Doelstellingen, uitdagingen en ambities

Transcriptie

1 blad. 11 D e c e m b e r N i e u w s b r i e f v a n d e v z w K e m p e n s L a n d s c h a p Doelstellingen, uitdagingen en ambities Een woord vooraf In 2007 viert onze landschapsvereniging haar tienjarig bestaan. Ondanks de successen die we tot nu toe behaalden, zijn er nog legio uitdagingen waar wij voor staan. Uitdagingen, ook, die we waar willen maken om het landschaps- en cultuurpatrimonium nog dichter bij de mensen te brengen. Zo blijven we ons inzetten om de versnippering van gebieden tegen te gaan. Maar ook aan de zorg voor groen- en parkgebieden blijven we onverminderd aandacht besteden, aan de ontsluiting van cultureel erfgoed, de bescherming en het beheer van landgoederen, molens, forten en zo verder. Al deze activiteiten kaderen in het streven om zo veel mogelijk waardevol Kempens landschap voor het nageslacht te bewaren, om er van te kunnen blijven genieten. Met een gestructureerd beleid en dito beheer kunnen we het Kempens landschap, een absoluut belevingsvol gebied, verder versterken en uitbreiden. Dat kunnen we niet alleen. Alle hulp en steun zijn welkom. We krijgen die. Van de provincie, van de gemeenten, van onze donateurs, van onze beschermers. En, wie weet binnenkort ook van Europa. Over uitdagingen gesproken... Alvast een voorspoedig 2007 met nog meer Kempens Landschap om van te genieten. 4 Domein Kalvarieberg biedt elk wat wils: wandelgebied, speelbossen en zelfs een kruisweg met prachtige staties. 7 Een sterk gevoel van verbondenheid met gedachtegoed en doelstellingen als motivatie om donateur te worden. 8 Tien jaar vzw Kempens Landschap; een vereniging op kruissnelheid die nog steeds bol staat van de ambitie om nog meer landschappelijke kwaliteit te beschermen.

2 Dit zijn de eigendommen van de vzw Kempens Landschap, aangekocht in het belang van het behoud van ons erfgoed, aangekocht voor u en de generaties na ons. Er is beslist een interessant domein bij u in de buurt te vinden. Ga er eens kijken! 4 Merksplas- en Wortel Kolonie Jaren geleden al hebben wij ons geëngageerd om het herstel van de kenmerkende hagenstructuren (Fagus sylvatica / beuk) op te nemen. De achterliggende gedachte was om de uniformiteit en de blokpatronen opnieuw die beeldbepalende kracht te geven van vroeger. In Merksplas startten de werken al eind 2004; vorig voorjaar werden ze opgeleverd. In Wortel werd onlangs begonnen met het herstel van de hagen. Binnen een aantal jaren zullen de dan mooi uitgegroeide hagen weer vorm geven aan het landschap in de kolonies Pelgrimhof Heist-op-den-Berg Begin dit jaar werden de inrichtingswerken opgenomen in het bosweiland nabij het Pelgrimhof. Onze vereniging zet zich hier in om het aanwezige populierenbos om te vormen tot een landschappelijk aantrekkelijk en voor het publiek toegankelijk bos. Als hoofdsoorten werden inmiddels essen en winterlindes aangeplant. Verder werd een soortrijke bosrand met streekeigen soorten aangelegd, zoals meidoorn, spork en hazelaar. Het bosweiland is gelegen vlakbij het domein Ter Speelbergen. Het ligt aan de Jozef-Weyns-route en is bereikbaar via de Pelgrimhofstraat in Heist-op-den-Berg. De plechtige inhuldiging van het Speelbergenbos zal plaatsvinden op zondag 10 juni Roosendael Sint-Katelijne-Waver Op 7 september jl. was het dan zover. Het classicistische Koetshuis op de vroegere abdijsite Roosendael werd ingehuldigd. Het Koetshuis is één van de vier beschermde monumenten op de site. De feestelijke opening vond plaats in aanwezigheid van Vlaams minister-president Yves Leterme, bevoegd voor plattelandsontwikkeling. In zijn inhuldigingsrede sprak hij zijn bewondering uit. Niet alleen voor het resultaat op zich, ook voor het tijdsbestek waarbinnen de verschillende partners de restauratie hebben weten te realiseren twee jaar na de verwerving van het domein door de vzw Kempens Landschap. Met name bedankte hij Ludo Helsen voor zijn inzet. Hij was het immers die de vzw Roosendael en onze vereniging met elkaar in contact heeft gebracht. Nadien zijn het de middelen verkregen in het kader van Plattelandsontwikkeling die het verschil maakten. "U hebt van een eenzame, dit is een verlaten plek, een zalige plek gemaakt." Vlaams minister-president Yves Leterme SKL nieuwsbrief december

3 Monumentenstrijd Eind augustus maakte de VRT de geselecteerden bekend voor de Monumentenstrijd. Uit de dertig kandidaten werden vijftien finalisten gekozen. Vanaf begin volgend jaar worden die uitgebreid aan het publiek voorgesteld. Bij deze wensen wij hen veel succes! Helaas behoorde het domein Roosendael en de boerderij in Wortel Kolonie niet tot de gelukkigen. Wel 6 is de O.-L.-V.-Hemelvaartkerk in 5 11 Merksplas Kolonie nog steeds 9 één van de kanshebbers. 18 Blauwbossen Hoogstraten Door de aankoop van dit 15 ha grote domein heeft de vzw Kempens Landschap, samen met de gemeente Hoogstraten, voorkomen dat het zou worden bestemd tot golfterrein. Het is een prachtig gemengd bos met soorten als beuk, berk, grove den en zomereik. De bossen zijn gekend vanwege de reeën die er voorkomen en de bonte vogelpopulatie. Het domein is het gehele jaar door toegankelijk voor fietsers en wandelaars op de voorziene paden. Om verstoring te voorkomen, mogen bepaalde gedeelten niet betreden worden. Ook kunnen, om redenen van natuurbehoud en bescherming van het bos, andere gedeelten voor het publiek gesloten worden. De vzw Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord. De hoofddoelstellingen van de landschapsstichting zijn: de verwerving, de bescherming, de valorisatie en het gebeurlijk herstel van leefmilieu, landschap, natuur- en cultuurpatrimonium in de provincie Antwerpen en inzonderheid de instandhouding, het beheer, de ontsluiting en publieksgerichte openstelling van open monumenten in haar bezit. Momenteel heeft de vzw Kempens Landschap meer dan 500 ha in eigendom. 1 Noenheuvel Brecht Bij de oprichting van het Landschapspark de Voorkempen werd o.a. de Brechtse Heide uitgekozen voor de uitbouw van een streekproject rond duurzame verweving van landschap, natuur en recreatie. Enerzijds zal een landschapsbeheerplan opgesteld worden om te bekijken hoe de kwaliteiten van het landschap behouden en verbeterd kunnen worden. Anderzijds zal door de inrichting van specifieke toegangspoorten de recreatie in betere banen geleid kunnen worden. Reeds in 1999 was de vzw Kempens Landschap actief in dit gebied. Met de verwerving van het domein De Poppelaer werd de eerste recreatieve buffer voor de Brechtse Heide een feit. Recent werd onze engagement ter vrijwaring ervan vernieuwd met de aankoop van twee bospercelen gelegen in de Noenheuvel. Dit gebied grenst aan de Brechtse Heide. In het verleden wilde men dit gebied in weekendzone omzetten. De plannen zijn uiteindelijk niet doorgegaan aangezien de site niet in aanmerking kwam voor regularisatie. Stille getuigen van dit verleden zijn de vele, vaak erg vervallen weekendhuisjes. Om deze zone opnieuw landschappelijk op te waarderen, hebben de bosgroep en de vzw Kempens Landschap de handen in elkaar geslagen. Via een brief van de gemeente Brecht werden alle eigenaars van een perceel in de Noenheuvel geïnformeerd over de mogelijkheid tot aansluiten bij de bosgroep en zo te komen tot een gepast beheer en ontsluiting. Eigenaars die graag willen verkopen werden naar de vzw Kempens Landschap doorverwezen. Op deze oproep werd bijzonder positief gereageerd en inmiddels zijn wij met verschillende eigenaars in gesprek. Wilt u meer informatie over onze domeinen? Ga dan naar en klik op het domein van uw keuze. 3 SKL nieuwsbrief december 2006

4 Domein in de kijker Kalvarieberg (Geel) Unieke facelift voor de Kalvarieberg Landschap omvat meer dan grond en natuur. Ook alles wat er ooit op gebouwd werd, kan onlosmakelijk verbonden zijn met het karakter ervan. Abdijen, kastelen, forten, landhuizen, hoeves en - in het geval van de Kalvarieberg - zelfs een kruisweg. Interesse en mogelijkheden De Kalvarieberg is gelegen nabij het Zammels Broek, aan de rand van de Grote Nete. Dit gebied is al van oudsher bekend. Archeologische vondsten tonen sporen van bewoning uit de IJzertijd aan. Ook op de Ferraris-kaart (tweede helft van de 18e eeuw), staat dit gebied vermeld. Het heeft inmiddels de status beschermd landschap. Al in 1994 probeerde de stad Geel de Kalvarieberg veilig te stellen. Een deel van de aangeboden gronden lag echter in een woongebied. Door de hoge vraagprijs kwam het toen helaas niet tot een aankoop. In 2001 nam de stad, in het kader van het project Groene Ruimte, opnieuw contact op met de vzw Kempens Landschap. Op dat moment was de Kalvarieberg een sterk verwaarloosd terrein. Het bos had dringend nood aan onderhoud, de stuifduinen erodeerden versneld vanwege motorcross-activiteiten en de kruisweg lag er desolaat bij. Desondanks zagen wij de potentie van het gebied. Via een creatieve constructie kon het domein verworven worden; een gedeelte dat in een woongebied lag, kon direct worden doorverkocht aan een aanpalende eigenaar. Daarmee was de weg vrij voor herstel van de ooit zo waardevolle, gewaardeerde site. Wandelgebied en speelbos Twee doelstellingen stonden voorop: herstel van het cultuurhistorisch erfgoed en herstel van het bos, met inrichting van speelbossen. Al sinds de Tweede Wereldoorlog gold de Kalvarieberg namelijk als wandel- en speelterrein van de plaatselijke bewoners. Juist dit gegeven, het publiekelijk toegankelijk houden, was dan ook een belangrijk motief voor de aankoop van dit domein. Voor het herstel van het bos (gemengd: naald- en loofbomen) werd via de bosgroep Zuiderkempen een plan uitgewerkt. Het voorzag in het rooien van bomen en de verwijdering van Amerikaanse vogelkers om zodoende het bos opnieuw ademruimte te geven, opdat het zich verder kon ontwikkelen. In dit kader kreeg een student van de Katholieke Hogeschool Kempen te Geel recentelijk de opdracht om een uitgebreid bosbeheerplan op te stellen, dat voldoet aan de criteria voor duurzaam bosbeheer. Een eindwerk dat kan tellen! Verder werd een ontwerp voor de toegankelijkheid opgesteld. Rekening houdend met de vraag van de plaatselijke jeugdbewegingen en scholen, werd een deel van het bos ingericht als speelbos. In de speelzones is het toegelaten om van de paden af te gaan en het bos in te trekken. In de andere delen van het bos wordt de natuur een kans gegeven. Vooral de leerlingen van de Freinetschool De Steltloper uit Oosterlo staken een aardig handje toe om hun bos een grondige onderhoudsbeurt en dito facelift te geven. SKL nieuwsbrief december

5 cofinanciering in het kader van het Programma voor Plattelandsontwikkeling in Vlaanderen. Ook kon een beroep worden gedaan op Europese subsidies. Nu sieren veertien nieuwe staties de kruisweg. Ze zijn van de hand van beeldhouwer / restaurateur Paul Pijl uit Wommelgem en gemaakt uit Savonnière zandsteen. In de toekomst zullen waarschijnlijk ook de Lourdesgrot en het kruisbeeld opgewaardeerd worden. van oud... Nieuwe kruisweg Inmiddels is ook de historische kruisweg opgewaardeerd en in ere hersteld. Deze was daar in de jaren vijftig van de vorige eeuw geplaatst door de Geelse oud-politiecommissaris Sels. De kruisweg was sterk in verval geraakt na decennia van intensief recreatief gebruik, vandalisme en gebrek aan onderhoud. Veel van de staties langs de kruisweg waren zwaar beschadigd of zelfs verdwenen. Omdat restauratie onbegonnen werk was, werd besloten om een geheel nieuwe kruisweg aan te leggen. Voor het herstel heeft onze vereniging een project ingediend ter verkrijging van Europese... naar nieuw 5 SKL nieuwsbrief december 2006

6 Landschapsbeheersplan voor Roosendael Aandacht voor het natuurlijk patrimonium zijn aan het natuuirlijk patrimonium. En ook daar is op de site geen gebrek aan. In de loop der tijd hebben de verschillende bewoners elk hun visie op een groene entourage op verschillende manieren ingevuld. Her en der zijn nog duidelijk sporen van die visies terug te vinden, zoals het geometrisch vlakkenpatroon van de vroegere abdij, de 17de eeuwse ringgracht, de grote variatie van inheemse en exotische boomsoorten, de grote collectie stinzenplanten. Het subsidielandschap is een wondere wereld vol verrassingen. In eerdere edities hebben we al eens onze verbazing geuit over welke partijen wel en welke niet voor bepaalde subsidies in aanmerking komen. En om welke redenen. Inmiddels is het mogelijk om niet alleen voor het herstel van bepaalde monumenten subsidie te verkrijgen, maar ook voor het herstel van landschappen. Wanneer een landschapsbeheerplan wordt opgemaakt, worden de landschapspremies voor de ingrepen die in een dergelijk plan zijn genoemd, zelfs verhoogd. Landschapsbeheerplan Het dossier Roosendael, het werd al eens gezegd, is een bijzonder veelomvattend dossier. Gezien de situatie ter plaatse moet hier rekening worden gehouden met decreten die zich uitstrekken over de domeinen natuur, bos en beschermde monumenten. In zo n geval is het opmaken van een doordacht landschapsbeheerplan beslist geen overbodige luxe. Door de opmaak van een integraal en geïntegreerd plan kan immers het samenspel van natuurlijk en cultureel erfgoed versterkt worden. Eerder al werden de gebouwen onder handen genomen, met als laatste oplevering het Koetshuis. In 2007 zal -met de opmaak van een beheerplan- het dan de beurt Pronkstuk Een opmerkelijke blikvanger in dit verband is de enorme Pyreneese eik (Quercus pyrenaica var. Pendula Dipp.), op de weide tegenover het oude landhuis. Het is een eikensoort die oorspronkelijk thuishoort in het zuidwesten van Europa (met uitzondering van Portugal) en waarschijnlijk ook in Marokko. De juiste leeftijd van de Pyreneese eik van Roosendael is niet gekend, maar hij zou tussen de 120 en 130 jaar oud zijn. Hij is geënt op een zomereik, zodat de boom nu in feite twee identiteiten heeft. Onder de ent groeit een tak met bladeren van de zomereik. De hogere, sterk overhangende takken zijn die van de Pyreneese eik. Zijn bladeren zijn iets langer dan die van de zomereik, hebben een donzige onderzijde en sterharen op de bovenkant. Ze vormen een prachtig getekend patroon en blijven langer aan de boom dan die van de zomereik. Deze eik behoort dan ook tot de pronkstukken van het park. In Roosendael staan overigens een aantal indrukwekkende zomereiken van tussen de 120 en 170 jaar oud. SKL nieuwsbrief december

7 Een nieuwe donateur - Erfgoed & Visie Verbondenheid met gedachtegoed en doelstellingen Enige tijd geleden mochten wij ook het bureau Erfgoed & Visie uit Oostmalle als donateur verwelkomen. Aan het woord is Edith Vermeiren, architect, over haar drijfveren en argumenten om onze activiteiten te ondersteunen. Donateur word je niet zomaar. De vzw Kempens Landschap vond ik, al vanaf de eerste kennismaking, een opvallend en waardevol initiatief. Hoe waardevol, dat is wel gebleken uit de groei van het aantal domeinen dat ze inmiddels in eigendom heeft. Het is een organisatie die heel uitdrukkelijk openstelling voor het publiek nastreeft. Juist die maatschappelijke relevantie spreekt mij enorm aan. Dat zegt me veel meer dan het uitroepen van een gebied tot natuurreservaat. Dat is mijn persoonlijke visie, stelt Edith Vermeiren. Als bureau hebben we ons geëngageerd om deze, maar ook om andere redenen. We zijn architect van Roosendael, een project waar vanuit de vzw een groot bedrag naar toe gaat. Voor een groot deel komt dit ten bate van jongeren. De sensibilisering die dat domein naar hen kan realiseren, en ook naar anderen, dat waarderen we enorm. Dan is er nog de kasteelruïne. Omdat die niet is beschermd als monument, is er geen restauratiepremie en leidt restauratie onherroepelijk tot een tekort op de begroting. Het is niet evident om iets dergelijks te realiseren, terwijl juist daar een grote meerwaarde ligt voor het domein. Onze betrokkenheid bij erfgoed leidt er overigens niet toe dat wij bij elk object dat we restaureren ook donateur worden, lacht Edith. We zijn tenslotte geen liefdadigheidsinstelling. Maar omdat we Erfgoed nu eenmaal in onze naam dragen, willen we die betrokkenheid al eens hard maken. Dan kijken we ook naar andere aspecten. Wat is of wordt de bestemming van het gerestaureerde object? Welke maatschappelijke functies worden daarin ondergebracht? Welke vormen van recreatief gebruik of medegebruik zijn er mogelijk? Dergelijke zaken vinden wij belangrijk. De vzw Kempens Landschap gaat daar ver in. Dan willen we, door donateur te worden, onze verbondenheid graag financieel onderbouwen. Zeker als we weten dat zo n organisatie goed geleid wordt, dat het beheer goed zit. Inderdaad, besluit ze, we hebben veel respect voor wat zij allemaal doen en gedaan krijgen. Edith Vermeiren 7 SKL nieuwsbrief december 2006

8 Tien jaar vzw Kempens Landschap. En nu? We zijn ooit gestart vanuit de wens om een serieus hiaat in de landelijke landschapsproblematiek op te vullen. Via gerichte aankopen begonnen we waardevol natuur- en cultuurpatrimonium in de provincie Antwerpen veilig te stellen. Nu, bijna tien jaar later, hebben we ongeveer 500 ha Kempens landschap in eigendom. Zelf zijn we daar niet ontevreden over - ons 10-jarig bestaan zal dan ook met de nodige luister gevierd worden in En toch is er nog een lange weg te gaan. Onze provincie herbergt namelijk nog enorm veel landschappelijke kwaliteit die het beschermen meer dan waard is. Kansen voor het landschap zijn er te over. Wij zullen ons blijven inzetten om die te verzilveren. Denk aan Wortel en Merksplas Kolonie. Voor veel soortgelijke domeinen zal op korte termijn een oplossing gevonden moeten worden. Het ontsluiten van cultureel erfgoed is sinds enkele jaren aan de orde, zoals de landlopersboerderij in Wortel en de abdijsite van Roosendael. Het bleken vaak complexe dossiers waar we, dankzij onze expertise, multidisciplinaire aanpak en netwerken, klinkende resultaten wisten te behalen. Ook staan tal van landgoederen op de agenda. En, net als de grootgrondbezitters, kennen intussen ook molenaars de weg naar onze vereniging. Met elke nieuwe verwerving - van piepkleine percelen tot immens grote domeinen - wordt weer een stukje Kempens landschap in gemeenschapshanden behouden. Daarmee voorkomen we uiteraard een versnippering van het areaal. Maar inmiddels gaat dat proces nog een stap verder en zijn we in staat om gebieden met elkaar te verbinden. De inrichting van al die domeinen en het beheer, het uitbouwen van een strategie naar een sterk landschapsbeleid, dat zijn onze uitdagingen voor de toekomst. Opwaardering van het landschap en al wat daarop staat, groeit en leeft, is een belangrijke opdracht die we graag met de verschillende overheden, maatschappelijke organisaties (cfr. de intensere samenwerking met Stichting Brabants Landschap), het bedrijfsleven en het grote publiek willen oppakken. Daartoe is meer nodig dan louter ambitie. Onze vereniging is op kruissnelheid gekomen. Daarom moet alles in het werk worden gesteld om ervoor te zorgen dat niets een verdere uitbouw of het uitvoeren van onze taken kan belemmeren of verhinderen. Niets. Deze bedrijven en organisaties ondersteunen onze activiteiten: Studiecentrum voor Kernernergie - Mol Vito - Mol Sibelco / NZM nv - Dessel BP Chembel - Geel NV Luyckx - Brecht Janssen Pharmaceutica - Beerse IVEKA - Turnhout Belgoprocess - Dessel Umicore - Olen Glaverbel - Mol KMPG Fiduciaire - Brussel Nike - Laakdal Anitya Foundation - Waalwijk (NL) Vanhout nv - Geel Dexia - Brussel Pidpa Antwerpen Erfgoed & Visie - Oostmalle nieuw Voelt u zich verantwoordelijk voor een natuurlijke leefomgeving in onze Kempen? Word dan donateur! Neemt uw organisatie graag de verantwoordelijkheid op voor een natuurlijke leefomgeving in onze Kempen? Neem dan contact met ons op. In een korte presentatie geven we u graag meer informatie over de activiteiten van de Stichting en van de mogelijkheden om hieraan bij te dragen.... of beschermer Ook u kunt bijdragen als beschermer van het Kempens Landschap. Neem dan een abonnement op blad, de drie maal per jaar verschijnende nieuwsbrief van onze vzw. Dat kost u slechts 5 euro per jaar.... of... Maak een fiscaal aftrekbare bijdrage over aan de vzw Kempens Landschap op rekeningnummer Voor giften op dit rekeningnummer ontvangt u - vanaf 30,- per kalenderjaar een fiscaal attest. Een gift is onvoorwaardelijk en mag onder geen beding aan een tegenprestatie gekoppeld worden. Abonnementen België/buitenland 5,- euro per jaar. Abonnementen gaan automatisch in na ontvangst van uw overschrijving op rek.nr t.n.v. vzw Kempens Landschap te Putte. U ontvangt dan drie nummers. blad is de drie maal per jaar verschijnende nieuwsbrief van de vzw Kempens Landschap. Verantwoordelijke uitgever vzw Kempens Landschap Peredreef Putte tel: 015 / fax: 015 / SKL nieuwsbrief december