7 Werkloos ARBEID EN PRODUCTIE. actieve opdracht. Maak de actieve opdracht bij dit hoofdstuk.

Transcriptie

1 ARBEID EN PRODUCTIE 7 Werkloos 1 Een ruime arbeidsmarkt De concurrentiepositie De conjunctuur Meer kans op werk Werkloos... en dan? 180 Rekentrainer 184 Samenvatting en begrippen 186 Adviestoets en vervolg van leerroute Eindtoets Hoofdstuk 7 actieve opdracht Werknemers verliezen om uiteenlopende redenen hun baan. Velen van hen schrijven zich in bij het UWV WERKbedrijf. Ze zijn dan werkloos. Als ze aan de voorwaarden voldoen, krijgen ze een uitkering. Het UWV WERKbedrijf registreert de gegevens over de werkloosheid. Maar hoe presenteer je deze gegevens in grafieken? Je helpt het UWV WERKbedrijf bij het presenteren van cijfers over de werkloosheid in grafieken. Maak de actieve opdracht bij dit hoofdstuk. 163

2 Hoofdstuk 7 Werkloos 1 Een ruime arbeidsmarkt Deze paragraaf gaat over drie vormen van werkloosheid en hun oorzaken. 1 Regionale verschillen Gepke is werkloos. Zij woont in de provincie Groningen, en dat verkleint haar kans op een baan. Want Groningen heeft maar weinig bedrijven. De vraag naar arbeid is daar lager dan het aanbod van arbeid. Als Gepke verhuist naar een regio met een lager werkloosheidspercentage, stijgen haar kansen op een baan. Daar is geen regionale werkloosheid. 2 Stille seizoenen Ronald werkt op het strand van Noordwijk in de bediening van een restaurant. Als het mooi weer is, komen er veel mensen naar het strand en wordt het restaurant druk bezocht (afb. 2). Maar in de herfst en winter is Ronald werkloos, want het restaurant is dan weggehaald. Dit is een voorbeeld van seizoenwerkloosheid. afb. 2 afb. 1 Werkloosheid per provincie (2010, in procenten van de beroepsbevolking) 5,3 6,7 5,7 6,3 3,9 6,9 5,1 5,5 5,1 4,0 5, ,9 1 Bekijk afbeelding 1. Welke provincie heeft het hoogste werkloosheidspercentage? Groningen. 2 Welke provincie heeft het laagste werkloosheidspercentage? Utrecht. 3 In sommige provincies zijn maar weinig bedrijven. Hoe heet de werkloosheid die daarvan het gevolg is? Regionale werkloosheid. 4 Gepke kan haar kans op een baan verbeteren. Wat moet ze daarvoor doen? Bijv. verhuizen naar de provincie Utrecht. 5 Kleur in afbeelding 1 de provincie waarin jij woont geel. Wat is het werkloosheidspercentage in deze provincie? Eigen antwoord. 6 Bij wat voor bedrijf werkt Ronald? Een restaurant op het strand. 7 Waarom is er in de zomer volop werk in dit bedrijf? Bijv. er komen veel mensen naar het strand en zij willen daar wat eten en drinken. 8 In welk seizoen ligt dit bedrijf stil? In de winter. 9 In sommige bedrijven ligt de productie een deel van het jaar stil. Hoe heet de werkloosheid die daarvan het gevolg is? Seizoenwerkloosheid. 10 Bekijk afbeelding 3. In welk bedrijf komt seizoenwerkloosheid voor? A Het landbouwbedrijf. B Het transportbedrijf.

3 ARBEID EN PRODUCTIE afb. 3 A B 15 Bekijk het staafdiagram (afb. 4). Nederlandse bedrijven investeren in China. Vergelijk de investeringen in 2005 en Welke bewering over deze investeringen is juist? A In 2009 waren zij veel minder dan in B In 2009 waren zij net zo veel als in C In 2009 waren zij veel meer dan in Verplaatsen van productie Als je in Nederland een T-shirt koopt, dan is dit shirt vaak in China gemaakt. Vroeger had Nederland een eigen kledingindustrie, maar de meeste van die fabrieken bestaan niet mee r. De werknemers zijn hun baan kwijtgeraakt door het verplaatsen van productie naar het buitenland. Dit is een oorzaak van structurele werkloosheid. afb. 4 Investeringen in China vanuit Nederland 12 11,5 EURO S MILJARD , Wat is er gebeurd met de kledingindustrie in Nederland? Bijv. die bestaat bijna niet meer. 12 Wat is er gebeurd met de werknemers in de kledingindustrie? Bijv. die zijn hun baan kwijt. 13 Hoe heet de werkloosheid van de ontslagen medewerkers? Structurele werkloosheid. 14 Wat is de oorzaak van hun werkloosheid? Bijv. het verplaatsen van de productie in Nederland naar het buitenland. 4 De juiste opleiding Marieke is reisadviseur. Ze is werkloos, want er is weinig vraag naar mensen met dit beroep. Dat komt doordat steeds meer mensen zelf hun vakantiereis uitstippelen. Als Marieke was opgeleid tot Verzorgende, had ze direct een baan gehad, want er is veel vraag naar mensen met die opleiding. Het aanbod van arbeid van haar past niet bij de vraag naar arbeid. Dit is een oorzaak van structurele werkloosheid. afb. 5 Werkloosheid en vacatures (2010) PERSONEN werkloosheid 111 vacatures 16 Welk beroep heeft Marieke? Reisadviseur. 17 Waarom kan ze geen baan vinden? Er is weinig vraag naar mensen met dit beroep. 18 Waarom is er weinig vraag naar reisadviseurs? Steeds meer mensen stippelen zelf hun vakantiereis uit. 19 Met welke opleiding had ze direct een baan gehad? Verzorgende. 20 Waarom heeft ze met die opleiding meer kans op een baan? Er is veel vraag naar mensen met die opleiding. 165

4 Hoofdstuk 7 Werkloos 21 Hoe heet de werkloosheid van Marieke? Structurele werkloosheid. 22 Bekijk het staafdiagram (afb. 5). Hoe zie je dat er structurele werkloosheid is? Er zijn werklozen en tegelijk vacatures. 23 Bekijk het staafdiagram nog een keer. Stel, alle vacatures worden vervuld door werklozen. Hoeveel mensen zijn er dan nog werkloos? = Hoe heet de werkloosheid van Merit? Structurele werkloosheid. 29 Bekijk afbeelding 7. Waarom wordt dit product steeds minder verkocht? Bijv. veel muziek wordt via internet gedownload of verkocht. 30 Welke bedrijven ontslaan hierdoor personeel zodat er structurele werkloosheid ontstaat? Bijv. muziekwinkels. 5 Verouderde producten Merit is werkloos. Het laatst werkte ze bij een bedrijf dat wegenkaarten maakte. Maar omdat steeds meer weggebruikers navigatieapparatuur gebruiken, kopen zij geen wegenkaarten meer (afb. 6). Als zo n oud product plaats moet maken voor een nieuw product, ontstaat er werkloosheid. Dit is een voorbeeld van structurele werkloosheid. afb. 7 afb. 6 6 Handige apparaten Tjeerd werkte in de keuken van restaurant Boszicht. Hij wreef de glazen op met een glazendoek. Hij kreeg ontslag toen een glazenwasmachine werd gekocht. De glazen komen glanzend uit deze machine tevoorschijn (afb. 8). Tjeerd is werkloos door de toepassing van deze arbeidsbesparende productietechniek. Dit is een oorzaak van structurele werkloosheid. 24 Waarom is Merit haar baan kwijtgeraakt? Er worden minder wegenkaarten gekocht. 25 Wie zijn de kopers van wegenkaarten? Weggebruikers. 26 Een wegenkaart is een verouderd product. Welk nieuw product is daarvoor in de plaats gekomen? Navigatieapparatuur. 27 In welk bedrijf is werkloosheid ontstaan? A B Bij de maker van navigatieapparatuur. Bij de maker van wegenkaarten. afb

5 ARBEID EN PRODUCTIE 31 Wat voor werk deed Tjeerd in het restaurant? Hij poetste de glazen. 32 Waarom was er iemand nodig voor dit werk? Bijv. dat werk werd met de hand gedaan. 33 Waardoor werd Tjeerd overbodig? Door de aankoop van een glazenwasmachine. 34 Hoe komen de glazen nu aan hun glans? Dat gaat machinaal met de glazenwasmachine. Thuiswerkopdracht Bericht over structurele werkloosheid In de krant staan regelmatig berichten over ontslagen. Als de mensen dan geen nieuwe baan vinden, kan er sprake zijn van structurele werkloosheid. Dat hangt af van de oorzaak van de ontslagen. Je zoekt een krantenbericht op waarin sprake is van structurele werkloosheid. Je gaat het bericht bewerken, samenvatten, toelichten en voorzien van jouw commentaar. 35 Wat is het nadeel hiervan voor Tjeerd? Hij is zijn baan kwijt en werkloos. 36 Hoe heet de werkloosheid van Tjeerd? Structurele werkloosheid. 37 Wat is de oorzaak van deze werkloosheid? De toepassing van een arbeidsbesparende productietechniek. Gebruik werkblad vmbo-b 7.1 bovenbouw. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 186. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. Aantekeningen Maak rekentrainer 7A op bladzijde

6 Hoofdstuk 7 Werkloos 2 De concurrentiepositie In deze paragraaf leer je hoe de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven van invloed is op de werkgelegenheid. 1 Werkgelegenheid in gevaar Candle Light is een kaarsenfabriek in Nederland. In Roemenië staat een andere kaarsenfabriek. Het is een belangrijke concurrent voor Candle Light. De loonkosten van de Roemeense concurrent zijn lager. Hierdoor zijn hun kaarsen goedkoper en aantrekkelijker voor de consument. Candle Light verkoopt steeds minder kaarsen. Sluiting van de fabriek dreigt. afb. 10 afb. 9 2 Lagere loonkosten De directie van Candle Light wil de lonen verlagen. Als de loonkosten dalen, kan de prijs van de kaarsen omlaag en kan de fabriek beter concurreren. Maar de werknemers nemen geen genoegen met het loon dat de werknemers in Roemenië verdienen, want daar kunnen ze in Nederland niet van leven. De directie verwacht dat er ontslagen vallen als de lonen niet omlaaggaan Bekijk afbeelding 9. Wat zijn de kosten per kaars bij de Roemeense fabrikant? 0,30. 2 Wat zijn de kosten per kaars bij Candle Light? 0,45. 3 Waardoor verschillen de kosten per kaars tussen beide fabrikanten? De lagere loonkosten in Roemenië. 4 Waarom zullen veel consumenten de kaarsen van de Roemeense fabrikant kopen? Deze kaarsen zijn goedkoper. 5 Wat dreigt er voor de Nederlandse fabriek? Sluiting van de fabriek. 6 Bekijk afbeelding 10. Waarom is de productie van vliegtuigen in Nederland gestopt? Bijv. de buitenlandse vliegtuigfabrikanten produceren goedkoper. afb De directie van Candle Light wil de lonen verlagen. Wat gebeurt er na een loonsverlaging? Streep de foute woorden door. De loonkosten gaan omhoog omlaag. De prijs van de kaarsen kan omhoog omlaag. De concurrentiepositie wordt beter slechter.

7 ARBEID EN PRODUCTIE 8 Bekijk afbeelding 11. Waarom wijzen de werknemers het voorstel van de directie af? Bijv. ze kunnen niet leven van 345 per maand. 9 Welke waarschuwing geeft de directie? Er gaan ontslagen vallen. 10 Bekijk afbeelding 12 en los de rebus op. De oplossing afb. 12 is: Verlies kost banen. 11 De directie koopt nieuwe, moderne machines. Wat gebeurt er met de machinekosten? Die stijgen. 12 Waarom dalen de loonkosten bij Candle Light? Er zijn minder werknemers nodig. 13 Bekijk afbeelding 13. Met welk bedrag dalen de kosten per kaars door het gebruik van de nieuwe machines? 0,45 0,35 = 0,10 14 Wat gebeurt er na de aanschaf van de machines? Streep de foute woorden door. De prijs van de kaarsen kan omhoog omlaag. De concurrentiepositie wordt beter slechter. De werkgelegenheid daalt stijgt. 15 Wat is beter voor de werkgelegenheid? A B Doorgaan met de bestaande machines. Investeren in nieuwe, moderne machines. 16 Gebruik je antwoord op vraag 15. Waarom is deze 3 Nieuwe machines Stel, de directie van Candle Light koopt nieuwe, moderne machines. Dan stijgen de machinekosten, dat is waar. Maar de loonkosten dalen, want er zijn minder werknemers nodig. De prijs van de kaarsen kan flink omlaag. Candle Light is nu beter opgewassen tegen de Roemeense concurrent en de werkgelegenheid blijft voor een deel behouden. afb. 13 werkwijze beter voor de werkgelegenheid? Bijv. als de fabriek op de oude manier doorgaat, verliest iedereen zijn baan. 4 Verlenging bedrijfstijd Stel, Candle Light laat de machines ook op zaterdag werken. Hierdoor stijgt de productie van kaarsen. De bedrijfskosten worden verdeeld over meer kaarsen. Hierdoor dalen de kosten per kaars en kan de prijs van de kaarsen omlaag. De concurrentiepositie van Candle Light wordt sterker. De werkgelegenheid gaat weer groeien. afb

8 Hoofdstuk 7 Werkloos 17 Wat gebeurt er met de productie van Candle Light als de machines ook op zaterdag werken? De productie van kaarsen stijgt. 18 Wat gebeurt er bij verlenging van de bedrijfstijd met de kosten per kaars? De kosten per kaars dalen. 19 Bekijk afbeelding 14. Hoeveel dalen de kosten per kaars? 0,35 0,27 = 0,08 20 Waardoor dalen de kosten per kaars? De bedrijfskosten worden verdeeld over meer kaarsen. 21 Wat gebeurt er bij een langere bedrijfstijd? Streep de foute woorden door. De concurrentiepositie wordt sterker zwakker. De werkgelegenheid krimpt groeit. 22 Bekijk het staafdiagram (afb. 15). Stel, de directie van Candle Light verdubbelt de bedrijfstijd en verlaagt de prijs van de kaarsen. Hoeveel was de totale winst vóór de verlenging van de bedrijfstijd? 10 miljoen 0,04 = Hoeveel was de totale winst na de verlenging van de afb. 15 AANTAL KAARSEN MILJOEN bedrijfstijd? 20 miljoen 0,03 = Productie Candle Light bestaande bedrijfstijd WINST PER KAARS IN EURO S Winst Candle Light 0,04 0,03 verlengde bedrijfstijd afb. 16 EURO S 5 Lagere belastingen en sociale premies Bedrijven kunnen beter concurreren als ze minder belasting hoeven te betalen. De overheid kan bijvoorbeeld de vennootschapsbelasting verlagen. Dan blijft er voor de bedrijven meer winst over. De overheid kan ook de loonheffing en sociale premies verlagen, want daardoor dalen de loonkosten, terwijl de nettolonen gelijk blijven Daling van de loonkosten (per werknemer en per maand) oude loon loonheffing en sociale premies nieuwe loon nettoloon 24 Welke maatregel van de overheid verbetert de concurrentiepositie van de bedrijven? Bijv. een verlaging van de belastingen. 25 Welke belasting betalen de bedrijven over hun winst? Vennootschapsbelasting. 26 Welke betalingen aan de overheid horen bij de loonkosten? Loonheffing en sociale premies. 27 Bekijk het staafdiagram (afb. 16). Hoe is het nieuwe loon veranderd in vergelijking met het oude loon? A De loonheffing en sociale premies zijn gedaald. B Het nettoloon is gedaald. 28 Wat is er veranderd in de loonkosten? De loonkosten zijn gedaald. 29 Wie hebben financieel voordeel van de daling van de loonheffing en de sociale premies? A De werkgevers. B De werknemers. 170

9 ARBEID EN PRODUCTIE 6 Korter werken De vakbond wil een kortere werkweek bij Candle Light. Als iedere werknemer korter gaat werken, ontstaan er nieuwe arbeidsplaatsen. Door arbeidsduurverkorting (adv) wordt het werk verdeeld over meer personen. De mensen met adv krijgen minder loon, want ze werken minder uren. Bij elkaar werken de werknemers net zo veel als voorheen. Daardoor blijven de totale loonkosten gelijk en blijft de concurrentiepositie van Candle Light hetzelfde. Thuiswerkopdracht Een prijzenoorlog Bedrijven voeren onderling een concurrentiestrijd. Dat gebeurt soms met sterke prijsverlagingen. Eén bedrijf begint ermee en de andere bedrijven volgen. Zoiets kan uitgroeien tot een prijzenoorlog. Je onderzoekt welke bedrijven in een prijzenoorlog verwikkeld zijn (geweest), wie er voordeel van hebben, wie er nadeel van ondervinden en of er slachtoffers zijn gevallen in deze oorlog. afb. 17 Gebruik werkblad vmbo-b 7.2 bovenbouw. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 186. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. Aantekeningen 30 Wat wil de vakbond van Candle Light? Een kortere langere werkweek. 31 Bekijk afbeelding 17. Wat gebeurt er met de werkgelegenheid door de arbeidsduurverkorting? Er ontstaan nieuwe arbeidsplaatsen. 32 Stel, er werken bij Candle Light zestien mensen en de adv is voor iedereen vier uur per week. Hoeveel uur wordt er per week minder gewerkt door deze zestien mensen? 16 4 uur = 64 uur 33 Hoeveel banen van 32 uur per week ontstaan er? 64 : 32 = 2 banen 34 Waarom gaan de werknemers minder verdienen? Bijv. ze werken minder uren per week. 35 Waarom verbetert de concurrentiepositie van Candle Light niet? De totale loonkosten blijven gelijk. Maak rekentrainer 7B op bladzijde

10 Hoofdstuk 7 Werkloos 3 De conjunctuur In deze paragraaf leer je waarom er ontslagen vallen als het slecht gaat met de economie. En je leert wat er tegen helpt. 1 Opdrachtgevers van Kooistra Aannemer Kooistra heeft allerlei opdrachtgevers. Hij bouwt woningen voor particulieren, dat zijn consumenten. Hij bouwt fabrieken en kantoren voor bedrijven en hij bouwt bruggen en politiebureaus voor de overheid. Hij bouwt ook voor opdrachtgevers in het buitenland. Zijn bedrijf draait goed als deze klanten veel geld bij hem besteden. 8 In afbeelding 19 wordt kaas geproduceerd. Voor welke twee groepen klanten produceert Nederland afb. 19 kaas? Consumenten in Nederland en klanten in het buitenland. afb Wat bouwt aannemer Kooistra voor particulieren? Bijv. woonhuizen. 2 Wat bouwt hij voor bedrijven? Bijv. fabrieken en kantoren. 3 Wat bouwt hij voor de overheid? Bijv. bruggen en politiebureaus. 4 Welke opdrachtgevers heeft Kooistra nog meer? Opdrachtgevers in het buitenland. 5 Welke vier groepen klanten heeft Kooistra? 1 consumenten, 2 bedrijven, 3 overheid, 4 klanten in het buitenland. 2 De economie draait goed Kooistra heeft een grote stapel bouwopdrachten voor meer dan een jaar vooruit. Sommige opdrachtgevers willen niet zo lang wachten, en daarom zoekt Kooistra extra personeel. Ook mensen die al lang werkloos zijn, neemt hij in dienst. Als de bestedingen stijgen, stijgt de werkgelegenheid en daalt de werkloosheid. afb Bekijk afbeelding 18. Tot welke groep klanten hoort de opdrachtgever van dit bouwwerk? De overheid. 7 Wanneer draait Kooistra s bedrijf goed? Als zijn opdrachtgevers veel geld bij hem besteden. 9 Hoe merkt Kooistra dat de economie goed draait? Bijv. hij heeft een grote stapel bouwopdrachten.

11 ARBEID EN PRODUCTIE 10 Hoe lang vooruit heeft hij werk? Meer dan een jaar. 11 Waarom zoekt hij extra personeel? Bijv. zijn klanten willen niet zo lang wachten op de bouw. 12 Streep de foute woorden door. Als de bestedingen stijgen: daalt stijgt de werkgelegenheid. daalt stijgt de werkloosheid. daalt stijgt het aantal vacatures. 16 Welk soort werkloosheid was er in 2009? Conjuncturele werkloosheid. 17 In 2009 gaven de consumenten minder geld uit aan afb. 22 buitenlandse vakanties (afb. 22). Bij welke groep werknemers kan dan werkloosheid ontstaan? Bijv. personeel op Schiphol, medewerkers van een reisbureau. 13 Bekijk afbeelding 20. Past deze afbeelding bij goede tijden of bij slechte tijden in de economie? Bij goede tijden. 3 De economie draait slecht De bestedingen kunnen ook lager worden. Dat gebeurt als de consumenten minder geld uitgeven, als de bedrijven en de overheid afb. 21 PROCENTEN minder investeren en als de buitenlandse opdrachtgevers minder kopen. Bedrijven moeten dan hun productie verminderen. Ze ontslaan de mensen waarvoor geen werk is. Hun werkloosheid heet conjuncturele werkloosheid. Totale bestedingen in Nederland (groei in procenten ten opzichte van het vorige jaar) 2, , , , , , , , , , Welke gevolgen hebben dalende bestedingen? Streep de foute woorden door. De productie daalt stijgt. De werkloosheid daalt stijgt. 15 Bekijk het staafdiagram (afb. 21). Wat waren de twee beste jaren voor de economie? 2006 en Het buitenland Veel bedrijven in Nederland verkopen hun producten in het buitenland. Als de export stijgt, gaat het goed met deze bedrijven. Ze hebben veel werkgelegenheid en ze maken veel winst. Maar de export kan ook dalen. Dan moeten deze bedrijven mensen ontslaan en daalt hun winst. 18 Wat betekent export? A Aankoop van producten in het buitenland. B Verkoop van producten aan het buitenland. 19 Wat is gunstig voor de Nederlandse economie? A De export daalt. B De export stijgt. 20 Wat gebeurt er als een bedrijf meer exporteert? Streep de foute woorden door. Het bedrijf maakt meer minder winst. De werkgelegenheid in dit bedrijf daalt stijgt. 21 Wat gebeurt er als de export van Nederland daalt? Er vallen ontslagen bij bedrijven die exporteren en hun winst daalt. 173

12 Hoofdstuk 7 Werkloos 22 Stel, de export van de producten in afbeelding 23 stijgt. In welke bedrijven stijgt dan de afb. 23 afb. 24 werkgelegenheid en de winst? Bijv. melkveebedrijven en zuivelfabrieken. 5 De ommekeer Stel, de overheid verhoogt de kinderbijslag en verlaagt de loonheffing. Dan kunnen de consumenten meer geld uitgeven. De overheid kan de economie ook stimuleren door de vennootschapsbelasting te verlagen. Dan kunnen de bedrijven meer investeren. Als de bestedingen stijgen, stijgen de productie en de werkgelegenheid. 24 Welke overheidsmaatregel stimuleert de bedrijven om meer te investeren? Bijv. het verlagen van de vennootschapsbelasting. 25 Bekijk afbeelding 24. De machine stelt de economie van Nederland voor. Wat doet de overheid boven op de machine? Bijv. de overheid stimuleert de economie met geld. 26 Let op de wijzer van de bestedingenmeter. In welk vlak staat de wijzer dankzij de overheid? In het groene vlak. 27 Waarom is de stand van de bestedingenwijzer gunstig? De bestedingen zijn hoog. 28 Let op de wijzer van de werkmeter. In welk vlak staat de wijzer dankzij de hoge bestedingen? In het groene vlak. 29 Let op de buis die naar het vat met werk loopt. Streep het foute woord door. Hogere bestedingen leiden tot meer minder werk. 6 Overheidsbestedingen Werklozen die een baan vinden, gaan meer verdienen. Hierdoor gaan hun bestedingen omhoog. De overheid kan ook de eigen bestedingen verhogen, bijvoorbeeld door een nieuwe metrolijn te laten aanleggen. De totale bestedingen gaan dan verder omhoog. De bedrijven hebben meer werk, waardoor de werkloosheid daalt. afb Welke twee overheidsmaatregelen stimuleren de consument om meer geld uit te geven? Bijv. de kinderbijslag omhoog en de loonheffing omlaag. 174

13 ARBEID EN PRODUCTIE 30 Bekijk afbeelding 25. Leg uit waarom de aanleg van de metrolijn goed is voor de werkgelegenheid. Er ontstaan extra arbeidsplaatsen. 31 Werkloze bouwvakkers kunnen aan de slag bij de metrolijn. Wat verandert er dan in hun inkomen? Hun inkomen stijgt. 32 Leg je antwoord op vraag 31 uit. Loon is hoger dan een uitkering. Thuiswerkopdracht Werkloos In slechte tijden zijn er meer werklozen dan in goede tijden. Maar de werkloosheid is nooit helemaal weg. Jij gaat een werkloze interviewen. Je onderzoekt waarom deze persoon geen betaalde baan heeft. Je onderzoekt ook hoe deze persoon naar werk zoekt en hoeveel kans hij of zij heeft om weer een baan te krijgen. 33 Bekijk nog eens in afbeelding 24 de buis naar het vat Gebruik werkblad vmbo-b 7.3 bovenbouw. met bestedingen. Streep in de volgende bewering het foute woord door. Meer inkomen leidt tot hogere lagere bestedingen. 34 Bekijk afbeelding 24 nog een keer. Deze tekening is een economische kringloop die bestaat uit de volgende stappen: 1 De bestedingen stijgen. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 186. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. Aantekeningen 2 De bestedingen stijgen verder. 3 De inkomens stijgen. 4 De werkgelegenheid groeit. In welke volgorde vormen deze stappen deze economische kringloop? Begin met nummer Maak rekentrainer 7C op bladzijde

14 Hoofdstuk 7 Werkloos 4 Meer kans op werk In deze paragraaf leer je hoe vraag en aanbod op de arbeidsmarkt beter op elkaar afgestemd kunnen worden. 1 Kinderopvang Tamara is werkloos en ze solliciteert bij een ICT-bedrijf. Het bedrijf heeft een baan voor haar, want zij voldoet aan de eisen van opleiding en ervaring. Maar Tamara heeft opvang nodig voor haar peuter. Daarom brengt ze haar kind naar de kinderopvang (afb. 26). Dat kost veel geld, maar de overheid betaalt mee. Door de subsidie van de overheid kan ze de baan accepteren en gaat de werkloosheid omlaag. afb Waarom zou ze de nieuwe baan niet accepteren als ze de kinderopvang zelf moest betalen? Bijv. ze kan geen missen van het salaris. 6 Waarom betaalt de overheid mee aan de kosten van opvang? De overheid wil minder werkloosheid. 7 Hoeveel betaalt Tamara per maand aan kinderopvang na ontvangst van de subsidie van de overheid? : 12 = 800; = 200 afb. 27 Kosten kinderopvang (één kind) (bij een inkomen van bruto per jaar, 2011) kosten kinderopvang per jaar tegemoetkoming overheid Waarom krijgt Tamara een baan aangeboden door het ICT-bedrijf? Zij heeft de juiste opleiding en ervaring voor de baan. 2 Welk probleem heeft Tamara als ze de baan aanneemt? Ze heeft opvang nodig voor haar kind. 2 Flexibele werktijden Erwin is een topsporter en werkloos. Hij kan niet rondkomen van zijn sportinkomsten. Hij zoekt een baan die hij kan combineren met een paar uur training overdag. Het ICT-bedrijf biedt Erwin een deeltijdbaan aan van vier uur per werkdag met een flexibele begintijd en eindtijd. Erwin neemt deze baan aan en de werkloosheid daalt. afb Hoe lost ze dit probleem op? Ze brengt haar kind naar de kinderopvang. 4 Bekijk de tabel (afb. 27). Tamara verdient bruto per jaar met haar nieuwe baan. Hoeveel kost de kinderopvang haar per maand zonder tegemoetkoming van de overheid? : 12 = per maand 176

15 ARBEID EN PRODUCTIE 8 Waarom zoekt Erwin een baan? Hij verdient niet genoeg met zijn sport. 9 Waarom kan hij maar een deel van de dag werken? Hij traint op werkdagen een paar uur overdag. 10 Hoe heet een baan van minder dan 38 uur per week? Een deeltijdbaan. 11 Hoe heten werktijden die kunnen wisselen? Flexibele werktijden. 12 Waarom stemt de directie in met wisselende afb. 29 werktijden? Streep het foute woord door. Het aantal vacatures in het bedrijf daalt stijgt als Erwin de baan neemt. 15 Waarom kan het ICT-bedrijf Emmery goed gebruiken? A Ze heeft een zichtbare handicap. 13 Bekijk afbeelding 28. Stel, je hebt later een baan en B Ze heeft verstand van administratief werk. een gezin. Hoe heet de door jou gewenste baan en werktijd? A Voltijd met vaste werktijden. B Deeltijd met vaste werktijden. C Deeltijd met flexibele werktijden. 14 Leg je antwoord op vraag 13 uit. Eigen antwoord. 3 Aangepaste arbeidsomstandigheden Emmery heeft een handicap, ze kan niet lopen (afb. 29). Ze is werkloos en ze zoekt een kantoorbaan, want ze heeft veel verstand van 16 Emmery kan niet lopen. Waarom is dat een belemmering voor deze baan? Ze kan de trap naar het kantoor niet op. 17 Emmery krijgt de baan toch. Wat doet het bedrijf hiervoor? Er komt gelijkvloers een nieuwe ingang. 18 Waarom doet het bedrijf die moeite voor haar? Streep het foute woord door. Het aantal vacatures in het bedrijf daalt stijgt als Emmery de baan neemt. 19 Bekijk afbeelding 30. Heike is slechtziend. Toch heeft ze een baan bij de bediening van de telefooncentrale. Wie zorgt voor de noodzakelijke aanpassingen van de telefooncentrale? administratief werk. Het ICT-bedrijf kan haar goed gebruiken, maar Emmery kan de trap naar het kantoor niet op. Het bedrijf laat gelijkvloers een nieuwe ingang maken. Emmery krijgt de baan en de werkloosheid daalt. A B C afb. 30 De overheid. Heike. Het ICT-bedrijf. 177

16 Hoofdstuk 7 Werkloos Meer opleiding Tewis is werkloos. Hij heeft het diploma Bedrijfsadministratief medewerker. Het ICTbedrijf heeft geen vacature voor deze functie, maar wel voor een financieel administratief medewerker. Tewis kan de baan krijgen als hij de opleiding voor financieel administratief medewerker wil volgen. Het ICT-bedrijf betaalt de kosten. Tewis neemt de baan en de werkloosheid daalt. afb. 31 Opleidingen mbo-administratie opleiding passend werk Administratief medewerker eenvoudig uitvoerend (niveau 1) administratief werk (bijv. kopiëren, post verzorgen) Bedrijfsadministratief gegevens invoeren op de medewerker (niveau 2) computer Financieel administratief gegevens invoeren medewerker (niveau 3) en verwerken op de computer; betalingen en ontvangsten bewaken 20 Welke opleiding heeft Tewis? Bedrijfsadministratief medewerker. 21 Bekijk afbeelding 31. Welk niveau heeft deze opleiding? Niveau Voor welke functie is er een vacature bij het ICTbedrijf? Financieel administratief medewerker. 23 Welk niveau heeft het diploma voor deze functie? Niveau Tewis is niet opgeleid voor deze functie. Waarom wordt hij toch aangenomen? Hij wil de opleiding volgen. 25 Welke hulp krijgt Tewis daarbij van het bedrijf? Het bedrijf betaalt de kosten. 26 Bekijk het cirkeldiagram (afb. 32). Stel, je gaat zonder vmbo-diploma van school af. Hoeveel procent van de vacatures vraagt naar de opleiding alleen basisonderwijs? 5%. 27 Stel, je haalt na het vmbo-diploma ook het mbodiploma. Hoeveel procent van de vacatures vraagt naar deze opleiding? 41%. afb. 32 afb % Gevraagde voltooide opleiding in vacatures 5% 41% 21% alleen basisonderwijs vmbo/onderbouw havo-vwo havo/vwo/mbo hbo en universiteit 5 Herscholing Marjan is vlot en handig, en toch vindt ze geen baan. Dat komt door haar problemen met de Nederlandse taal. Het lukt haar niet om een goede brief te schrijven. Ze wordt nooit uitgenodigd voor een gesprek. Het UWV WERKbedrijf regelt voor Marjan een sollicitatietraining. Haar volgende sollicitatie is een succes. Ze wordt aangenomen en de werkloosheid daalt. geagte mijn heer ik wil wel bij u werke en ik ben heel goet ik wil graag feel gelt verdiene mischien kent u mij zegge hoe feel groetjes marjan 28 Marjan heeft al veel gesolliciteerd. Waarom wordt ze nooit gevraagd voor een gesprek? Door de slechte sollicitatiebrief. 29 Bekijk de brief van Marjan (afb. 33). Wat mankeert er aan deze brief? Bijv. hij staat vol taalfouten, hij bevat te weinig gegevens.

17 ARBEID EN PRODUCTIE 30 Hoe leert ze een betere brief schrijven? Met een sollicitatietraining. 31 Welke instantie regelt deze scholing? Het UWV WERKbedrijf. 32 Wat is het resultaat van haar scholing? Bijv. zij vindt een baan, en de werkloosheid daalt. 6 Geen discriminatie Zaineb heeft het diploma Bedrijfsadministrateur. Hij heeft vaak tevergeefs gesolliciteerd, maar eindelijk krijgt hij een baan bij het ICT-bedrijf. Er zijn bedrijven die hem niet aannemen vanwege zijn naam. Dat heet discriminatie en dat mag niet. Als de overheid discriminatie strenger aanpakt, daalt de werkloosheid. Thuiswerkopdracht Mijn toekomst op de arbeidsmarkt Welke baan wil je later hebben? En hoe groot is de kans dat je deze baan ook werkelijk krijgt? Dat zal de toekomst leren. Je onderzoekt hoe groot je kansen op de arbeidsmarkt zullen zijn. Je bedenkt wat je sterke punten zullen zijn. En bij de zwakke punten bedenk je of je daar al iets aan kunt verbeteren. En zo ja, op welke manier. Gebruik werkblad vmbo-b 7.4 bovenbouw. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 186. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. afb. 34 Verdeling van bevolkingsgroepen tussen 15 en 65 jaar (2010) Aantekeningen 58% 42% 69% 31% allochtonen* autochtonen met baan zonder baan * Allochtonen: ieder die in het buitenland is geboren en ieder die ten minste één ouder heeft die in het buitenland geboren is. 33 Welk nadeel heeft Zaineb door zijn naam? Hij heeft minder kans op een baan. 34 Niemand mag worden afgewezen vanwege zijn afkomst. Hoe heet het, als dat toch gebeurt? Discriminatie. 35 Bekijk de cirkeldiagrammen (afb. 34). Hoeveel procent van de autochtonen heeft een baan? 69%. 36 Hoeveel procent van de allochtonen heeft een baan? 58% 37 Wat kan de overheid doen tegen discriminatie op de arbeidsmarkt? Werkgevers die discrimineren strenger aanpakken. Maak rekentrainer 7D op bladzijde

18 Hoofdstuk 7 Werkloos 5 Werkloos... en dan? Deze paragraaf gaat over de gevolgen van werkloosheid. In plaats van deze paragraaf in je boek, mag je ook de vervangende paragraaf op je epack maken. Overleg hierover met je docent. 1 Het ontslag De winkeldeuren blijven dicht. Binnen staat het personeel verslagen bij elkaar. De directie heeft zojuist het nieuws verteld: Meublo bv is failliet en iedere medewerker is op staande voet ontslagen. Sommigen willen demonstreren of staken, dat gebeurt vaker bij een massaal ontslag. Maar het heeft geen zin meer, iedereen is zijn baan kwijt. afb Naar het UWV WERKbedrijf Rinus gaat direct na zijn ontslag bij Meublo bv naar het UWV WERKbedrijf. Dat is een instantie van de overheid die veel weet van de arbeidsmarkt. Ze helpt werklozen bij het vinden van werk. Het UWV WERKbedrijf schrijft Rinus in als werkzoekende zonder baan. Hij telt nu mee in de werkloosheidscijfers van Nederland. Economen noemen dat de geregistreerde werkloosheid. afb Wat is er aan de hand met Meublo bv? Het bedrijf is failliet. 2 Wat betekent dit voor het personeel? Iedereen is ontslagen. 3 Wie brengt dit slechte nieuws? De directie. 4 Bekijk afbeelding 35. De werknemers reageren heel verschillend op hun ontslag. Wat zou jij als werknemer van Meublo bv denken bij het horen van dit nieuws? Eigen antwoord. 5 Hoe willen sommigen protesteren tegen hun ontslag? Met een demonstratie of een staking. 6 Welke instantie van de overheid weet veel van de arbeidsmarkt? Het UWV WERKbedrijf. 7 Wat doet Rinus direct na zijn ontslag bij Meublo bv? Hij gaat naar het UWV WERKbedrijf. 8 Bekijk afbeelding 36. Wat doet Rinus bij het UWV WERKbedrijf? Bijv. hij leest de vacatures. 9 Welke hulp biedt het UWV WERKbedrijf aan Rinus? Hulp bij het vinden van een baan. 10 Hoe wordt Rinus geregistreerd bij het UWV WERKbedrijf? Als werkzoekende zonder baan. 11 Hoe noemen economen de groep werkzoekenden zonder baan die staat ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf? Geregistreerde werkloosheid. 180

19 ARBEID EN PRODUCTIE 12 In 2010 waren er werklozen. Hoeveel mannen waren er toen werkloos? Gebruik het cirkeldiagram (afb. 37) : = afb. 37 Verdeling van de werkloosheid (2010) afb. 38 EURO S 49% 51% mannen vrouwen 3 Het inkomen Nadat Rinus ontslagen is, verdient hij geen loon meer. Daarom vraagt hij een werkloosheidsuitkering aan bij het UWV WERKbedrijf. Als de werkloosheid van Rinus voldoet aan de voorwaarden, krijgt hij een WW-uitkering. Deze uitkering is tijdelijk en bedraagt 75 procent van zijn loon. Vanaf de derde maand is de uitkering 70 procent van zijn loon Inkomen van Rinus voor en na ontslag (per maand) 16 Wat zijn kenmerken van de WW-uitkering? Zij is blijvend tijdelijk. Zij is de eerste twee maanden 70% 75% van het loon. Zij gaat na de tweede maand omhoog omlaag. 17 Bekijk het staafdiagram (afb. 38). Hoeveel loon verdiende Rinus per maand bij Meublo bv? Hoe hoog is zijn WW-uitkering de eerste twee maanden per maand. 19 Hoeveel WW krijgt Rinus na twee maanden? per maand. 20 Met welk bedrag daalt zijn WW-uitkering na twee maanden? = 90 afb Scholing Rinus is na een tijdje nog steeds werkloos. Het UWV WERKbedrijf vertelt hem dat zijn kansen op een baan verbeteren door herscholing, omscholing of bijscholing. Herscholing is het opfrissen van eerder geleerde vakkennis, bijscholing is het uitbreiden van bestaande vakkennis, en omscholing is het leren van een ander vak loon WW-uitkering 2 maanden WW-uitkering na 2 maanden 13 Wat voor uitkering vraagt Rinus aan? Een werkloosheidsuitkering. 14 Wie beoordeelt of hij daar recht op heeft? Het UWV WERKbedrijf. 15 De werkloosheid van Rinus voldoet aan de voorwaarden. Welke werkloosheidsuitkering krijgt hij? Een WW-uitkering. 21 Welke instantie vertelt Rinus hoe hij zijn kans op een baan kan verbeteren? Het UWV WERKbedrijf. 181

20 Hoofdstuk 7 Werkloos 22 Bekijk afbeelding 39. Op welke drie manieren kan Rinus zijn kans op een baan verbeteren? Herscholing, omscholing en bijscholing. 23 Stel, Rinus kiest voor een brandweeropleiding. Wat voor scholing krijgt hij dan? A Bijscholing. B Herscholing. C Omscholing. 24 Bekijk tekening A in afbeelding 40. Wat voor soort scholing krijgt deze kok? A Bijscholing. B Herscholing. C Omscholing. 25 Bekijk tekening B in afbeelding 40. Wat voor soort scholing krijgt deze kok? A Bijscholing. B Herscholing. C Omscholing. afb. 40 afb. 41 EURO S Inkomen van Rinus na de WW-periode (per maand) loon 913 bijstand als alleenstaande 26 Wanneer stopt de WW-uitkering voor Rinus? 0 bijstand met verdienende partner A Als de WW-periode is afgelopen. B Als Rinus 65 jaar is. 27 Stel, Rinus is een alleenstaande. Welke uitkering krijgt hij na de WW-periode als hij nog steeds werkloos is? Bijstand. 28 Bekijk afbeelding 41. Hoe hoog is de bijstand voor een alleenstaande? 913 per maand. 29 Hoeveel gaat Rinus er financieel per maand op achteruit vergeleken met zijn loon bij Meublo bv? = Stel, Rinus heeft een partner die genoeg verdient. Hoeveel bijstand krijgt hij dan? Stel, Rinus zoekt nog steeds naar een baan, maar staat niet meer ingeschreven als werkloos bij het UWV WERKbedrijf. Hoe heet zijn werkloosheid? Verborgen werkloosheid. 5 Na de WW-periode De WW-uitkering van Rinus stopt na enige tijd. Werklozen zonder WW-uitkering krijgen bijstand, of zij krijgen niets als ze een partner hebben die genoeg verdient. Veel werklozen zonder uitkering staan niet ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf. Ze tellen niet mee in de werkloosheidscijfers van Nederland. Economen rekenen hen bij de verborgen werkloosheid. 6 Zorgen voor de overheid Meer werkloosheid leidt tot meer werkloosheidsuitkeringen en dat kost de overheid extra geld. Als de regering niet voldoende geld heeft voor de uitkeringen, staat ze voor een lastige keuze. De regering kan de werkloosheidsuitkeringen verlagen, en de WWperiode verkorten. Dat gaat ten koste van de werklozen. De regering kan ook de WW-premie verhogen, dat gaat ten koste van de werkenden. 182

21 ARBEID EN PRODUCTIE afb. 42 Aantallen WW-uitkeringen en bijstandsuitkeringen EURO S WW-uitkeringen bijstandsuitkeringen 32 Wie betaalt de werkloosheidsuitkeringen? De overheid. 33 Stel, de werkloosheid in Nederland stijgt en de regering heeft niet genoeg geld. Voor welke keus staat de regering dan? Streep de foute woorden door. De WW-uitkering verhogen verlagen. De WW-periode verkorten verlengen. De WW-premie verhogen verlagen. 34 Stel, de regering verlaagt de WW-uitkering. Welke groep gaat er dan op achteruit? De werklozen. 35 Stel, de regering verhoogt de WW-premie. Welke groep moet dan geld inleveren? De werkenden. 36 Waarom is dat een lastige keuze voor de regering? De regering maakt zich niet populair met deze maatregelen: niet bij de werkenden of niet bij de werklozen. Thuiswerkopdracht De bijstandsuitkering Iedereen die werkloos is en geen recht heeft op een WW-uitkering, kan in aanmerking komen voor bijstand. Hoeveel geld krijgt hij of zij? Je zoekt op internet naar deze bedragen. Niet iedereen krijgt evenveel. Je geeft je mening over de verschillen in de bijstand tussen verschillende groepen bijstandsontvangers. Gebruik werkblad vmbo-b 7.5 bovenbouw. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 186. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. Maak de adviestoets bij dit hoofdstuk. Maak in overleg met je docent de eindtoets bij dit hoofdstuk. Aantekeningen 37 Bekijk het lijndiagram (afb. 42). In welke periode daalden de uitgaven van de overheid aan de WWuitkeringen? In welke jaren stegen de uitgaven van de overheid aan de WW-uitkeringen? 2001, 2002, 2003, Maak rekentrainer 7E op bladzijde

22 Hoofdstuk 7 Werkloos Rekentrainer 7A Het werkloosheidspercentage Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 26 op blz. 221 Bereken het werkloosheidspercentage (rond af op één decimaal). beroepsbevolking ,0% ,6% ,3% 788 duizend 54 duizend 6,9% 5,45 miljoen 0,45 miljoen 8,3% Bereken het werkloosheidspercentage (tip: bereken eerst het aantal werkloze werkzoekenden) (rond af op één decimaal). werkloze werkzoekenden werkloosheidspercentage beroepsbevolking werkenden werkloze werkzoekenden werkloosheidspercentage ,3% ,6% ,5% ,6% ,9% Bereken het werkloosheidspercentage (tip: bereken eerst de beroepsbevolking) (rond af op één decimaal). werkenden werkloze werkzoekenden beroepsbevolking werkloosheidspercentage ,8% ,7% ,1% ,1% ,1% 7B Berekening van de kosten per product Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 33 op blz. 223 Bereken de kosten per product. loonkosten per jaar overige kosten per jaar productie per maand kosten per product , , , , ,46 Bereken de kosten per product. loonkosten per maand overige kosten per maand productie per jaar kosten per product , , , ,50 7C Miljarden en miljoenen Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 6 op blz. 216 w Bereken in miljarden. 2,3 miljard miljoen = 2,7 miljard 6 miljard miljoen = 6,25 miljard 3,2 miljard 700 miljoen = 2,5 miljard miljoen = 42 miljard Bereken in miljoenen. 10,4 miljard + 25 miljoen = miljoen 4 miljard miljoen = miljoen 1,8 miljard 2 miljoen = miljoen 5 0,25 miljard = miljoen 184

23 ARBEID EN PRODUCTIE Bereken in miljarden, miljoenen of eenheden. 35% van 6 miljard = 2,1 miljard 2,5% van 3,6 miljard = 90 miljoen 12% van 3,4 miljard = 0,408 miljard 6,5% van 2,4 miljard =156 miljoen 57 miljard : 6 = 9,5 miljard 11,4 miljard : 19 =600 miljoen 3,15 miljard : 7 miljoen = miljard : 16 miljoen = D Groei en krimp in procenten Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 9 op blz. 217 Hoeveel procent is de werkloosheid gestegen tussen 2008 en 2010? Onder mannen: (5,0 3,2) : 3,2 100 = 56% Onder vrouwen: (6,0 4,7) : 4,7 100 = 28% In 2010 bestond de beroepsbevolking uit mannen en vrouwen. Hoeveel werklozen waren er in 2010? Onder mannen: : = Onder vrouwen: : = PROCENTEN Werkloosheid in procenten van de beroepsbevolking 8 7,8 7 6,8 6,0 6 5,5 5,7 5,2 5 4,4 4,7 5,0 4,5 4 3,5 3 3, mannen vrouwen Gebruik het staafdiagram bij je berekeningen. Wie hebben meer kans op werkloosheid: mannen of vrouwen? Leg je antwoord uit. Vrouwen, want het werkloosheidspercentage onder vrouwen is in alle jaren hoger dan dat onder mannen. Hoeveel procent is de werkloosheid gedaald tussen 2005 en 2008? Onder mannen: (5,5 3,2) : 5,5 100 = 42% Onder vrouwen: (7,8 4,7) : 7,8 100 = 40% 7E De WW-uitkering Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 24 op blz. 220 Bereken de WW-uitkering van de volgende werknemers. loon per maand WW eerste 2 maanden (75% van het loon) rest WW-periode (70% van het loon) Marin Chaïm , ,10 Daan ,50 877,80 Iris ,75 686,70 Danny , ,70 Maud , ,40 185

24 Hoofdstuk 7 Werkloos Samenvatting en begrippen Samenvatting 1 Een ruime arbeidsmarkt 2 De concurrentiepositie Oorzaken van werkloosheid: weinig bedrijven in de regio (regionale werkloosheid); stille periodes in bedrijven (seizoenwerkloosheid); veranderingen in de productie (structurele werkloosheid). Structurele werkloosheid ontstaat bijvoorbeeld door: het verplaatsen van productie; het plaatsmaken van oude producten door nieuwe producten; het investeren in arbeidsbesparende apparaten; het niet bij elkaar passen van het aanbod van arbeid en de vraag naar arbeid. De werkgelegenheid bij bedrijven: daalt bij een zwakke concurrentiepositie; stijgt bij een sterke concurrentiepositie. De concurrentiepositie stijgt door: lagere lonen; modernere machines (lagere loonkosten); lagere belastingen en sociale premies (lagere loonkosten); een langere bedrijfstijd (de bedrijfskosten dalen per product). Door adv (arbeidsduurverkorting): wordt het werk verdeeld over meer personen; daalt de werkloosheid. 3 De conjunctuur Als aanbod van arbeid en vraag naar arbeid niet gelijk zijn, zijn er tegelijkertijd: werkzoekenden; vacatures. Er ontstaat conjuncturele werkloosheid als de bestedingen dalen. De bestedingen dalen als: de consumenten minder geld uitgeven; de bedrijven minder investeren; de overheid minder investeert; de export daalt. Het gaat dan slecht met de economie. 186

25 ARBEID EN PRODUCTIE De economie verbetert als: consumenten meer geld verdienen; de bedrijven meer geld uitgeven; de export stijgt. De overheid bestrijdt de conjuncturele werkloosheid door: verlaging van belastingen en sociale premies; verhoging van toeslagen en subsidies; hogere uitgaven voor bijvoorbeeld de infrastructuur. 4 Meer kans op werk Werklozen hebben meer kans op werk door: betaalbare en goede kinderopvang; meer mogelijkheden voor deeltijdwerk; aangepaste werktijden; een aangepaste werkplek; betaalbare en goede scholing; sollicitatietraining; bestrijding van discriminatie. De werkloosheid daalt door de inspanning van: de werklozen; de werkgevers; de overheid. Het UWV WERKbedrijf: verzamelt de vacatures in de regio; helpt werklozen bij het zoeken naar werk; regelt de werkloosheidsuitkering. Vormen van scholing: herscholing; omscholing; bijscholing. Na ontslag daalt het inkomen naar: een WW-uitkering; een bijstandsuitkering; geen uitkering (als de partner voldoende verdient). De WW-uitkering is tijdelijk. Bij stijging van de werkloosheid is de overheid meer geld kwijt aan werkloosheidsuitkeringen. De overheid kan dan: de uitkeringen verlagen; de WW-periode verkorten; de WW-premies verhogen. Ga verder met begrippen op de volgende bladzijde. 5 Werkloos... en dan? De werkloosheid kun je indelen in: geregistreerde werkloosheid (geregistreerd bij UWV WERKbedrijf); verborgen werkloosheid (niet geregistreerd). 187

26 Hoofdstuk 7 Werkloos Begrippen 1 Een ruime arbeidsmarkt regionale werkloosheid De werkloosheid in een bepaald gebied ligt beduidend boven het gemiddelde. seizoenwerkloosheid Werkloosheid door het verdwijnen van werkgelegenheid in bepaalde periodes. structurele werkloosheid Werkloosheid die ontstaat door veranderingen bij de productie. 2 De concurrentiepositie concurrentie De strijd tussen producenten om de gunst van de klant. arbeidsduurverkorting (adv) De vermindering van het aantal arbeidsuren per werknemer. 3 De conjunctuur bestedingen De uitgaven voor de aankoop van producten. conjuncturele werkloosheid Werkloosheid die ontstaat door de daling van de bestedingen. 4 Meer kans op werk 5 Werkloos... en dan? geregistreerde werkloosheid Werkloze werkzoekenden die zijn ingeschreven bij een UWV WERKbedrijf. verborgen werkloosheid Werkloze werkzoekenden die niet zijn ingeschreven bij een UWV WERKbedrijf. 188