er is veel belangstelling om te lenen en geen belangstelling om te sparen. b Kan Saïd door de stand van de rente eerder of later een auto kopen? Leg je antwoord uit. Eerder, want door de lage rente zijn de maandlasten lager en dat maakt lenen gemakkelijker. c Welke invloed heeft de rentestand op de productie? Beantwoord de vraag door in elk vak in afbeelding 12 de ontbrekende woorden in te vullen. Kies uit: stijgt stijgen daalt dalen. d Welke invloed heeft een rentedaling op de conjunctuur? afb. 11 Een rentedaling bevordert een hoogconjunctuur laagconjunctuur. Rente daalt Sparen daalt Consumptie stijgt Bestedingen stijgen Productie stijgt 10 De economische crisis in 2008 en 2009 heeft grote gevolgen gehad voor de Nederlandse autobranche. Lees het krantenbericht in afbeelding 13. a Welke zin in dit artikel geeft aan dat de werkloosheid in de autobranche steeg? Door dit alles gingen er 142 autobedrijven failliet. b Leg uit dat er in de autobranche sprake was van conjuncturele werkloosheid. Bijv. de werkloosheid ontstond doordat consumenten minder auto s kochten. c Door de problemen in de autobranche verslechterde de conjunctuur nog meer. Leg dit uit. Bijv. de autobedrijven hadden minder winst en de ontslagen werknemers minder inkomen. Hierdoor daalden de investeringen en de consumptie en ging de conjunctuur verder achteruit. afb. 13 Slechtste resultaat autoverkoop in veertig jaar De economische crisis heeft een gevoelige tik uitgedeeld aan de Nederlandse autobranche. Nederlandse autodealers hebben in ,5 procent minder auto s verkocht dan in het jaar daarvoor. Daarnaast hadden ze met nog een tegenvaller te maken. Nederlandse consumenten kochten vooral kleine, zuinige en goedkope auto s waarop weinig winstmarge zit. Door dit alles gingen er 142 autobedrijven failliet. Maak rekentrainer 7C op bladzijde 138 en 139. Thuiswerkopdracht 7.3 staat op bladzijde 116 in je HB. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 140. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. 131

8 Hoofdstuk 7 Werkloos 4 Meer kans op werk Introductievragen uit het handboek 1 a Het bedrijf moet dan naast Tamara nog iemand anders aannemen, want er is een vacature voor een voltijdbaan. b Bijv. ze kunnen een deeltijdbaan mogelijk maken en meebetalen in de kosten van kinderopvang. 2 a Met deze werktijden heeft hij overdag geen tijd om te trainen. b De flexibele werktijden, want dan kan hij zijn werktijden aanpassen aan zijn trainingstijden. 3 a Bijv. ze kan de trap van het kantoor niet op in een rolstoel. b Bijv. het bedrijf moet zorgen voor een toegang op de begane grond en een personenlift naar de hogere verdiepingen. 4 a Bedrijfsadministrateur niveau 4. b Zijn opleiding heeft niet het gevraagde niveau. c Bijv. als Tewis geschikt is voor deze functie nadat hij de cursus heeft gevolgd en er geen ander geschikt persoon beschikbaar is. 5 a Ze schrijft een slechte sollicitatiebrief vol spelfouten. b Bijv. ze kan op een sollicitatietraining leren hoe een goede sollicitatiebrief eruit moet zien. Toepassen 6 Erwin solliciteert op de volgende vacatures: assistent op de administratie van een transportbedrijf, taxichauffeur bij Schiphol, lasser in een metaalbedrijf en tolk bij de politie. In zijn sollicitatiebrief vermeldt hij: in bezit van een rijbewijs (voor personenauto s), ervaring als chauffeur, vmbo gevolgd maar niet afgerond, spreekt Duits en Engels. a Welke vermelding zou hij liever weglaten uit zijn sollicitatiebrief? Leg je antwoord uit. Zijn niet-afgeronde schoolopleiding, want dit maakt geen goede indruk. b Bij welke sollicitatie heeft hij de meeste kans op succes? Leg je antwoord uit. De vacature voor taxichauffeur op Schiphol, want zijn rijbewijs, rijervaring en kennis van vreemde talen komen daarbij van pas. c Waarom maakt hij geen kans bij de andere sollicitaties? Hij mist de opleiding en ervaring voor deze banen. 7 Ankie, Hans, Myra en Clarence solliciteren op de vacature in afbeelding 14. Ankie heeft net haar opleiding verpleegkunde afgerond. Hans heeft enkele jaren ervaring als ziekenverzorgende, en hij wil alleen overdag werken. Myra heeft de opleiding verpleegkunde op niveau 4 afgerond en als uitzendkracht ervaring opgedaan in verpleeghuizen. Clarence heeft in de horeca gewerkt en zorgt voor zijn zieke moeder. Hoe groot is de kans van ieder van hen om te worden aangenomen? Leg steeds je antwoord uit. a Ankie heeft veel weinig kans, want: bijv. ze heeft geen ervaring. b Hans heeft veel weinig kans, want: bijv. hij is niet flexibel inzetbaar. c Myra heeft veel weinig kans, want: bijv. zij heeft voldoende opleiding en ervaring. d Clarence heeft veel weinig kans, want: bijv. hij heeft de juiste opleiding niet. afb. 14 Verpleeghuis Zonnewende zoekt op korte termijn een VERPLEEGKUNDIGE M/V Vereisten: 8 De schoolopleiding bepaalt voor een deel iemands kans op een baan. Bekijk het cirkeldiagram (afb. 15). a Geeft een hoge of een lage schoolopleiding de meeste kans op de arbeidsmarkt? Leg je antwoord uit. Een hoge schoolopleiding, want er zijn meer vacatures voor mensen met een hoge schoolopleiding dan voor mensen met een lage schoolopleiding. 132

9 ARBEID EN PRODUCTIE b Hoeveel procent van de vacatures is geschikt voor werkzoekenden die alleen basisonderwijs hebben voltooid? 5% c Hoeveel procent van de vacatures is geschikt voor werkzoekenden die het diploma mbo, havo of vwo hebben gehaald? 41% d Doe jij nog een vervolgopleiding na het vmbo? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet? Eigen antwoord. afb. 16 Aantal banen in Nederland vanaf ,5 7, ,5 5,8 5,1 5 4,3 5,5 5,7 4 4,5 4,7 4,8 3,9 3 BANEN MILJOEN in personen in voltijdbanen 7,8 5, afb. 15 Vacatures in gevraagde voltooide opleidingen 33% 5% 41% 21% alleen basisonderwijs vmbo/onderbouw havo-vwo havo/vwo/mbo hbo en universiteit 9 Twee halve banen zijn één voltijdbaan. Zo kun je de banen van alle personen in Nederland omrekenen in voltijdbanen. Bekijk het lijndiagram (afb. 16). a Met hoeveel procent is de werkgelegenheid in voltijdbanen toegenomen van 1975 tot 2010? 5,9 miljoen 4,7 miljoen = 1,2 miljoen; 1,2 miljoen : 4,7 miljoen 100 = 26% (afgerond) b Hoeveel procent is het aantal personen met een baan toegenomen van 1975 tot 2010? 7,8 miljoen 5,5 miljoen = 2,3 miljoen; 2,3 miljoen : 5,5 miljoen 100 = 42% (afgerond) c Hoe verklaar je het verschil tussen de stijgingspercentages bij vraag 9a en 9b? Er zijn meer voltijdbanen verdeeld over personen die in deeltijd werken. d Stel, alle banen zijn in 2010 omgezet in voltijdbanen. Voor hoeveel mensen die voor de omzetting een baan hadden, was er dan geen werk geweest? 7,8 miljoen 5,9 miljoen = 1,9 miljoen mensen 10 Door bijdragen van werkgevers en de overheid in de kosten van kinderopvang is de betaalde kinderopvang sterk gegroeid. Dat heeft positieve gevolgen voor de werkgelegenheid (afb. 17). a Met hoeveel procent is in de periode het aantal banen in de kinderopvang gegroeid? = ; : = 92% b Door de groei van de kinderopvang daalt de werkloosheid onder ouders van kleine kinderen. Leg dit uit. Bijv. zij vinden gemakkelijker een baan als de opvang van de kinderen is geregeld. c Hoe wordt de werkloosheid genoemd die ontstaat door gebrek aan kinderopvang? Structurele werkloosheid. afb. 17 Aantal banen in de kinderopvang (per 31 december) 100 BANEN Maak rekentrainer 7D op bladzijde 139. Thuiswerkopdracht 7.4 staat op bladzijde 116 in je HB. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 140. Maak de oefentoets bij deze paragraaf

10

11

12 Hoofdstuk 7 Werkloos Werkloos... en dan? Introductievragen uit het handboek 1 a Eigen antwoord. b Bijv. je voelt je nutteloos, je verdient geen loon meer, je bent je collega s kwijt. 2 a Bijv. er zijn bij het UWV WERKbedrijf veel vacatures bekend. b Bijv. solliciteren op personeelsadvertenties in de krant; via internet vacatures opzoeken en solliciteren. c Hij is geregistreerd als werkzoekende bij het UWV WERKbedrijf. 3 a De eerste twee maanden: : = 75%. Daarna: : = 70%. b Hij is werknemer en buiten zijn schuld ontslagen. 4 a Niets. b Bijv. de werkloze heeft een partner die genoeg verdient; hij heeft flink wat spaargeld. 5 a De werkloosheid daalde, want zowel het aantal werkloosheidsuitkeringen als het aantal bijstandsuitkeringen daalde in die periode. b Bijv. de overheid kan de WW-premies en belastingen verhogen of de werkheidsuitkeringen verlagen. Ook: door geld te lenen. Toepassen 6 Ingrid, Albert, Paul en Heleen staan officieel geregistreerd als werkloos. Ingrid nadat ze op staande voet is ontslagen, Albert nadat zijn werkgever failliet ging, Paul nadat hij zelf ontslag heeft genomen en Heleen nadat zij een andere baan weigerde toen haar werk was geautomatiseerd. a Bij welke instelling staan zij geregistreerd als werkloos? Het UWV WERKbedrijf. b Wat doet deze instelling voor de geregistreerde werklozen? Bijv. helpen bij het zoeken naar werk, het regelen van een uitkering. c Wie van de vier personen is niet verwijtbaar werkloos? Albert. d Hebben ze alle vier recht op een WW-uitkering? Leg je antwoord uit. Nee, want alleen degenen die buiten hun schuld werkloos zijn, kunnen in aanmerking komen voor een WW-uitkering. 7 Iteke is arbeidsongeschikt, toch vindt ze een baan. Kemal krijgt ontslag en laat zich inschrijven bij het UWV WERKbedrijf. Ronald maakt zijn inschrijving bij het UWV WERKbedrijf ongedaan, omdat deze instelling geen baan voor hem kan vinden. Joyce staat niet ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf, maar gaat zelf op zoek naar een baan nu haar kinderen groot genoeg zijn. Bovenstaande situaties kunnen veranderingen teweegbrengen in de geregistreerde werkloosheid, de verborgen werkloosheid of in beide vormen van werkloosheid. Schrijf in afbeelding 22: daalt blijft gelijk stijgt. afb. 22 Veranderingen in de omvang van de werkloosheid door de geregistreerde werkloosheid de verborgen werkloosheid Iteke blijft gelijk daalt Kemal stijgt blijft gelijk Ronald daalt stijgt Joyce blijft gelijk stijgt 8 De beroepsbevolking van Nederland is in de periode steeds gestegen van 7,4 miljoen personen naar 7,8 miljoen personen. In dezelfde periode ging de werkloosheid op en neer (afb. 23). a Was de werkloosheid in procenten van de beroepsbevolking in 2010 hoger of lager dan in 2003? 2003: : = 5,4%; 2010: : = 5,5%; 2010 was dus iets hoger. b Welk financieel nadeel heeft de overheid in 2009 en 2010 door de ontwikkeling van de werkloosheid? De uitgaven aan uitkeringen stijgen. c De overheid wil niet dat de nettolonen dalen of de loonkosten van de werkgevers stijgen. Hoe kan ze dan de financiële gevolgen van de werkloosheid opvangen? Bijv. het moeilijker maken om een uitkering te krijgen, de uitkeringen verlagen.

13 ARBEID EN PRODUCTIE afb. 23 Werkloze werkzoekenden PERSONEN Romana (34), Vincent (41), Simon (45) en Ellie (62) zijn werkloos. Romana heeft vanaf haar negentiende gewerkt. Vincent heeft vanaf zijn drieëntwintigste gewerkt, tot anderhalf jaar geleden. Hij zat toen dertien maanden zonder werk voor hij een baan vond. Simon heeft vanaf zijn achttiende gewerkt. Vier jaar geleden werd hij werkloos. Dat duurde twee jaar, daarvoor en daarna had hij steeds een baan. Ellie heeft vanaf haar twintigste steeds een baan gehad. Bereken met de gegevens in afbeelding 24 de maximale duur van ieders WW-uitkering. Schrijf de antwoorden in afbeelding Rob, Esther, Anne en Hennie ontvangen hun inkomens van EURO S de overheid. Rob (27) is werkloos, hij heeft vanaf zijn 22e per maand verdiend. Esther (19) volgt een hboopleiding. Anne (25) heeft al lange tijd geen werk, zij is een alleenstaande moeder. Hennie (21) heeft een leer-/arbeidsovereenkomst. Hij verdient het loon waarvan de hoogte wettelijk is voorgeschreven. Wie ontvangt welk inkomen? Schrijf hun namen onder de juiste staven in het staafdiagram (afb. 26). afb. 26 Vier maandinkomens Anne Hennie Esther Rob bijstand minimumjeugdloon 509 studiebeurs WW-uitkering afb. 24 De maximale duur van een WW-uitkering situatie maximale duur Minder dan 26 weken gewerkt 0 maanden in de 36 weken voor ontslag Minstens 26 weken gewerkt 1 maand per gewerkt in de 36 weken voor ontslag, jaar tot maximaal maar minder dan 52 dagen 3 maanden gewerkt in 4 van de voorafgaande 5 jaren Minstens 26 weken gewerkt 1 maand per gewerkt in de 36 weken voor ontslag, jaar tot maximaal en ook minstens 52 dagen 38 maanden gewerkt in 4 van de voorafgaande 5 jaren Maak rekentrainer 7E op bladzijde 139. Thuiswerkopdracht 7.6 staat op bladzijde 116 in je HB. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 140. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. Maak de adviestoets bij dit hoofdstuk. Maak in overleg met je docent de eindtoets bij dit hoofdstuk. afb. 25 De duur van de WW-uitkering (maximaal) naam duur uitkering Romana 15 maanden Vincent 0 maanden Simon 3 maanden Ellie 38 maanden 137

14 Hoofdstuk 7 Werkloos Rekentrainer 7A Het werkloosheidspercentage Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 27 op blz. 169 Bereken het werkloosheidspercentage. Rond je antwoord af op één decimaal. beroepsbevolking % ,6% ,3% 788 duizend 54 duizend 6,9% 5,45 miljoen 0,45 miljoen 8,3% Bereken het werkloosheidspercentage. Rond je antwoord af op één decimaal. werkloze werkzoekenden werkloosheidspercentage beroepsbevolking werkenden ,3% ,6% ,5% ,6% ,9% Bereken het werkloosheidspercentage. Rond je antwoord af op één decimaal. werkloze werkzoekenden werkloosheidspercentage werkenden werkloze werkzoekenden beroepsbevolking werkloosheidspercentage ,8% ,7% ,1% ,1% ,1% 7B Berekening van de kosten per product Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 35 op blz. 172 Bereken de kosten per product. loonkosten per jaar overige kosten per jaar productie per maand kosten per product , , , ,46 Bereken de kosten per product. loonkosten per maand overige kosten per maand productie per jaar kosten per product , , ,50 7C Miljarden en miljoenen Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 5 op blz. 165 Bereken in miljarden of miljoenen. 2,3 miljard miljoen = 2,7 miljard 6 miljard miljoen = 6,25 miljard 10,4 miljard + 25 miljoen = miljoen 4 miljard miljoen = miljoen 3,2 miljard 700 miljoen = 2,5 miljard 1,8 miljard 2 miljoen = miljoen 5 0,25 miljard = miljoen miljoen = 42 miljard 138

15 ARBEID EN PRODUCTIE Bereken in miljarden, miljoenen of eenheden. 35% van 6 miljard = 2,1 miljard 2,5% van 3,6 miljard = 90 miljoen 12% van 3,4 miljard = 0,408 miljard 6,5% van 2,4 miljard = 156 miljoen 57 miljard : 6 = 9,5 miljard 11,4 miljard : 19 = 600 miljoen 3,15 miljard : 7 miljoen = miljard : 16 miljoen = In 2010 was de mannelijke beroepsbevolking en de vrouwelijke beroepsbevolking Bereken in 2010: het aantal mannelijke werklozen : = het aantal vrouwelijke werklozen : = E De WW-uitkering Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 25 op blz D Groei en krimp in procenten Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 8 op blz. 164 PROCENTEN Werkloosheid in procenten van de beroepsbevolking 8 7,8 7 6,8 6 5,5 5,7 5,2 5 4,4 4,7 4,5 6,0 5,0 4 3,5 3, mannen vrouwen Bereken de WW-uitkering van de volgende werknemers. loon per maand WW eerste 2 maanden (75% van het loon) rest WW-periode (70% van het loon) Marin Chaïm , ,10 Daan ,50 877,80 Iris ,75 686,70 Danny , ,70 Maud , ,40 Beantwoord de volgende vragen. Wie hebben meer kans op werkloosheid, mannen of vrouwen? Leg je antwoord uit. Vrouwen, want het werkloosheidspercentage van vrouwen is in alle jaren hoger dan dat van mannen. Met hoeveel procent is de werkloosheid onder mannen: gedaald tussen 2005 en 2008? (5,5 3,2) : 5,5 = 42% gestegen tussen 2008 en 2010? (5 3,2) : 3,2 = 56% Met hoeveel procent is de werkloosheid onder vrouwen: gedaald tussen 2005 en 2008? (7,8 4,7) : 7,8 = 40% gestegen tussen 2008 en 2010? (6 4,7) : 4,7 = 28% 139

16 Hoofdstuk 7 Werkloos Samenvatting en begrippen Samenvatting 1 Een ruime arbeidsmarkt 3 De conjunctuur Oorzaken van werkloosheid: weinig bedrijven in de regio (regionale werkloosheid); stille perioden in bedrijven (seizoenwerkloosheid); veranderingen in de productie bij dezelfde vraag naar producten (structurele werkloosheid). Structurele werkloosheid ontstaat door: het verplaatsen van productie; het plaatsmaken van oude producten door nieuwe producten; het investeren in arbeidsbesparende apparaten; het niet op elkaar aansluiten van vraag naar arbeid en aanbod van arbeid. Als vraag naar arbeid en aanbod van arbeid niet aansluiten, zijn er tegelijkertijd: werkloze werkzoekenden; vacatures. 2 De concurrentiepositie Concurrenten voeren met elkaar een strijd om de gunst van de klant: de winnaars krijgen steeds meer klanten; de verliezers raken steeds meer klanten kwijt. Een verliesgevend bedrijf wordt meestal gesloten. De concurrentiepositie van een bedrijf wordt sterker door daling van de kosten per product. De kosten per product dalen bijvoorbeeld door: lagere lonen; modernere machines (de loonkosten dalen); een langere bedrijfstijd (lagere machinekosten per product). Door adv (arbeidsduurverkorting): wordt de werkgelegenheid verdeeld over meer personen; neemt de werkgelegenheid toe; blijven de kosten per product gelijk. De werkloosheid stijgt als de bestedingen dalen. Er is dan sprake van: laagconjunctuur; conjuncturele werkloosheid. De bestedingen bestaan uit: de aankopen van consumenten (consumptie); de aankopen van bedrijven (investeringen); de aankopen van de overheid; de aankopen vanuit het buitenland (export). Door een daling van de bestedingen, gaan de bestedingen nog verder achteruit. Dat gaat zo: de bestedingen dalen; hierdoor verkopen bedrijven minder; bedrijven ontslaan personeel; de consumenten verdienen minder; de bestedingen gaan verder achteruit. De werkloosheid daalt als de bestedingen stijgen. Er is dan sprake van hoogconjunctuur. Door een stijging van de bestedingen, gaan de bestedingen nog verder omhoog. 4 Meer kans op werk Bij een betere aansluiting van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt: kunnen werkgevers gemakkelijker personeel vinden; kunnen werknemers gemakkelijker werk vinden. Werkgevers kunnen gemakkelijker personeel vinden als: ze bijdragen in de kosten van kinderopvang; ze deeltijdwerk mogelijk maken; ze flexibele werktijden mogelijk maken; ze zorgen voor aangepaste werkplekken; ze bijdragen aan betaalbare en goede scholing. Werknemers kunnen gemakkelijker werk vinden als: ze een goede opleiding hebben gevolgd; ze een sollicitatietraining hebben gevolgd; ze zich regelmatig laten bijscholen. 140

17 ARBEID EN PRODUCTIE 5 De overheid grijpt in De bestedingen stijgen als de overheid: meer aankopen doet; de belastingen verlaagt; de sociale premies verlaagt. Bij hogere bestedingen neemt de werkgelegenheid toe. De loonkosten dalen als de overheid: de belasting op lonen verlaagt; de sociale premies verlaagt. Door lagere loonkosten verbetert de concurrentiepositie van bedrijven en daardoor stijgt de werkgelegenheid. De overheid kan de werkloosheid bij sommige groepen werklozen bestrijden door: loonkostensubsidies; subsidies voor kinderopvang. De overheid kan dan: de werkloosheidsuitkeringen verlagen; de WW-periode verkorten; de WW-premies verhogen. Ga verder met begrippen op de volgende bladzijde. 6 Werkloos... en dan? De werkloosheid kun je indelen in: geregistreerde werkloosheid (geregistreerd bij het UWV WERKbedrijf); verborgen werkloosheid (niet geregistreerd). Het UWV WERKbedrijf: verzamelt de vacatures in de regio; helpt werklozen bij het zoeken naar werk; regelt de werkloosheidsuitkering. De WW-uitkering is: bestemd voor werknemers die buiten hun schuld werkloos zijn; een percentage van het laatstverdiende loon; een tijdelijke uitkering. Je krijgt geen bijstandsuitkering als: je zelf voldoende inkomen hebt; je partner voldoende verdient; je flink wat spaargeld hebt. Bij stijging van de werkloosheid is de overheid meer geld kwijt aan werkloosheidsuitkeringen. 141

18 Hoofdstuk 7 Werkloos Begrippen 1 Een ruime arbeidsmarkt regionale werkloosheid Het werkloosheidspercentage in een bepaald gebied ligt beduidend boven het gemiddelde. seizoenwerkloosheid Werkloosheid door het verdwijnen van werkgelegenheid in bepaalde seizoenen. structurele werkloosheid Werkloosheid die ontstaat door veranderingen bij de productie van goederen en diensten. 6 Werkloos... en dan? geregistreerde werkloosheid Werkloze werkzoekenden die zijn ingeschreven bij een UWV WERKbedrijf. verborgen werkloosheid Werkloze werkzoekenden die niet zijn ingeschreven bij een UWV WERKbedrijf. 2 De concurrentiepositie concurrentiepositie De positie van een producent in de strijd om de gunst van de klant. bedrijfstijd Het aantal uren dat een bedrijf produceert. arbeidsduurverkorting (adv) De vermindering van het aantal arbeidsuren per werknemer. 3 De conjunctuur bestedingen De uitgaven voor de aankoop van producten. laagconjunctuur Periode waarin de productie in een land niet groeit. conjuncturele werkloosheid Werkloosheid die ontstaat door de daling van de vraag naar goederen en diensten. hoogconjunctuur Periode waarin de productie van een land stevig groeit. 4 Meer kans op werk 5 De overheid grijpt in loonkostensubsidie Een bedrag dat de overheid aan de werkgever betaalt als bijdrage in de loonkosten van werknemers. 142