Zinnestrelend Muziek en beeld in de kerk

Transcriptie

1 Zinnestrelend Muziek en beeld in de kerk HOVO Najaar 2015 Saskia van Lier

2 Stabat Mater Hymne voor Maria. Devotie voor haar smarten Hymne 15e eeuw op basis van gedicht 13e eeuw (franciscaans? Bonaventura?) Vanaf 1727 in misboek Vooral vrijdag na Pasen (Zeven Smarten), Goede Week, Mariaprocessies etc.

3 Uit: Meditationes Vitae Christi van (Pseudo) Bonaventura, 14e

4 Privédevotie Rijmgebed/leeslied voor privédevotie (ik ) Om populariteit in missaal opgenomen als sequentie (na Halleluja) Traditie van Marienklage: in passietheater 1388 in Genua wordt het Stabat Mater gezongen door flagellanten 1399 in Provence door albigenzen bij processie

5 Kruisiging en Kruisafname Dubbelzijdig houtpaneel, Konstanz ca x 10 cm, Zürich, Kunsthaus

6 Bron: Joh 19:25, 26 Bij het kruis van Jezus stonden zijn moeder met haar zuster, Maria, de vrouw van Klopas, en Maria uit Magdala. Toen Jezus zijn moeder zag staan, en bij haar de leerling van wie hij veel hield, zei hij tegen zijn moeder: Dat is uw zoon, en daarna tegen de leerling: Dat is je moeder. Vanaf dat moment nam die leerling haar bij zich in huis. Privédevotie: wij nemen haar onder onze hoede

7 Lijden als start van de kerk Medelijden met de moeder Tevens: klaagzang over de geboorte van de kerk: hoe de mens bevrijd werd van de zonde Simeon zegende hen en zei tegen Maria, zijn moeder: Weet wel dat velen in Israel door hem ten val zullen komen of juist zullen opstaan. Hij zal een teken zijn dat betwist wordt, en zelf zult u als door een zwaard doorstoken worden. Zo zal de gezindheid van velen aan het licht komen. (Lucas 2:34,35)

8 Mariologie Maria is mede-verlosser : Magnificat Maria is onderdeel van de Passie : Stabat Maria baarde hoofd en lichaam: Christus en kerk

9 Rogier van der Weyden, Zeven sacramenten retabel, , Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen

10 Jezus aan kruis offer mis hostie Maria s lijden Maria met kind Jezus en Maria vormen de basis van de kerk Rogier van der Weyden, Zeven sacramenten retabel, , Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen

11 Giovanni Battista Pergolesi Kapelmeester voor prins en voor Napels Opdracht: Confraternità dei Cavalieri di San Luigi di Palazzo (Napels) voor Goede Vrijdag vesper, 1736 Hij had TBC en verbleef in een klooster Bach gebruikte deze Stabat voor zijn Psalm 51

12 Pergolesi s Stabat 1736 Geroemd om intimiteit: prive-devotie waardig Sopraan, alt (beiden man), 2 violen, 1 altviool, baslijn

13 Stabat Mater dolorosa Een moeder kijkt naar de executie van haar zoon Beschrijvend: wij kunnen het ook zien (pas daarna de emotionele kant) Wij staan naast Maria

14 Birgitta s Openbaringen Bij de eerste zweepslag voelde mijn hart als doorboord. Ik verloor alle gevoel. Bij de eerste hamerslag voelde ik een pijnscheut en belandde ik in een stupor. Toen ik wakker werd zag ik mijn zoon al vastgenageld aan het kruis. Toen viel ik levenloos neer op de grond.

15 Matthias Grünewald, De kruisiging, , Musée d'unterlinden, Colmar

16 Matthias Grünewald, De kruisiging, , Musée d'unterlinden, Colmar

17 Nadat hij mij had toevertrouwd aan zijn leerling, richtte hij zijn hoofd op, hij richtte zijn betraande ogen op naar de hemel en riep met een stem diep uit zijn borst: Mijn God, mijn God, waarom heb je mij verlaten? Die kreet kon ik nooit vergeten, niet tot ik in de hemel kwam. Die kreet die hij had uitgeroepen, meer door mijn lijden dan door zijn eigen ellende.

18 James Tissot, Uitzicht vanaf het kruis, gouache, , Brooklyn Museum, New York

19 Dieric Bouts (werkplaats?), Mater Dolorosa, , The Art Institute of Chicago, Chicago

20 Figuren onder het kruis, ca. 1500, Silesisch, Nationaal Museum, Warschau

21 Cuius Animam Het zuchtende en doorboorde hart (ziel) Zeven smarten Simeon zegende hen en zei tegen Maria, zijn moeder: Weet wel dat velen in Israël door hem ten val zullen komen of juist zullen opstaan. Hij zal een teken zijn dat betwist wordt, en zelf zult u als door een zwaard doorstoken worden. Zo zal de gezindheid van velen aan het licht komen. Lucas 2:34-35

22 Birgitta: Die doorborende lans voelde als door mijn hart. Het is een wonder dat mijn hart niet barstte. Hoewel de anderen weggingen, kon ik dat niet. Ik voelde me bijna getroost door zijn lichaam aan te raken nadat het van het kruis was genomen. En door zijn lichaam in mijn armen te nemen, zijn wonden te voelen en zijn bloed weg te vegen. Ik sloot zijn mond met mijn vingers. En ook zijn ogen.

23 7 smarten Presentatie in tempel ( door uw ziel zal een zwaard gaan ) Vlucht Egypte Jezus kwijt (in tempel) Maria ziet Christus op kruisweg Maria aan voet kruis Kruisafname / bewening Graflegging

24 Adriaen Isenbrandt, OLV van de Zeven Smarten, , OLVrouwekerk, Brugge

25 Giovanni Bellini, Pietà 1455, Accademia Carrara, Bergamo

26 Inflammatus Deësis: Maria doet voorbede voor ons bij Christus Maria Middelares Laatste Oordeel

27 Deesis icoon, 13a

28

29 Hiëronymus Bosch, Laatste Oordeel, , Akademie der bildenden Künste, Wenen

30 Rogier van der Weyden, Laatse Oordeel: Maria, , Musée de l'hôtel-dieu, Beaune

31 Lodovico Carracci, ca. 1610, Pinacoteca Vaticana

32 Annibale Carracci, verplaatsing van het heilig huisje, ca. 1605, Sant' Onofriokerk, Rome Jezus giet water uit over zielen in het vagevuur

33 Pedro Machuca, 1517, Museo del Prado, Madrid

34 Giovanni Battista Tiepolo Verschijning van Maria aan Simon Stock, 1749, Scuola Grande dei Carmini, Venetië In 1251 verscheen Maria aan Simon Stock in Cambridge. Zij gaf hem het scapulier van OLV van de berg Karmel en beloofde redding aan dragers ervan

35 Luca Giordano, ca. 1650, San Pietro di Castello, Venetië

36 Rogier van der Weyden, Miraflores retabel (detail), ca. 1440, Staatliche Museen, Berlijn Christus liep na zijn opstanding direct naar zijn moeder (nietbijbels!)