"Studeren met een handicap" Gebruikerstoets 2016

Transcriptie

1 "Studeren met een handicap" Gebruikerstoets 2016 De oordelen van studenten met een functiebeperking over hun studie en instelling Een rapport voor handicap + studie, expertisecentrum voor studeren met een functiebeperking CHOI 2016 Centrum Hoger Onderwijs Informatie Postbus CB Leiden tel:

2 Voorwoord Deze rapportage, de dertiende in een reeks, betreft de oordelen van studenten met een functiebeperking over de wijze waarop zij worden opgevangen, begeleid en gefaciliteerd door hun opleiding. De oordelen worden jaarlijks verzameld in het kader van de Nationale Studenten Enquête (NSE), een grootschalig landelijk onderzoek bij alle universiteiten en hogescholen. Afgaand op de cijfers in dit rapport lijkt het percentage studenten met een beperking opnieuw iets te zijn toegenomen. Tegelijk blijft de tevredenheid van deze groep over hoe hogeschool en universiteit met hen omgaan, steken op hetzelfde lage niveau van de afgelopen jaren of loopt zelfs nog iets terug. Vorig jaar signaleerden wij hier dat het strenger wordende studieregime in het hoger onderwijs de ruimte voor flexibele oplossingen voor studenten met een functiebeperking lijkt te beperken. De nieuwe cijfers van dit jaar versterken die indruk. Dat geldt met name voor de universitaire masterfase, waarvan wij nu aparte resultaten laten zien. Tussen instellingen bestaan op dit vlak wel verschillen en die blijken tamelijk stabiel. Bij sommige hogescholen en universiteiten is deze groep dus structureel tevredener dan elders over de wijze waarop hun studie gefaciliteerd wordt. Andere instellingen presteren op dit vlak duidelijk minder. Deze verschillen brengt dit rapport in beeld, inclusief patronen van sterkere en zwakkere punten. Ook is er aandacht voor instellingen die zich op dit vlak verbeteren of juist lijken terug te vallen. Wij hopen dat dit alles als aanmoediging werkt om studenten met een functiebeperking eerlijke kansen te bieden op het behalen van een hbo- of wo-diploma. Frank Steenkamp Leiden, 9 september 2016 Inhoud 1. Enquête en onderzoekspopulatie p 2 2. De oordelen: hbo en wo landelijk p Verschillen tussen vakgebieden p Oordelen per hogeschool p Oordelen per universiteit p Conclusies p 16 Bijlagen p

3 1. Enquête en onderzoekspopulatie De afbakening van de doelgroep studenten met een beperking is niet altijd vanzelfsprekend. Dat geldt ook voor rapportages als het onderhavige. Daarbij wordt die afbakening mede bepaald door het doel van de rapportage. Dat is in dit geval: de monitoring van de tevredenheid van deze groep studenten in de loop der jaren, inclusief een vergelijking tussen instellingen en vakgebieden. De exacte meting van aantallen studenten met een beperking, of het volgen van de toe- of afname van bepaalde functiebeperkingen, behoort niet tot de doelstellingen van deze rapportage. Er zijn andere, gerichte onderzoeken die hier meer geschikt voor zijn. In de NSE is het de student zelf die meldt dat hij functiebeperkingen heeft, en of dit belemmerend werkt voor het studeren. Er is geen koppeling met enige vorm van registratie. In de praktijk zijn er gradaties in functiebeperkingen, in de mate waarin studenten die als belemmerend ervaren, en in de mate waarin ze bereid zijn daarover te rapporteren. Op dat laatste kunnen allerlei factoren een invloed hebben: de lengte en routing van de vragenlijst, acties om de respons op de NSE te verhogen, of wijzigingen in overheids- of instellingsbeleid die de ervaren studiedruk verhogen. De hier vermelde aantallen respondenten en percentages studenten met een beperking dienen vooral als toelichting bij het monitoren van de tevredenheid van deze studenten. Om bij deze monitoring, ondanks wijzigingen in de NSE-vragenlijst, een zo groot mogelijke continuïteit te bereiken, hanteren wij sinds 2014 deze pragmatische afbakening: Wij verstaan onder studenten met een beperking (SMB) Iedereen die binnen de NSE minstens 6 van 9 oordeelsvragen over studeren met een handicap beantwoordt. Analyses van antwoordpatronen leren dat zo een serieuze selectie van studenten wordt bereikt, waarvan de grote meerderheid daadwerkelijk hinder ondervindt van één of meer handicaps. Dit biedt een goede basis voor het monitoren van de tevredenheid bij deze groep studenten. De percentages in de tabel geven aan hoeveel studenten aan ons criterium voldeden. Twee dingen vallen op: - Hoe hoger in het onderwijs, hoe lager het aandeel studenten met een beperking. Dat geldt dus ook van bachelor naar master in het wo. - In alle fasen van het hoger onderwijs neemt het percentage studenten met een beperking in onze rapportages van jaar op jaar toe. Dit correspondeert met resultaten van andere onderzoeken, maar het valt niet uit te sluiten dat de stijgende percentages voor een deel verklaard worden door een gestegen respons van de doelgroep. Voor absolute aantallen zie Bijlage 1. De verdeling over diverse handicaps staat in Bijlage 2. 2

4 2. De oordelen: hbo en wo landelijk 2.1. Totaalindruk In de Nationale Studentenenquête (NSE) geven studenten met een handicap op een aantal thema s een oordeel over de mate waarin hun opleiding hen in staat stelt om te studeren. Hier rapporteren wij over de belangrijkste zeven van deze thema s. Daarbij zijn de scores die studenten geven op een vijfpuntsschaal volgens een vaste formule omgerekend naar een beter herkenbaar rapportcijfer van 1 tot 10. We vatten hier de meest recente landelijke trends in studenttevredenheid over de zeven thema s samen. Daarbij geven we eerst een vergelijkend overzicht tussen de drie grote groepen voltijdstudenten in het hoger onderwijs: Oordelen Hbo-Bachelors Oordelen WO-Bachelors Oordelen WO-Masters Begeleiding Docenten kennis v. zaken Voorlichting 6,8 6,6 6,4 6,2 6 5,8 Intake Hulpmiddele n Begeleiding Docenten kennis v. zaken Voorlichting 6,8 6,6 6,4 6,2 6 5,8 Intake Hulpmiddelen Begeleiding Docenten kennis v. zaken Voorlichting 6,8 6,6 6,4 6,2 6,0 5,8 Intake Hulpmiddel en Docenten begripvol Aanpassinge n Onderwijs Docenten begripvol Aanpassingen Onderwijs Docenten begripvol Aanpassinge n Onderwijs Bij elk van de drie groepen studenten krijgt de begripvolle houding van docenten de hoogste waardering. Alleen bij dit thema zien we gemiddelde rapportcijfers boven de 6,5. Op alle andere punten is er in meer of mindere mate kritiek: van de feitelijke mogelijkheden voor aangepast studeren en de kennis van docenten hierover, tot de voorlichting vanuit de instelling of de eerste opvang ( intake ) van studenten met een functiebeperking. Over die laatste thema s is de onvrede recent het grootst. Wie langer kijkt, ziet meer verschillen en verschuivingen. In het hbo nam de tevredenheid van de studenten recent wat toe, zodat er weinig verschil meer is met de wo-bachelors. Bij de wo-masters was er in 2015 juist een flinke afname in tevredenheid. Dit geeft te denken: het aandeel studenten met een functiebeperking is hier het kleinst; tegelijk is hier de meeste onvrede over de geboden mogelijkheden. Wat veroorzaakt wat? 3

5 2.2. Het oordeelspatroon in het hbo In 2016 zijn de studenten met een beperking in het hbo praktisch even (on-) tevreden over de facilitering van hun studie als vorig jaar. Dit geldt voor alle thema s. Met een gemiddeld rapportcijfer van 6,34 is er nog veel ruimte voor verbetering. Als we naar het meerjarige beeld kijken vanaf 2010, zien we dat er in het hbo wel al enige vooruitgang is geboekt. Dat geldt althans voor de begeleiding en voor de rol van docenten. Over de feitelijke faciliteiten, waaronder aangepaste roosters of tentamenvormen cq tijden, zijn de studenten anno 2016 nog helemaal niet tevredener dan zes jaar geleden. Dit trendverschil laat zich samenvatten in een eenvoudige grafiek. Hierin worden slechts drie hoofdonderwerpen onderscheiden: - Voorlichting (inclusief intake) vanuit de instelling/opleiding. - Voorzieningen (hulpmiddelen + aanpassingen) vanuit instelling/opleiding. - Docenten (begrip, kennis van zaken, begeleiding.) De waardering voor de rol van docenten blijft in de loop der jaren stijgen. Maar de tevredenheid over wat er feitelijk mogelijk is, ligt juist iets lager dan zes jaar geleden. Over de voorlichting en intake is het oordeel sinds jaar en dag het meest kritisch. 4

6 2.3. Het oordeelspatroon in het wo De bachelorfase Anders dan in het hbo zien we bij de wo-bachelors nu een lichte achteruitgang van de tevredenheid bij de groep studenten met een beperking. Het meerjarige beeld is redelijk stabiel en dat is toch wat minder gunstig dan de trend in het hbo. Tussen beide typen bachelors bestaat nu geen meetbaar verschil in tevredenheid meer. Zes jaar geleden was dat verschil nog een significante 0,2 punt. Deze convergentie is ook een opvallend verschil met de algemene uitslagen van de NSE, waar wo-studenten structureel positiever oordelen dan hun collega s in het hbo. 7 6,8 6,6 6,4 6,2 6 5,8 5,6 Oordeel per thema, WO-bachelors De masterfase In de masterfase van het wo zijn de studenten met een beperking kritischer gestemd dan in de bachelorfase. Dat was de afgelopen jaren steeds het geval, maar in 2015 is de kloof in tevredenheid duidelijk toegenomen. Dit jaar zien we wel een licht herstel, maar nog steeds is deze groep studenten in de wo-masterfase duidelijk kritischer dan in de bachelor. Opvallend kritisch zijn deze studenten over de voorlichting en opvang bij het begin van de master en over de begeleiding tijdens de master. De sterke daling in waardering in 2015 viel samen met de toepassing van de harde knip, die een striktere scheiding tussen de bachelor- en masterfase behelst. De politiek vond dit belangrijk, omdat studenten hierdoor na hun bachelor meer keuzevrijheid zouden krijgen. In de praktijk zijn er tussen bachelor en master nu ook nieuwe drempels ontstaan. Het lijkt er sterk op dat deze drempels de studenten met een functiebeperking voor nieuwe problemen stellen. 7,0 6,8 6,6 6,4 6,2 6,0 5,8 5,6 Oordeel per thema, WO-masters

7 Samenvattend beeld Net als bij de hbo-bachelors vatten we hier de trend in twee eenvoudige grafieken samen. Hierin worden drie hoofdonderwerpen onderscheiden. We zien zowel bij de wo-bachelors als de wo-masters eenzelfde divergentie als in het hbo. De waardering voor de rol van docenten ontwikkelt zich in de loop der jaren het meest gunstig. De tevredenheid over wat er feitelijk mogelijk is, ligt juist lager dan zes jaar geleden. Dat laatste geldt ook voor de voorlichting en intake. Over dat onderwerp waren de wo-studenten met een functiebeperking altijd al vrij kritisch, maar die kritiek is recent nog toegenomen. Het bovengenoemde geldt ook voor de wo-masters. Met het verschil dat alle scores daar gemiddeld nog iets lager zijn. 6

8 3. Verschillen tussen vakgebieden Zowel het aantal studenten met een functiebeperking als de tevredenheid van deze groep vertoont aanzienlijke verschillen per vakgebied. Hier laten wij deze verschillen zien op basis van de formele indeling in zogenaamde croho-sectoren Situatie per sector in het hbo Aantallen. De hoogste percentages studenten met een functiebeperking treffen we aan bij de agrarische en de kunstopleidingen; volgens onze afbakening bijna 20 procent van alle studenten. Bij de kunstopleidingen is recent een sterke groei te zien. In de sectoren recht en economie is het aandeel studenten met een beperking met krap 10 procent duidelijk lager. Tevredenheid. Deze is per traditie het hoogst in enkele relatief praktische vakgebieden. Dit gold vooral voor landbouw en techniek, maar sinds enige tijd ook voor de sector gezondheidszorg. Opvallend is dat dit gunstige beeld niet opgaat bij de kunstopleidingen. De talrijke studenten met een beperking zijn er veel minder positief over de wijze waarop hun het studeren mogelijk wordt gemaakt. Alleen de opleidingen in de sector Recht scoren nog iets lager. Bemoedigend is de trend in de grote economiesector. De klachten van studenten met een beperking zijn er recent duidelijk afgenomen. 7

9 3.2. Situatie per sector in het wo Aantallen. Het beeld is hier iets grilliger dan in het hbo. Zo is er in 2014 een dip in het gemeten percentage studenten met een beperking. Deze lijkt vooral veroorzaakt door de lage algehele respons op de NSE in dat jaar: het is aannemelijk dat deze groep studenten toen ondervertegenwoordigd is gebleven. Ook in het wo zien we dat zowel de exacte studies als de taal- en cultuuropleidingen relatief hoge percentages studenten met een beperking tellen. Bij economie is het aandeel met krap vijf procent duidelijk het laagst. Tot en met 2014 waren studenten met een functiebeperking ook zeldzaam bij de interdisciplinaire studies (=vooral university colleges). Inmiddels is hun aandeel duidelijk toegenomen. Met zeven procent is dit nu vergelijkbaar met de sectoren recht en gezondheidszorg. Tevredenheid. Al jaren blijken de studenten met een beperking in de wo-sector landbouw verreweg het meest tevreden. Dit is de verdienste van de enige landbouwuniversiteit van ons land, in Wageningen. Wel zien we juist bij deze sector dit jaar een terugval. De andere sectoren cq universiteiten blijven flink achter. Daarbij valt op dat de verschillen tussen de sectoren de laatste jaren kleiner worden. Bij de exacte en technische studies is het beeld nog maar iets gunstiger dan gemiddeld (en dus veel zwakker dan in Wageningen). En bij rechten, waar in 2013 nog sprake was van veel meer onvrede, zijn de klachten van de studenten met een beperking juist allengs afgenomen. Ook bij de economische studies zien we (net als in het hbo) geleidelijk verbetering. Deze sector heeft nu even tevreden studenten met een beperking als de exacte studies. 8

10 4. Oordelen per hogeschool De grote hogescholen Oordeel 2016 GROTE hogescholen (bachelorstudenten SMB* voltijd) Dit jaar zien we een nieuwe koploper bij de grote hogescholen. Windesheim krijgt voor het eerst een gunstiger waardering van de studenten met een beperking dan Avans, dat de ranglijst van de grote hogescholen drie jaar lang aanvoerde. In de middenmoot zijn de verschillen klein. Hier zien we herstel van de waardering voor Hs Rotterdam, mede door (relatief) goede voorlichting en intake. Achterblijvers zijn de HU, Inholland en de HvA. De laatste staat nu voor het tweede jaar onderaan de lijst. Deze instellingen scoren ook in de algemene NSE lager dan gemiddeld. De onvrede betreft zowel de feitelijke mogelijkheden voor studeren met een functiebeperking als de voorlichting hierover en de intake. Noot N Steekproef Voorlichting Intake Windesheim 967 6,44 6,53 6,70 6,48 6,96 6,61 6,62 6, Avans ,33 6,56 6,56 6,48 6,82 6,47 6,53 6, Saxion ,28 6,30 6,53 6,39 6,86 6,44 6,46 6, Hs Rotterdam ,54 6,53 6,38 6,29 6,60 6,29 6,46 6, De Hanze ,16 6,23 6,32 6,37 6,72 6,42 6,43 6, HAN ,96 6,18 6,44 6,36 6,77 6,51 6,39 6, De Haagse ,12 6,21 6,49 6,25 6,61 6,25 6,34 6, Fontys ,94 6,12 6,27 6,23 6,78 6,45 6,39 6, HU ,98 6,05 6,12 6,02 6,57 6,21 6,12 6, Inholland 945 5,88 5,92 6,10 6,00 6,45 6,15 6,00 6, HvA ,70 5,78 5,93 5,85 6,43 6,08 6,02 5, Landelijk gemiddelde hbo 6,11 6,23 6,34 6,25 6,71 6,36 6,36 6,34 GROEN = oordeel duidelijk boven / ORANJE = oordeel duidelijk onder landelijk gemiddelde CHOI 2016 Hulpmiddelen Aanpass onderwijs Docenten 'begrip' Docenten 'kennis' Begeleiding Totaalscore Rangnr 2013-'155 1 In de tabel is onder steekproef het aantal studenten met een beperking (SMB*) vermeld. Bij alle grote hogescholen komt dit neer op ongeveer 11% van de totale steekproef. *) SMB = Studenten met een bepoerking 9

11 4.2. De middelgrote hogescholen Ook bij de middelgrote hogescholen is er een nieuwe koploper, HZ University. Goede tweede is de topper van de laatste drie jaar, NHTV. Beide scoren duidelijk hoger dan alle grote hogescholen. Dat geldt ook voor de Christelijke Hogeschool Ede, die zich goed herstelt na de kritische oordelen van De HZ en de CHE blinken uit door begripvolle docenten, maar we zien dat geen enkele van de middelgrote hogescholen op dit punt zwak scoort dit in tegenstelling tot enkele grote instellingen. Twee hogescholen die op andere punten wel achterblijven zijn NHL en Artez. Laatstgenoemde kunsthogeschool stond drie jaar geleden in onze meting nog in de middenmoot, maar krijgt nu flinke kritiek op zowel de geboden faciliteiten als de voorlichting over de mogelijkheden voor studenten met een beperking. Oordeel 2016 MIDDELgrote hogescholen (bachelorstudenten SMB* voltijd) Noot N Steekproef Voorlichting Intake Hulpmiddelen Aanpass onderwijs Docenten 'begrip' Docenten 'kennis' Begeleiding Totaalscore Rangnr HZ Univ of Applied Sciences 230 6,40 6,61 6,96 6,78 7,16 6,84 6,90 6, NHTV internat. Hs. Breda 284 6,78 7,06 6,82 6,48 6,86 6,45 6,72 6, Christelijke Hogeschool Ede 169 6,32 6,42 6,77 6,50 7,19 6,64 6,68 6, HAS Hogeschool 171 6,40 6,60 6,61 6,47 6,89 6,48 6,74 6,60 [1] Stenden ,31 6,38 6,47 6,72 6,77 6,46 6,53 6, Hogeschool Leiden 556 6,30 6,40 6,48 6,14 6,87 6,46 6,55 6, Van Hall Larenstein 348 6,27 6,50 6,47 6,33 6,61 6,20 6,46 6, Aeres /Vilentum 215 6,00 6,24 6,38 6,25 6,78 6,43 6,39 6,35 [9] Hs vd Kunsten Utrecht 344 6,01 6,22 6,04 6,43 6,87 6,29 6,44 6, Hogeschool Zuyd 628 6,00 6,25 6,35 6,25 6,76 6,36 6,30 6, NHL Hogeschool 539 6,06 5,95 6,04 6,14 6,66 6,24 6,18 6, ArtEZ Hs vd. Kunsten 259 5,73 6,01 5,77 6,24 6,72 6,34 6,17 6, Landelijk gemiddelde hbo 6,11 6,23 6,34 6,25 6,71 6,36 6,36 6,34 1) Resultaten uit In 2016 zijn deze vragen niet gesteld GROEN = oordeel duidelijk boven / ORANJE = oordeel duidelijk onder landelijk gemiddelde CHOI 2016 *) SMB= Studenten met een beperking 10

12 4.3. De kleine hogescholen Sinds meerdere jaren steekt een groep kleine instellingen, zowel in de algemene NSE als in de enquête onder studenten met een handicap, ver boven de concurrentie uit. Opvallend positief blijft de waardering bij twee particuliere hogescholen (TIO en IVA) en bij de christelijke hogeschool Driestar. Over meer particuliere scholen is goed nieuws te melden. Nootenboom Business School en Van der Laan fysiotherapie krijgen nu ook lof van de studenten met een beperking. En bij TMO Fashion is de kritiek vergeleken met vorig jaar afgenomen. Bij de kleine publieke hogescholen slaan ook Codarts, Viaa en de Kempel een goed figuur. Opvallend zwak blijven de scores van enkele andere kleine instellingen. Daaronder vier zelfstandige pabo s, plus de Design Academy en Saxion Next. Laatstgenoemde instelling staat al jaren op de laatste plaats. Als enige kleine hogeschool blijft hier de kennis van docenten over wat studeren met een beperking feitelijk inhoudt, onder de maat. *) SMB= Studenten met een beperking Oordeel 2016 KLEINE hogescholen (bachelorstudenten SMB* voltijd) Noot N Steekproef Voorlichting Intake Hulpmiddelen Aanpass onderwijs Docenten 'begrip' Docenten 'kennis' Begeleiding Totaalscore Rangnr Hogeschool TIO (p) 109 7,70 7,64 7,62 7,69 7,70 7,24 7,60 7, IVA Driebergen (p) ,37 7,53 6,81 7,16 8,01 7,55 7,37 7, Driestar educatief ,38 7,34 7,24 7,11 7,65 7,19 7,43 7, Nootenboom Business Sch. (p) ,43 6,72 7,07 7,41 7,40 7,39 7,66 7,15 nw Thim van der Laan (p) ,87 6,95 6,98 6,96 7,36 7,42 6,92 7,07 X-12-6 Codarts Hs vd Kunsten 49 6,52 6,68 6,15 6,82 7,40 6,65 7,23 6,78 nw Viaa 86 5,97 6,37 6,87 6,79 7,33 6,80 6,89 6, De Kempel 53 6,11 6,44 6,97 6,63 7,40 6,97 6,42 6, Hotelschool The Hague 93 6,34 6,50 6,51 6,57 6,79 6,51 6,77 6, AHK ,95 6,24 6,30 6,24 7,09 6,51 6,53 6,41 6-X-8 TMO Fashion Business Sch. (p) 52 6,18 6,22 6,31 6,29 6,70 6,63 6,53 6, IPABO A'dam Alkmaar 45 5,67 5,81 6,09 6,56 6,90 6,58 6,40 6, Kath. Pabo Zwolle ,56 5,69 6,23 5,93 6,98 6,51 6,44 6, Thomase More Hs ,69 5,79 6,00 5,80 7,03 6,68 5,95 6,14 nw Design Academy 40 5,88 5,88 5,53 6,19 6,73 6,21 6,49 6, Marnix Academie 66 5,71 5,82 6,50 5,82 6,46 6,62 5,99 6, Saxion Next (p) ,50 5,17 5,36 5,71 6,51 5,62 6,01 5, Landelijk gemiddelde hbo 6,11 6,23 6,34 6,25 6,71 6,36 6,36 6,34 1) Oordeel uit 2015; dit jaar geen enquête. 2) Gecombineerde cijfers , vanwege gering studentenaantal. (p) = particuliere instelling GROEN = oordeel duidelijk boven / ORANJE = oordeel duidelijk onder landelijk gemiddelde CHOI

13 5. Oordelen per universiteit 5.1. De bachelorfase Na de paragraaf over de tevredenheid per sector in het wo is het geen verrassing meer dat Wageningen nog steeds met kop en schouders boven de rest uitsteekt, wat betreft tevredenheid van studenten met een beperking. Zowel de formele mogelijkheden als de feitelijke begeleiding en de voorlichting over dit alles krijgen een gunstige waardering. Bovengemiddeld scoort naast Nijmegen, Twente en Eindhoven nu ook Tilburg University. Verder valt op dat de TU Delft lof krijgt voor de voorlichting over studeren met een handicap, maar juist groeiende kritiek krijgt op de feitelijke mogelijkheden van aangepaste roosters en regelingen. Relatief gedaald is de waardering van studenten met een beperking voor de Universiteit Maastricht. Deze scoort nu vergelijkbaar met de universiteiten van Leiden, Utrecht en Rotterdam (EUR). De Universiteit van Amsterdam blijft er in ongunstige zin uitspringen. Bij deze universiteit is er duidelijk meer onvrede dan elders over de voorlichting, intake en begeleiding en over de praktische hulpmiddelen die er geboden worden. Oordeel 2016 per universiteit: bachelors SMB* (voltijd) Noot N Steekproef Voorlichting Intake Wageningen University 237 6,69 6,70 7,11 7,09 7,43 6,96 7,02 7, Radboud Universiteit 425 6,21 6,51 6,77 6,54 6,92 6,47 6,94 6, Universiteit Twente 228 6,38 6,68 6,93 6,39 6,89 6,46 6,55 6, Tilburg University 159 6,46 6,52 6,92 6,56 6,68 6,26 6,59 6, TU/e Eindhoven 251 6,20 6,38 6,65 6,55 6,84 6,65 6,48 6, RU Groningen 473 6,24 6,27 6,49 6,45 6,85 6,47 6,63 6, TU Delft 367 6,53 6,49 6,45 6,15 6,52 6,30 6,40 6, Universiteit Leiden 695 6,20 6,25 6,39 6,34 6,63 6,19 6,44 6, Universiteit Utrecht 575 5,97 6,22 6,31 6,24 6,77 6,15 6,24 6, Universiteit Maastricht 292 6,00 6,07 6,59 6,24 6,53 6,21 6,23 6, Erasmus Universiteit 314 6,17 6,02 6,31 6,14 6,51 6,19 6,12 6, VU Amsterdam 499 6,00 5,97 6,19 6,01 6,50 6,11 6,16 6, UvA Amsterdam 471 5,64 5,80 5,70 5,86 6,50 6,03 5,97 5, Landelijk gemiddelde wo 6,14 6,23 6,41 6,28 6,70 6,28 6,39 6,35 GROEN = oordeel duidelijk boven / ORANJE = oordeel duidelijk onder landelijk gemiddelde CHOI 2016 We zien hier ook nog steeds een verschil met de VU. In de algemene NSE-uitslagen krijgen beide instellingen een vergelijkbare waardering, maar in de enquête over studeren met een handicap blijft de UvA duidelijk achter. Hulpmiddelen Aanpass onderwijs Docenten 'begrip' Docenten 'kennis' Begeleiding Totaalscore Rangnr *) SMB= Studenten met een beperking 12

14 5.2. De masterfase Dankzij het hoge aantal deelnemers aan de NSE én aan het gedeelte hierbinnen over studeren met een handicap is het nu ook mogelijk om de oordelen van universitaire masterstudenten per instelling uit te splitsen. Ter vergelijking staat in de laatste kolom van de tabel de plaats die de instelling inneemt in de - ranglijst voor de bachelorfase. Er zijn overeenkomsten tussen beide ranglijsten, zoals de nummer 1 (WUR) en nummer 13 (UvA) op de lijst. Maar er zijn ook opvallende verschillen. Een landelijk verschil is dat de studenten met een beperking in de masterfase in het algemeen duidelijk minder tevreden zijn dan hun collega s in de bachelorfase. Dat geldt het sterkst voor de opvang en begeleiding die hun opleiding biedt (zie ook hoofdstuk 3). Opmerkelijk is dat Eindhoven en Tilburg in de masterfase juist beter scoren dan in de bachelor. Hetzelfde geldt relatief gezien ook voor de VU. Tegelijk krijgt de Universiteit Utrecht juist in de masterfase meer kritiek met name op de voorlichting. Oordeel 2016 per universiteit: masters SMB* (voltijd) Noot N Steekproef Voorlichting Intake Wageningen University 173 6,59 6,56 6,85 7,21 7,52 6,88 6,80 6,92 1 TU/e Eindhoven 118 6,61 6,73 6,90 6,98 7,15 6,66 6,80 6,83 5 Tilburg University 78 6,54 6,57 6,81 6,97 7,15 6,68 6,71 6,78 4 Universiteit Twente 92 6,20 6,52 6,60 6,63 7,04 6,57 6,52 6,58 3 TU Delft 218 6,34 6,36 6,14 6,26 6,58 6,24 6,37 6,33 7 Radboud Universiteit 162 5,81 6,04 6,47 6,11 6,80 6,09 6,32 6,24 2 RU Groningen 170 6,06 6,06 6,29 6,11 6,67 6,25 6,18 6,23 6 Universiteit Leiden 234 5,97 5,91 6,12 6,33 6,64 6,12 6,09 6,17 8 VU Amsterdam 252 5,92 5,85 6,11 5,99 6,52 6,12 5,97 6,07 12 Universiteit Maastricht 125 5,95 5,80 6,18 6,08 6,39 6,08 6,01 6,07 10 Erasmus Universiteit 144 6,04 5,80 6,24 5,87 6,37 5,97 5,76 6,01 11 Universiteit Utrecht 217 5,49 5,76 5,94 6,13 6,63 6,09 5,86 5,99 9 UvA Amsterdam 182 5,24 5,26 5,58 5,72 6,21 5,89 5,48 5,62 13 Landelijk gemiddelde wo 5,97 6,01 6,23 6,25 6,68 6,22 6,14 6,22 GROEN = oordeel duidelijk boven / ORANJE = oordeel duidelijk onder landelijk gemiddelde CHOI 2016 Hulpmiddelen Aanpass onderwijs Docenten 'begrip' Docenten 'kennis' Begeleiding Totaalscore Vgl bachelor *) SMB= Studenten met een beperking 13

15 6. Conclusies 1. Stijgende aantallen De exacte meting van percentages studenten met een functiebeperking is niet het primaire doel van deze rapportage. Wel valt te constateren dat het aandeel van deze groep studenten binnen de respons van de nationale studentenenquête blijft toenemen. In het hbo gaat het inmiddels al om 11,6 procent van alle studenten in voltijd bacheloropleidingen, in het wo om 7,5 en 5,7 procent van de voltijdstudenten in de bachelor- en de masterfase. Drie jaar geleden ging het nog om 9,5 / 7,5 / 5,7 procent. 2. Bachelorstudent blijft matig tevreden Bachelorstudenten met een beperking blijken opnieuw maar matig tevreden over de wijze waarop zij worden gefaciliteerd en begeleid in hun pogingen om te studeren. Vergeleken met 2015 zien we een stabilisatie. Dat betekent ook dat er gemiddeld over zeven thema s - nauwelijks meer een verschil in tevredenheid is tussen hbo- en wo-bachelors. Vorig jaar constateerden we voor het eerst dat het wo geen meetbare voorsprong meer had. 3. Onvrede bij masterstudenten nog groter Voor het eerst bevat deze rapportage aparte cijfers over de tevredenheid van wo-studenten in de masterfase. Zij blijken duidelijk kritischer in hun oordeel dan bachelorstudenten. In 2015 is deze kloof flink toegenomen en dit jaar is er slechts een beperkt herstel te zien. De sterke daling in tevredenheid valt samen met de toepassing van de harde knip, die een striktere scheiding tussen de bachelor- en masterfase behelst. Het lijkt erop dat hierdoor nieuwe drempels voor studenten met een functiebeperking zijn ontstaan. 4. Verschoven verhoudingen Zowel in het hbo als het wo is in de oordelen van studenten met een beperking de laatste jaren een verschuiving te zien: - De waardering voor de docenten vooral over hun begripvolle houding is relatief toegenomen - De tevredenheid over de feitelijke mogelijkheden (faciliteiten, aangepaste regelingen) voor studenten met een handicap is gedaald - Tegelijk bleef de informatievoorziening (voorlichting vooraf en bij intake) over wat er mogelijk is, het grootste knelpunt Wo-masterstudenten geven hiervoor de laagste cijfers (6,0). 5. Verschillen per vakgebied De hoogste percentages studenten met een functiebeperking treffen we aan bij de agrarische, technische en kunstopleidingen. Zowel in het hbo als het wo is hun aandeel duidelijk lager in de sectoren recht en economie. Bij de economische opleidingen is deze groep studenten ook het meest ontevreden over de mate waarin voor hen het studeren mogelijk wordt gemaakt. Het meest positief zijn de hbo-studenten hierover in de sectoren techniek en landbouw. In het wo springt de sector landbouw er als voorheen uit met opvallend positieve oordelen. 14

16 6. Kleine hogescholen scoren gunstig In het HBO maken wij een driedeling naar omvang van de instellingen: - Bij de grote hogescholen krijgen Avans en Windesheim opnieuw wat meer waardering van de doelgroep dan andere instellingen. Onderaan de lijst staan Hogeschool Inholland en de Hogeschool van Amsterdam. - Bij de middelgrote hogescholen blijven HZ University in Vlissingen en NHTV in Breda koplopers, in omgekeerde volgorde vergeleken met Een reeks kleine hogescholen valt op met bijzonder gunstige scores, vergeleken met de grotere instellingen. Net als vorig jaar staan twee particuliere hogescholen (TIO en IVA) aan top, gevolgd door de kleine christelijke hogeschool Driestar. Dat kleinschaligheid nog geen garantie biedt voor goede begeleiding van deze groep studenten, laten enkele andere kleine hogescholen zien. 7. Wageningen blijft top Bij de universiteiten blijft Wageningen Universiteit volgens studenten met een beperking de absolute topper in zowel de bachelor- als de masterfase. De voorsprong op andere instellingen is iets afgenomen, maar blijft overtuigend. De meeste kritiek krijgt opnieuw de Universiteit van Amsterdam. In de masterfase krijgt deze instelling zelfs een onvoldoende (5,6). Bij sommige instellingen is er overigens een verschil in tevredenheid tussen bachelor- en masterstudenten met een beperking. Vooral de TU/e in Eindhoven en Tilburg University krijgen in de masterfase tegen de algemene trend in - een duidelijk gunstiger beoordeling van deze groep. 15

17 Bijlage 1: De steekproefomvang per jaar: aantallen respondenten met betrekking tot studeren met een functiebeperking Hiernaast worden de absolute aantallen studenten met een beperking getoond die we aantreffen in de respons van de Nationale Studenten Enquête. Ook wordt vermeld hoeveel procent van de totale NSE-respons dit betrof; bij de berekening van dit percentage is overiges gebruik gemaakt van weegfactoren, zodat opleidingen met een lage respons toch meetelden naar rato van hun werkelijke studentenpopulatie. We tonen alleen cijfers van de voltijdopleidingen; deze omvatten zo n negentig procent van het totale studentenaantal. Afgezien van een kleine terugval in 2014 neemt het percentage studenten dat voldoet aan ons criterium van handicap van jaar op jaar toe. Bij de hbo-bachelors is hun percentage het hoogst, bij de wo-masters het laagst. Het verschil in percentage studenten met een beperking tussen wo-bachelors en womasters is voor ongeveer de helft te verklaren als een faseverschil. De bachelorpopulatie van 2013 is gemiddeld twee jaar later bezig met de master. Het resterende verschil komt neer op een daadwerkelijke afname van het aantal student met een studenten met een beperking gedurende de studieloopbaan van bachelor naar master. Voor harde uitspraken over dit uitvalproces is onderzoek nodig waarbij de individuele studieloopbanen van grote aantallen studenten met een functiebeperking geanalyseerd worden. Responsaantallen studenten met beperking n (handicap) = procent 2013 Hbo Ba Vt ,5% 2014 Hbo Ba Vt ,2% 2015 Hbo Ba Vt ,1% 2016 Hbo Ba Vt ,6% 2013 Wo Ba Vt ,3% 2014 Wo Ba Vt ,7% 2015 Wo Ba Vt ,2% 2016 Wo Ba Vt ,5% 2013 Wo Ma Vt ,7% 2014 Wo Ma Vt ,3% 2015 Wo Ma Vt ,1% 2016 Wo Ma Vt ,7% 16

18 Bijlage 2: Welke handicaps treffen we aan in welke aantallen? Binnen de Nationale Studentenenquête kunnen studenten aangeven welke handicaps, ziektes of stoornissen op hen van toepassing zijn. Sinds 2013 worden hier 31 verschillende categorieën onderscheiden en de student mag er meerdere van aankruisen. Hiernaast wordt de percentuele verdeling van de diverse handicaps getoond, binnen de groep van 27 duizend voltijd studenten die voldoen aan ons criterium studenten met een beperking (zie hoofdstuk 1). In totaal is er sprake van 54 duizend vermeldingen, dus per student worden gemiddeld precies twee handicaps of aandoeningen vermeld. Dit is begrijpelijk, gezien de overlap tussen de categorieën. Wij beperken ons hier tot deze beschrijvende cijfers. In het onderhavige rapport is geen uitsplitsing van oordelen naar type handicap gemaajkt. Eerdere analyses hebben geleerd dat de tevredenheid binnen de meest voorkomende categorieën handicaps weinig uiteenloopt. En andere groepen met meer specifieke eisen, zoals motorisch gehandicapten (4%) of gehoorgestoorden (2%) zijn te klein voor betrouwbare uitsplitsing per instelling. Meest vermelde handicaps en aandoeningen (hbo en wo vt) Hogeschool* Universiteit Aantal studenten met beperking Vermelde handicap(s) Aantal Pct Aantal Pct Dyslexie % % Concentratieproblemen % % Vermoeidheid / energietekort % % Psychisch probleem / aandoening % % ADHD % % Migraine / ernstige hoofdpijn % 630 9% Chronische pijnklachten % % Long- en ademhalingsprobleem % 429 6% Autisme of verwante stoornis % 494 7% Totaal overige handicaps en ziektes % % *) Inclusief Associate Degrees Pct = percentage van het totale aantal studenten met een beperking 17

19 Bijlage 3: De vragen uit de Handicap-module van de NSE De oordelen van studenten die in dit rapport worden gepresenteerd, zijn afkomstig uit de Handicap-module binnen de Nationale Studentenenquête. Deze enquête wordt jaarlijks landelijk georganiseerd door Stichting Studiekeuze123. Het betreft een apart blok met vragen, die alleen gesteld worden aan diegenen die aangeven dat zij een handicap of functiebeperking hebben die hen in meer of mindere mate belemmert bij hun studie. Deze handicapmodule bevat een aantal vaste thema s. De systematiek van de vragenlijst is wel enigszins veranderd, maar de oordeelsvragen zijn sinds 2010 ongewijzigd gebleven. V40. Geef aan hoe tevreden je bent over de volgende aspecten ten aanzien van studeren met een handicap aan je opleiding. <1 t/m 5; 1=zeer ontevreden; 5=zeer tevreden; 6=n.v.t.> a. De voorlichting en informatievoorziening over studeren met een handicap of beperking bij je opleiding b. De opvang die je opleiding aan studenten met jouw handicap bij de start van hun studie biedt c. De beschikbare hulpmiddelen en faciliteiten, voor zover je die nodig hebt? d. De geschiktheid van de gebouwen van je opleiding of instelling voor mensen met jouw handicap e. De aanpassingen in het onderwijs die je opleiding biedt f. De mate waarin de docenten en overige medewerkers begrip voor jou hebben. g. De mate waarin de docenten en overige medewerkers voldoende kennis van zaken hebben, zodat zij op een geschikte wijze met jouw handicap omgaan. h. De mate waarin medestudenten begrip voor jou hebben. i. De speciale begeleiding die je tijdens je studie krijgt Welke vragen zijn gebruikt in dit rapport? Alle vetgedrukte vragen worden benut in dit rapport. De zeven thema s in de grafieken zijn erop gebaseerd: - Intake = b - Hulpmiddelen = c - Aanpassing Onderw. = e - Informatie = a - Begeleiding = i - Begrip docenten = f - Kennis en inzicht docenten = g - TOTAAL = Gemiddelde van deze zeven. [Vraag d over gebouwen is voor te veel studenten niet van toepassing. De vragen over begrip spitsen wij toe op de docenten en niet op de medestudenten (zie 40h)] 18

20 Bijlage 4: Relatie 5- en 10-puntsschaal Sinds 2010 wordt binnen de NSE aan studenten gevraagd oordelen te geven volgens een 5-puntsschaal in plaats van rapportcijfers. Voor een begrijpelijke presentatie en een goede historische vergelijking worden al deze oordelen hier alsnog vertaald in rapportcijfers. De conversieformule luidt als volgt: Tienpunts = 1,6 * Vijfpunts + 1,25 Dit leidt tot de volgende omzettingsreeks: Vijfpunts Rapportcijfer 2,4 5,09 2,5 5,25 2,6 5,41 2,7 5,57 2,8 5,73 2,9 5,89 3,0 6,05 3,1 6,21 3,2 6,37 3,3 6,53 3,4 6,69 3,5 6,85 3,6 7,01 3,7 7,17 3,8 7,33 3,9 7,49 4,0 7,65 4,1 7,81 4,2 7,97 Ter vergelijking: Bij de meeste thema s geven studenten in het algemene deel van de Nationale Studenten Enquête scores tussen 3,5 en 3,8. Dit correspondeert volgens bovenstaand conversieschema met rapportcijfers tussen 6,85 en 7,33. 19