AWP-WAARNEMING KOP WEST NECKERSTRAAT TE PURMEREND NS ARCHEOLOGISCHE WERKGROEP PURMEREND

Transcriptie

1 AWP-WAARNEMING KOP WEST NECKERSTRAAT TE PURMEREND NS ARCHEOLOGISCHE WERKGROEP PURMEREND

2 Rapport/Verslag: NS Neckerstraat te Purmerend Kop West Archeologische Werkgroep Purmerend Auteurs: P.J.de Groot Met medewerking van : I. Duppen, E.Machiels, J.Dekkers De Archeologische Werkgroep Purmerend is opgericht per 22 december 1995 en ingeschreven bij de Kamer van Koophandel Noordwest Holland te Alkmaar onder nummer V Inhoudsopgave: 2 Colofon en Inhoud 3 Administratieve gegevens 4 Inleiding 5 Bewoningsgeschiedenis 8 Plangebied 9 Omschrijving sporen 10 De waarneming 29 Vondstenlijst Gevestigd aan Neckerstraat KT te Purmerend. archeol@xs4all.nl Website : Het huidige bestuur is als volgt samengesteld: Voorzitter: J.T.F. van Waard (mobiel) Penningmeester: K.van Haver Secretaris: I.Duppen Algemene bestuursleden: E.Machiels J.Lankelma Voorbereidend Opgraving Coördinator: P.J. de Groot (mobiel) Copyright: Archeologische Werkgroep Purmerend Voorblad foto: Neckerstraat rond het jaar

3 Administratieve gegevens Provincie : Noord-Holland Plaats : Purmerend Gemeente : Purmerend Toponiem : Neckerstraat Kaartblad : 19G Coördinaten : / / : / / Periode : Nieuwe tijd Bevoegd gezag : Gemeente Purmerend OMN nummer Archis : n.n.b. Projectverantwoordelijke : Archeologische Werkgroep Purmerend Soort onderzoek : Waarneming Projectcode AWP : NS Uitvoering veldwerk : V.a. 7 februari 2015 tot en met mei 2015 Maximale diepte ontgraving : 2,75 meter onder NAP Beheer/plaats documentatie : Archeologische Werkgroep Purmerend (AWP) Eindbeheer : Provinciaal depot voor bodemvondsten Noord-Holland 3

4 Inleiding: De kop West te Purmerend In 2014 is gestart met de sloop van enkele huisjes gelegen aan de zuidelijke kant van de Neckerstraat, deze liggen in het gebied genaamd de Kop West. In het gebied wordt nieuwbouw gerealiseerd waardoor meerdere huisjes het veld moeten ruimen en wegens diepe ontgravingen zal het archeologische bodemarchief hierbij worden vernietigd. Deze huisjes staan dicht langs de Neckerstraat en dateren zo tussen 1875 en Behalve het gebied dat op de A.M.K. (Archeologische Monumenten Kaart) staat vermeld, zal er geen archeologisch onderzoek worden verricht. Eén deel van het bouwrijp te maken gebied blijkt echter uiteindelijk tóch in het AMK gebied te vallen en dit is, daar waar mogelijk, door de AWP verkend op archeologische sporen. De Neckerstraat met de Ganzensloot rond het jaar 1900 (links de Drie Zwanen) Het terrein is voor de waarneming in vakken verdeeld door de AWP, maar voornamelijk werd vak 3 onderzocht. De waarneming is uitgevoerd na de werkzaamheden van de graafmachine. Vakverdeling 1 t/m 7 door de AWP vastgelegd 4

5 Wanneer werd het gebied bewoond? Tussen 1170 en 1300 is de Waterlandse Omringdijk aangelegd om het daarbinnen liggende Waterland te beschermen tegen het opdringende water van de Zuiderzee, de Purmer en de Beemster. Via de Purmer EE en de Where stonden deze wateren met elkaar in open verbinding. Die Waterlandse Omringdijk liep vanaf de voormalige Beemsterdijk, die nu Kanaaldijk heet, Neck, Neckerstraat, Neckerdijk, Padjedijk en zo verder oostwaarts. Hieruit moge duidelijk worden dat de Neckerstraat een ruim 750 jaar oude verbindingsweg is tussen Neck en Purmerend. Het gebied van de waarneming aan de Neckerstraat was tijdens het ontstaan van het dorp Purmerend, tussen het einde van de dertiende- en het begin van de veertiende eeuw, nog niet bebouwd. Tussen de drie, toen nog open grote meren Beemster, Wormer en Purmer, zijn de eerste activiteiten en bebouwing van Purmerend ontstaan langs het water de Wheere en de Gouw in Purmerend. Hier zal de grond van nature hoger gelegen zijn geweest dan het overige gebied dat nog een moerasachtig aanblik had. De Wheere was een van de verbindingswateren tussen de Purmer en Beemster bevatte veel vis. Een reden om zich hier te vestigen. De vangsten bleken zeer rendabel en het dorp Purmerend ontwikkelde zich hierna als kleine handelsnederzetting in de visserij met scheepvaart. De eerste schriftelijke vermelding van Purmerend zelf komt op naam van Niclaes Egghelijn, kapelaan in Purmerend, en komt voor in een Cartularium van de Balije van Utrecht der Johanniterorde op 29 januari Situatie rond het jaar 1250 Holland is een laagveengebied waar op den duur traag stromende riviertjes ontstonden. Het waarnemingsgebied, dat ligt tussen het dorp Purmerend en het dorp Neck, zal in deze periode nog moerasachtig zijn geweest maar door indijking, ontwatering en het hierna op natuurlijke wijze inklinken van het veen werd het gebied steeds droger. De drie grote meren hadden in de late middeleeuwen meerdere verbindingen met elkaar middels kleinere waterstromen. Eén van deze veenriviertjes heeft tussen de Wheere en het meer de Wormer op een kronkelige manier zijn verbinding gehad en werd dan ook als de Kromme Wijzend op kaarten aangeduid. 5

6 Op een kaart van Jacob van Deventer uit 1560 (afb.1) is de weg van Purmerend naar het dorp Neck waar te nemen. Even ten zuiden van deze weg is een waterweg aangegeven die van Purmerend met een boog naar het meer de Wormer gaat. Deze waterverbinding naar de Wormer, een veenriviertje, (naar het zuiden toe op afb.1) wordt op latere kaarten aangeduid als De Kromme Wijzend. Op de locatie van de waarneming aan de Neckerstraat wordt in deze periode geen bebouwing aangegeven. afb Op een kaart van Balthasar Florisz. van Berkenrode uit 1644 (afb.2) zien we nog steeds geen bebouwing. De waterweg tussen Purmerend en de Wormer wordt hier aangegeven als De Cromme Wyfent, (de Kromme Wijzend). Het deel boven de Neckerstraat wordt de lange Weren genoemd. Thans wordt dit in de volksmond de Hazepolder genoemd. afb.2 6

7 Na bestudering van historische kaarten is er géén bebouwing aangetroffen in het planningsgebied op de voor ons bekende kaarten tot en met Op de kaart uit 1680 van de landmeter Jan Jansz. Dou (afb.3), wordt er uiteindelijk bebouwing ingetekend op de smalle strook grond ten zuiden van de Lange Weeren met twee molens hierin en ten noorden van de waterweg De Wijsendt. De grond was blijkbaar geschikt genoeg om in de periode tussen 1660 en 1680 enkele huisjes op te plaatsen. Tussen de waterloop de Wijzend en de Neckerweg zijn deze huisjes op de kaart waar te nemen. afb.3 afb.4 Op het kaartfragment hier rechtsboven (afb.4), gemaakt door Frederick de Wit in 1698, is goed te zien dat in het noordoostelijk deel van het gebied, nabij de stad Purmerend, enkele gebouwen staan getekend waarbij de tuin grenst aan de waterloop, hier genaamd, de Wijzend. Deze locatie op de kaart is thans nog bebouwd en valt buiten het waarnemingsgebied. Aan de noordelijke zijde van het eiland bevindt zich een sloot langs de Neckerweg en de huisjes als afscheiding. Aan de noordelijke kant van de Neckerweg en langs de Lange Weeren (Hazepolder) bevindt zich de Neckersloot welke in de late negentiende en eerste helft van de twintigste eeuw ook wel de Ganzensloot werd genoemd tot deze in 1956 werd gedempt. Het gebied aan de zuidelijke kant van Purmerend en de Neckerweg werd ook wel de Zuiderpolder genoemd. 7

8 Het Plangebied afb.5. De oranje lijn geeft het AMK gebied aan afb.6 8

9 Omschrijving sporen vak 3 SP1 SP2 SP3 SP4 SP5 SP6 : Sloot met houten schoeiingen tussen twee percelen. : Zuidelijk gelegen houten schoeiingen van sloot begrenzing langs de Neckerstraat. : Globale ligging veenrivier de Kromme Wijzend. : Afwateringssloot met houten schoeiing. : Houten vat/ton. : Houten schoeiing noordelijke zijde van de Kromme Wijzend. 9

10 Het veldwerk De waarneming startte op dinsdag 17 februari Het terrein van vak 1 is reeds afgegraven tot aan de oude riolering die ongeveer vijfendertig meter evenwijdig van af de Neckerstraat ligt. Op dit huidige vlak zijn geen stenen funderingen meer waargenomen. In de westelijke hoek zijn meerdere fragmenten van aardewerk aangetroffen van een periode uit de achttiende eeuw. Veel houtrestanten zoals ronde en vierkante palen van recente gesloopte gebouwen zijn nog waarneembaar op het vlak met daarnaast nog wat losse planken en scherfmateriaal. De oude riolering is op dit moment nog niet verwijderd. De riolering is waarschijnlijk geplaatst boven op de oude waterweg de Wijzend welke te zien is op de kaart van afbeelding 3 toen deze al gerecht was. Bij een klein profiel naast de riolering is te zien dat de bovenlaag bestaat uit aarde, roestsporen en veel recente vervuiling, hieronder is een zandlaag waarneembaar. De ontgraving hier is nu circa 60 centimeter onder het straatniveau en zal dieper komen te liggen. Op circa 40 meter vanaf de Neckerstraat bevindt zich een spoor van scherfmateriaal van gebruiksgoed afkomstig uit een periode van Tijdens de waarneming in oostelijke richting is een open gebroken waterput aangetroffen (afb.7 en 8). De put is opgebouwd met rode bakstenen. Nabij de put ligt scherfmateriaal afkomstig uit de late zeventiende- en achttiende eeuw. De graafmachine heeft hier de grond diep geroerd waardoor dit materiaal vermoedelijk aan de oppervlakte terecht zal zijn gekomen. De put zelf zal uit de late achttiende of negentiende eeuw dateren. afb.7 afb.8 Vak 3 ligt tussen de coördinaten / en / De graafmachine was reeds afgelopen vrijdag gestart met de ontgraving van dit vak. De noordoostelijke hoek (afb.9) van dit vak valt binnen het AMK gebied. Hier zijn in 2014 proef boringen uitgevoerd, (nummers 7, 8 en 9 op afb.5), door het Archeologisch Diensten Centrum te Amersfoort. Dit deel van het terrein is op dit moment door het vele grondwater niet te controleren op archeologische sporen. Door het verwijderen van putten en oude tanks zijn er tevens verraderlijke gaten ontstaan die het niet mogelijk maken om hier veilig te lopen. Wellicht op een later tijdstip als het water enigszins gezakt is zou dit mogelijk zijn. Op dit moment zijn alleen de betonnen palen waarneembaar die boven het oppervlak uitsteken (afb.9). 10

11 afb.9, Vak 3 - Noordoostelijk gebied van het terrein Tijdens het afgraven naast de heipalen is er scherfmateriaal uit onverstoorde grond omhoog gekomen. Onder andere een bodemfragment van een testje of graapje te dateren in een periode van 1650 tot 1700 (afb.10). afb.10 Het deel langs en evenwijdig aan de Neckerstraat (vak 3) is nu bijna overal afgegraven tot een diepte van ongeveer 1.70 meter onder straatniveau. Dit komt overeen met circa 2.75 meter onder NAP. Vanaf de Neckerstraat zal er ontgraven worden naar het zuidelijker gelegen deel van het terrein voorbij de oude riolering. Evenwijdig aan de Neckerweg in vak 3 (Spoor 2), zijn delen van oude schoeiingen waarneembaar geworden (afb.11 en 12) die de strook land begrenst aan de noordelijke kant. De schoeiing ligt hier op circa 1,5 meter van de putrand. De schoeiing is destijds aangebracht voor de sloot die goed waarneembaar is op de kaart van de Wit uit 1698 (afb.4). De totale breedte van de sloot hebben wij niet waar kunnen nemen. De noordelijke kant van de schoeiing, waar vroeger de sloot liep, is destijds gevuld met zand. Op twintig centimeter, evenwijdig aan de eerste houten schoeiing, bevind zich een tweede schoeiing. Deze is vroeger en opgebouwd met enkele dikke rechtop ingebrachte houten balken met horizontaal aangebrachte planken. Bij de schoeiing is wel scherfmateriaal aangetroffen 11

12 maar gezien de variëteit en verschillende dateringen zal dit materiaal hier tijdens eerdere graafwerkzaamheden terecht zijn gekomen. afb.11 afb.12 Op enkele andere punten in het AMK gebied op deze lijn langs de Neckerstraat komen we ook deze schoeiingen tegen (afb.13 en 14). Heel aanneemlijk is dat de schoeiingen nog steeds aanwezig zijn langs de gehele Neckerstraat. Bij een deel van de schoeiing waar deze vrijgegraven is werd scherfmateriaal van gebruiksgoed aangetroffen daterend vanaf de derde kwart van de zeventiende eeuw tot de vroege twintigste eeuw. afb.13 Eerste schoeiing voorzijde. afb.14 Tweede schoeiing achterzijde. De graafmachine heeft haaks op de Neckerweg grond weggegraven tussen de coördinaten / en / naar het zuiden toe. Hier bevond zich nog een verharde weg die nog verwijderd moest worden. Op het dieper gelegen vlak hieronder zijn houten planken waargenomen. De grond is hier erg drassig en er is veel scherfmateriaal aanwezig van vroegere huisraad dat hier is weggegooid. Na enkele planken aan de zijkant iets vrijgegraven te hebben is te zien dat deze in een lijn doorlopen naar de Neckerstraat toe (afb. 15 en 16). 12

13 afb.15 afb.16 Het spoor betreft de schoeiing van een sloot haaks gericht op de Neckerstraat liggen (zie rode pijl afb. 15). De planken hebben een dikte van 2,5 centimeter. De lengte kon niet worden gemeten (afb.17). afb.17 Het scherfmateriaal dat op dit niveau is aangetroffen, circa 1,40 meter onder straatniveau, is voornamelijk afkomstig van gebruiksvoorwerpen daterend vanaf de negentiende eeuw tot de vroege twintigste eeuw. Voorwerpen zoals pijpenkoppen, borden, kommen, kopjes, kruiken en kookpotten zijn talrijk aanwezig. Ook veel industrieel aardewerk is waargenomen, vooral serviesgoed. Het rood aardewerk wordt vooral overheerst door makelij uit Bergen op Zoom. 13

14 afb. 18 en 19, Twee bordfragmenten van Engelse en Nederlandse fabricage afb. 20, Twee pijpenkoppen uit een periode van 1800 tot ca Deze locatie is hierna met een metaaldetector afgezocht. Enkele metalen voorwerpen zijn hierbij aangetroffen zoals een halve Cent van 1862?, een tinnen kopje (kinderspeelgoed) en fragmenten van tinnen eetlepels (afb.21, 22 en 23). afb.21 afb.22 afb.23 Aan de noordelijke kant van de nog aanwezige riolering bevinden zich rechtopstaande houten balken en planken (afb.24). Dit zijn de restanten van de schoeiing die tot een deel van de oude waterloop, de vroegere Kromme Wijzend hebben toebehoord. Het scherfmateriaal wat hier is aangetroffen is te dateren vanaf de late zeventiende eeuw tot en met de negentiende eeuw. In dit deel loopt de oude waterloop bijna evenwijdig aan de Neckerstraat op ongeveer een 35 meter afstand. 14

15 afb.24 afb.25 Nadat de graafmachine nogmaals de sloot (afb.25, vak 3-Spoor 1) heeft verdiept wordt steeds beter zichtbaar dat de sloot tussen twee kavels lag. De sloot heeft een lengte vanaf de putrand aan Neckerstraat tot de Kromme Wijzend van circa 33 meter. De breedte van de sloot is ongeveer 3 meter. Het scherfmateriaal dat langs de kanten werd achtergelaten door schatgravers is te dateren vanaf de late zeventiende eeuw tot in het begin van de twintigste eeuw. Deze kavelsloot zal in de vroege twintigste eeuw gedempt zijn. Tijdens het verkennen van de sloot zijn een tweetal voorwerpen aangetroffen op de bodem die bij het uittroffelen zo goed als compleet bleken, onder andere een kleine grape met een hoogte van 9 centimeter en een oorkom (afb.26 en 27 ) verder nog een aantal tabakspijpen, scherf-en botmateriaal en een fragment van een schoen. Bij het verdiepen met de schep werd op ongeveer twintig centimeter diepte een veenlaag aangetroffen. Het aangetroffen materiaal dateert uit de vroegste periode van deze sloot die tussen 1600 en 1700 gegraven zal zijn. afb.26 afb.27 15

16 Bij het ontgraven van vak 1 en 3 zijn er meerdere waterkelders verwijderd waardoor er diepe gaten zijn ontstaan. Sommige gaten bereikten een diepte van 3.50 meter onder NAP waarbij op de bodem een grijze kleilaag is aangetroffen (afb.28). afb.28 - Vak 3 Profiel Het vlak in vak 3 in de noordoost hoek is wat droger komen te liggen waardoor er een waarneming mogelijk is geworden. In vak 3 staan in de rechterhoek van dit vlak nog een drietal betonnen heipalen van een reeds eerder gesloopt huis (zie afb.9). Voor de meest zuidelijk gelegen heipaal is op het vlak hiervoor een vreemde ronde ingraving waarneembaar (afb.29). Tijdens het vrijgraven van deze ingraving kwamen links en rechts hiervan planken tevoorschijn. De planken doen aan als een schoeiing van een slootje of afwatering in een V-vorm. De ronding zelf doet het meest aan als een achtergelaten ronde baal hooi of een oud karrewiel dat in het slootje is gegooid waar nu de restanten van zichtbaar zijn. Er is een coupe gemaakt waardoor het geheel wat overzichtelijker zou worden. Duidelijk zijn nu twee planken herkenbaar die schuin (afb.30) richting de Neckerstraat geplaatst zijn. De ingraving heeft een plantaardige structuur waarvan de herkomst of gebruik onduidelijk is. Tijdens het couperen is er wat scherfmateriaal aangetroffen. Onder andere vier pijpenkoppen met hielmerken. De vroegste heeft als hielmerk SVO ( Sijme Van Os) De drie overige hielmerken zijn de Gekroonde A , de Gekroonde D en BVB (Barend van Berkel) Verder zijn er nog enkele scherven van grapen, borden en twee fragmenten van steengoed sluitstoppen verzameld. Allen te dateren tussen 1675 en

17 afb.29 Spoor 4 afb.30 Spoor 4 gecoupeerd 17

18 De drie nog aanwezige heipalen in vak 3 zijn eertijds door spoor 4 heen geslagen. Aan de oostelijke kant van spoor 4 bevind zich een houtconstructie (afb.31), het is niet helemaal duidelijk wat de functie van dit spoor is geweest. Wellicht een afwateringsgoot of aangebracht ter versteviging of de oude schoeiingsplanken? afb.31. Spoor 4A Het vlak rond om spoor 4 is met een metaaldetector afgezocht wat resulteerde in enkele metaalvondsten. De weinige vondsten betroffen; een zeer slechte duit, een schakel, een propje lood en een incompleet handgreepje van een kastje. Meer naar spoor 6 toe zijn meer metaalvondsten gedaan waaronder, nogmaals een slechte duit, kastbeslag (afb.33 en 34) en een grote ring (afb.32) die wellicht als handgreep van een kast is gebruikt. afb.32 afb.33 afb.34 18

19 Rechts van spoor 4 bevind zich het restant van een houten ton (spoor 5, afb.32). Vermoedelijk is de bovenkant hiervan weggegraven door de graafmachine. De onderkant bevindt zich nog in de bodem. De ton heeft houten duigen en deze worden bijeengehouden door een ijzeren band. afb.32 Hierna is in het verdere verloop van de waarneming getracht om sporen te ontdekken van de vroegere loop van de Kromme Wijzend (afb.33). Ondanks de ontgravingen door de graafmachine, waarbij veel sporen zijn vernietigd, werden op verschillende locaties schoeiingen van dit water waargenomen. afb.33 19

20 Vóór de zeventiende eeuw zal de Kromme Wijzend breed en diep genoeg zijn geweest om er met een bootje van Purmerend naar de Wormer te varen. Wanneer er bewoning ontstaat op de smalle strook grond langs de Wijzend zullen de eerste houten schoeiingen geplaatst zijn om het afkalven van de percelen langs het water tegen te gaan. In de late zeventiende eeuw zal er tevens besloten zijn het water te kanaliseren waardoor de vele krommingen van dit water ge-recht zijn voor diverse en praktische redenen. We zien dan ook de naam de Cromme Wysent op de kaart van Dou uit 1680 opeens aangegeven worden met de naam De Wijzendt. Op dezelfde kaart van Dou uit 1680 staan nu ook enkele huisjes getekend. Vanaf deze periode hebben de bewoners of bewerkers van deze strook grond hun afval in het water gedumpt. Met name in de negentiende eeuw zal dit op grote schaal hebben plaats gevonden gezien het vele aangetroffen negentiende eeuwse materiaal. Op de topografische kaart uit 1939 is er van de Wijzend in het waarnemingsgebied van vak 3 dan ook niet veel meer over gebleven dan een smalle sloot (afb.35). afb.34. Kadaster afb.35. Topografische kaart 1939 Het materiaal uit spoor 6 in vak 3 aan oostelijke zijde bestaat voor het grote deel uit keramiek dat gebruikt werd in het huishouden onder andere kachelpannen waarvan er véél fragmenten zijn aangetroffen. De pannen zijn allen afkomstig uit het pottenbakkerscentrum te Bergen op Zoom (afb.36, 37 en 38) De pannen zijn te dateren in een periode van 1800 tot afb.36 afb.37 afb.38 20

21 Meer westelijk in spoor 6 van vak 3 zijn meerdere delen van de schoeiingen zichtbaar. Zowel horizontaal als verticaal aangebrachte planken en balken (afb.39 en 40) zijn hier gebruikt om de walkanten te verstevigen. Ook hier werd weer veel scherfmateriaal aangetroffen, veelal afkomstig van gebruiksvoorwerpen zoals borden, kopjes, kommen, kachelpannen etc. en heel veel tabakspijpen. Veel aangetroffen tabakspijpen bezitten de ovale vorm zoals op de afbeelding hieronder en dateren uit de achttiende eeuw. Deze pijpen hebben oorspronkelijk een lange steel gehad. Het hielmerk van de afgebeelde pijp hieronder betreft een theetafel en zal tussen 1725 en 1775 te dateren zijn. één van de vele aangetroffen tabakspijpen Hielmerk van de pijp afb.39 afb.40 21

22 Met behulp van een metaaldetector zijn hier enkele voorwerpen gevonden. Helaas was de grond geroerd door de graafmachine waardoor de voorwerpen zowel uit de bovenlaag als van de onderste laag van de waterloop afkomstig zijn. Het materiaal hier dateert vanaf het begin van de achttiende eeuw tot en met het begin van de twintigste eeuw waaronder een fragment van een klein koperen schaartje en kastbeslag met een sleutelgat gemaakt van blikkoper. Opvallend is het tinnen figuur van een Christus beeldje (Corpus) dat op een crucifix heeft gezeten. Er zijn verder geen religieuze voorwerpen aangetroffen. kastbeslag schaartje Corpus van Christus Onder de metaalvondsten is een drietal textielloden aangetroffen uit de eerste helft van de achttiende eeuw. Het grootste lood (afb. 41 en 41a) heeft op de voorzijde twee gekruiste sleutels en vertoont nog een stuk van de tekst LE (YDEN), op de keerzijde wordt de maat van de stof weergegeven, 35 1/2. Het tweede lood betreft een deelbewerkerslood (afb. 42 en 42a). Op de voorzijde is een onduidelijk monogram zichtbaar. Op de keerzijde is het nummer 574 ingeslagen. afb.41 afb.41a afb.42 afb.42a 22

23 Het derde lood betreft eveneens een textiellood uit Leiden. Op de voorkant is een leeuw afgebeeld met het wapentje van Leiden met eromheen de tekst LEYDEN IN HOLLANDT. De keerzijde draagt de tekst WOLLE DEEKEN GEMAAKT BINNEN LEYDEN. Het uitgevouwen lood heeft een lengte van 8,5 centimeter (afb.43). afb.43 Tekst afb.43 Verder zijn er nog enkele netverzwaringen van lood gevonden (afb.44). Opgerolde plakken lood om de visnetten te verzwaren die werden uitgezet in dit water. afb.44 Vak 3 - Spoor 3. Meerdere schatgravers hebben inmiddels het terrein ontdekt en na de middag als de werkzaamheden zijn gestopt en het personeel is verdwenen duikt een groep van 4 á 5 mensen het terrein op. De volgende dag is dan ook goed waarneembaar waar er is gegraven is (rood kader afb.45). afb.45 23

24 Voornamelijk wordt er in de slootkanten gegraven van wat eens de Kromme Wijzend is geweest. Er is vreemd genoeg door de gravers scherfmateriaal achtergelaten naast de gegraven gaten. Dit materiaal is verzameld en meegenomen ter bestudering. Na wat gepuzzel kon er een zéér grote, bijna complete sluitpan (afb.46) gereconstrueerd worden met een doorsnede van 43,5 centimeter. De sluitpan dateert uit de eerste helft van de achttiende eeuw en is afkomstig uit het productie centrum Bergen op Zoom. afb.46 Tijdens het nalopen van de reeds gegraven gaten zijn er kleine concentraties van scherfmateriaal in het profiel (afb.47a) aangetroffen. Deze zijn uitgegraven, verzameld en meegenomen. Voornamelijk materiaal uit de achttiende en negentiende eeuw werd aangetroffen. Veelal rood aardewerk zoals kachelpannen uit Bergen op Zoom en bordmateriaal zoals op afbeelding 47b is te zien. afb.47a afb.47b 24

25 De Kromme Wijzend was vroeger langs haar oevers voorzien van een brede rietkraag. De restanten van deze planten zijn te zien op afbeelding 48 en 49. afb.48 afb.49 detail van afbeelding 48 voorbeeld van een veenriviertje met rietkragen 25

26 Aan de noordelijke kant van spoor 3 is hier duidelijk nog de vroegere schoeiing te zien (afb. 50 en 51). Veel palen en planken zijn gebruikt om het veenriviertje in te binden. afb.50 afb.51 Iets verder noordelijk van deze schoeiingen bevindt zich na een laag rietveen een rood bruine veenlaag (afb.52). Op afbeelding 53 is dezelfde veenlaag aanwezig aan zuidelijke kant. afb.52. veenlaag ten noorden van de schoeiing afb.53. veenlaag ten zuiden van de schoeiing 26

27 De loop van de Kromme Wijzend is op de foto van afbeelding 54 en 55 redelijk te volgen. Het oude riool zal in de jaren vijftig van de twintigste eeuw bovenop- en in het midden van de Wijzend zijn geplaatst. Na de waterloop hierbij gevuld te hebben met zand zijn in het midden twee lange boomstammen naast elkaar in de waterloop geslagen waarna er een twintig centimeter brede plank overheen is geplaatst. De uiteinden van deze planken zijn met een schuin half verband op elkaar geplaatst. Hierop werd uiteindelijk het riool geplaatst. afb. 54. De loop van het oude riool met de planken er nog op, rechts van de witte zandlaag afb.55. De breedte van spoor 3, hier ongeveer 2.50 meter 27

28 De afstand vanaf de Neckerstraat tot de ligging van de Wijzend in vak 3 bedraagt westelijk ongeveer 33 meter en loopt aan het einde van dit vak met een kromming naar de nog bestaande bewoning ( de begrenzing) waar de afstand nog ongeveer 26 meter bedraagt. Op dit punt in vak 3 met spoornummer 6 is in het profiel de grond wat uitgegraven omdat hier erg veel tabakspijpen werden aangetroffen. Deze zijn verzameld en meegenomen voor verdere bestudering. Ook kon hier nog behoorlijk wat glaswerk verzameld worden die voornamelijk afkomstig zijn van wijnflessen (afb.56). afb.56 Fragmenten van wijnflessen afb.57 Wijnglas uit spoor 7 Van de verzamelde pijpenkoppen en stelen valt het op dat een groot aantal afkomstig is van één bepaalde pijpenmaker uit Gouda. Als hielmerk zien wij dat er op 18 pijpenkoppen het merk BVB is gebruikt. Het merk is afkomstig van Barend van Berkel welke zijn stempel zette in een periode van 1740 tot en met Bij een eerdere waarneming in vak 3 werd bij spoor 4 ook al een tabakspijp aangetroffen met dit hielmerk (afb.58). afb.58 afb.59 Een deel van de aangetroffen tabakspijpen 28

29 Vondstenlijst NS - VAK 3 24 Kelkglas fragment Glas (kleurloos) 1-3 Nabij Sp Hoogte fragment=13,5 cm. Voet Ø=7,4 cm. Stam twee knopen met witte en rode draadslingers erin. 25 Hangslot IJzer/koper Gaaf hangslot met afgebroken sleutel in sleutelgat. 10 cm (oog gesloten). D=1,8 cm. Sluitclip is koper. SECURE 26 Bordfragment Faience 1-3 Naast Sp ½ Bord. Fragment=ca. 23 cm. Spiegel: vogel. Langs rand spiegel: aigrettes (blauw/geel) 29 Detectorvondst Nr Omschrijving Datering Materiaal WP Vlak Vak Spoor Datum Diversen Opmerking 1 Grape/testje Aw rood Tussen Fragment bodem Oogvondst ongeglazuurd. Drie poten. 2 Munt 1862? Koper ½ Cent. Nederland Naast schoeiing 3 Lepel Tin Steel en fragment bak Naast schoeiing 4 Lepel Tin Fragment steel en bak Naast schoeiing 5 Kopje Tin Theekopje. Kinderspeelgoed? Naast schoeiing 6 Tabakspijp Pijpaarde Kop zonder steel. Gekroonde Naast schoeiing 89 7 Tabakspijp Pijpaarde Kop zonder steel. Gekroonde Naast schoeiing 37? 8 Fles Glas. Kleurloos Apothekersfles (gaaf) Naast schoeiing Merk bodem: Bord Industrieel wit Fragment bord. Blauwe print. Naast schoeiing 10 Bord Industrieel wit Fragment rand van diep bord. Naast schoeiing 11 Sluitpan AW rood oost Ø=43,5 cm. H=16,5 cm. Niet Wijzend compleet. Twee verticale worst-oren. Twee rozetten op wand 12 Graapje AW rood H=9 cm. Ø=8 cm. Drie Uit kavelsloot poten. Worst-oor. Schenktuit. 13 Oorkom AW rood H=8 cm. Ø=13,5 cm. (oor Uit kavelsloot gebroken) 14 Tabakspijp Pijpaarde Steel-L=va de hiel: 11,5 cm. Uit kavelsloot Kop=4,1 cm. Gemerkt:* IM (Jan Maertensz. Van der Maas) Raderingen op de steel. 15 Kachelpan AW-rood oost H=15 cm. Ø=26 cm. BOZ Wijzend 16 Kachelpan Aw-rood oost H=11 cm. Ø=20 cm. BOZ Wijzend 17 kachelpan AW rood oost H=14 cm. Ø=22 cm. BOZ Wijzend 18 Slachtbak Ca AW rood oost H=9 cm. Ø=30,5 cm. Wijzend Diepe schotel naar Duits model. 19 Schaal AW rood west H=8 cm. Ø=33 cm. (Bijna Wijzend compleet) Inwendig (witte engobe). Rand met golvende lijn rood/bruin. 20 Kom Pearleware 1-3 Tussen H=7 cm. Ø=19,5 cm. Wijzend Parelrand. Oude reparaties met koperdraad. 21 Wijnfles Glas (groen) H=20 cm. (Gelijmd) (bijna Wijzend compleet) 22 Corpus van Tin west Heeft aan kruis gehangen. Detectorvondst Christus Plat figuur. Gegoten. Bevestigingspinnen achterzijde. Eén hand afgebroken. L=7,9 cm. (hoofd-voet) 23 Wijnfles Glas (groen) L=30 cm. Gelijmd. Oppervlaktevondst. Oppervlaktevondst. Oppervlaktevondst

30 27 Oorkom AW rood 1-3 Nabij Sp.3 oost H=8,5 cm. Oor ontbreekt. Ø=13 cm. Inwendig slib gedraaid. Rand buitenzijde versierd met in slib gemaakte liggende S -en. Oppervlaktevondst 28 Grape AW rood ½ Fragment van een grape. Uit kavelsloot 29 Knoop Ca Tin 1-3 Nabij Sp Ø=2,04 cm. D=0,2 cm. Getal 27 met een jagershoorn er om heen. Knoop van het 27 e bataljon Jagers? (Slag bij Waterloo juni 1815) Detectorvondst. 30 Tabakspijp Pijpaarde H=3,85 cm. Klein fragment steel aanwezig. Geen merken. 31 Tabakspijp Pijpaarde H=3,9 cm. Steel ontbreekt. Op de zijkant van de hiel een bel met daarboven een stippelroos van 7 stippen. 32 Tabakspijp Pijpaarde H=4,8 cm. Klein fragment steel aanwezig. Geen zijmerken op de hiel. Hielmerk: Twee Kronen? Uit kavelsloot Uit kavelsloot Uit kavelsloot 33 Botten Bot Botfragmenten. Uit kavelsloot Slachtafval. 34 Bord Faience Randscherf. Uit kavelsloot 35 Bord/kom Faience Randscherf Uit kavelsloot 36 Schoen Leer Niet geconserveerd! Uit kavelsloot Gedroogd. 37 Pijpenkop ( ) Pijpaarde Fragment pijpenkop. 4,1 cm. Hielmerk: SVO (Sijme Van Vos) Uit coupe 38 Pijpenkop ( ) Pijpenkop ( ) Pijpaarde Steel ontbreekt. H=4 cm. Hielmerk: Gekroonde A. Pijpaarde Steel ontbreekt. H=4 cm. Hielmerk: Gekroonde D. Zijmerk hiel: links: wapen van Gouda Rechts: oo 40 Pijpenkop Pijpaarde Pijpenkop met fragment steel. H=5 cm. BVB (Barend Van Berkel) Zijmerk hiel; links: wapen van Gouda Rechts: O 41 Kom/bord Faience Fragment 4 cm. Plooien. Blauw op lichtblauw. Roestsporen. 42 Bord Majolica Randfragment naar spiegel 13,3 cm. Roestsporen. Blauw op wit. 43 Kom Faience Randfragment 7 cm. Roestsporen. Blauw op wit. Tekst. 44 Eetbord Faience Randfragment naar spiegel. Ca. 10 cm. Roestsporen. 45 Kom? Porselein Wandfragment. 4 cm. Blauw op wit. Roestsporen. 46 Wandtegel AW rood Hoekfragment. 8,3 cm. Blauw op wit. HV=spinnekop. Landschap. 47 Drinkglas Glas Fragment. Deel voet en stam. 48 Deksel/kom AW rood Randfragment. Loodglazuur. 49 Grape AW rood Bodemfragment. Inwendig geel. Roestsporen. 50 Bord? AW rood Spiegelfragment. Inwendig koperoxide. Uitwendig ongeglazuurd. Roestsporen. Uit coupe Uit coupe Uit coupe Gootje? Naast SP4 30

31 51 Kookpotje AW wit Uitwendig koperoxide. Inwendig geel. Roestsporen. 1 horizontaal worst-oor. Vermoedelijk op drie pootjes gestaan. 52 Plavuis AW rood Hoekje afgebroken. Koperoxide bovenzijde. Roestsporen. 11,3x11,3x2,2 53 Tabakspijp Pijpaarde 1-3 Vóór 3 Tussen 1-3 cm Kop met fragment steel. Hielmerk: Ster/Zon. H=3,2 cm. Lengte steel=7,5 cm. 54 Tabakspijp Pijpaarde Kop met lang steel fragment. Een fragment steel daaraan gelijmd. Hielmerk: Hond in de pot. Gekroond. H=4,1 cm. Totale lengte stelen=20 cm. Deel van de steel met radering bewerkt. 55 Tabakspijp ( ) Pijpaarde Kop zonder steel. Hielmerk: VH. Gekroond. H=4,1 cm. Buiten schoeiing v/d Wijzend a/d noordelijke zijde. Binnen schoeiing v/d Wijzend. Binnen schoeiing v/d Wijzend. 56 Tabakspijp Pijpaarde Kop met fragment steel. Naast schoeiing. H=5,1 cm. Zijmerk hiel: links en recht wapen van Gouda. Hielmerk: Haan. 57 Kruik Steengoed Fragment bronwaterkruik Naast schoeiing. met oor. 58 Kruik Steengoed Fragment baardmankruik? Naast schoeiing. Deel medaillon. 59 Kruik Steengoed Fragment P-kruik? Naast schoeiing. 60 Grape AW rood Randfragment. Naast schoeiing. 61 Kachelpan AW rood Bodemfragment. Naast schoeiing. Loodglazuur. 62 Eet/soepbord IW Bijna compleet. Standring. Bovenlaag sloot Ø=24,5 cm. H=4 cm. Gemerkt oz: DIV.I SOCIËTÉ CÉRAMIQUE MAESTRICHT MADE IN HOLLAND 63 Schoteltje IW Bijna compleet. Standring. Bovenlaag sloot Ø=16,7 cm. H=2,5 cm. Drie zwarte lijnen langs de rand. Gemerkt oz: YORK? _ 35. Ster. 64 Kom AW wit % Compleet. Standvlak. Bovenlaag sloot Ø=18 cm. H=7,5 cm. Inwendig wit. Uitwendig geel. 65 Bloempot AW rood % Compleet. Standvlak. Bovenlaag sloot Ø=14,5 cm. H=12,5 cm. Geboord gat in de bodem. 66 Bloempotje AW rood % Compleet. Standvlak. Bovenlaag sloot Ø=7 cm. H=6,5 cm. Geboord gat in de bodem. 67 Tabakspijp Pijpaarde Kop zonder steel. H=4,2 cm. Hielmerk: H? Spitten bovenlaag 68 Tabakspijp Pijpaarde Kop zonder steel. H=4,7 cm. Spitten Hielmerk: Slang. 69 Tabakspijp Pijpaarde Kop zonder steel. H=5 cm. Hielmerk: Gekroonde ID. Zijmerk hiel: links en rechts wapen van Gouda met S. 70 Kom IW Standring. Ø= 17,5 cm. H=5 cm. Geschulpte rand. bovenlaag Spitten bovenlaag. Spitten bovenlaag. 31

32 Gemerkt: SOCIETE CERAMIQUE MAESTRICHT MADE IN HOLLAND Ingedrukt: 8 met een ruit? 71 Horlogekast Messing Deel van een horlogekast. Merk: 21(3) Ø=5,2 cm. 72 Vonkenvanger? Messing Ø=2,8 cm. 7 Gaten. Bewerkt 73 Sluitdekseltje voor een tabakspijp? 74 Strip lood voor glas. Detectorvondst Detectorvondst met krullen Messing ,1 cm. Afsluitklepje. Detectorvondst Lood Fragment. Detectorvondst 75 Netverzwaring Lood Opgerold stuk lood. L=2,6 Detectorvondst cm. 76 Plak lood Lood Geknipt of gesneden. Detectorvondst 74 Knop Messing L=5,2 cm. Puntige Detectorvondst bevestiging. 75 Theelepeltje Messing Bak ontbreekt. L=7,4 cm. Detectorvondst Een kant bewerkt. 79 Kleine ring Messing Vingerring? Ø=1,7 cm. Geen Detectorvondst versieringen. 80 Rond lood Lood west Plat rond lood. Gat i/h midden. Deel van een textiellood? Ø=3,1 cm. D=0,15 cm. Geen merken. Detectorvondst 81 Munt Koper 1-3 Rondom Duit. Holland? Ø=1,9 cm. Detectorvondst 82 Schakel Koper 1-3 Rondom Kettingschakel. Gebogen.3,2 Detectorvondst cm. 83 Loodprop Lood 1-3 Rondom Detectorvondst 84 Handvat Koper 1-3 Rondom Fragment. Deel afgebroken. Versierd. Vermoedelijk handgreep van een lade of kastje. Detectorvondst 85 Kastbeslag Koperblik 1-3 Tussen Rond beslag met sleutelgat? Detectorvondst Ø= ca.7,5 cm. 86 Lepel Tin 1-3 Tussen Lepelbak gesmolten? met Detectorvondst deel van de steel. 87 Knijpschaartje Messing 1-3 Tussen Fragment van een schaartje. Detectorvondst 88 Zeef? Lood 1-3 Tussen Twee fragmenten van platte loden ronde plak met gaten erin. Detector-vondst 89 Wandtegel AW wit ½ Fragment. Achterzijde merk: E. 12,7 x x 1 cm. Gekarteld kwadraat. Polychroom. Tulp. 90 Lekschaal (w-lek-5) AW wit Randfragment met horizontaal lintoor. Inw. loodglazuur. Groene golflijn. Bruine cirkels. Zeefgaten. Nederrijns. 91 Bord IW Randfragment met spiegel. Standring. Inw. zwarte lijn langs rand. Spiegel: tafereel drinkende jagers aan tafel. Meerkleurig. Achterzijde merk: NEMROD Maestricht Petrus Regout 92 Bord/kom IW ½ Fragment. Standring. H=4,8 cm. Naar buiten gebogen rand versierd met in reliëf aangebrachte rondjes. 93 Kopje IW ½ Fragment. Oor ontbreekt. Standring. H=7 cm. 94 Kopje AW wit H=5 cm. Ø=8,2 cm. Standring. Bijna compleet. Inwendig op de bodem een cirkel van 6 stippen. Uitwendig: drie Spitten langs schoeiing. Spitten langs schoeiing. Spitten langs schoeiing. Spitten langs schoeiing. Spitten langs schoeiing. Spitten langs schoeiing. 32

33 verspringende rijen van 6 stippen. Blauw op wit. 95 Tabakspijp Porselein Fragment tabakspijp. Kop L=4,5 cm. Afbeelding: Jager met geweer op rug en haas. 96 Tabakspijp Pijpaarde Pijpenkop. L=5,7 cm. Steel ontbreekt. Hielmerk: GML (Gerrit Maarling) Zijmerk hiel rechts: O 97 Tabakspijp Pijpaarde Pijpenkop. L=5,6 cm. Steel ontbreekt. Hielmerk: Scheepje. Zijmerk hiel links: Wapentje? Zijmerk hiel rechts: O 98 Mineraalwaterkruik 99 Textiellood (pb-tex-1) ( ) Steengoed 1-3 Tussen Geperste literkruik. EMSER KRAENCHES WASSER Gekroonde N (Nassau) Onder worstoor: 1?: NUM. 59 Bodem ontbreekt Lood west L=3 cm. Voorzijde: Twee gekruiste sleutels. Omschrift: LE (YDEN IN HOLLAND) Keerzijde: 35. Ingestempeld: 1/2 100 Tabakspijp Pijpaarde west Tabakspijp met deel steel. Kop=3,6 cm. Geen hielmerk. Zijmerk; Beide zijden, Gestileerde roos van 7 stippen. 101 Tabakspijp Pijpaarde west Steel ontbreekt. Kop=3,5 cm. Géén merken. 102 Loodje Lood west Klein rond lood. Ø=1,7 cm. afgebroken deel? 103 Textiellood Lood west ,3 cm. Deelbewerkerslood. Voorzijde: Monogram? Keerzijde: Textiellood (pb-tex-1) Steden in scherven van Michiel Bartels. 105 Tabakspijp ( ) 106 Tabakspijp ( /61) 107 Tabakspijp (1715/ ) 108 Tabakspijp ( ) 109 Tabakspijp ( ) 110 Tabakspijp ( ) 111 Tabakspijp ( ) 112 Steel van tabakspijp Lood west Opengevouwen textiellood. L=8,5 cm. Voorzijde: Leeuw met wapentje van Leiden. Randtekst: LEYDEN IN HOLLANDT Keerzijde tekst: WOLLE DEEKEN GEMAAKT BINNEN LEYDEN ( /95) Pijpaarde west Kop=4,2 cm. Fragment. Hielmerk: Gekroonde 64. Pijpaarde west Kop=3,8 cm. Fragment. Hielmerk: Gekroonde VH Matthijs van Helm Pijpaarde west Kop=5,3 cm. Fragment kop met klein fragment steel. Hielmerk: Gekroonde AP (monogram) Aldert Pruijmenboom Pijpaarde west Kop=5,05 cm. Steel ontbreekt. Hielmerk: both Pijpaarde west Kop=5,1 cm. Steel ontbreekt. Hielmerk: Gekroonde WS Willem Stevensz. De Jonge Pijpaarde west Kop=5,1 cm. Steel ontbreekt. Hielmerk: Trekpot Pijpaarde west Kop=4,95 cm. Fragment steel. Hielmerk: Gekroonde TD Anthony Dilbaar Pijpaarde west Lengte fragment: 8 cm. Steelversiering: drie ruiten met Franse lelies er in. Spitten langs schoeiing. Spitten langs schoeiing. Spitten langs schoeiing. Oogvondst vlak Metaaldetector Oogvondst vlak. Oogvondst vlak. Metaaldetector. Metaaldetector. Metaaldetector. Oogvondst Oogvondst Oogvondst Oogvondst Oogvondst Oogvondst Oogvondst Oogvondst 33

34 113 Munt Koper 1-3 Tussen Duit? Ø=2,35 cm. Metaaldetector 114 Ring Messing 1-3 Tussen Ø=6,1 cm. Metaaldetector Greep? v/e kastje? Voorzijde getordeerd. Keerzijde glad. 115 Kastbeslag Messing 1-3 Tussen Met sleutelgat. L=6,5 cm. Metaaldetector Voorzijde versierd. Twee bevestigingsgaten. 116 Kastbeslag Messing 1-3 Tussen Twee kleine Metaaldetector bevestigingsgaten en twee grotere bevestigingsgaten. 7,55 x 5,6 cm. Voorzijde: Floraal motief 117 Netverzwaring Lood 1-3 Tussen L=3,1 cm. cilindervorm. Metaaldetector 118 Plaatje Messing 1-3 Tussen Klein rond plaatje met Metaaldetector vierkant gat er in. 1,5 cm. Mesheft bescherming? Stootplaatje? 119 Ronde ring Lood 1-3 Tussen Deel v/e zakhorloge? Ø=4,3 Metaaldetector cm. Binnenkant zit schroefdraad. Bovenzijde getordeerd. 120 Grendel Messing 1-3 Tussen Sluiting van een kastje. L=6 Metaaldetector cm. 121 Doosje Messing 1-3 Tussen Deksel ontbreekt. Ø=5,3 cm. Metaaldetector 122 Gordijnring Messing 1-3 Tussen Ø=2,7 cm. Metaaldetector 123 Dopje Tin 1-3 Tussen Ø=2,4 cm. schroefdraad. Metaaldetector Midden opening met schroefdraad. Rand geribbeld. 124 Ceintuurhouder Messing 1-3 Tussen Gesp. L=5,6 cm. Metaaldetector 125 Tabakspijpstelen Pijpaarde west Fragmenten van steel voor Oogvondst een tabakspijp. 126 Tabakspijp Pijpaarde west Kop. H=4,2 cm. Steel Oogvondst ontbreekt. Reliëfmerk: Gekroonde wereldbol. Zijmerk hiel links: stip. 127 Tabakspijp Pijpaarde west Kop met klein fragment steel. Oogvondst H= 4,55 cm. Hielmerk: Gekroonde Tabakspijp Pijpaarde west Kop met passend deel steel. Oogvondst H=4,4 cm. Lengte steel=12,5 cm. Hielmerk: Theetafel. Zijmerk hiel links: stip. 129 Tabakspijp Pijpaarde west Kop met fragment steel. Oogvondst H=5,1 cm. Lengte steel: 11 cm. Hielmerk: Gekroonde hoed. Zijmerk hiel links en rechts: wapen van Gouda 130 Kap/muts Leer/Vilt west Fragmentarisch 131 Komfoortje AW wit west Fragment. Loodglazuur/bruine vlekken. Vlekkengoed. Worst-oor, verticaal. Driepoot. Kindergoed? 132 Graapje of Kommetje AW wit west Fragment. Koperoxide. Driepoot. H=ca. 6 cm. Kindergoed? 133 Bord AW rood west Fragment. Loodglazuur. Standvinnen. H=ca. 6 cm. 134 Theekopje. (P-kop-1) Porselein west ½ Fragment. Standring. H=4 cm. Blauw rood op wit. Binnenzijde bodem bloem rood met goud. 135 Vuurtestje AW rood west Fragment. Ongeglazuurd. Driepoot. Steel als handvat. 136 Steelpan AW rood west Steel van een bakpan. Loodglazuur. L=13 cm. 137 Grape/Pot AW rood west Randfragment. Rand loodglazuur. Inwendig geel. 34

35 138 Grape AW wit west Randfragment. Loodglazuur. Spat koperoxide. 139 Tabakspijp Pijpaarde west Kop 4,3 cm. Steel ontbreekt. Hielmerk: Gekroonde WS? 140 Tabakspijp Pijpaarde west Kop 5,4 cm. Hielmerk: Gekroonde WI? 141 Tabakspijp Pijpaarde west Fragment steel 6,1 cm. Kromme steel versierd met schelpen en ring met bloemen. Tekst: H.VAN DER POOL. KZ: IN GOUDA. 142 Schoen Leer Lengte zool=15,7 cm. Kinderschoentje. 143 Schoen Leer L=28 cm. Vetergaten met driehoekig beslag. Zolen met spijkers geslagen. 144 Schoen Leer L=20,5 cm. Zolen met spijkers geslagen. 145 Laars? Leer Fragment. L=29 cm. Wreef ca. 11 cm. Buitenzool ontbreekt. 146 Tabakspijpen en Pijpaarde Pijpenkoppen stelen Pijpensteeltjes 147 Glaswerk Glas groen Kleurloos Groen (7 Mondstukken) Fragmenten van wijnflessen. ( 7 x Ziel) 1 Groot fragment wijnglas. 1 Fragment medicijnfles, hals. 1 Fragment beker, bodem. 1 Fragment drinkglas? 148 Schoen Leer Bijna complete schoen. 149 Grape AW rood Groot fragment. Verticaal worst oor. Loodglazuur. 150 Knoop Hout Ø=2,2 cm. 151 Kom IW ½ Kom. Printdecor. Blauw op wit. H=5,3 cm. Chinees decor. 152 Schotel IW Bijna compleet. Standring. Blauw op wit. Geschulpte rand. Chinees decor. Ø=ca. 12,5 cm. H=3 cm. 153 Theeketel? AW wit Groot fragment. Buitenzijde koperoxide. Binnenzijde geel. Aardewerk hengsel. 154 Onbekend Been Spatel? Lengte fragment 15 cm. 155 Onbekend Koper In vorm gebogen geplat koperdraad. 156 Kram Koper ,5 cm. 157 Naamplaatje Messing ,7 x 2,2 x 0,2 cm. C.VEENIS (ingeslagen) Detectorvondst. 35