Inleiding. Bedrijfsvoering

Transcriptie

1 Uitgebreid Jaarverslag Panorama Mesdag 2010

2 Inleiding Na het voor Panorama Mesdag uitermate moeizame en kritieke jaar 2009, laat 2010 zich misschien het best omschrijven als het jaar van hoop en optimisme. Met steun van de Gemeente Den Haag, anonieme weldoeners, de Stichting Mesdag Van Houten en het grote publiek kon op de eerste werkdag van het nieuwe jaar gestart worden met de allereerste werkzaamheden voor de zo urgente restauratie, renovatie en uitbreiding van het panorama. En gewerkt werd er vervolgens, het hele jaar door en op alle fronten: fondsenwerving, bouw, herstel van de schade aan de rotonde, bedrijfsvoering, organisatie. Ook al waren er obstakels en hindernissen, met steun van velen kreeg de toekomst weer gestalte. In dit jaarverslag treft u een weergave van die transformatie aan. Bedrijfsvoering algemeen De rentelast, veroorzaakt door de noodzakelijke aankoop van het pand op Zeestraat nr 55, drukte ook in 2010 nog zwaar op de exploitatie van het panorama. De aankoop van Zeestraat nr 55 was noodzakelijk om ook in de toekomst aan arbo en veiligheidseisen te kunnen voldoen. Het door de rentelast veroorzaakte tekort aan liquide middelen vergde opnieuw veel van directie en medewerkers. Op enkele kritieke momenten konden in het kader van de investeringen voor het masterplan met hulp van buitenaf de noodzakelijke maatregelen getroffen worden. bezoek In 2010 kwamen bezoekers naar Panorama Mesdag. Een stijging ten opzichte van 2009, maar met dit aantal bezoekers zijn we er nog niet. Voor het derde achtereenvolgende jaar leefde bij het grote publiek het hardnekkige idee dat Panorama Mesdag gesloten zou zijn. Dit ondanks alle free publicity, het accepteren van de Museumkaart met ingang van 1 juli 2010 en deelname aan acties van de gezamenlijke Haagse Musea, zoals de 1 e Haagse Museumnacht en een open dag ter gelegenheid van het jubileum van de NIBC. Dit lijkt ten dele veroorzaakt door berichten over de langdurige sluiting van Museum Mesdag. Ook de nasleep van de publiciteit rond de verzakkingproblemen als gevolg van de aanleg van de parkeergarage naast de rotonde heeft mogelijk invloed. Berichtgeving rond de eigen bouwwerkzaamheden en vermelding van open zijn hielpen onvoldoende. Het komende jaar zal hier onverminderd aandacht aan besteed worden. omzet De entreeprijzen werden begin 2010 met een zeer bescheiden bedrag ( 0,50) verhoogd. Er werd rekening gehouden met de start van de bouwwerkzaamheden die, onvermijdelijk enerzijds overlast en anderzijds beperkingen mee zouden brengen. De omzet in de museumwinkel steeg licht, maar niet synchroon met de stijging van het bezoekersaantal. In het museumcafé bleef de omzet ver achter. Niet alleen individuele bezoekers gaven per persoon minder uit, ook groepen boekten minder arrangementen met koffie en/of rondleidingen. Ondanks de onzekerheid over de beschikbaarheid van zalen vanwege de bouwwerkzaamheden nam de verhuur van zalen in het museum weer toe. financiële administratie De financiële administratie werd in 2010 in eigen beheer gedaan met ondersteuning van onze vaste externe adviseur. Het oude kassasysteem werd in augustus vervangen door een modern systeem. Dit was mogelijk dankzij de bijdrage van de BankGiro Loterij aan het Masterplan. Het nieuwe systeem accepteert de Museumkaart, kan passen printen en kan in de toekomst aan een toegangscontrolesysteem gekoppeld worden. De integratie echter met het bestaande boekhoudsysteem bleek veel voeten in de aarde te hebben. Vandaar dat de knoop werd doorgehakt om ook op een ander boekhoudprogramma over te stappen. Dit programma is minder complex en kent een uitgebreider rapportagesysteem, waardoor meer grip verkregen wordt op de financiële stand van zaken. De overstap veroorzaakte veel extra werk waarbij gelukkig assistentie werd verleend door een van de vrienden. De salarisadministratie werd net als in voorgaande jaren, uitbesteed. Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 2

3 Baker Tilly Berk, accountants en belastingadviseurs, beoordeelde de boekhouding en stelde het financiële jaarverslag op. veiligheid Het volgens wettelijke voorschriften gevoerde veiligheidsbeleid werd in 2010 gecontinueerd. De verplichte jaarlijkse Bedrijfshulpverlening (BHV) herhalingsdag werd dit jaar, na de minder geslaagde herhalingsdag voor BHV-ers van Panorama Mesdag en het Museum van Communicatie samen, in eigen kring opnieuw gedaan. Met het vertrek van een aantal medewerkers nam het aantal gediplomeerde BHVers af. Echter dit aantal werd weer uitgebreid met nieuwe medewerkers die begin 2011 hun diploma behaalden. Een van de medewerkers trad tevens op als preventiemedewerker. Ze vertegenwoordigde Panorama Mesdag in het Haags Preventienetwerk en hield de BHV en beredderingsmaterialen op orde. Masterplan Na lange jaren van voorbereidingen en problemen kon, dankzij de eind 2009 toegezegde financiële hulp, begin januari eindelijk gestart worden met de werkzaamheden in het kader van het Masterplan. Aangevangen werd met sloopwerkzaamheden in het voorhuis en het aanbrengen van de noodzakelijke constructieve verstevigingen. Bij die werkzaamheden werden een aantal historische ontdekkingen gedaan. In het licht daarvan werd besloten de resultaten van een uitgebreid bouwhistorisch onderzoek af te wachten, alvorens de restauratiewerkzaamheden aan het voorhuis te vervolgen. Dat onderzoek werd in augustus afgerond en leverde een aantal verrassende inzichten op. Uit het bouwhistorisch onderzoek kwam naar voren dat de ingang van het panoramagebouw ooit een soort poort was. De entreehal zou al in oude luister hersteld worden en op basis van deze bevindingen werd in overleg met Monumentenzorg een aangepast ontwerp voor de entree zelf gemaakt waarvoor vergunningen werden aangevraagd. In de eerste maanden van het jaar werd ook begonnen met werkzaamheden in de rotonde. De hele kapconstructie werd nagelopen. Alle bouten werden geïnspecteerd en waar nodig vervangen of aangevuld. In maart werd begonnen met het bouwrijp maken van het terrein achter Zeestraat nr 55 voor de bouw van de nieuwe zaal. Nooduitgangen en vluchtwegen werden aangepast en het terrein werd geëgaliseerd. De eerste palen werden op 19 april voorzichtig in de grond geboord. De werkzaamheden liepen voorspoedig zonder trillingen of verzakkingen en waren binnen een week afgerond. Daarna trad er, onvoorzien, flinke stagnatie op. Vanwege het faseren van de bouw moesten de installaties aangepast worden, wat gevolgen had voor de verleende bouwvergunning. Er moest een nieuwe vergunning aangevraagd worden die begin november werd verleend. In afwachting van de vergunning, werd voorbereidend werk verricht. De sloopwerkzaamheden op de 1e etage van nr. 55 werden ter hand genomen. Aan de achterzijde werden tijdelijk de bouwketen inpandig gehuisvest en aan de voorzijde van het gebouw werden de kantoren voorbereid om de begane grond beschikbaar te maken als aan- en afvoerroute voor de bouw en als extra vluchtweg. Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 3

4 Direct na het verkrijgen van de vergunning werd het werk met voortvarendheid opgepakt. De begane grond van nr. 55 werd na de verhuizing van de kantoren gestript. De fundering van het verbindingsdeel tussen pand 55 en de rotonde werd gelegd. Riolering, water- en elektriciteitsvoorzieningen werden aangebracht en de vloer werd gestort. In het voorhuis werden de restauratie- en renovatiewerkzaamheden versneld. Slechte balken werden vernieuwd, al het leidingwerk werd volgens de huidige eisen vervangen en de plafonds werden zoveel mogelijk op de originele manier hersteld met de oude isolerende broodjes van gips met stro ertussen. De bouwstop maakte het besteden van de in 2007 toegekende restauratiesubsidie vóór eind december 2010 onmogelijk. In het regulier overleg met de vertegenwoordigers van Monumentenzorg werd besloten officieel uitstel te vragen tot 1 juli Dat uitstel werd verleend. Fondsenwerving door de Stichting Behoud Panorama Mesdag De in september 2009 gelanceerde publieksactie met de slogan: Laat het doek niet vallen! Red Panorama Mesdag liep tot 15 januari Daarna werd de actieve pr-campagne afgesloten. De mogelijkheid om via de website van Panorama Mesdag stukjes van het panoramadoek digitaal te adopteren of aan Panorama Mesdag te doneren bleef bestaan. Met enige regelmaat werd hiervan gebruik gemaakt als cadeau voor onder andere jubilarissen, mensen die met pensioen gingen of van baan veranderden. Ook waren er organisaties die hun leden om een bijdrage vroegen om gezamenlijk een mooi gebaar te maken. Zoals op 12 januari, toen de directeur in Wassenaar een cheque van de DFAS in ontvangst mocht nemen na een lezing over het fenomeen panorama. En op 22 april toen de Vrienden van den Haag een cheque van 2000,- voor de adoptie van de Grote Kerk met een extra gift kwamen aanbieden. Ook het College van Bestuur van de Nieuwe of Litéraire Sociëteit De Witte had de leden opgeroepen bij te dragen aan het behoud van Panorama Mesdag. Op 21 december overhandigde Henk Grootveld, voorzitter van College van Bestuur, een cheque van 7500,- aan de bestuursleden van de Stichting Behoud Panorama Mesdag en de Vriendenkring van het Panorama Mesdag. Hiermee werd het voor de leden van de Sociëteit mooiste icoon van het panorama geadopteerd, het Paviljoen Von Wied. De cheque ging vergezeld van een recent gevonden originele oude daklei van het Paviljoen zodat in het vernieuwde museum authentiek materiaal als documentatie getoond kan worden. Een absoluut hoogtepunt van het jaar was de cheque van 1 miljoen euro van de BankGiro Loterij die Panorama Mesdag op 11 februari tijdens het Goed Geld Gala mocht ontvangen uit handen van minister Plasterk. De bijdrage van de BankGiro Loterij kreeg veel publiciteit en leverde niet alleen veel respons op maar gaf ook een forse impuls aan de verdere fondsenwerving. De minister maakte bij diezelfde gelegenheid bekend dat hij uit de tijdelijke subsidieregeling voor de restauratie van speciale projecten nog eens ,- beschikbaar stelde. Daarmee zegde het Rijk, samen met de in 2007 toegekende subsidie, in totaal ruim 1 miljoen aan de subsidiabele restauratiekosten toe. Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 4

5 De start van de werkzaamheden èn de bijdrage leidden er toe dat het vertrouwen op een goede afloop van het masterplan groeide. Dat vertrouwen gaf bij anderen de doorslag om ook hun steun te verlenen. Fonds 1818 berichtte dat anonieme mecenassen zeer aanzienlijke bijdragen voor het masterplan bij hen in beheer hadden gegeven, uit te keren voor geoormerkte onderdelen. In september kon Panorama Mesdag de toezegging van een prachtige bijdrage van 1.4 miljoen uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) van de Europese Commissie wereldkundig maken. Deze EFRO bijdrage is afkomstig uit het Europees stimuleringsprogramma Kansen voor West, gericht op het versterken van de sociaaleconomische positie van de Randstad en deze terug te brengen in de top 5 van Europese regio s. De Gemeente Den Haag kent namens de Europese Commissie de EFRO subsidies toe. Zij noemde Panorama Mesdag een onmisbare schakel in het toeristische aanbod van de provincie Zuid Holland genoemd en met haar bezoekers een economische factor van grote betekenis. Een aanzienlijk deel van de Europese subsidie is bestemd voor het verwezenlijken van een vaste presentatie over het fenomeen panorama. In september kreeg het museum ook het goede nieuws dat de M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting in 2010 een bijdrage van zou toekennen voor de uitbreiding en renovatie van Panorama Mesdag. Daarnaast heeft deze stichting ook nog de prachtige intentie geuit om de komende twee jaar eenzelfde bedrag te willen schenken. Schenkingen werden ook ontvangen van het dit jaar jubilerende NIBC en van de eveneens jubilerende Vereniging voor de Geld- en Effectenhandel Haaglanden. Fred Koolhoven, voorzitter van dit Haagse bankiersgezelschap, bood op 9 december een cheque van 5000,-. aan te midden van de leden van het jubilerende gezelschap die zich hiervoor op de belvedère verzameld hadden. Het VSB fonds, zegde in 2008 als één van de eersten een gulle bijdrage van ,- toe, onder voorwaarde dat minimaal 4 miljoen aan het plan bijgedragen diende te worden uit overheidsmiddelen. In december maakten zij dit bedrag over, nu met het binnenhalen van de Europese subsidie voldaan was aan hun belangrijkste eis. Het jaar kende een prachtige afsluiting met de toezegging van een zeer genereuze bijdrage van een Fonds dat niet genoemd wil worden. Alle bijdragen bij elkaar maakten het mogelijk om in de loop van het jaar voorzichtig over te schakelen van het bouwen van de meest urgente maar minimale eerste fase, naar het streven tot realisatie van het volledige masterplan. Dit was een belangrijke stap omdat daarmee uiteindelijk kosten bespaard worden en de overlast voor bezoekers, collectie, personeel en de bedrijfsvoering in het algemeen, beperkter blijft. Op het moment van schrijven van dit jaarverslag, eind april 2011, ontbreekt nog een bedrag van ruim anderhalf miljoen euro om het totale plan te kunnen uitvoeren. Panorama Mesdag is alle gulle gevers, van klein tot groot en zeer groot, buitengewoon dankbaar voor alle bijdragen. Elke bijdrage liet en laat zien dat het lot van Panorama Mesdag de gever ter harte gaat en juist die brede steun was niet alleen hartverwarmend maar vormde voor alle betrokkenen ook een geweldige stimulans! Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 5

6 Collectie en Gebouw collectie In 2010 werd het digitaliseren van de collectie grotendeels afgerond. Het koppelen van de digitale bestanden aan de basisregistratiegegevens in Adlib werd gestart. Lacunes kwamen bij het koppelen direct aan het licht, waardoor zowel aan de registratiekant, als bij het vastleggen van de collectie de systemen konden worden aangevuld. Voor de schilderijen is dit traject volledig afgerond, voor de fotocollectie grotendeels en voor de grootste deelcollectie, de collectie werken op papier, wordt nog werk verzet. De medewerker Behoud en Beheer, ging verder met het op orde brengen van het depot. Dit jaar werden de kasten met documenten en boeken onder handen genomen. Verder droeg ze wederom zorg voor het onderhoud van de be- en ontvochtigers, het stofvrij maken van de schilderijen in het depot en in de zalen en het ijken van de thermohydrografen. Ze hield de meetgegevens van de TU Eindhoven in de gaten en probeerde binnen de beperkte mogelijkheden het binnenklimaat bij te sturen. In 2010 vielen Panorama Mesdag geen schenkingen aan de collectie ten deel. Een aanzienlijk aantal bruiklenen werd gegeven aan de tentoonstelling Water Verft in Museum Tromp s Huys op Vlieland ter gelegenheid van het 50 jarig bestaan. Een kleiner aantal werd uitgeleend aan kunsthandel Peter Pappot, gevestigd in Amsterdam, die in het kader van Sail Amsterdam een Mesdag expositie in zijn galerie organiseerde. gebouw De al jaren slepende juridische procedure tussen Panorama Mesdag enerzijds en hoofdaannemer BOKO en onderaannemer Brakel Atmos anderzijds, over de uitvoering van de renovatie van het dak van de rotonde, kende in 2010 een vervolg. De deskundige van het Bureau Dakadvies die eind 2008 conform de beslissing van de rechtbank opnieuw werd ingeschakeld, startte in september 2009 zijn onderzoek en kwam in september 2010 met een concept rapport. In dat rapport concludeerde hij dat de oplegging van de glaskappen inderdaad niet voldeed aan het bouwbesluit. Daarmee kreeg Panorama Mesdag uiteindelijk gelijk. De maatregelen die de deskundige aanbeveelt om het probleem op te lossen zijn geen sinecure: alle uitvulhout onder de bovenrand van de kappen moet worden verwijderd en vervangen worden door een stalen balk. Dit moet gebeuren op een buitenmatige lastig bereikbare plaats, recht boven het publiek. Daarom zal met de betreffende instanties zorgvuldig naar arbo- en veiligheidsmaatregelen gekeken worden. De daarmee gemoeide kosten lijkt de deskundige niet te hebben geraamd. Deze kosten zijn inmiddels begroot. Deze kosten en alle technische kosten die Panorama Mesdag in de afgelopen jaren heeft moeten maken, zijn gecombineerd in een eis tot vergoeding. Deze is opgenomen in het commentaar op het rapport en bij de rechtbank aangeleverd. De uitspraak wordt in de loop van 2011 verwacht. De herstelwerkzaamheden aan de verzakte fundering van de rotonde, veroorzaakt door de werkzaamheden aan de bouw van de parkeergarage pal naast het monument, werden na een lange periode van voorbereiding op 1 juni gestart. De eerste stap was het horizontaal veranderen van de poeren zodat de stempels, die waren aangebracht om te voorkomen dat ze verder naar buiten zouden schuiven, verwijderd konden worden. Dat was noodzakelijk voor de vervolgwerkzaamheden, het weer enigermate omhoog liften van de rotonde met behulp van grout, een mengsel van beton met steengruis. Stalen profielen van ca. 600 kilo per stuk werden afgeleverd bij de ingang, op karretjes door de museumzalen naar de rotonde gereden en vervolgens met behulp van kranen en mankracht tegen de fundering van de onderbouw van het belvedère bevestigd. Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 6

7 De fundering onder de kolommen die het dak dragen werd aan de buitenkant bloot gelegd. Er werd een gat doorheen geboord waardoor ijzeren trekstangen werden gestoken die aan de buitenzijde op een plaat werden vastgezet en in de rotonde aan de stalen profielen bevestigd. Op de stangen werd apparatuur bevestigd om te kunnen meten wat er bij aanspannen gebeurde. Op 8 juli werden de trekstangen aangespannen onder toezicht van de constructeur, die in contact stond met de mensen die in de rotonde de metingen nauwgezet volgden. Daarna konden de stempels veilig worden verwijderd. Vervolgens werden rond het gebouw 64 holle pijpen aangebracht waardoor via een ingenieus systeem de grond onder en naast het gebouw met grout geïnjecteerd kon worden. Onder constante monitoring van drie meetsystemen, waarvan twee door toezichthouder Crux gedurende het hele proces ter plaatste online gevolgd werden, werd het gebouw weer 4,5 mm terug omhoog gebracht. De spannende operatie, verliep tot ieders opluchting voorspoedig en werd half oktober opgeleverd. Dit was mede mogelijk door de hulp van verzekeraar Amlin, die vooraf vergoeding ter beschikking stelde. Tentoonstellingen De succesvolle tentoonstelling Scheveningen : foto s van Jacques Meijer, die op 28 maart 2009 geopend was werd t/m 3 januari 2010 verlengd. Deze tentoonstelling bood de bezoeker een nostalgische terugblik op Scheveningen, ruim zeventig jaar nadat H.W. Mesdag de badplaats vereeuwigde op het panoramadoek. In 1955 vestigde Jacques Meijer zich na zijn studie aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten als zelfstandig fotojournalist in Den Haag. In de periode fotografeerde hij veel in Scheveningen. De tentoonstelling bevatte 60 zwart-wit foto s uit deze periode die met elkaar een mooi tijdsbeeld schetsten. Van 10 januari - 14 maart was de tentoonstelling Aldrik Sluis - landschap en verbeelding te zien. Aldrik Sluis (1948), die zijn opleiding aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten te Den Haag volgde, is vooral bekend als landschapsschilder. In Panorama Mesdag liet hij een onder meer een selectie zien van schilderijen gemaakt in de Haagse Westduinen, een duinlandschap dat in de afgelopen 15 jaar is ontstaan. In zijn werk geeft hij realistische verbeelding van het landschap, waarbij de herkenning zowel door de waarneming, als door het gevoel van het ter plaatste aanwezig zijn wordt gevoed. De tentoonstelling vormde daarmee een bijzondere en hedendaagse aanvulling op de tijd van Mesdag en de Haagse School. De expositie werd op zondag 10 januari na sluitingstijd officieel geopend door Leo van Heijningen, galeriehouder van Kunstzaal van Heijningen, in samenwerking waarmee de tentoonstelling tot stand was gekomen. Op vrijdag 26 maart werd aan het eind van de middag de tentoonstelling Panorama van Vlissingen (1809) geopend die vervolgens t/m 29 augustus 2010 te zien was. De Zeeuwse onderzoekster Veronica Frenks ontdekte in 2009 in het Maritiem Museum te Londen een voorstelling van het bombardement op Vlissingen in De aquarel bleek een voorstudie van een panoramaschildering van Henri Aston Barker ( ), de zoon van Robert Barker die in 1787 patent liet vastleggen op het fenomeen panorama. Het panoramadoek is verloren gegaan maar enkele voorstudies bleven bewaard evenals een prent in het gemeentearchief van Vlissingen waarop het panorama schematisch afgebeeld en verklaard wordt. Tweehonderd jaar geleden probeerden de Engelsen het door de Fransen bezette Vlissingen te veroveren van waaruit de ingang van de Schelde en daarmee de haven van Antwerpen geblokkeerd werd. Ze bombardeerden op 13 en 14 augustus Vlissingen vanuit open zee en vanuit de richting van Souburg totdat de Franse generaal Monnet capituleerde. Plannen om Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 7

8 vervolgens Antwerpen in te nemen met een verrassingsaanval mislukten: Napoleon versterkte het Antwerpse garnizoen en zo n Britse soldaten kregen Zeeuwse koorts. Hoewel de Engelsen het eiland Walcheren gedurende enkele maanden bezet hielden, kende deze oorlog alleen verliezers en geen winnaars. Mr. Bob Fairweather, Deputy Head of Mission of the British Embassy in The Hague, opende de bijzondere tentoonstelling en bood de aanwezige burgemeester van Vlissingen alsnog vrede aan! In het kader van de manifestatie Huilen in den Haag werd in samenwerking met de Vereniging Van Strandexploitanten gedurende de zomermaanden een fotowedstrijd georganiseerd met als thema Strandleed. met een knipoog! De inzendingen lieten zien hoeveel leed op het strand ondervonden wordt. Ze toonden onder meer desolate beelden van verlaten strandpaviljoens in wind en regen, verloren schoenen, rouwende surfers, afvalresten en kwallen. Een expositie van de beste inzendingen werd tijdens de eerste Haagse Museumnacht op 4 september geopend door Anja Overhoff, directeur van Den Haag Marketing. Heino Walbroek (voorzitter van de Vereniging Van Strandexploitanten) overhandigde met lovende woorden de prijzen aan de winnaars. De expositie tot bleef 3 januari hangen, waarna ze werd overgenomen door de Scheveningse Pier. Educatie en activiteiten educatie Ook in 2010 nam Panorama Mesdag opnieuw deel aan het Haagse Cultuurmenu voor basisscholen. Omdat Museum Mesdag ook in 2010 gesloten bleef vonden de lessen uitsluitend in Panorama Mesdag plaats. Dankzij de flexibele houding van de educatieve en de vaste medewerkers werden de provisorische oplossingen gecontinueerd: kinderen werken in de museumzalen en het oude kantoor werd gebruikt als lokaal waar getekend en geschilderd kon worden. Voor de begeleiding van het cultuurmenu maakte Panorama Mesdag samen met Museum Mesdag gebruik van freelance educatief medewerksters. Deze samenwerking kwam in de loop van het jaar enigszins onder druk te staan omdat het management van Museum Mesdag naar het Van Gogh Museum in Amsterdam verplaatst werd, hetgeen de communicatie niet vereenvoudigde. Vooralsnog wordt een praktische oplossing nagestreefd. Het merendeel van de voor het Cultuurmenu gemaakte kosten werd, evenals in voorgaande jaren, gedekt door een bijdrage van het bureau Cultuurmenu dat de gemeentelijke subsidie en bijdragen van Fondsen en bedrijven over de deelnemende musea verdeelt. De altijd zo succesvolle panoramaroute lessen uit het aanbod voor VMBO leerlingen van het Koorenhuis, die vanwege de sluiting van Museum Mesdag noodgedwongen waren stopgezet, werden aanvankelijk hervat in samenwerking met Stroom. Dat leek opnieuw een succes te worden maar vanwege gemeentelijke bezuinigingen werden de taken van het Koorenhuis gewijzigd. Museumlessen konden in de tweede helft van het seizoen niet meer in hun aanbod worden opgenomen. Wel kon het Koorenhuis bemiddelen tussen de scholen en Panorama Mesdag. Omdat de kostprijs van de les voor scholen te hoog bleek werd die niet meer afgenomen, spijtig voor de jongeren en voor Panorama Mesdag. De in eigen beheer vervaardigde speurtochten voorzagen afgelopen jaar weer duidelijk in een behoefte. speciale evenementen Evenals in voorgaande jaren konden belangstellenden ook in 2010 op de eerste donderdag van de maand bij Panorama Mesdag hun bezittingen laten beoordelen en taxeren door de experts van Amsterdam Auctioneers Glerum. Van deze mogelijkheid werd druk gebruik gemaakt en bij velen zijn de taxatiedagen intussen een begrip geworden. Op 23 februari organiseerde de Junior Kamer Haaglanden een politiek debat voor de gemeenteraadsverkiezingen in Panorama Mesdag wat een mooie gelegenheid bood om in de marge van de bijeenkomst een aantal politieke kopstukken over de stand van zaken te informeren. Op 17 maart werden de leden van de Business Circle van het Residentieorkest in het panorama ontvangen, een samenwerkingsverband dat voor beide partijen interessant was. In bredere culturele kring Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 8

9 in Den Haag zijn gesprekken gaande om te inventariseren of een dergelijke wijze van samenwerking kansen en mogelijkheden bieden voor een kleine club aangeslotenen. 7 juni vond er een bijzondere bijeenkomst plaats waarbij de eerste exemplaren van de Tsjechische en Duitse vertaling van Olinka, door de auteur werden aangeboden aan de Ambassadeur van Tsjechië en de plaatsvervangend ambassadeur van Duitsland. Dit verhaal speelt zich vooral af in WOII en Panorama Mesdag speelt een prominente rol in het verhaal. De Tsjechische radio zond een uitgebreide rapportage met interviews over het gebeuren uit. De allereerste Haagse Museumnacht vond plaats op 4 september. In het panorama werden tussen en uur s nachts ruim 1800 bezoekers ontvangen. Naast het bezoek aan het panorama zelf kon men de foto-expositie Strandleed.. met een knipoog bekijken die tijdens de avond geopend werd en vergezeld ging van de prijsuitreiking aan de winnaars. Daarnaast waren er tropische mocktails verkrijgbaar en werden er hiphop demonstraties gegeven. De staf werd tijdens de avond bijgestaan door enkele vrienden en een bestuurslid. Het was een druk weekend want zondagmorgen vroeg werd onder leiding van het hoofd bedrijfsvoering alweer de panorama kraam op de uitmarkt ingericht. Op 3 oktober lieten de vier grote steden (Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Rotterdam) zien hoe zij Europese subsidies besteden. Het programmabureau, Kansen voor West, organiseerde een open dag in 12 gesubsidieerde projecten, waaronder Panorama Mesdag. De dag was een groot succes. Onder de vele bezoekers waren ook de management autoriteit van het programma Kansen voor West en de Haagse wethouder Henk Kool (economische zaken) en zijn echtgenote. Zij bekeken het panorama en kregen bij een speciaal ingerichte mini-expositie uitgebreid uitleg over alle verbouwingsplannen van de directeur en een van de Vrienden. Op 29 oktober organiseerde de Haagse Bank NICB zijn 65 jarig jubileum met een voor de inwoners van Den Haag en omstreken gratis open museum dag. Deze dag was een overweldigend succes en het Panorama Mesdag verwelkomde, als één van de deelnemende musea, meer dan 4000 bezoekers. Ruim voor openingstijd stond er al een lange rij wachtenden voor de deur! Het was zo druk dat de bezoekersstroom naar de belvedère gereguleerd moest worden en om uur moest de voordeur gesloten worden omdat het meer dan een uur duurde voordat men vanaf de voordeur bij het panorama kwam. Verbazingwekkend genoeg had men het uur wachttijd en de grote drukte blijkbaar graag over voor de gratis toegang. Zondagmiddag 19 december tenslotte vond er een speciaal concert plaats in het panorama. Bassist Tony Overwater en percussionist Joshua Samson hadden als bijzondere locatie de belvedère van Panorama Mesdag gekozen voor hun twaalfde 'Sleutelbewaarders' concert. Met als gast trompettist Michael Varekamp werd jazz geïnspireerd op de omgeving ten gehore gebracht, steeds met een ander deel van het panoramadoek als achtergrond. De dappere bezoekers die de enorme sneeuwval van die dag getrotseerd hadden, genoten van dit bijzondere evenement. Ook buiten het gebouw vonden aan Panorama Mesdag gerelateerde activiteiten plaats. Eind augustus organiseerde kunsthandel Peter Pappot in het kader van Sail Amsterdam een expositie rond het werk van Hendrik Willem Mesdag. De werken die de galerie in verkoop had, aangevuld met bruiklenen uit de familie en van Panorama Mesdag vormden met elkaar een zeer fraaie tentoonstelling, waar veel publiciteit aan gegeven werd. Dit werd nog extra versterkt door de boot van de heer Pappot die tijdens Sail met een banner rondvoer over de grachten en het IJ om de aandacht op de tentoonstelling te vestigen. Dit evenement, dat via bemiddeling van de Stichting Behoud Panorama Mesdag tot stand kwam, had als doel aandacht te genereren voor het panorama. Directeur Marijnke de Jong opende samen met Vice-admiraal b.d. N.W.G. Buis de expositie en kreeg daarbij de gelegenheid de talrijke gasten aan te sporen om Panorama Mesdag te bezoeken en te steunen. Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 9

10 Op woensdag 18 augustus kreeg de cast van Op Hoop van Zegen van het Nationale Toneel een rondleiding. De gelijknamige voorstelling onder regie van Johan Doesburg speelde zich volgens het scenario af in Panorama Mesdag. Het decor werd gevormd door het (nageschilderde) panoramadoek en voordat de voorstelling begon kreeg de publiek de gesproken toelichting te horen alsof ze in het echt op de belvedère stonden. Op 12 november werd bekend gemaakt dat Commissie Herziening Voorlopige Lijst Werelderfgoed de Minister zou adviseren de voordracht van Panorama Mesdag voor een plaats op die lijst niet te honoreren. Dit advies was teleurstellend. Besloten werd niet te trachten de Minister met argumenten tot een ander besluit te brengen maar, zodra de transitie van Panorama Mesdag en het voortbestaan ervan als uitzonderlijk erfgoed van een universeel fenomeen zich bewezen heeft, bij een volgende gelegenheid een hernieuwde aanvraag in te dienen. Publiciteit en marketing publiciteit Vanwege de succesvolle fondsenwerving, de bouwactiviteiten en de indrukwekkende werkzaamheden die verricht werden om de fundering van de rotonde weer te stabiliseren stond Panorama Mesdag in 2010 volop in de publieke belangstelling. In februari was er veel media aandacht voor de fantastische eenmalige bijdrage van de BankGiro Loterij en de extra bijdrage die de Minister bij die gelegenheid toezegde. Het NOS journaal, landelijke en lokale radioprogramma s, landelijke en regionale kranten noemden het. Het leek welhaast onmogelijk dit nieuws te missen en gezien de regen van felicitaties van collegae, relaties, vrienden en bekenden kon alleen maar de conclusie getrokken worden dat iedereen het ook inderdaad gehoord had. Aan de anonieme bijdragen konden we, hoe graag we ook die wereldkundig hadden willen maken, maar in beperkte kring aandacht besteden. Het bericht van de toegekende Europese subsidie trok daarentegen in september weer volle aandacht in de media. Zelfs in de Engelse krant The Independant verscheen het bericht vergezeld van een grote foto over de dubbele pagina s. Er was ook klein nieuws: de vondst van sporen van de medewerking van Vincent van Gogh (1 april grap) haalde een aantal kranten en leidde tot een radiobericht in de vroege morgen. Verschillende Haagse media deden verslag van het vangen van twee door het panorama rondvliegende kauwtjes tijdens de paasdagen een gebeurtenis die bezoekers in grote verwarring bracht en nog steeds brengt omdat de afdrukken van de vogelpootjes over het hele faux terrain te zien zijn. Op 15 september was er serieus nieuw te melden. Tijdens een persbijeenkomst werden de werkzaamheden rond de stabilisatie van de fundering uitgelegd en bezocht. Hiervoor was minder belangstelling dan verwacht. Enkele journalisten van lokale kranten en vakbladen bezochten de bijeenkomst en gingen met een volgeschreven blocnote naar huis om mooie artikelen te schrijven. Zoals elk jaar was Panorama Mesdag ook in 2010 weer een interessant object voor tv-opnames voor toeristische programma s. De tentoonstelling over Panorama Vlissingen leidde tot een reportage voor Omroep Zeeland en de Tsjechische radio maakte een uitgebreide rapportage ter gelegenheid van de presentatie van de vertaling van Olinka aan de Tsjechische ambassadeur op 7 juni. Op zaterdag 12 april was Panorama Mesdag traditioneel weer met een stand aanwezig op vlaggetjesdag in Scheveningen en op zondag 5 september op het Haagse Uit Festival. Op beide dagen werd de druk bezochte stand bemand door een aantal enthousiaste vrienden. De publiciteit rond de tentoonstellingen was in handen van de tentoonstellingscoördinator. Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 10

11 marketing Een aantal medewerkers droeg ook dit jaar weer hun steentje bij aan de marketing activiteiten. Via het Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme werden Chinese touroperators ontvangen.via Den Haag Marketing werden naast individuele journalisten, ook groepen zoals internationale eventplanners en reisagenten uit de VS en Canada ontvangen en rondgeleid. Den Haag Marketing organiseerde in samenwerking met de Haagse attracties op 5 oktober een relatiedag voor medewerkers van vvv s, tourondernemingen en reisagenten om te laten zien wat Den Haag allemaal te bieden heeft. Ook daaraan nam Panorama Mesdag deel. Het aantal door Den Haag Marketing georganiseerde dagtochten liep in 2010 terug tot hooguit een paar per maand, waar in voorgaande jaren er meerdere per week geboekt werden. Het aantal deelnemers aan het verhaal van den haag nam ook iets af. Deze wandeling begint in het Haags Historisch Museum en eindigt in Panorama Mesdag, waarbij de geschiedenis van Den Haag in een notendop verteld wordt door rondleiders van het gilde. Den Haag Marketing verkoopt de tickets voor deze wandeling. Ook de voorverkoop van entreebewijzen via de VVV s liep behoorlijk terug, mede als gevolg van de sluiting van het VVV kantoor in Scheveningen. Ondanks al deze afnemende bezoeken kan er gelukkig toch een stijging van de totale bezoekers aantallen gemeld worden, mede als gevolg van het feit dat sinds 1 juli Panorama Mesdag bezocht kan worden met de Museumkaart. De medewerkers aan de kassa kregen hierover veel positief commentaar van bezoekers en noteerden herhalingsbezoek. Naast de reguliere pr- en marketing activiteiten (folders, stadsplattegronden, minicards, marketingpakket DHM,) werd afgelopen jaar getwitterd. Door de krappe bezetting wordt er nog te weinig met nieuwe media gedaan maar desondanks telde de twitteraccount zo n 300 volgers. Verder werd medewerking verleend aan de publicatie Schatkamers vol erfgoed, een fraaie publicatie van het Erfgoedhuis Zuid- Holland en de Walburg Pers, die april 2010 verscheen, aan diverse publicaties in tijdschriften en aan promotiefilms voor o.a. de gemeente. In 2010 werden twee nieuwsbrieven gemaakt om de brede kring betrokkenen en belangstellenden van het reilen en zeilen in het museum en de vorderingen op het gebied van fondsenwerving en masterplan op de hoogte te houden. ontvangsten & rondleidingen Verhuur voor ontvangsten en diners, een belangrijke bron van inkomsten, was in 2010 lastig vanwege de geplande renovatie en uitbreiding. Hierdoor en vanwege de stagnatie door de bouwstop was de beschikbaarheid van de zalen vrijwel het hele jaar onzeker. Desondanks lukte het toch een redelijke omzet op dit terrein te behalen. De huurders waren zoals ieder jaar van divers pluimage: er waren vaste gasten zoals Shell, Siemens, Chevron, TNO, de NIBC en verschillende ministeries met hun relaties. Daarnaast waren er ook nieuwe klanten zoals Baker & Mc Kenzie, het Haga Ziekenhuis, een Vereniging van Personeelsmanagers en de Margarinebond. Ook nieuwe buurman Hilton bracht enkele klanten aan en caterde twee grote recepties. Daarnaast verzorgden de medewerkers een groot aantal rondleidingen, zowel na sluitingstijd als gedurende openingstijd. Ook hier was sprake van reguliere gasten zoals de British School die jaarlijks met een aantal klassen komt, maar ook van incidentele verzoeken voor bedrijfsuitjes, familiefeestjes, kunstclubs en verenigingen. Sommige rondleidingen werden van maatwerk voorzien. Hoewel er in diverse talen rondgeleid kan worden, moest er voor een Arabische rondleiding een tolk aan te pas komen. Maatwerk waren ook de rondleidingen op Burendag (25 september) door buurman Robein, tevens lid van de bedrijvenkring. Ook de diverse rondleidingen voor donateurs en prijswinnaars, gerelateerd aan de publieksactie waren maatwerk. Zo werden 40 medewerkers van de Nederlandse Waterschapsbank als dank voor hun royale donatie ontvangen met koffie en thee en van rondleidingen voorzien. Een speciale vermelding verdient de rondleiding die aangeboden werd aan Stichting Tinkerbell die daarmee de wens van een ziek jongetje in vervulling liet gaan. Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 11

12 Evenals in voorgaande jaren bleek de belvedère ook in 2010 dé perfecte, romantische locatie om een verbintenis voor het leven aan te gaan. samenwerkingsprojecten & overlegorganen Een van de medewerkers vertegenwoordigde Panorama Mesdag in het Haagse attractieoverleg. De combitickets waren wederom een aantrekkelijk resultaat van deze samenwerking. De steeds beperktere inbreng van Den Haag Marketing legde een schaduw over het overleg. De Stichting Directieoverleg Haagse Musea, waarvan directeur Marijnke de Jong secretaris is, organiseerde twee bijeenkomsten voor de directies van de musea waarin onder meer onderwerpen als gezamenlijke marketing en overleg met de gemeente inzake het culturele beleid aan de orde kwamen. De Vereniging van Musea in Zuid Holland, waar de directeur eveneens bestuurslid van is, hield zich het afgelopen jaar vooral bezig met het provinciale beleid. In 2010 werd de subsidie aan het Erfgoedhuis voor de aanstelling van een museumconsulent afgeschaft als gevolg van het nieuwe culturele beleid van de provincie Zuid Holland. Daarmee bleek een praktische vraagbaak op talloze terreinen weg te vallen. Maar voor onder meer Panorama Mesdag betekende dit ook dat de museale registratie vooralsnog niet verlengd kan worden en t.z.t. zelfstandig of met betaalde hulp volgens de nieuwe procedure en normen bij de nieuwe Stichting Museumregister aangevraagd moet worden. Deze Stichting is opgericht vanuit de Nederlandse Museumvereniging (NMV). In de NMV was een tendens waarneembaar gericht op het uitsluiten van kleinere musea door steeds stringentere normering na te streven op het gebied van registratie, kwaliteitszorg, professionaliteit etc. Nu de culturele sector sterk onder druk staat en kaasschaaf-aanhangers tegenover keuze-makers staan wordt deze tendens steeds sterker. Panorama Mesdag hoeft zich geen zorgen maken over stringentere normering, maar moet zich wel bewust zijn van het feit dat het door de bestuursstructuur een uitzonderingspositie binnen de geregistreerde musea inneemt. In de NMV is het afgelopen jaar veel aandacht uitgegaan naar de maatschappelijke waarde van musea, een wapen in de strijd tegen de nieuwe politieke tendensen. Als resultaat daarvan verscheen in april 2011 het rapport De maatschappelijke betekenis van musea. In november 2011 werd de directeur als vertegenwoordiger van de museale sector lid van de Raad van Toezicht van het Erfgoedhuis. Het hoofd bedrijfsvoering trad namens Panorama Mesdag toe tot de projectgroep die de 2 e Haagse Museumnacht voorbereidt. Directeur en hoofd bedrijfsvoering namen deel aan het landelijke museumcongres dat in oktober in Enschede gehouden werd. website Het project Panorama Mesdag interactief online (PMi-online) had in augustus 2010 afgerond moet worden. Door problemen met het netwerk die de beheerder niet kon oplossen werd vertraging opgelopen, uitstel werd verleend tot november Op die datum was het project in principe afgerond, al waren er nog onvervulde wensen en onverwachte obstakels. Zo bleek de verplichte aanlevering van de gedigitaliseerde collectiegegevens aan het Geheugen van Nederland volgens voorgeschreven formats met op maat gesneden teksten te moeten worden aangeleverd. Hiervoor was een volledige koppeling van de basisregistratie in Adlib met de digitale afbeeldingen van de kunstwerken in drie verschillende formaten noodzakelijk. Deze werkzaamheden bleek Panorama Mesdag zelf te moeten (laten) verrichten. Voor de schilderijencollectie en een aanzienlijk deel van de fotocollectie zijn deze werkzaamheden afgerond, aan de aan te leveren selectie van tekeningen wordt nog gewerkt. Daarna moet deze klus worden afgerond voor de totale collectie. Als volgende stap dient de standplaatsregistratie met name voor de collectie prenten en tekeningen ingevoerd te worden. Sinds november is er echter geen medewerker collectie en tentoonstellingen meer en ook een medewerker die de pr en communicatie verzorgt ontbreekt. Tussen de stafleden worden de werkzaamheden momenteel verdeeld. Een structurele oplossing zoals voorzien in het businessplan 2009 zal worden gezocht zodra dat financieel haalbaar is. Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 12

13 De website wordt momenteel verder geoptimaliseerd, bijgewerkt en aangevuld. Het ligt in de bedoeling om wanneer dit allemaal afgerond is de vernieuwde site onder de aandacht van het publiek te brengen. internationale contacten Ook in 2010 was Panorama Mesdag niet in de gelegenheid aandacht te geven aan de IPC (International Panorama Council) en evenmin om als organisatie deel te nemen aan het jaarlijkse congres, dat in Istanbul gehouden werd. Ernst Storm was in zijn hoedanigheid van voorzitter van het IPC wel aanwezig op het congres dat, ondanks reisproblemen van diverse deelnemers door de vulkaanuitbarsting op IJsland, een succes was. Organisatie raad van bestuur De raad van bestuur werd in 2010 gevormd door: ir E.M. Storm (Ernst, voorzitter tot 8 mei) mw drs M. Storm de Grave-Smit (Mady, vicevoorzitter; voorzitter a.i. vanaf 8 mei) mw mr A.A.C. Gevers Deynoot (Alexandra, secretaris) ir H.W.N. Baud (Huibert, penningmeester) ir L. Vos (Lieuwe, lid belast met de bouwzaken) In 2010 kwamen raad van bestuur en directie dertien keer bijeen. In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 8 mei werd officieel afscheid genomen van scheidende bestuursleden Jan Schierbeek en Ernst Storm. Voorzitter ad interim, Mady Storm de Grave, sprak beide heren toe. Ze memoreerde dat Jan Schierbeek in november 2009 zijn functie als secretaris neerlegde na maar liefst 21 jaar die taak vervuld te hebben. In die periode was hem nooit een moeite teveel. Met ijzeren discipline bleef hij zijn taak als secretaris vervullen. Ook toen hij in toenemende mate door fysieke problemen in zijn functioneren belemmerd werd, liet het panorama en de familie van zijn kennis en ervaring profiteren. Ernst Storm nam na meer dan 30 jaar afscheid als bestuurslid, waarvan bijna twee decennia als voorzitter. Waarvan de laatste jaren, min of meer, een full time job. Mady Storm de Grave roemde zijn bijzondere gave om open te staan voor vernieuwingen, zijn omgang met de enthousiaste jongere generatie aandeelhouders, zijn oog voor detail, zijn grote vastberadenheid waar het de in standhouding van het panorama betrof en het uitgebreide netwerk dat hij daarvoor inzette. Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 13

14 Zowel Jan als Ernst werden zeer veel dank gezegd voor hun jarenlange onvermoeibare inzet voor Panorama Mesdag. aandeelhouders Naast de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 8 mei 2010 vonden Buitengewone Vergaderingen van Aandeelhouders plaats op 13 maart en 6 november In deze vergaderingen werd ondermeer het besluit genomen een externe voorzitter met veel expertise in het bedrijfsleven en ervaring met veranderprocessen te vragen de familievennootschap de komende twee jaar door de transitieperiode heen te leiden. In 2010 werden geen aandelen overgedragen. kascommissie De kascommissie, bestaande uit mr S.E.B. Kingma (Sandra)en dr L.J. Stijnen-Mouton (Noor) kwam bijeen op 28 april om de interne administratie en alle verdere zaken die zij van belang achtte te toetsen en te beoordelen. personeel In 2010 nam een aantal medewerkers afscheid vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Kees Fontein vertrok per 1 januari, Tineke van Suchtelen per 1 maart en Hanka Sterke per 1 november. Voor hun jarenlange inzet voor Panorama en Mesdag en hun bijdragen aan de bedrijfsvoering, respectievelijk op het gebied van educatie, reserveringen en administratie zijn wij hen grote dank verschuldigd. Leo van Tuinen, Nathalie Alblas en Marian van Agthoven vertrokken in respectievelijk in januari, november en december naar andere banen. Michiel Vliegenthart kwam per 4 januari in dienst als hoofd bedrijfsvoering, Renée van Dansik - Schutte versterkte vanaf half mei het team algemeen medewerkers en vanaf 15 november nam Paul Koning administratieve en huismeestertaken op zich. Gedurende het jaar werd het team oproepkrachten versterkt door Victor van Kleef, Georgine van der Lugt, Marloes van Vliet, Karlijn Muiderman, Leendert van Duijn en Jeanette Mostert. Leandra Huybregts vertrok in februari naar een stage in het buitenland, Marloes van Vliet vetrok vanwege vergelijkbare studieredenen in september en Victor van Kleef en Georgine van der Lugt in december. Daarnaast werd het afgelopen jaar onmisbare steun verleend door enkele vrienden: Ron van Maarschalkerweerd assisteerde enige uren per week bij de administratie; Saskia Akerboom hielp bij de administratie rond de publieksactie en het bijwerken en beheren van de adressendatabase, mailingen en andere voorkomende werkzaamheden; Joke Hattinga van t Sant verrichtte veel werk aan het archief en ondersteunde de staf bij diverse werkzaamheden op kantoor. Daarnaast sprongen enkele vrienden bij tijdens de bemanning van de Panorama Mesdag kraam op Vlaggetjesdag en op de Haagse Uitmarkt, assisteerden tijdens de eerste Haagse Museumnacht en tijdens de open dag van Kansen voor West en hielpen in voorkomende gevallen met rondleidingen. Met de in het businessplan van 2009 uitgewerkte opzet voor de professionalisering van het management en personeel werd in 2010 een aanvang gemaakt. Vanwege het grote tijdsbeslag dat bouw en fondsenwerving op de directeur legden werd voor p&o en financiën vooralsnog 1 fte beschikbaar gesteld. De al eerder vermelde bouwstop veroorzaakte uitstel voor de andere voornemens : het aantal vaste medewerkers op de vloer kon nog niet gereduceerd worden, daardoor was een volledige fte voor een senior medewerker collectie en pr/tentoonstellingen financieel nog niet te realiseren. Vanaf september werden de werkzaamheden op het gebied van pr zoveel mogelijk over directie en staf verdeeld en na het vertrek van Nathalie Alblas kwamen daar de werkzaamheden betreffende de collectie en voorbereidingen van tentoonstellingen in de toekomst bij. Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 14

15 Half november werd met de komst van Paul Koning de functie van facilitair coördinator ingevuld. Voor deze functie werd 1 extra fte vrijgemaakt. Dit was noodzakelijk om de onderbezetting van de staf, die met name voor de noodzakelijke aanwezigheid van een achterwacht in de weekends problematisch was, op te lossen. In 2010 vond tweemaal een werkoverleg voor alle personeel plaats waarin zowel de dagelijkse gang van zaken als de ontwikkelingen rond de bouw en de personele bezetting onderwerp van gesprek waren. Op 29 januari dronken medewerkers en bestuursleden op de belvedère een Nieuwjaarsborrel. In maart werd een personeelsuitje naar Soestdijk georganiseerd. Enkele aandeelhouders en hun familieleden bemanden die dag het museum. Social events waren ook de afscheidsborrels voor vertrekkende collegae. Het organigram zag er op 31 december 2010 als volgt uit: Marijnke de Jong * directeur Michiel Vliegenthart Hoofd bedrijfsvoering Marije Beckers Marije secretariaat Beckers en secretariaat reserveringen en reserveringen Hanka Paul Koning Sterke administratief Facilitaire zaken assistent administratie Michel Bohn ass. coörd. bedrijfsvoering Dijonne Brunings Ted Coert Renée van Dansik - Schutte Leendert van Duijn Heleen van Hasselt 1 Roos van der Horst-Perdijk 2 Alice van Huijzen-v.d. Brand Jeanette Mostert Karlijn Muiderman Monique van Nieuwkerk Bo Peters Jos Verhoeckx Geert Jan van Vliet algemeen medewerkers NB Algemeen medewerkers en oproepkrachten rouleren tussen kassa, shop, café en suppoost * Rapporteert aan de raad van bestuur van BV Panorama Mesdag ¹ Tevens medewerker behoud en beheer 2 Tevens medewerker museumwinkel Onmisbaar voor wat er in 2010 gerealiseerd kon worden was de steun die de BV Panorama Mesdag ontving van de navolgende Stichtingen: Stichting Behoud Panorama Mesdag Het bestuur van de Stichting Behoud werd in 2009 gevormd door: mr dr A.J.E. Havermans (voorzitter) mw A.L.J.M. Engelbert van Bevervoorde-van Vonderen (plv. voorz.), mr drs J.M. Baud (seceretaris), tot 17 augustus ir E.M. Storm (plv. secretaris tot 29 september, secretaris vanaf 29 september) D.J.A. Birnie (plv.secretaris vanaf 29 september) drs R.F. Mouton (penningmeester) drs W.G. van der Weiden (lid) ir A.K.J. Hoekstra (lid) Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 15

16 Het bestuur van de Stichting Behoud vergaderde 8 maal in Naast diverse succesvolle initiatieven voor fondsenwerving, werd in 2010 veel aandacht besteed aan het regelen en operationaliseren van de administratieve procedures tussen B.V. en Stichting. Deze zijn in 2010 nader gedefinieerd en vastgesteld. Zij vormen een uitwerking van de statutaire en feitelijke vastlegging dat bijdragen van derden aan de instandhouding van Panorama Mesdag alleen kunnen worden aangewend voor de daadwerkelijke instandhouding van Panorama Mesdag. Zij worden gehanteerd bij het werven van bijdragen, het zorgvuldig beheren ervan en het ter beschikking stellen van fondsen ten behoeve van de diepte-investering van de vennootschap. De BV Panorama Mesdag is de Stichting Behoud, grote dank verschuldigd dat zij, in het bijzonder dankzij enkele grote toezeggingen en anonieme weldoeners, de middelen voor de zo noodzakelijke restauratie, renovatie en uitbreiding beschikbaar heeft weten te stellen. bedrijvenkring De Bedrijvenkring is een initiatief van de Stichting Behoud. Onder auspiciën van de Stichting is een organiserende Comité opgericht dat als volgt is samengesteld: Ruud Hageman (Robein Leven), voorzitter Hans van der Aar (BDO), secretaris Karin van den Berg (Hilton The Hague) Donya Bermy (Embassy Services) Kees Boef (Burson-Marsteller) Leo van Heijningen (Kunstzaal Van Heijningen) Rob Smiet (Smiet Offset) Sjef Wauben (Constructiewerken Wauben & Co) Ernst Storm fungeert namens het bestuur van de Stichting als liaison. De lancering van de bedrijvenkring werd op 25 januari op de belvedère verricht door de wethouder van Economische Zaken, Henk Kool. Advocatenkantoor Ekelmans en Meijer was op 8 maart gastheer van een eerste kennismakingsbijeenkomst van leden en aspirantleden. Een inleiding van en discussie met mr. Hein Stroeve stond in het teken van Bouwschade en Panorama Mesdag, hetgeen velen een beter inzicht gaf in de problemen waarmee de B.V. kampt en die in meer of mindere mate van alle tijden en bouwprocessen zijn. Daarna kon men onder het genot van een borrel netwerken en napraten. Een tweede bijeenkomst vond plaats op 28 september, georganiseerd in samenwerking met de Adviesgroep Familiebedrijven van BDO accountants & adviseurs in het nieuwe Hilton The Hague. Ruim 80 mensen, merendeels afkomstig uit familiebedrijven, namen deel aan een boeiende bijeenkomst met als thema Bestuursstructuren in het familiebedrijf, governance met oog voor familie en continuïteit. De bijeenkomst werd ingeleid door Ernst Storm als bestuurslid van de Stichting Behoud Panorama Mesdag. Daarnaast spraken daar onder andere Koos van Oord als nestor van het wereldwijd actieve baggerbedrijf en Bernard Wientjes, voorzitter VNO-NCW en tevens lid van het comité van aanbeveling van het panorama. Vervolgens was er een geanimeerde netwerkborrel en een rondleiding in het panorama. Stichting Mesdag Van Houten In het verslagjaar werd de eerste bijdrage van de Stichting Mesdag Van Houten aan Panorama Mesdag uitgekeerd. Met die bijdrage markeerde de Stichting de start van de eerste fase van de verbouwing, de renovatie van het voorhuis. Het bestuur kwam in het verslagjaar één keer in vergadering bijeen. Punt van aandacht was hoe de stichting familieleden, in het bijzonder niet-aandeelhouders, bij het reilen en zeilen van Panorama Mesdag zou kunnen betrekken. Een plan voor een ontvangst met rondleiding langs de bouwactiviteiten in het najaar van 2010 moest uitgesteld worden gezien het stadium waarin de verbouwing zich op dat moment bevond. Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 16

17 Ook de vraag hoe in familiekring nieuwe schenkingen aan de stichting te verwerven kwam aan de orde. Na de schenking van de bijdrage voor de verbouwing, is aanvulling van het kapitaal van de stichting immers noodzakelijk om Panorama Mesdag verder te blijven steunen. De bestuurssamenstelling bleef ongewijzigd: ir F.M. Baud (voorzitter) mw drs M. Storm de Grave-Smit (secretaris) mr P.M. Storm (penningmeester) Stichting Vrienden Panorama Mesdag De Panorama Mesdag Vriendenkring die onder auspiciën van de Stichting Behoud in september 2009 werd opgericht, werd in 2010 verzelfstandigd tot de Stichting Vrienden Panorama Mesdag. Het bestuur wordt gevormd door: Berend Bentinck (voorzitter) Dennis Liebman Reinier Noort Arnout Offers Marie-Claire van Sonsbeeck-Eschauzier Mady Storm de Grave-Smit Het bestuur spande zich in voor het werven van nieuwe leden waardoor het ledenaantal verder groeide. Aan het eind van het jaar waren er ca. 300 vrienden, die met hun contributie bijdragen aan de instandhouding van Panorama Mesdag. Als èèn van de eerste doelstellingen is gekozen voor een bijdrage aan het restauratieplan voor de collectie schilderijen, die de komende maanden tijdens de verbouwing toch moeten verhuizen. Minstens even belangrijk is de morele steun die de vrienden geven onder meer door het verrichten van hand- en spandiensten, zoals het helpen bij extra rondleidingen, kantoorwerkzaamheden, administratie, archivering etc. In 2010 organiseerde de Stichting twee bijeenkomsten in het panorama. Op 12 februari hield directeur Marijnke de Jong voor de vrienden een lezing over het fenomeen panorama. Op 15 oktober vertelde architect Olivier Graeven van het architectenbureau Braaksma & Roos over het masterplan en gaf bestuurslid Mady Storm de Grave inzicht in de beheersstructuur van Panorama Mesdag. Op beide avonden was de rode tentoonstellingszaal tot de laatste plaats gevuld en vond na afloop van de voordracht een gezellige borrel plaats, verzorgd door de bestuursleden. Tot slot Het jaar 2010 kende, na de moeilijke jaren ervoor, veel momenten van vreugde en optimisme. Hoewel Panorama Mesdag nog op veel fronten een lange weg te gaan heeft is, er weer perspectief waarbij de brede steun uit alle lagen van de maatschappij heeft aangetoond dat er draagvlak is. Allen die zich in het afgelopen jaarvoor Panorama Mesdag hebben ingezet, niet in de laatste plaats het personeel, zijn wij veel dank verschuldigd. Den Haag, april 2011 namens B.V. Panorama Mesdag Marijnke de Jong directeur namens de raad van bestuur Alexandra Gevers secretaris Uitgebreid jaarverslag 2010 blad 17