Inhoud. Editoriaal Een memorandum aan de regering. Interview De plannen van de nieuwe voorzitter

Transcriptie

1 Inhoud Accountancy&Tax Driemaandelijks tijdschrift van het IAB nr. 3 / 2007 ADMINISTRATIE EN REDACTIE IAB, Livornostraat 41, 1050 Brussel Tel: Fax: info@iec-iab.be REDACTIECOÖRDINATOR M. Tilmant m.tilmant@iec-iab.be REDACTIECOMITÉ E. Basso, A. Bert, M. Claes, C. Cloquet, J. Colson, J. De Blay, A. Faljaoui, S. Ghilain, N. Hormans, C. Janssens, R. Lassaux, T. Luyten, E. Steghers, M. Tilmant, R. Van Boven, J. Van Droogbroeck UITGEVERS Intersentia, Groenstraat 31, 2640 Morstel Anthemis, Chemin du Cyclotron 6, 1348 Louvain-la-Neuve ILLUSTRATOR COVER Rosemarie De Vos VERANTWOORDELIJKE UITGEVER A. Bert, Livornostraat 41, 1050 Brussel ISSN MEDEDELING VOOR DE LEZERS De auteurs, het redactiecomité en de uitgever streven naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, waarvoor ze echter niet aansprakelijk kunnen worden gesteld. De opinieartikelen vertegenwoordigen de inzichten en mening van auteurs en dus niet noodzakelijk die van het Instituut of van het redactiecomité. Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten (IAB) Opgericht bij Wetten van 21 februari 1985 en 22 april Editoriaal Een memorandum aan de regering Interview De plannen van de nieuwe voorzitter Boekhoudrecht Boekhoudkundige verwerking van erfpacht, opstal en vruchtgebruik in non-profitorganisaties Deel 1 Johan Christiaens, Erik De Lembre, Manuela Van den Berghe en Rosita Van Maele Fiscaliteit De btw-eenheid in België Benoît Vanderstichelen en Fabrice Colla Beroep Bijzonder mandaten Deel 4 Jacques Colson Beroep Naar een meer evenwichtige vertrouwensrelatie met de cliënt Tine Luyten Beroep Interne audit op een tweesprong Jean-Jacques Baudet en Bruno Colmant Trends De economische uitdagingen van de volgende regering Amid Faljaoui IAB in t kort UITVOEREND COMITÉ Voorzitter: A. Bert Ondervoorzitter: M. Claes Secretaris-penningmeester: C. Cloquet Secretaris: J. De Blay RAAD Voorzitter: A. Bert Ondervoorzitter: M. Claes Leden: L. Ceulemans, C. Cloquet, B. Colmant, J. De Blay, E. Degrève, J.-G. Didier, J. Hellin, J.-L. Kilesse, F. Schelfhaut, S. Troonbeeckx, B. Vanderstichelen, J. Van Wemmel ALGEMEEN DIRECTEUR E. Steghers Wetgeving IAB-info flashback Vakliteratuur Mededeling IAS/IFRS-bijlage 4/4 De laatste IAS/IFRS-bijlage bij Accountancy & Tax werd uitgesteld. U zal het vierde nummer van deze speciale bijlage ontvangen met het decembernummer van Accountancy & Tax.

2 EDITORIAAL Een memorandum aan de regering Onder het motto Vertrouwen, Competentie en Moderniteit heeft de Raad van het Instituut zijn memorandum opgesteld voor de beleidsverantwoordelijken. Langs die weg hopen we een dialoog met de nieuwe regering op gang te brengen. Als raadgevers van de ondernemingen volgen de accountants en belastingconsulenten de evolutie van de economische en maatschappelijke factoren op de voet. Daarenboven staan zij ook in voor de correcte implementatie van een steeds wijzigende wetgeving die de ontwikkeling van onze ondernemingen sterk beïnvloedt. Een eenvoudigere wetgeving en minder administratieve lasten blijven prioritair. Door een betere afstemming van de gegevensbanken van de overheid kan men vermijden dat steeds weer dezelfde informatie aan verschillende overheidsdiensten moet worden doorgegeven. De aanzet is reeds gegeven, maar een versnelde integratie van die databanken is wenselijk. Daarnaast wenst het Instituut zo nauw mogelijk betrokken te zijn bij de opstelling van wetten en koninklijke besluiten alsook bij de uitwerking van de elektronische hulpmiddelen die ter beschikking van de belastingplichtigen staan. We willen de politieke beslissingsorganen bewust maken van de ervaring en competentie van onze leden, die dagelijks in contact staan met de belastingplichtigen. We stellen ook voor dat onze leden via een eenvoudige maar toch veilige procedure toegang zouden krijgen tot bepaalde databanken van de overheid waar gegevens die betrekking hebben op hun cliënten kunnen worden geraadpleegd. Dit zou de taak van de administratie verlichten en een snelle toegang tot de gegevens voor de beroepsbeoefenaars waarborgen, waardoor een nog efficiëntere dienstverlening wordt verzekerd. Om de rechtszekerheid van de belastingplichtigen te bevorderen stellen we voor om vaste termijnen te hanteren voor de aangifte in de personenbelasting en de vennootschapsbelasting. Voor de aangifte op papier stellen we de datum van 30 september voor, voor de aangifte via elektronische weg de datum van 31 oktober (reeds in voege voor Tax-on-web). Een vaste datum zal eveneens een betere interne organisatie van onze kantoren mogelijk maken. We worden ook geconfronteerd met de vraag van ervaren beroepsbeoefenaars die hun loopbaan wensen te heroriënteren en daarvoor de titel van accountant of belastingconsulent willen verwerven. De Wet van 21 februari 1985 voorzag een procedure om daaraan tegemoet te komen. Deze werd echter niet overgenomen in de Wet van 22 april 1999 zodat elke kandidaat verplicht is om te slagen voor het toelatingsexamen, een stage van drie jaar te volgen om ten slotte te slagen voor het bekwaamheidsexamen. Vakmensen met ruime beroepservaring worden hierdoor ontmoedigd. We stellen voor om een bijkomende mogelijkheid te creëren om de titels van accountant en/of belastingconsulent te kunnen toekennen als deze kandidaten blijk geven van een onweerlegbare beroepservaring. We wensen ook de aandacht van de regering te vestigen op een aantal thema s in verband met het overleg met de gerechtelijke overheid. We stellen een wettelijke regeling voor inzake de bijstand van het Instituut bij huiszoekingen op het kantoor van een accountant of een belastingconsulent. Een wettelijke regeling zou een veralgemeende toepassing van de regels afdwingbaar maken. Daarnaast vragen we systematisch geïnformeerd te worden over gerechtelijke procedures waarbij leden van het Instituut betrokken zijn om be- 2007/3 3

3 EDITORIAAL ter toezicht te kunnen houden op de naleving van de wettelijke meldingsplicht door onze leden wanneer zij daarin betrokken partij zijn. Inzake gerechtelijke expertise stellen we voor dat de rechtbanken lijsten zouden opstellen van deskundigen in accountancy en fiscaliteit. We benadrukken dat artikel 34 van de Wet van 22 april 1999 de expertise (zowel privé als gerechtelijk) toekent aan de accountant. Omwille van de waarborg van deskundigheid en moraliteit kan eveneens de expertise in fiscale zaken aan de belastingconsulent worden toegekend. Het Instituut pleit ervoor om de Wet van 2 juni 2006 op de vereffeningprocedure van vennootschappen te verduidelijken en om de verplichtingen die deze wet in het leven roept op elkaar af te stemmen teneinde een vlotter verloop van de procedure te waarborgen. Er wordt eveneens aangedrongen op een automatische goedkeuring van leden van de drie Instituten indien zij benoemd worden tot vereffenaar, zonder een verdere tussenkomst van de rechtbanken. Eveneens worden voorstellen geformuleerd inzake de omzetting van de Europese Richtlijn 2005/36 betreffende de erkenning van de beroepskwalificaties en de vrijheid van dienstverlening. We hebben voorstellen gedaan om de wetgeving inzake onze beroepen in overeenstemming te brengen met de richtlijn. We hebben ook onze wil uitgedrukt om formeel erkend te worden als bevoegde autoriteit in de zin van de richtlijn wat de buitenlandse beroepsbeoefenaars in onze vakgebieden betreft. Steeds bekommerd om uniformiteit en transparantie inzake boekhouding en rapportering te bevorderen ten voordele van de consument hebben we twee voorstellen gedaan in verband met de controle van de rekeningen en het beheer van een mede-eigendom van een vastgoed en in verband met het deugdelijk bestuur voor de publieke sector: een duidelijk boekhoudkader gecombineerd met de controle op de rekeningen door een accountant. In het memorandum wordt eveneens teruggekomen op de punten die reeds besproken werden in het vorige editoriaal: het monopolie voor de belastingconsulent, de openstelling van het aandeelhouderschap van de professionele vennootschap, de beperking van de beroepsaansprakelijkheid en de problematiek inzake de anti-witwaswetgeving. André Bert, voorzitter Micheline Claes, ondervoorzitter /3

4 interview De plannen van de nieuwe voorzitter Wat zijn de plannen van onze nieuwe voorzitter? Wat is voor hem prioritair en wat zijn de prioriteiten van de ondervoorzitter en van de nieuwe Raad? Deze en nog andere vragen stelden we aan André Bert, voorzitter van het IAB en aan Micheline Claes, ondervoorzitter. De stagiairs vertegenwoordigen de toekomst van het beroep. Wat zijn uw plannen voor deze toekomstige leden? Het lijkt me belangrijk de nadruk te leggen op de inspanningen die we voor stagiairs willen leveren. Die inspanningen zullen niet alleen worden behouden, maar ook versterkt. Als we vandaag zoveel stagiairs hebben, is dat ongetwijfeld omdat we nog steeds een beroep vertegenwoordigen waarnaar veel vraag is. Meer dan 1400 stagiairs, waarvan er 400 het eerste jaar stage lopen, dat is het bewijs dat de kwalificaties van accountant en belastingconsulent zeer gegeerd zijn. Bovendien stel ik vast dat we dankzij het elektronisch stagedagboek via de Stagecommissie veel relevante informatie verkrijgen, op basis waarvan we de diversiteit aan opdrachten die tijdens de stage worden verricht, kunnen analyseren. Om de opleiding van onze jongste leden nog te verbeteren, denk ik dat regelmatig contact waarschijnlijk een keer per jaar met de stagemeesters meer dan nodig is, niet alleen om te luisteren naar hun opmerkingen over het verloop van de stage, maar ook om positieve feedback te geven vanuit het Instituut. De jongeren zijn dan wel de toekomst, maar er zijn ook de huidige leden van het IAB. Wat zijn uw plannen op het vlak van permanente vorming? André Bert, nieuwe voorzitter van het IAB Ook hier ben ik duidelijk: de Raad van het Instituut moet toezien op de kwaliteit van de permanente vorming van zijn leden. Deze vorming moet zo gediversifieerd mogelijk zijn en aansluiten op de actualiteit. Vandaar overigens het belang van de beroepsverenigingen, die hierbij een belangrijke en unieke rol spelen. Onze boodschap aan deze verenigingen is eenvoudig: wanneer de individuele aansprakelijkheid van onze leden ter discussie staat en dat is een algemene tendens die dus niet specifiek is voor ons Instituut 2007/3 5

5 interview blijft permanente vorming, mijns inziens, het beste antwoord dat we aan de buitenwereld kunnen geven. Wat met deze aansprakelijkheid, die sommigen steeds onbeperkter willen zien? Wij zijn ons bewust van dit gevaar. En daarom hebben wij een ontwerp van koninklijk besluit opgesteld dat de burgerlijke beroepsaansprakelijkheid van accountants en belastingconsulenten beperkt. Onze leden moeten in elk geval weten dat we alles in het werk stellen opdat dit project door het parlement geraakt. Het is overigens opgenomen in het memorandum dat aan de regering werd bezorgd. Maar men moet ook weten en beseffen dat we in afwachting daarvan helaas een verhoging van de collectieve verzekeringspremie niet kunnen vermijden. Of men er nu mee akkoord gaat of niet, het gaat om het principe van samenvoeging van de risico s, met name dat de meerderheid van de beroepsbeoefenaars betaalt voor de fouten van een minderheid. Waarover gaan de belangrijkste klachten? De meeste klachten gaan over de niet-naleving van de termijnen. Soms moeten we ons vragen stellen over de organisatie van sommige van onze confraters. Ik denk dat we samen met onze beroepsverenigingen onze confraters aan de gevolgen van slecht beheer, met name op het vlak van hun aansprakelijkheid, moeten herinneren. Zijn er nieuwigheden te verwachten in de komende maanden? Er zullen veel zaken evolueren. In de eerste plaats is er de mogelijkheid voor de leden van het BIBF en het IAB om een associatie aan te gaan in het kader van een professionele vennootschap. Deze vennootschap moet uiteraard erkend zijn door de Raad van het Instituut en zich ertoe verbinden de deontologie van het IAB na te leven. Maar dat is een grote stap voorwaarts. Ook hiervoor is het ontwerp van koninklijk besluit klaar en wachten we op de vorming van de volgende regering om het in te dienen. We zijn eveneens van plan om een soort van overstapmogelijkheid te creëren tussen het IAB en het BIBF. Op voorwaarde dat ze een bepaalde ervaring (bv. 7 jaar) achter de rug hebben en in het bezit zijn van een diploma, zullen de leden van deze twee Instituten van het ene naar het andere Instituut kunnen overstappen. Ten slotte evolueert de beroepspraktijk en is het normaal dat een dergelijke overstap mogelijk wordt. Wat is uw programma voor de belastingconsulenten? Heel eenvoudig: in het kader van het memorandum dat aan de regering werd bezorgd, willen we het idee verdedigen van een monopolie voor belastingconsulenten, gedeeld met accountants, erkende boekhouders-fiscalisten, notarissen en advocaten. Het gaat om een belangrijke opdracht voor ons, maar ook voor de consument. Het gebeurt vandaag helaas nog dat personen die niet onderworpen zijn aan een deontologie en niet verzekerd zijn, als fiscaal adviseur optreden. Ik ben van mening dat dergelijke praktijken in het belang van de cliënten moeten worden stopgezet. Onze vraag is dus een vraag van openbaar belang. Zijn er nieuwigheden te verwachten op het vlak van de documentatie die aan de leden wordt bezorgd? Ja, ongetwijfeld. In de eerste plaats herinner ik eraan dat de meeste informatie vandaag elektronisch aan de leden wordt bezorgd. Maar het is duidelijk dat er op dat vlak nog veel inspanningen nodig zijn. Met name wat betreft de gebruiksvriendelijkheid en de aantrekkelijkheid van onze internet- en extranetsite. Toch kan de elektronische weg niet de enige wijze van communicatie met onze leden zijn. We zijn van plan om ook regelmatig te communiceren via briefwisseling, en dit in het bijzonder voor belangrijke informatie. Wat de informaticatoepassingen betreft die worden uitgewerkt door verschillende instituten of regeringsinstellingen, moet het Instituut in de eerste plaats een gesprekspartner zijn en vervolgens een partner bij de coherente ontwikkeling van deze instrumenten. En dat om de /3

6 interview eenvoudige reden dat we er de eerste gebruikers van zijn. Of het nu gaat om programma s zoals Edivat of Tax-on-web, wij zijn steeds geïnteresseerd in een voorafgaandelijk gesprek en uiteraard in het gebruik ervan. Laat ik terloops opmerken dat Tax-on-web pas echt doeltreffend is geworden nadat de belastingadministratie de toepassing is komen uitleggen aan de verenigingen. Daarom vragen wij de regering om ons in de voorbereidingsfase van dergelijke projecten te betrekken. Dat is bijvoorbeeld het geval voor de projecten van administratieve vereenvoudiging. Die zijn niet alleen een pluspunt voor onze leden, maar ook voor de burgers. Ik zou ook willen verduidelijken dat het IAB een bijzondere inspanning zal leveren op het vlak van de publicaties. Er zal binnenkort een boek verschijnen over de bijzondere mandaten. Ook wordt een geannoteerd Wetboek van de Inkomstenbelastingen verwacht voor eind september en, last but not least, zal het Vademecum worden geactualiseerd. Zoals u weet dateert dit referentiewerk voor onze leden uit We hopen uiterlijk voor de algemene vergadering van 2008 een geactualiseerde uitgave uit te brengen. Wat met het mandaat van bestuurder? Zijn er veranderingen op komst? In bepaalde omstandigheden kan de Raad van het IAB een accountant of belastingconsulent de voorafgaande toestemming geven om een mandaat van bedrijfsleider uit te oefenen in een handelsvennootschap. U weet dat de Raad sinds kort ook één van zijn leden de voorafgaandelijke toestemming kan geven om een mandaat van onafhankelijk bestuurder te aanvaarden. Maar ook daar is die toestemming niet automatisch; ze moet worden geanalyseerd door de Raad van het Instituut. Deze analyse is noodzakelijk omdat ze het mogelijk maakt de opdracht en de verantwoordelijkheid van de onafhankelijke bestuurder af te bakenen. Om onze leden bij die reflectie te helpen, zal het IAB, samen met de Associatie van Bestuurders in België, een studiedag organiseren over het mandaat van bestuurder. Er zijn nog andere projecten in die zin, maar het is nog te vroeg om er nu over te praten. Wat met de toenadering tussen de verschillende Instituten? We hebben goede contacten met de andere Instituten en ik ben vast van plan om de regelmatige contacten met de verschillende voorzitters voort te zetten tijdens mijn voorzitterschap. We hebben gemeenschappelijke belangen en het is dus noodzakelijk om onze krachten te bundelen om als één stem te spreken tegen de politieke en economische wereld. Laat mij verduidelijken dat deze samenwerking tussen de Instituten niet beperkt zal blijven tot die met het BIBF. We streven ook naar een betere samenwerking met het IBR. Als ik denk aan de projecten die in de steigers staan, is er uiteraard het opzetten van een overstapmogelijkheid tussen het BIBF en het IAB. Maar ook dat is niet nieuw. Ik heb altijd gepleit voor een gelijkaardige overstapmogelijkheid als deze die momenteel tussen het IAB en het IBR bestaat. Een woordje over de organisatie van het Instituut? Daarover wil ik twee zaken zeggen. In de eerste plaats moeten de contacten met de consultatieve commissie van het IAB, het orgaan dat de beroepsverenigingen vertegenwoordigt, versterkt worden. Ondervoorzitter Micheline Claes en ikzelf zullen deze vergaderingen regelmatig bijwonen om de beslissingen die door de Raad werden genomen uit te leggen of hen op de hoogte te houden van de lopende projecten. Ten tweede steunt de goede werking van het IAB op de onbetwistbare capaciteiten van zijn personeel. Het Instituut heeft het geluk met personeel te werken dat veel capaciteiten heeft en trouw is aan onze zaak. Ze moeten dus worden gestimuleerd om nog gemotiveerder te werken voor de Raad, de commissies en de leden. 2007/3 7

7 boekhoudrecht Boekhoudkundige verwerking van erfpacht, opstal en vruchtgebruik in non-profitorganisaties Deel 1 Prof. dr. Johan Christiaens Hoofddocent UGent Director Accounting Research Public Sector UG-EY Senior manager Ernst & Young Prof. dr. Erik De Lembre Buitengewoon hoogleraar UGent en VLGMS Erevoorzitter Ernst & Young België Erebedrijfsrevisor en Ererevisor erkend door de CBFA Manuela Van den Berghe Consultant Ernst & Young Researcher Accounting Research Public Sector UG-EY Rosita Van Maele Vennoot Ernst & Young Bedrijfsrevisor Heel wat non-profitinstellingen oefenen hun activiteiten uit in gebouwen die hen niet in eigendom toebehoren maar die zij enkel bezitten door een erfpachtcontract. Daardoor behoren die gronden en gebouwen niet aan de non-profitorganisatie toe, maar aan een overheids- of semi-overheidsinstelling, een provincie of een gemeente, een kloosterorde of een patrimoniale vzw. Analoog krijgen non-profitinstellingen te maken met opstalrechten, d.w.z. gebouwen in eigendom op andermans grond en met vruchtgebruik (het genieten van de gebruiksrechten van andermans onroerende goederen). Dikwijls gaan de gebruikscontracten gepaard met een jaarlijkse vergoeding (canon of cijns), die niet in verhouding staat met het hoofdbedrag van het zakelijke recht en die vaak louter symbolisch is. De organisaties hebben vrijwel altijd de rechtsvorm van een vzw en worden vanaf 1 januari 2006 geconfronteerd met de vzw-boekhoudhervorming. De vraag luidt dan ook hoe deze vzw s boekhoudkundig moeten omspringen met dergelijke, dikwijls reeds lang bestaande, zakelijke rechten. Volgende bijdrage is opgebouwd rond de boekhoudkundige verwerking van erfpacht vanuit het standpunt van de nemer en de gever, om dan op het einde uit te breiden naar opstalrecht en vruchtgebruik /3

8 boekhoudrecht 1. Definitie erfpacht Het recht van erfpacht kan omschreven worden als een tijdelijk zakelijk recht om het volle genot te hebben van een aan een ander toebehorend onroerend goed, onder de verplichting aan de erfverpachter een jaarlijkse vergoeding in geld of in natura uit te keren (art. 1, eerste lid, Erfpachtwet). De verplichting om periodiek een vergoeding of canon (cijns) te betalen is een essentieel bestanddeel van het erfpachtrecht (art. 1, eerste lid, Erfpachtrecht). Erfpachtcontracten die tegen een eenmalige vergoeding worden gevestigd, zijn niet in strijd met de erfpachtwet op voorwaarde dat er ook een jaarlijkse, desgevallend symbolische, vergoeding is. Een erfpachtcontract heeft een minimumduur van 27 jaar en een maximumduur van 99 jaar. Het dwingende karakter van de regeling impliceert dat erfpacht die werd toegestaan voor minder dan 27 jaar, als een huurovereenkomst wordt beschouwd, terwijl de duurtijd van erfpachten die zouden zijn toegestaan voor langer dan 99 jaar, gewoonweg wordt teruggebracht tot de wettelijke maximumduur, zonder dat dit de nietigheid van de erfpacht tot gevolg heeft. Bij afloop van de overeengekomen termijn eindigt de erfpacht. Wel kan de erfpacht nadien feitelijk blijven voortbestaan bij gedogen vanwege de eigenaar die daaraan op elk ogenblik een einde kan maken door opzegging. Het houdt echter geen automatische en stilzwijgende hernieuwing in van het erfpachtcontract. 2. Boekhoudkundige verwerking erfpachtnemer: verwerving Belangrijke vragen zijn of de erfpachtrechten een activum vormen, welke waarde ze vertegenwoordigen, of ze kunnen worden gelijkgeschakeld met leasing, of er schulden moeten worden uitgedrukt e.d. Hierna worden verschillende uitgangssituaties besproken. De boekhoudkundige verwerking zal immers variëren naargelang de periodiciteit eenmalig of periodiek - en de omvang van het te betalen bedrag zeer laag, redelijk of zeer hoog. In ieder geval kan een vergoeding als redelijk worden beschouwd wanneer ze in verhouding staat tot de verkregen rechten. Wanneer het gaat om een marktconforme vergoeding, mag men ervan uitgaan dat de vergoeding redelijk is De erfpacht staat tegenover een eenmalige vergoeding a. Redelijke vergoeding Omdat het gaat om een vergoeding die eenmalig is, betreft het een activum van een ander type dan leasing, nl Overige zakelijke rechten op onroerende goederen (KB vzw s 19/12/2003) zonder huurfinanciering. Boekhoudkundig wordt dit als volgt geregistreerd: 55 Overige zakelijke rechten op onroerende goederen Bank b. Zeer lage of symbolische vergoeding Wanneer de eenmalig te betalen vergoeding zeer laag of symbolisch is, bevindt men zich in het geval 2.1.a. zoals hierboven beschreven. De vergoeding moet worden geactiveerd als een overig zakelijk recht op onroerende goederen: 55 Overige zakelijke rechten op onroerende goederen Bank Rekening houdend met het materialiteitsprincipe, zal het soms echter wenselijk zijn om het bedrag niet te activeren, maar als kost te boeken. Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen dat een middelgrote instelling eenmalig slechts 5 euro moet betalen voor de erfpacht van een pand. In dergelijke gevallen dient volgende boeking te worden uitgevoerd: 61 Diensten en diverse 55 Bank c. Zeer hoge vergoeding Veeleer uitzonderlijk kan het voorkomen dat de vergoeding zeer hoog is. In dergelijke gevallen zal de vergoeding echter meestal niet alleen slaan op het erfpachtcontract, maar zal de som ook een vergoeding vormen voor andere contractuele rechten. 2007/3 9

9 boekhoudrecht In deze gevallen zal er een opsplitsing moeten gebeuren tussen het bedrag dat overeenstemt met een redelijke vergoeding zoals beschreven in 2.1.a. en het bedrag dat overeenstemt met de vergoeding van de andere rechten. Het bedrag dat overeenstemt met een redelijke vergoeding zal worden geactiveerd onder de rubriek 223. Overige zakelijke rechten op onroerende goederen (KB vzw s 19/12/2003) zonder huurfinanciering. Boekhoudkundig wordt dit als volgt geregistreerd: 55 Overige zakelijke rechten op onroerende goederen Bank Het overige bedrag dat overeenstemt met de vergoeding van de andere rechten, zal moeten worden verwerkt volgens de aard van die rechten De erfpacht staat tegenover een periodieke vergoeding roerende leasing: analoog waarbij er al dan niet een koopoptie kan worden afgesproken die maximaal 15 % van het kapitaal bedraagt. Aangezien erfpacht steeds betrekking heeft op onroerende goederen, speelt de roerende leasing hier verder geen rol meer. Indien de erfpacht wel aan de voorwaarden van onroerende leasing en soortgelijke rechten beantwoordt, zal het boekhoudkundig verwerkt worden zoals leasing, d.w.z. activering van de gebruiksrechten in de rubriek III.D.25. Leasing en soortgelijke rechten ten overstaan van de bijhorende schulden. Deze transactie wordt boekhoudkundig als volgt geregistreerd: 25 Vaste activa in leasing of op grond van soortgelijke 17 Schulden op meer dan één jaar 42 Schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen a. Redelijke vergoeding Dikwijls zal bepaald zijn dat de erfpachthouder een periodieke, bv. jaarlijkse, canon of cijns betaalt. In eerste instantie moet steeds worden nagegaan of een overeenkomst boekhoudkundig al dan niet als een leasingovereenkomst moet worden gekwalificeerd. Het Belgisch boekhoudrecht (W.Venn.) bepaalt dat rubriek III.D.25. Leasing en soortgelijke rechten van de jaarrekening het volgende omvat: onroerende leasing: de gebruiksrechten op lange termijn op bebouwde onroerende goederen, waarover de onderneming beschikt op grond van erfpacht, opstal of soortgelijke overeenkomsten, wanneer de contractueel te storten termijnen, naast de rente en de kosten van de verrichting, ook de integrale wedersamenstelling dekken van het kapitaal dat de gever in het gebouw heeft geïnvesteerd; en Wanneer er geen integrale wedersamenstelling is van het kapitaal, dan is er niet aan de voorwaarden van leasing en soortgelijke rechten voldaan. Ook al is dit contract juridisch gezien een erfpachtcontract, boekhoudkundig zal het contract worden verwerkt als een huurcontract. Dit is ook wat men operationele leasing of renting noemt. In dit geval is er noch activering, noch schulduitdrukking in de boekhouding. Boekhoudkundig wordt dit als volgt weergegeven: 61 Diensten en diverse 55 Bank b. Zeer lage of symbolische vergoeding Men zou kunnen aanvoeren dat erfpachtovereenkomsten met een zeer lage of symbolische vergoeding moeten worden geïnterpreteerd als soortgelijke rechten van leasing, gecombineerd met een jaarlijkse kwijtschelding van de over /3

10 boekhoudrecht eenstemmende annuïteit. Ons inziens kan het inderdaad gaan om een soortgelijk recht van leasing, maar dan moet dit ook origineel uit het contract blijken met een soort van avenant waarin een belangrijk deel van de annuïteit jaarlijks wordt kwijtgescholden. In dit geval gaat het om een soortgelijk recht van leasing met bijhorende boekingen aangevuld met de boeking van de kwijtschelding. In de praktijk zal dergelijke overeenkomst zo goed als niet voorkomen en zal het vrijwel altijd gaan om contracten zonder wedersamenstelling van het kapitaal, waarbij de boekhoudkundige verwerking aansluit bij renting en niets te maken heeft met leasing. Deze laatste, waarschijnlijk meest voorkomende situatie van renting, betekent niet dat het bestaan van dergelijke contracten geen boekhoudkundige rapportering kent. Het is duidelijk dat zij alleszins het voorwerp dienen uit te maken van een passende toelichting in de jaarrapportering. Dit standpunt wordt ondersteund door de International Public Sector Accounting Standards (IPSAS), waar men volgens IPSAS 13 Leases een substance over form -aanpak gebruikt met volgende kenmerken van financiële leasing: all risks and rewards of ownership are transferred to the lessee (= leasingnemer); in return for a payment or series of payments: lease payments amounts to at least fair value of the leased asset ; option to acquire title to the asset ; lease should principally be non-cancellable. Jaarlijks dient de volgende boeking te gebeuren: 61 Diensten en diverse 55 Bank Bovendien moet men het recht vermelden in de orderekeningen 070. Gebruiksrechten op lange termijn van terreinen en gebouwen. c. Zeer hoge vergoeding Ingeval de erfpachtnemer periodiek een som verschuldigd is die vrij hoog tot zeer hoog lijkt, omvat het contract vermoedelijk meer dan het zakelijk recht. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat een bouwfonds wordt gespijsd. In die gevallen dient men de elementen die naast de erfpacht in het contract zijn opgenomen, te elimineren zodat men enkel nog de erfpachtvergoeding behoudt. Op voorwaarde dat de intentie aanwezig is om die vergoeding te laten overeenstemmen met de kapitaalwaarde, moet men dat bedrag verwerken als onroerende leasing. Het volledig te betalen bedrag zoals opgenomen in de overeenkomst, zal dan worden opgesplitst in het bedrag dat met de kapitaalwaarde overeenstemt versus een bedrag dat tegenover een andere vorm van dienstverlening staat. Indien men oorspronkelijk niet de intentie had om de vergoeding minstens te laten overeenstemmen met de kapitaalwaarde maar louter een redelijke vergoeding voor ogen had, dan moet men het volledige bedrag splitsen in een redelijke vergoeding en een bedrag dat overeenstemt met de vergoeding voor de andere rechten. In beide gevallen zal de verwerking gebeuren zoals beschreven in 2.2.a. Wanneer het overgebleven bedrag na eliminatie van de bijkomende componenten zeer laag is, dan dient men de verwerking zoals behandeld in 2.1.b. te volgen. Voorbeeld Stel dat de redelijke jaarlijkse vergoeding voor een erfpacht euro zou bedragen en in het geval van wedersamenstelling van de kapitaalwaarde euro zou zijn. Wanneer de werkelijke jaarlijkse vergoeding bijvoorbeeld euro is, dan moet het bedrag gesplitst worden in euro als erfpachtvergoeding en 200 euro vergoeding voor andere rechten. Wanneer de vergoeding euro bedraagt, zijn er echter twee mogelijkheden. In het eerste geval kan men de vergoeding splitsen in euro erfpachtvergoeding als redelijke vergoeding voor de verkregen rechten en 800 euro vergoeding voor andere rechten. Het kan echter ook voorkomen dat het gaat om euro erfpachtvergoeding met het oog op de wedersamenstelling van het kapitaal conform de bepalingen van het erfpachtcontract en 300 euro vergoeding voor de andere rechten. Door de bijkomende rechten te elimineren en de daarbij horende vergoeding, zal duidelijk worden in welke situatie men zich bevindt. 2007/3 11

11 boekhoudrecht 2.3. Samenvatting Schematisch gezien kan de boekhoudkundige verwerking van erfpacht als volgt worden samengevat: Vergoeding Redelijk Zeer laag of symbolisch Eenmalig of 55 wegens materialiteitsprincipe Periodiek Als leasing: 17 en 42 Zo niet: 55 Zeer hoog Bedrag dat overeenstemt met vergoeding erfpacht activeren: Als leasing : bedrag dat overeenstemt met wedersamenstelling kapitaalwaarde erfpacht: 17 en 42 Als geen leasing : bedrag dat overeenstemt met redelijke vergoeding of met zeer lage vergoeding: 55 Afgezien van de boekhoudkundige verwerking in de balans en/of resultatenrekening voor elk van bovenstaande gevallen, is het wenselijk dat de rechten toegelicht worden in de orderekening Gebruiksrechten op lange termijn van terreinen en gebouwen en Gebruiksrechten op lange termijn van terreinen en gebouwen. Tevens is het aanbevelenswaardig om in de toelichting meer uitleg te geven over de context en de modaliteiten van het erfpachtcontract. Zo kan de toelichting bijvoorbeeld het volgende opnemen: In het kader van de uitoefening van de activiteiten doet vzw X beroep op een erfpachtcontract van 50 jaar, afgesloten met vzw Y op 01/01/1986, tegen een jaarlijkse vergoeding van euro. Dit erfpachtcontract omvat de gebouwen gelegen langs de Kerkstraat 10 te 1000 Brussel. Deze onroerende goederen worden aangewend om conform de statuten en het beleidsplan permanent te voorzien in onderwijsactiviteiten in het kader van vrij gesubsidieerd onderwijs. Het ligt in de bedoeling van vzw X om haar activiteiten uit te oefenen op permanente wijze, waarbij huidig erfpachtcontract wordt voortgezet en na afloop van het contract principieel wordt hernieuwd. 3. Boekhoudkundige verwerking erfpachtnemer: waardering In geval van een eenmalige vergoeding voor het zakelijk recht, ligt de waardering voor de hand: het gaat om de nog niet afgeschreven aanschaffingswaarde waaraan de erfpacht in de balans wordt gewaardeerd. Wanneer men te maken heeft met een periodieke vergoeding die de wedersamenstelling van het kapitaal inhoudt en beantwoordt aan de vereisten van leasing, dan zal de waardering van de actief- en passiefcomponenten blijken uit het contract. In het geval van periodieke vergoedingen, los van soortgelijke rechten van leasing, komt het neer op renting en ook dan zijn de bedragen periodiek ten laste van de resultatenrekening contractueel bepaald. 4. Boekhoudkundige verwerking erfpachtnemer: verdere verwerking 4.1. Afschrijvingen in geval van activering Het recht van erfpacht is steeds een tijdelijk recht, ook al heeft het betrekking op goederen waarvan het gebruik op zich niet beperkt is in de tijd (bv. terreinen). Daarom moet de aanschaffingswaarde ervan volgens een passend afschrijvingsplan ten laste van de resultatenrekening worden gelegd. De afschrijvingsduur zal gelijk zijn aan de duur van het recht of van de economische gebruiksduur van het onroerend goed, indien deze economische gebruiksduur korter is: Geboekte afschrijvingen op overige zakelijke rech- ten op onroerende goederen 4.2. Wat als de erfpachtnemer zelf gebouwen opricht op het onroerend goed? De gebouwen die de erfpachtnemer opricht en die hij in eigendom heeft tot aan het einde van het recht van erfpacht, moeten in zijn balans worden opgenomen en afgeschreven over de normale economische gebruiksduur van die gebouwen met een maximum van de resterende duur van het recht van erfpacht (advies 150/3, Bull. CBN, 19 juli 1986). Deze gebouwen worden geboekt onder 221. Gebouwen /3

12 boekhoudrecht Wat bepaalt het contract op het einde van de duur? Gebouwen blijven staan en worden op het einde van het contract via natrekking eigendom van de grondeigenaar. Gebouwen moeten worden gesloopt en grond moet in zijn oorspronkelijke staat worden hersteld. Er zal een verrekening gebeuren voor de opgerichte gebouwen of aangebrachte veranderingswerken aan de gebouwen onder erfpacht door een verrekening voor de toegevoegde waarde. In dat geval zullen de bepalingen van het contract aangeven hoe de meerwaarde bepaald wordt (bv. door een beëdigd schatter). Boekhoudkundige verwerking Geen specifieke boeking; ondertussen opgerichte gebouwen werden reeds volledig afgeschreven. Erfpachtnemer legt tijdens de loopduur van het erfpachtcontract een voorziening aan om deze kosten aan het einde van het contract te dekken. Dit wordt verwerkt door volgende boeking: 63 Voorzieningen voor risico s en 16 Voorzieningen en uitgestelde belastingen. Op het einde van het erfpachtcontract ontstaat er een vordering van de erfpachtnemer ten opzichte van de erfpachtgever. Dit wordt boekhoudkundig als volgt geregistreerd: 41 Overige 74 Andere bedrijfsopbrengsten. Boekhoudkundig wordt deze verplichting als volgt weergegeven: 050 Verplichtingen tot 051 Crediteuren van verplichtingen tot aankoop 052 Debiteuren wegens verplichtingen tot 053 Verplichtingen tot verkoop In bepaalde gevallen heeft de vzw ook een optie tot aankoop of verkoop. In dergelijke gevallen moet men dit recht toelichten in de orderrekening 09. Diverse rechten en verplichtingen. 5. Conclusie In deze bijdrage werd de boekhoudkundige verwerking van een erfpachtcontract geschetst. Zowel voor de eenmalige als voor de periodieke vergoeding werd aangeduid welke boekingen moeten worden verricht. Daarbij werd ook rekening gehouden met de hoogte van de vergoeding. In een volgende bijdrage wordt dieper ingegaan op de boekhoudkundige verwerking van het erfpachtcontract bij de erfpachtgever. Er zal ook aandacht worden besteed aan andere zakelijke rechten zoals recht van opstal en vruchtgebruik Beëindiging van de erfpachtovereenkomst Bronnen Indien de overeenkomst voor de vestiging van het zakelijk recht voorziet in een verplichting tot aankoop of verkoop, moet deze verplichting in de orderekeningen van beide partijen worden geboekt en in de toelichting bij de jaarrekening worden vermeld. Te dien einde werden de rekeningen 05. Verplichtingen tot aan- en verkoop van vaste activa van de klasse 0 van het algemeen rekeningenstelsel als volgt verder onderverdeeld: Christiaens, J., Special topic 5: Vruchtgebruik, opstalrecht, erfpacht, erfdienstbaarheid, Cursus Voortgezette Accountancy, Master Fiscaliteit UGent, De Lembre, E. en Podevijn, S., Boekhoudrechtelijke aspecten van vruchtgebruik, erfpacht, recht van opstal en soortgelijke constructies, Studiedag HIAF, 29 november Verplichtingen tot aan- en verkoop van vaste activa 050 Verplichtingen tot aankoop van vaste activa 051 Crediteuren wegens verplichtingen tot aankoop van vaste activa 052 Debiteuren wegens verplichtingen tot verkoop van vaste activa 053 Verplichtingen tot verkoop van vaste activa 2007/3 13

13 fiscaliteit De btw-eenheid in België Benoît Vanderstichelen Partner Deloitte Belastingconsulenten Fabrice Colla Medewerker Deloitte Belastingconsulenten Op 9 maart 2007 werd het koninklijk besluit nr. 55 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. Het regelt het stelsel van de belastingplichtigen die opteren voor de btw-eenheid en aldus alle intragroepsleveringen van goederen of diensten buiten het toepassingsgebied van de btw houden. De nieuwe regeling, ingesteld in toepassing van artikel 4, 2 van het Btw-Wetboek, is in principe op 1 april 2007 in werking getreden. Dit artikel beoogt de grote principes van de btw-eenheid te beschrijven. Tot dusver zijn de circulaires die sommige schemerzones rond het mechanisme van de btw-eenheid in België zouden moeten opklaren, nog niet verschenen. Onze uiteenzetting steunt bijgevolg op de informatie waarover we vandaag beschikken en op de oriëntaties en opties die de administratie lijkt te zullen inslaan. 1. Inleiding: filosofie achter het stelsel van de btweenheid in België De btw-eenheid is geen nieuw verschijnsel in de Europese Unie. De mogelijkheid om de btw-eenheid in de nationale wetgevingen op te nemen, is voorzien in artikel 11, lid 1 van Richtlijn 2006/112/EG (voorheen art. 4, 4, lid 2 van de Zesde Richtlijn). Verschillende lidstaten (Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Hongarije, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Zweden) hebben dit stelsel al lang ingevoerd. Daarnaast hebben een aantal landen (Frankrijk, Letland, Luxemburg, Polen, Roemenië en Tsjechië), net als België, onlangs de procedure voor de toepassing van het mechanisme ingesteld. Het koninklijk besluit nr. 55 vermeldt een aantal omstandigheden die de invoering van deze regeling in België motiveren. Deze maatregel heeft drie algemene doelstellingen: de concurrentiekracht van België versterken; arbeidsintensieve werkzaamheden die thans onderworpen zijn aan een risico van delokalisatie naar andere landen, in België behouden; buitenlandse investeerders aanmoedigen om hun activiteiten in België te lokaliseren. Met andere woorden kadert de invoering van het stelsel van de btw-eenheid in België in een economische context waarin de ondernemingen worden geconfronteerd met toenemende internationale concurrentie. Het doel van de maatregel is de onderscheidingscentra en de Shared Service Centers naar België te lokken en, door een vermindering van de administratieve kosten van de ondernemingen, de tewerkstelling te handhaven /3

14 fiscaliteit Dankzij de btw-eenheid zouden de ondernemingen aanzienlijke besparingen moeten kunnen verwezenlijken en zich ten volle op hun activiteiten concentreren, in plaats van op aangifte- en andere administratieve verplichtingen in verband met het btw-stelsel. Ten slotte wordt opgemerkt dat deze maatregel alleen effecten sorteert op het vlak van de btw. Hij heeft immers geen juridische weerslag op de ondernemingen die er deel van uitmaken, zelfs niet op het gebied van de andere belastingen. 2. Begrip De btw-eenheid is een wettelijke fictie die eruit bestaat dat in België gevestigde personen die juridisch gezien wel zelfstandig zijn, maar financieel, economisch en organisatorisch nauw met elkaar verbonden zijn, als één belastingplichtige worden aangemerkt. De regeling is optioneel en geldt zowel voor multinationals als voor kmo s. De keuze om een btw-eenheid te vormen, kan immers worden gemaakt zodra twee belastingplichtigen aan alle hierna beschreven voorwaarden voldoen. De leden van de btw-eenheid Het koninklijk besluit bepaalt dat alleen belastingplichtigen, die al dan niet voor de toepassing van de btw zijn geïdentificeerd, deel kunnen uitmaken van een btw-eenheid. Zijn derhalve uitgesloten: passieve holdings; en publiekrechtelijke instellingen die geen activiteit uitoefenen die hun de hoedanigheid van belastingplichtige verleent. Voor al wat nut is, herinneren we eraan dat als een belastingplichtige voor de toepassing van de btw wordt beschouwd, eenieder (natuurlijke of rechtspersoon) die: in de uitoefening van een economische activiteit, geregeld en zelfstandig, met of zonder winstoogmerk, hoofdzakelijk of aanvullend leveringen van goederen of diensten verricht, ongeacht de plaats waar de economische activiteit wordt uitgeoefend. Zodra een natuurlijke of rechtspersoon deze voorwaarden vervult, wordt hij voor de toepassing van de btw als een belastingplichtige aangemerkt. De verplichtingen waartoe hij is gehouden ten aanzien van de bepalingen van het Btw- Wetboek en de uitvoeringsbesluiten ervan, zullen pas in tweede instantie worden onderzocht. Een advocaat, bijvoorbeeld, is een belastingplichtige. In België is hij uiteraard vrijgesteld van btw en zijn verplichtingen op het vlak van de btw zijn bijgevolg uiterst beperkt, maar dat betekent niet dat hem daarom de mogelijkheid wordt ontnomen om samen met andere zelfstandige confraters een btw-eenheid te vormen die een dienstencentrum transactiestroom btw-eenheid met btw buiten met btw A B C D zonder btw toepassingsgebied zonder btw 2007/3 15

15 fiscaliteit omvat. Eenzelfde constellatie zou kunnen worden opgericht binnen een groep van ziekenhuizen, scholen, ziekenfondsen, enz. Buitenlandse belastingplichtigen en buitenlandse inrichtingen van Belgische belastingplichtigen zijn dus uitgesloten. Opgelet! Dat betekent nog niet dat de aankoopcentrale of het dienstencentrum de btw die hun door hun leveranciers wordt aangerekend, zullen kunnen aftrekken. Dat recht op aftrek zal afhankelijk zijn van het btw-stelsel van de externe verkopen en diensten van de btw-eenheid (met name de verkopen of diensten aan afnemers of ontvangers die geen deel uitmaken van de btw-eenheid). Zie aangaande dit punt onze uiteenzetting hierna over het recht op aftrek. Territoriaal toepassingsgebied Voor de toepassing van de btw-eenheid werd een territoriaal toepassingsgebied vastgelegd. Kostendelende vereniging versus btw-eenheid De kostendelende vereniging is een regeling waarin wordt voorzien door artikel 44, 2, 1 bis van het Btw-Wetboek; ze wordt beschreven door aanschrijving nr. 3 van De kostendelende vereniging is een permanente belangengemeenschap die door natuurlijke personen of door rechtspersonen wordt opgericht met het oog op rationalisering en om hun beheer- en exploitatiekosten te verminderen. Haar hoofdkenmerk is het gemeenschappelijk maken van de uitgaven die door de deelnemers of de leden worden gedragen. Alleen in België gevestigde belastingplichtigen komen voor de btw-eenheid in aanmerking. Bijgevolg zullen Belgische belastingplichtigen, maar ook Belgische inrichtingen van buitenlandse belastingplichtigen, lid van een btweenheid kunnen worden. Deze regeling, die hoofdzakelijk wordt gebruikt in de financiële sector om te vermijden dat btw moet worden aangerekend op de door de leden van de groepering gedeelde diensten, verschilt van de regeling van de btw-eenheid. Om de twee stelsels goed te onderscheiden, hebben we in onderstaande tabel enkele verschillen samengevat: kostendelende vereniging btw-eenheid leden: beperking tot niet-belastingplichtigen of vrijgestelde belastingplichtigen geen aftrek van de btw ten name van de kostendelende vereniging de kostendelende vereniging dekt enkel de diensten die betrekking hebben op de vrijgestelde activiteit van de leden diensten doorgerekend tegen kostprijs: de kostendelende vereniging verwezenlijkt geen marge uitsluitend prestaties aan leden ruimere voorwaarden inzake verbondenheid (economische verbondenheid volstaat) leden: beperking tot belastingplichtigen en beperking op territoriaal gebied aftrek van de btw ten name van de btw-eenheid (mits de externe verkopen en diensten de aftrek van de btw toelaten) de btw-eenheid dekt alle handelingen (leveringen van goederen of diensten) doorgerekende diensten niet beperkt tot kostprijs handelingen met leden en handelingen met derden voorwaarden inzake verbondenheid: 3 voorwaarden waaraan te samen moet zijn voldaan (economische, financiële en organisatorische verbondenheid) /3

16 fiscaliteit Uit deze vergelijkende tabel blijkt meteen dat de btweenheid een veel ruimere toepassing heeft dan de kostendelende vereniging. Voorwaarden Om deel te kunnen uitmaken van een btw-eenheid, moeten drie voorwaarden samen zijn vervuld. De potentiële leden van een btw-eenheid moeten immers financieel, organisatorisch en economisch nauw met elkaar verbonden zijn. 1 met een groot aantal aandeelhouders die niet vertegenwoordigd zijn, of zich gewoon niet op de algemene vergadering aanmelden. In dergelijk geval kan deze aandeelhouder over een aantal neergelegde aandelen beschikken, die hem, in feite, de meerderheid verschaft van de stemrechten verbonden aan deze aandelen. Rechtstreekse en onrechtstreekse controle Het begrip rechtstreekse controle vereist geen bijzondere commentaar. Financiële verbondenheid Doorgaans wordt aangenomen dat leden financieel nauw met elkaar verbonden zijn, wanneer tussen hen een rechtstreekse of onrechtstreekse controleverhouding bestaat in rechte of in feite. Controle in rechte Van onrechtstreekse controle is sprake wanneer een vennootschap controle uitoefent over een andere vennootschap door bemiddeling van een derde vennootschap. X controle over Y controle over Z In dit voorbeeld oefent X onrechtstreekse controle uit over Z. In volgende gevallen is alleszins sprake van een controle in rechte: wanneer zij voortvloeit uit het bezit van de meerderheid van de stemrechten verbonden aan het totaal van de aandelen van de betrokken vennootschap; wanneer een vennoot het recht heeft de meerderheid van de bestuurders of zaakvoerders te benoemen of te ontslaan; wanneer een vennoot krachtens de statuten van de betrokken vennootschap of krachtens met die vennootschap gesloten overeenkomsten over de controlebevoegdheid beschikt; wanneer op grond van een overeenkomst met andere vennoten van de betrokken vennootschap, een vennoot beschikt over de meerderheid van de stemrechten verbonden aan het totaal van de aandelen van die vennootschap. Controle in feite Deze toestand kan zich voordoen wanneer een referentieaandeelhouder, die wat het bezit van stemrechten betreft een minderheidsaandeelhouder kan zijn, te maken heeft Organisatorische verbondenheid De leden moeten organisatorisch nauw met elkaar verbonden zijn. Als referentiegegevens wordt genomen: het feit dat de leden onder een gemeenschappelijke leiding staan; dat zij hun werkzaamheden geheel of gedeeltelijk in gemeenschappelijk overleg organiseren; of dat zij onder de controlebevoegdheid van één persoon staan. Economische verbondenheid Aan deze voorwaarde wordt in ieder geval voldaan wanneer: de voornaamste werkzaamheid van ieder van hen van dezelfde aard is; of hun werkzaamheden elkaar aanvullen of beïnvloeden, of kaderen in het nastreven van een gezamenlijk economisch doel; of de werkzaamheid van de ene belastingplichtige geheel of gedeeltelijk wordt uitgeoefend ten behoeve van de anderen. 1 Zie in dit verband KB nr. 55 van 9 maart 2007 met betrekking tot de regeling voor belastingplichtigen die een btw-eenheid vormen, B.S. 15 maart 2007, art. 1, /3 17

17 fiscaliteit Verplichting om deel uit te maken van een btweenheid Sommige rechtspersonen moeten trouwens verplicht deel uitmaken van een btw-eenheid. Indien een lid van een btweenheid immers een rechtstreekse deelneming heeft van meer dan 50 % in een andere vennootschap, worden alle vereiste voorwaarden (financiële, economische en organisatorische verbondenheid) voor het vormen van een btw- eenheid geacht vervuld te zijn. 2 Uiteraard geldt dit vermoeden enkel wanneer aan de voorwaarden inzake de belastingplicht van het lid en aan de territoriale voorwaarden is voldaan. Daarenboven geldt deze verplichting trapsgewijs. Wanneer een vennootschap die verplicht is aan te sluiten bij een btw-eenheid, op haar beurt een rechtstreekse deelneming heeft van meer dan 50 % in een andere vennootschap, dan moet laatstgenoemde vennootschap eveneens bij de btweenheid aansluiten. Dit vermoeden is echter weerlegbaar. De uitsluiting van een dochteronderneming kan worden verantwoord, als ze activiteiten uitoefent die aanzienlijk verschillen van deze van de rest van de groep. 3. Voor- en nadelen Behalve een administratieve vereenvoudiging (één enkele btw-aangifte voor alle leden) en een vermindering van het risico in verband met een verkeerde vermelding of verwerking van de btw op de intragroepsfacturen (aangezien de intragroepsfacturen geen btw meer moeten vermelden), kan deze groepering verschillende positieve gevolgen hebben voor de belastingplichtigen die er deel van uitmaken. Rechtstreekse kosten Dankzij de btw-eenheid kunnen bepaalde kosten die eigen zijn aan het btw-stelsel, worden geneutraliseerd. De btw-eenheid moet de belastingplichtigen in staat stellen om de rechtstreekse btw-kosten, die onder meer verband houden met de beperkingen van het recht op aftrek die bij de doorrekening van deze kosten hun weerslag hebben op de diverse actoren van de ketting, te recupereren. Hier volgen een paar voorbeelden: dankzij de btw-eenheid zou in bepaalde groepen van belastingplichtigen (multinationals, kmo s, enz.) de btw op de binnen de groep verhuurde gebouwen moeten kunnen worden afgetrokken of gerecupereerd; dankzij de btw-eenheid zullen in groepen van vrijgestelde belastingplichtigen (verzekeraars, bankiers, advocaten, scholen, artsen, ziekenhuizen, enz.) bepaalde functies (boekhouding, informatica, enz.) kunnen worden gecentraliseerd binnen één entiteit / lid van de groep, die deze diensten (of goederen), zonder btw aan te rekenen, aan de andere leden van de groep zal doorrekenen; de btw-eenheid zal ook toelaten om bepaalde btw-kosten bij de beroepsbeoefenaars uit de vastgoedsector te neutraliseren; de btw-eenheid zal bepaalde industriële of commerciële groepen de mogelijkheid bieden om de btw-posities (sommige vennootschappen hebben voortdurend een tegoed op de btw, terwijl andere vennootschappen steeds een schuld hebben aan de btw) van de leden van de groep te compenseren en een aanzienlijk financieel voordeel te verwezenlijken. Onrechtstreekse kosten De btw-eenheid moet ook toelaten, zoals we reeds hebben vermeld, om aanzienlijke besparingen te verwezenlijken op het vlak van de financiële en administratieve kosten die voortvloeien uit de btw-verplichtingen van de verschillende belastingplichtigen die lid zijn van de btw-eenheid. Gecentraliseerde controle en hoofdelijkheid van de leden Voorts dient te worden onderstreept dat de controles op het vlak van de btw gecentraliseerd zullen gebeuren, zelfs wanneer elke vennootschap of lid van de groep haar/zijn eigen individueel btw-nummer (dat op de handelsdocumenten, facturen, jaar- en kwartaalopgaven moet worden vermeld) zal bewaren. Aan de btw-eenheid zal een nieuw btw-nummer worden toegekend, dat voor haar btw-aangifte en voor haar btw-rekening-courant of bijzondere rekening zal worden gebruikt. 2 KB nr. 55 van 9 maart 2007 met betrekking tot de regeling voor belastingplichtigen die een btw-eenheid vormen, ibid., art. 1, /3