BEZOEKERSGIDS. Een site vol nostalgie naar vervlogen tijden: van getrokken artillerie met paarden en motoren naar zelfrijdende artillerie

Transcriptie

1 De site van het Gunfire museum vanuit de lucht gezien Een site vol nostalgie naar vervlogen tijden: van getrokken artillerie met paarden en motoren naar zelfrijdende artillerie BEZOEKERSGIDS Legende: 1 huidige site Gunfire (de vroegere site van het Licht Vliegwezen) 2 tentoonstellingsloods met veldartilleriematerieel 3 tentoonstellingsloods met luchtdoelartilleriematerieel 4 stockageloods 5 werkplaats Gunfire 6 militair vliegveld 7 de vroegere paardenstallen, nu gebruikt als stockageruimte 8 vroegere paardenstal, in gebruik door de vliegclub

2 I N H O U D Hoe bereik ik het Gunfire museum? Welkom in het Gunfire museum Korte historiek Wat te zien in het artilleriemuseum het Koninginnetheater de loods veldartilleriematerieel de loods luchtdoelartilleriematerieel De historische wandeling door Kwartier West Praktische info Hoe bereik ik het Gunfire museum Wuustwezel GUNFIRE Kamp van Brasschaat Ingang museum Brasschaat Aan de verkeerslichten (kruispunt Bredabaan - Guyotdreef - Pauwelslei) de rode pijlen volgen tot aan het militair vliegveld waar zich de ingang van het museum bevindt.

3 Gunfire museum Kwartier West Kapellei 59 B-2930 Maria-ter-Heide (Brasschaat) Praktische info Openingsdagen en openingsuren Individueel: dinsdag en donderdag van u tot u (andere werkdagen kunnen eventueel, zij het op aanvraag). Groepen: van maandag tot vrijdag (reservatie 1 maand vooraf verplicht), minimum. ± 10 personen tot maximum 40 personen (vanaf 20 personen worden de groepen gesplitst). Groepsbezoeken gebeuren steeds met begeleiding van een gids. Mogelijkheden en duur bezoek Bezoek museum: ca. 2 uur Bezoek ganse dag = bezoek museum + historische wandeling in het kwartier. WELKOM IN HET GUNFIRE MUSEUM een bezoek meer dan waard Het artilleriemuseum strekt zich uit over drie gebouwen: - het Koninginnetheater ; - de loods met groot veldartilleriematerieel ; - de loods met groot luchtdoelartillerie-materieel en een uitgebreide privécollectie Belgische legertenues. Tarief Individuele bezoeken (= zonder gids): gratis Groepsbezoeken (= gids verplicht): - bezoek museum: 3 euro/persoon - historische wandeling: 3 euro/persoon - bezoek ganse dag: 5 euro/persoon (de betaling kan cash gebeuren of via overschrijving). Bijkomende faciliteiten Deze moeten steeds aangevraagd worden aan de Commandant van het Bataljon Artillerie. Informatie en reservatie Gunfire: T: +32(0) of.52 E: janssens.jos@telenet.be Kazerne Brasschaat T: +32(0) of.01 E: bnaiewb@mil.be Links op de foto (genomen tijdens het interbellum) de kazerne van het Dépot Remonte de l'armée (D.R.A. was destijds verantwoordelijk voor de aankoop en opleiding van de paarden van het Belgisch leger) en rechts het Koninginnetheater

4 Korte historiek van het museum In het Kamp van Brasschaat, de bakermat van de Artillerie, is er al decennia lang een museum. De mess Officieren (anno 1906) met een stijlvolle eetzaal, een mooi versierde bar en luisterrijke salons, is al bijna een museum op zich. Begin jaren 80 ontving iedere eenheid de opdracht een traditiezaal in te richten, maar dit project viel stil door plaatsgebrek voor het verzamelde patrimonium. Maar de oorsprong van het Artilleriemuseum begint eigenlijk reeds tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het Koninginnetheater is één van de vier theaters die Koningin Elisabeth liet bouwen achter het front om alzo het culturele leven aan te moedigen. Deze vier theaters bevonden zich te Eggewaertscapellen, Oostvleteren, Hoogstade en Lampernisse. Na de Grote Oorlog zorgde de legerleiding ervoor dat deze vier theaters heropgebouwd werden in de garnizoenssteden. Zo kwam het theater van Eggewaertscapellen in het Kamp van Brasschaat (Kwartier West) terecht. Op 14 maart 1922 werd het opschrift Schouwburg opgedragen aan HM de Koningin aangebracht in de twee landstalen. Het gebouw was echter beter gekend onder de naam Koninginnetheater (of gebouw F6). We staan nu voor de Hollandse Poort. Ze werd omstreeks 1870 gebouwd en gaf toegang tot het Frederikshof (park). Op de poort vind je Nederlandse leeuwen en twee vazen, maar hier is duidelijk een onregelmatigheid te zien (aan u om ze te vinden). We vervolgen onze weg langs de paardenstallen. Het K.B. van 5 oktober 1852 voorzag de oprichting van permanente installaties in het kamp. Tussen de troepenblokken en de ingangsdreef bouwde men vier stallen waar ruim driehonderd paarden een onderkomen vonden. We komen nu op het Vaandelfront. Hier vinden we nog een laatste lage troepenblok van de eerste generatie. Dit plein was het centrum van het Frederikshof De breedte van het Vaandelfront liet toe om alle kamperende troepen op te stellenen op een breed front en te laten defileren. Nog voor het uitbreken van W.O. I krijgt het Vaandelfront vier nieuwe kazerneblokken die twee verdiepingen tellen en de twee blokken van het infanteriekwartier samen met de manege. Het uitzicht van het vaandelfront blijft ongewijzigd tot begin de jaren zeventig. In 1971 wordt het oude wachtlokaal afgebroken. In z n gloriedagen (de jaren vijftig-zestig uit vorige eeuw) kon het kamp zo n 7000 man troepen logeren in geval van conflictsituaties. Eén van de theaters achter het front tijdens de opvoering van een theaterstuk We wandelen verder richting Koninginnetheater. Hier staat het borstbeeld van Generaal de Liem ( ). Hij deed achtereenvolgens dienst in het Franse leger, het Hollandse leger en tenslotte in het Belgisch leger. In 1831 wordt hij Inspecteur-generaal van de artillerie in ons leger. Zijn rol is van kapitaal belang in deze periode van onrust. Tijdens de wandeling zal de gids je nog heel wat meer vertellen.

5 Historische wandeling door Kwartier West De militaire aanwezigheid in Brasschaat gaat terug tot in 1818 in de Hollandse periode. In deze periode werden de terreinen in Maria-ter-Heide gehuurd om er militaire oefeningen te houden. Vanaf 1820 maakt Koning Willem I er officieel een schietveld van. Vanaf dat moment groeit de Polygoon van Brasschaat uit tot wat het vandaag is. We beginnen onze wandeling bij de Mess Officieren. De oorspronkelijk mess werd, samen met de eerste gebouwen van het kamp, omstreeks 1860 opgetrokken, maar brandde af in De huidige Mess Officieren dateert van Oorspronkelijk had het gebouw een toren met een klok, maar deze werd afgebroken bij het uitbreken van W.O.I (hij kon immers dienen als observatiepost voor de vijand). We vervolgen onze weg door het Park Officieren, versierd met het standbeeld van Leopold I en Sint Barbara. Het park was lang het exclusief terrein voor de officieren. Enkel geselecteerde onderofficieren en soldaten-miliciens mochten er komen, maar kregen zwijgplicht. Na 1909, tijdens de tweede bouwfase verschenen de nieuwe logementsblokken voor de officieren. De oude officiersblokken werden de logementsblokken voor de onderofficieren. In 1954 verschenen in het park ontspanningsmogelijkheden. In 1928 wordt het Artilleriehuis opgericht waar een waardevolle collectie aan kunstwerken en militaire gebruiksvoorwerpen verzameld werden. Hier liggen de wortels van het huidige museum. We komen nu bij de eivormige ijskelder, daterend uit het einde van de 19 de eeuw. In deze kelder werd naast ijs ook voedsel bewaard. Het ijs was afkomstig uit de omliggende vijvers. De kelder bleef in gebruik tot Eén van de theatergezelschappen tijdens W.O. I Vanaf 1923 diende het theater als Garnizoensschouwburg. Grote kachels (meer dan 2 m hoog en 1 m doorsnede) zorgden toen voor de verwarming tijdens de voorstellingen. Later kreeg het theater diverse andere functies (o.a. oefenruimte van de Muziekkapel van de Grenadiers om in 1992 deels in gebruik genomen te worden als artilleriemuseum. Maar al snel bood het gebouw niet voldoende ruimte om het patrimonium van de ontbonden artillerie-eenheden en de giften van sympathisanten onder te brengen. Alzo werd, na de nodige herstellingswerken, het gehele gebouw in gebruik genomen als artilleriemuseum. Eén onderofficier en één eerste brigadier-chef, bijgestaan door drie op rust gestelde militairen als werkende vrijwilligers, zorgden voor de inrichting van de zalen. In 2001 werd het museum geopend voor het publiek. De huidige ingang van het Koninginnetheater is de achteringang, destijds gebezigd door de optredende artiesten. In het eerste decennium van de 21 ste eeuw verhuisde het grote artilleriematerieel naar twee grote loodsen in de vroegere site van het Licht Vliegwezen, grenzend aan het eerste militaire vliegveld van België (zie foto achteraan).

6 Wat is er te zien in het Gunfire museum? Het Koninginnetheater Het Koninginnetheater bestaat uit drie zalen: In de eerste zaal: hier kan je, gezeten, de werking en/of de evolutie van de artillerie op video zien en krijg je de nodige informatie. Na de korte filmvoorstelling krijg je korte informatie over de gebruikte artilleriemunitie. Talrijke oude foto s en krantenknipsels geven u hier een beeld van het ontstaan van het Kamp van Brasschaat en de historiek van Maria-ter-Heide (Polygoon) die nauw verbonden is met het Kamp van Brasschaat. In de tweede zaal: hier wordt het patrimonium tentoongesteld van de meeste ontbonden Belgische artillerie-eenheden van na de tweede wereldoorlog (bepaalde ontbonden eenheden hebben een vzw opgericht en bewaren spijtig genoeg zelf hun patrimonium). In de centrale zandbak tref je wat groter artilleriematerieel en -materiaal aan. In de derde zaal: talrijke schaalmodellen van artilleriematerieel (Belgische en buitenlandse) kan je hier bewonderen, alsook kleine wapens, uniformen, fotomateriaal uit beide wereldoorlogen en herinneringen aan de eerste buitenlandse opdrachten van het Belgisch leger in UNO-verband. Naast het luchtdoelartilleriematerieel vind je in twee afzonderlijke zalen een uitgebreide, unieke privécollectie legertenues van het Belgisch leger van na de tweede wereldoorlog.

7 De luchtdoelartillerieloods In deze loods staan praktisch alle in gebruik genomen systemen van de Belgische luchtdoelartillerie tentoongesteld, met één van de eerste echt ontwikkelde AA-wapens, namelijk de Pom-Pom (zie foto), voorzien van de belangrijkste kenmerken en historische foto s. De luchtdoelartillerie kent haar ontstaan tijdens W.O. I toen de vliegtuigen verschijnen op het strijdtoneel. Gezien de aanvankelijk kleine evolutiemogelijkheden en de grote kwetsbaarheid van de toenmalige vliegtuigen volstaat het op dat ogenblik bestaande mitrailleurs en kanonnen op aangepaste luchtafweeraffuiten te plaatsen. De vooruitgang van het vliegwezen stopt niet op het einde van W.O. I. De vliegtuigen ontwikkelen in zeer snel tempo terwijl de evolutie van de luchtdoelartillerie stagneert (de geallieerde legers gebruikten bij het uitbreken van W.O. II nog luchtdoelartilleriematerieel daterend uit W.O. I!). De eerste heropleving en ontwikkeling van de luchtdoelartillerie vangt slechts aan in Naast zwaardere kanonnen zoekt men eveneens naar lichte AA-wapens met klein kaliber, grote aanvangssnelheid en snelle bediening. Tijdens W.O. II ondergaat het AA-materieel enorme ontwikkelingen o.a. door het gebruik van de radar. Na W.O. II volgt weer een stagnatie. In de beginjaren 60 doen moderne systemen hun intrede (Hawk- en Nike-systemen). In 1978 verschijnt het Gepardsysteem, gebouwd op het onderstel van de Leopardtank. Dit AA-wapen kon al rijdend vijandelijk opsporen en identificeren (met radar of optisch). Zicht in de tweede zaal met de zandbak en het patrimonium van de ontbonden artillerieeenheden Zicht in de derde zaal

8 De loods met veldartilleriematerieel en speciale tentoonstellingsruimte In deze loods staat een uitgebreide verzameling kanonnen, houwitsers en mortieren, ooit in gebruik bij het Belgische leger, voorzien van de belangrijkste kenmerken en historieken van de betrokken artillerie-eenheden. De eerste helft van de 19 de eeuw evolueert het artilleriematerieel weinig. De vuurmonden worden in brons of gietijzer gegoten. Men beschikt enkel over voorladers met gladde loop en ronde kanonkogels en kartetsen. De loop van het kanon/houwitsers is vast gemonteerd op affuit. Na elk schot moet door de terugslag opnieuw gericht worden. De tweede helft van de 19 de eeuw wordt gekenmerkt door een ononderbroken opeenvolging van belangrijke uitvindingen o.a. stalen lopen, de kulas voor achterladers, de getrokken loop, het terugloopsysteem op de loop e.a. Al deze verbeteringen komen de veiligheid, de dracht en de spreiding ten goede. Men kan nu richttoestellen op de vuurmonden gebruiken doordat het stuk niet telkens meer moet gericht worden na elk schot (de terugslag wordt immers opgevangen door het terugloopsysteem op de loop en de schop). Tijdens W.O. I komt de motorisatie (het gebruik van artillerietrekkers) op gang (spoorwegartillerie, trekkers voor de zware kalibers vuurmonden). Na W.O. I is de rol van de vestingartillerie uitgespeeld. De periode wordt op artillerievlak gekenmerkt door de vooruitgang op gebied van dracht en mobiliteit. Na W.O. II wordt aanvankelijk het Belgisch leger op Engelse leest geschoeid. Het enige artilleriematerieel waarover onze artillerie beschikt is de 25-ponder. In 1951 gaat onze krijgsmacht over op de Amerikaanse legerorganisatie en verschijnt artilleriematerieel van Amerikaanse makelij. Van motorisatie (met artillerietrekkers) gaat men over op mechanisatie (zelfrijdende vuurmonden) van de kalibers 105 mm tot 203 mm. Ook raketten en missiles doen hun intrede in onze veldartillerie. Links op de foto ons oudste kanon, een zesponder uit 1824 Diverse panelen o.a. met talrijke foto s van de Belgische artillerie in actie, geven u een beeld hoe het er in vervlogen tijden aan toe ging. Ook de werking van de artillerie wordt op een didactische manier duidelijk gemaakt. In een aparte tentoonstellingsruimte worden op geregelde tijdstippen tentoonstellingen gehouden om bepaalde militaire thema s, o.a. de herdenking van W.O.I in , in de kijker te brengen. Tijdens de periode wordt het Belgisch leger en ook de artillerie diverse malen gereorganiseerd, zowel de vesting- als veldartillerie. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog is het standaard veldartilleriematerieel het kanon 75 mm.