Rendabiliteit van jaarrondbegrazing Een vergelijkende kosten-batenanalyse tussen diverse rundveerassen

Transcriptie

1 Rendabiliteit van jaarrondbegrazing Een vergelijkende kosten-batenanalyse tussen diverse rundveerassen Agro en biotechnologie Milieubeheer Naam: Boon Philip Academiejaar Campus Geel, Kleinhoefstraat 4, BE-2440 Geel

2 VOORWOORD Zowel in de landbouwsector als in de natuursector is jaarrondbegrazing van natuurgebieden uitgevoerd door landbouwers een totaal nieuw begrip. Doordat er hieromtrent zeer weinig praktijkervaring is moest er een manier gevonden worden om deze vorm van natuurbeheer te evalueren. Berekeningen zijn noodzakelijk om aan te tonen of samenwerking met landbouwers al dan niet rendabel is. Het zoeken naar een geschikte berekeningsmethode was niet eenvoudig doordat het onderwerp totaal nieuw is. Daarom wil ik graag volgende personen bedanken voor hun hulp bij het tot stand komen van dit eindwerk. Michaël Vanbriel en Sven Defrijn, medewerkers van het agrobeheercentrum Eco². Voor hun hulp bij het opstellen van de verschillende berekeningen, het constructief leren overleggen en de regelmatige terugkoppeling van de resultaten. Roel Vaes, rundveeconsulent bij Boerenbond, voor het mee opstellen van de verschillende rantsoenen en het aanbrengen van informatie die noodzakelijk was voor een goede uitwerking van deze resultaten. De verschillende medewerkers van agro diensten, voor de gezellige collegiale samenwerking en de morele ondersteuning,tijdens de stage die ik daar mocht verrichten. Michaël Cassaert, mijn stagebegeleider bij de Thomas More hogeschool, voor het nalezen van de teksten van het eindwerk, de regelmatige terugkoppeling en het aanduiden van verbeteringen. De overige docenten van de richting Agro en biotechnologie, waar ik steeds bij terecht kon voor de nodige hulp bij het opstellen van rantsoenen en andere berekeningen. Joris Willems, Paul Aerts, Peter Stakenborghs, de drie landbouwers aan de grensmaas die eventueel de mogelijkheid zien om jaarrondbegrazing van natuurterreinen binnen hun bedrijfsvoering uit te baten, voor hun vele tijd, nuttige instructies en goede samenwerking. Kurt Sannen, Jos Declerq, Jannes Cauwbergs, Jos Vanderlinden en vele andere geïnterviewde landbouwers, voor de goede ontvangst en de vele informatie die ze hebben meegegeven. David Beyen en de overige medewerkers van Limburgs Landschap Vzw, voor het verstrekken van informatie en het openstaan voor dit onderwerp. Verschillende vrienden, voor hun morele ondersteuning en het vele geduld voor het afzeggen van verschillende afspraken. Mama en papa en de rest van de grote bende, voor het aanhoren van het gebabbel betreffende dit onderwerp en het nalezen van verschillende teksten. 2

3 SAMENVATTING In dit eindwerk wordt vertrokken vanuit de vraag vanuit het agrobeheercentrum Eco² vzw (ABC Eco²) die landbouwers begeleidt bij agrarisch landschap- en natuurbeheer. Zij willen de mogelijke samenwerking ondersteunen tussen lokale landbouwers en een terrein-beherende natuurvereniging (Limburgs Landschap (Lila) vzw) langs de Grensmaas (Limburg). Lila heeft het ABC Eco² gecontacteerd om de mogelijkheden na te gaan om landbouwers in te schakelen in het beheer van hun terreinen langs de Maas. Om op deze vraag een zo goed mogelijk antwoord te kunnen geven werden er elf rassen, die mogelijk geschikt zijn voor de begrazing, met elkaar vergeleken op basis van een literatuurstudie van de eigenschappen van deze runderen. Daarnaast werden er ook landbouwers geïnterviewd. Deze landbouwers gebruiken binnen het kader van een gewone landbouwuitbating ook natuurbegrazing. Hiervoor gebruiken ze zowel extensievere rassen als Belgische wit-blauw runderen. Bij deze landbouwers gaat het steeds om zomerbegrazing. De eigenschappen van al deze rassen, gebaseerd op de informatie uit de literatuurstudie en uit de interviews, werd in een vergelijkende tabel samengevat. Per eigenschap wordt een kwalitatieve score gegeven ( slecht, middelmatig, goed). Uit deze tabel werden vervolgens zes rassen geselecteerd die goed bevonden werden voor het inschakelen van runderen binnen het kader van jaarrondbegrazing. Van elk ras werd er binnen een bepaalde leeftijdscategorie een rantsoenberekening gemaakt. Deze rantsoenberekening heeft als doel de mogelijkheden te bepalen van elke leeftijdscategorie binnen de jaarrondbegrazing en welke scenario s er moeten worden uitgewerkt naargelang het aantal GVE ( grootvee eenheden) per seizoen. Vervolgens werd er van deze zes rassen een kosten-batenanalyse opgesteld. Deze geeft de kosten en de baten weer die er aan een bepaald scenario verbonden zijn. Hieruit werd er per ras een kritische analyse gemaakt. Uit het onderzoek van de vergelijking van verschillende rundvee rassen ten opzichte van Galloways blijkt dat bij een bezetting van 1GVE/3Ha de kosten voor het natuurbeheer door een landbouwer ongeveer hetzelfde zijn als de huidige kosten ( 460 euro/rund) van Lila. Een volgende belangrijke conclusie is wanneer we het aantal GVE opvoeren, naar 1 GVE/Ha op jaarbasis, de kosten voor veel rundveerassen gevoelig dalen. Het grote voordeel van de samenwerking met landbouwers is het ter beschikking hebben van stalruimte en de makkelijkere spreiding van de runderen gedurende het ganse jaar. Ook het snel kunnen inspelen op verschillende weertypes heeft zeker langs de Grensmaas grote voordelen. De vergoeding die de natuurvereniging betaalt aan de landbouwer zal afhangen van de onderlinge overeenkomst over het aantal GVE per seizoen en het gekozen ras. Tussen de rassen onderling komen de verschillen vooral naar boven wanneer de veebezetting omhoog gaat. 3

4 INHOUDSTAFEL VOORWOORD... 2 SAMENVATTING... 3 INHOUDSTAFEL... 4 INLEIDING ALGEMEEN KADER Landbouwers Ligging van de landbouwbedrijven Landbouwbedrijf Landbouwbedrijf Landbouwbedrijf Limburgs landschap vzw Samenwerking van Lila met landbouwers in natuurgebieden Samenwerking met andere belangengroepen Agrobeheercentrum Eco² LITERATUURSTUDIE Jaarrond begrazing in natuurgebieden Begrazingsdichtheden Voederwaarde van natuurgras Voederbehoeften en groei zoogkoeienstapel Uitgangspunten voor de zoogkoeienstapel VEM behoefte zoogkoeienstapel VEM behoefte fokstier VEM behoefte vaars 8-12 maand VEM behoefte vaars 1-2 jaar Maximale droge stofopname Zoogkoeien: Fokstier Kalveren Vrouwlijk jongvee vanaf 8 maanden: Mobilisatie van vetreserves Voederhoeften van melkvee Voederbehoeftenormen jong vrouwlijk melkvee Voederbehoeftenormen droogstaande koeien: Rassenbespreking Vleesvee Galloway Aberdeen Angus Hereford Salers Blonde D aquitaine Limousin Dubbeldoel West-Vlaams rood Kempens roodbont Belgisch wit blauw Oost vlaams wit-rood

5 Deutz Fleckvieh MATERIAAL EN METHODE Informatie verzamelen aan de hand van interviews Gesprekstechnieken Opmaak/structuur van een interview interviews met geïnteresseerde landbouwers Overleg met Lila Parameters voor de selectie van de verschillende rundveerassen Opbouw kosten-batenanalyse Rantsoenberekening Bespreking van de berekeningen aan de hand van een voorbeeld Kosten-batenanalyse Vleesvee: Melkvee Opbouw van de vermarkting RESULTATEN Selectie van de rundveerassen Kosten-batenanalyse Galloway Rantsoenberekening Rantsoenberekening zoogkoe Rantsoenberekening jongvee 8-12 maanden Rantsoenberekening jongvee 1-2 jaar Rantsoenberekening dekstier Algemene conclusie rantsoen Galloway Kosten-batenanalyse Galloway Verklaring kosten-batenanalyse Galloway Kosten-batenanalyse Aberdeen Angus Rantsoenberekening Rantsoenberekening zoogkoe Rantsoenberekening jongvee 8-12 maanden Rantsoenberekening jongvee 1-2 jaar Rantsoenberekening dekstier Algemene conclusie rantsoen Aberdeen Angus Kosten-batenanalyse Aberdeen Angus Verklaring kosten-batenanalyse Aberdeen Angus Kosten-batenanalyse Hereford Rantsoenberekening Rantsoenberekening zoogkoe Rantsoenberekening jongvee 8-12 maanden Rantsoenberekening jongvee 1-2 jaar Rantsoenberekening dekstier Algemene conclusie Hereford Kosten-batenanalyse Hereford Verklaring kosten-batenanalyse Hereford Kosten-batenanalyse Salers Rantsoenberekening Rantsoenberekening zoogkoe Rantsoenberekening jongvee 8-12 maanden Rantsoenberekening jongvee 1-2 jaar Rantsoenberekening dekstier Algemene conclusie rantsoen Salers

6 4.5.2 Kosten-batenanalyse Salers Conclusie Kosten-batenanalyse Salers Kosten-batenanalyse Kempisch roodbont (zoogkoe) Rantsoenberekening Rantsoenberekening zoogkoe Rantsoenberekening jongvee 8-12 maanden Rantsoenberekening jongvee 1-2 jaar Rantsoenberekening dekstier Algemene conclusie Kempisch roodbont Kosten-batenanalyse Kempisch roodbont Conclusie kosten-batenanalyse Kempisch roodbont Kosten-batenanalyse Kempisch roodbont (melkvee) Rantsoenberekening Rantsoenberekening jongvee (12-20 maanden) Rantsoenberekening jongvee ( maanden) Rantsoenberekening droogstaande koeien Algemene conclusie Kempisch roodbont (melkvee) Kosten-batenanalyse Kempisch roodbont (jongvee +droogstaande koeien) Conclusie Kosten-batenanalyse Kempisch roodbont (melkvee) Kosten-batenanalyse Fleckvieh(melkvee) Rantsoenberekening Rantsoenberekening jongvee (12-20 maanden) Rantsoenberekening jongvee ( maanden) Rantsoenberekening droogstaande koeien Algemene conclusie Fleckvieh Kosten-batenanalyse Fleckvieh (Jongvee + droogstaande koeien) Conclusie Kosten-batenanalyse Fleckvieh Vergelijkende Tabellen kosten-batenanalyse Discussie van de resultaten BESLUIT BIBLIOGRAFIE FIGURENLIJST TABELLENLIJST BIJLAGEN BIJLAGE 1: VRAGENLIJST VOOR GEÏNTERESSEERDE LANDBOUWER

7 INLEIDING In dit eindwerk wordt vertrokken vanuit de vraag vanuit het agrobeheercentrum Eco² vzw (ABC Eco²) die landbouwers begeleidt bij agrarisch landschap- en natuurbeheer. Zij willen de mogelijke samenwerking ondersteunen tussen lokale landbouwers en een terreinbeherende natuurvereniging (Limburgs Landschap (Lila) vzw) langs de Grensmaas (Limburg). Lila heeft het ABC Eco² gecontacteerd om de mogelijkheden na te gaan om landbouwers in te schakelen in het beheer van hun terreinen langs de Maas. LiLa heeft inmiddels zo n 450ha in eigendom en/of beheer langs de Grensmaas. Momenteel worden deze terreinen beheerd via extensieve jaarrondbegrazing met Gallowayrunderen en Konikpaarden Dit past binnen een groter project waarbij gestreefd wordt om aan beide zijden (Nederland,België) van de Maas meer dan 2000 ha aan natuurgebied te ontwikkelen. Het uiteindelijke doel van dit project is een soort groene corridor te vormen langs de blauwe ader van de Maas waarin grote grazers zich langs beide oevers van de Maas vrij kunnen bewegen en er een natuurlijke habitat creëren. De grote kost voor het beheer van de kuddes roept de noodzaak op om aan dit project een meer economische stempel te geven. Een van de mogelijkheden is het beheer uit te besteden aan landbouwers. Hieromtrent is er in Vlaanderen geen praktijkervaring. Er zal dus onderzocht moeten worden of een extensieve jaarrondbegrazing zonder bemesting en zonder bijvoedering past binnen het kader van een economische landbouwuitbating. Om op deze vraag een zo goed mogelijk antwoord te kunnen geven werden er elf rassen, die mogelijk geschikt zijn voor de begrazing, met elkaar werden vergeleken op basis van een literatuurstudie van de eigenschappen van deze runderen. Daarnaast werden er ook landbouwers geïnterviewd. Deze landbouwers gebruiken binnen het kader van een gewone landbouwuitbating ook natuurbegrazing. Hiervoor gebruiken ze zowel extensievere rassen als Belgische wit-blauw runderen. Bij deze landbouwers gaat het steeds om zomerbegrazing. De eigenschappen van al deze rassen, gebaseerd op de informatie uit de literatuurstudie en uit de interviews, werd in een vergelijkende tabel samengevat. Per eigenschap wordt een kwalitatieve score gegeven ( slecht, middelmatig, goed). Uit deze tabel werden vervolgens zes rassen geselecteerd die goed bevonden werden voor het inschakelen van runderen binnen het kader van jaarrondbegrazing. Van elk ras werd er binnen een bepaalde leeftijdscategorie een rantsoenberekening gemaakt. Deze rantsoenberekening heeft als doel de mogelijkheden te bepalen van elke leeftijdscategorie binnen de jaarrondbegrazing en welke scenario s er moeten worden uitgewerkt naargelang het aantal GVE ( grootvee eenheden) per seizoen. Vervolgens werd er van deze zes rassen een kosten-batenanalyse opgesteld. Deze geeft de kosten en de baten weer die er aan een bepaald scenario verbonden zijn. Hieruit werd er per ras een kritische analyse gemaakt. Als slot werd er een algemene conclusie gemaakt van hoe jaarrondbegrazing praktisch het meest haalbaar is. 7

8 1 ALGEMEEN KADER Dit eindwerk wil bijdragen aan oplossingen om van natuurbeheer in de toekomst een win-win situatie te maken voor zowel landbouwer als natuurbeheerder. Hiermee samenhangend is het de bedoeling om het draagvlak voor natuurbeheer door landbouwers te vergroten en aan beide sectoren te laten zien wat de voordelen van samenwerking kunnen zijn. De vraag voor het onderzoek rond rendabiliteit van runderen in jaarrondbegrazing komt van het ABC Eco² n.a.v. hun gesprekken met Lila en lokale landbouwers langs de Grensmaas. Lila heeft aan ABC Eco² de vraag gesteld om de mogelijkheden te onderzoeken om landbouwers in te schakelen in het beheer van hun terreinen, doordat de kosten voor het beheer vrij hoog oplopen en omdat ze landbouwers de kans willen geven mee aan natuurbeheer te doen. Dit zou de kwaliteit van het toezicht van de dieren ten goede komen doordat de landbouwers dichter bij de beherende terreinen wonen en hierdoor de controlefrequentie hoger ligt. Hiervoor heeft Lila overleg gepleegd met verschillende landbouwers uit de omgeving om het beheer van hun Gallowaykudde over te nemen. De landbouwers hebben dit vrij snel afgewezen vanwege het argument dat er voor Gallowayvlees volgens hen geen markt is. Daardoor heeft Lila de openheid geboden om eventueel met andere runderen te werken indien zij even geschikt zijn voor jaarrondbegrazing en economisch interessanter zou zijn. Daarbij werd ondermeer gedacht aan authentieke Vlaamse rundveerassen die met uitsterven bedreigd zijn. Dit was de aanleiding voor het ABC Eco² om beroep te doen op een student van Thomas More om dit verder te onderzoeken. Dit betekende dan ook de basis voor deze thesis. Hiervoor moet er eerst een vergelijkende rassenstudie opgemaakt worden. Voor de rassen die goed uit dit onderzoek komen zal er een rantsoenberekening moeten worden opgemaakt om aan te tonen hoeveel de dieren moeten worden bijgevoederd en welke stadia van dieren er in het beheer kunnen worden ingeschakeld. Daarnaast moet er ook een vergelijkende kosten-batenanalyse worden opgemaakt die duidelijk maakt hoe groot de verschillende kosten en baten voor elke partner zijn. Zo weten landbouwers en natuurorganisatie welke mogelijkheden er op tafel liggen om tot een compromis te komen. Een korte beschrijving van de verschillende partners wordt weergegeven in de volgende paragrafen. 1.1 Landbouwers Toen Lila de vraag stelde of er landbouwers mee in het beheer van hun Galloway kudde konden worden ingeschakeld richtten ze zich tot de landbouwers waarmee ze in het verleden al beheersovereenkomsten hebben gesloten. De landbouwers bevinden zich aan de rand van het gebied en zijn wat betreft ligging dan ook de ideale partner om mee samen te werken. Een korte beschrijving van deze drie bedrijven volgt hieronder. 8

9 1.1.1 Ligging van de landbouwbedrijven Zoals op onderstaande kaart weergegeven is, liggen de verschillende landbouwbedrijven in de nabije omgeving van de natuurgebieden. Logisch gezien wordt de begrazing georganiseerd door de dichtstbijzijnde landbouwer. Het grote pluspunt dat de landbouwers hebben ten opzichte van de natuurorganisatie is dat ze goed de kudde kunnen opvolgen en op moeilijke situaties kunnen inspelen.. Zeker doordat we hier in overstromingsgebied van de Maas zitten kan er zeer krachtdadig en direct worden opgetreden door de verschillende landbouwers. Een korte beschrijving wordt per landbouwer in onderstaande paragrafen weergegeven. Figuur 1 Ligging landbouwers t.o.v. de natuurgebieden Landbouwbedrijf 1 Het eerste landbouwbedrijf is een melkveebedrijf van ongeveer 100 Holstein runderen. Daarnaast zijn er op het bedrijf ook nog zo n 30 dikbil runderen van het Belgisch wit blauwe ras. Het bedrijf heeft 80 ha weiland, waarvan een deel natuurland, ter beschikking. De bedrijfsleider denkt aan uitbreiden (meer melkvee).het bedrijf zou op termijn ook van ras willen veranderen. De eerste twee kalveren Fleckfieh zijn momenteel al op het bedrijf aanwezig. Deze verandering doet hij omdat dit melkvee ras beter geschikt is voor een rantsoen dat bestaat uit veel ruwvoeder. 9

10 Voor weides die in natuurbeheer zijn ziet hij begrazing door jongvee of droogstaande koeien als een mogelijke optie binnen zijn bedrijfsvoering. Een vleesvee ras kan ook, op voorwaarde dat dit zeker zo rendabel is als het houden van Belgisch witblauw runderen. De ligging van het bedrijf ten opzichte van het natuurgebied is ideaal. Het gebied Mazenhoven is amper 500 m verder in de straat. Dus de kosten voor transport van water en toezicht vallen zeker mee. De locatie is ook de reden waardoor hij met Lila in contact is gekomen. Naast zijn bedrijf bleek een blok van 6-7 ha dat niet in landbouwgebruik was, in beheer te zijn van Lila Landbouwbedrijf 2 Het tweede landbouwbedrijf is een bedrijf uit het Limburgse Dilsen-Stokkem met varkens (4000), rundvee(120) en akkerbouw (30 ha).de bedrijfsleider werkt al sinds 1981 op deze locatie en kent de streek dan ook door en door. De samenwerking met Lila heeft voor hem dan ook een historische reden. Vroeger toen de Maas nog ingedijkt was had hij enkele weilanden in het huidige natuurgebied liggen. Enkele jaren later kreeg hij te horen dat hij zijn grond moest afstaan voor grindontginning. Men had toen beloofd, dat hij in afwachting van de ontginning een ander stuk land mocht bewerken en wanneer de grindontginning voorbij was, terug het oorspronkelijke stuk land mocht bewerken. Toen bleek dat de grond, na de ontginning vier meter lager lag, was de grond waardeloos voor hem doordat dit stuk regelmatig onder water loopt. Wanneer hij dan besloot om deze grond niet meer te pachten nam Lila het beheer over. Doordat hij op andere plaatsen ook nog weiland in beheer had van Lila en de samenwerking zeer goed verliep vroegen ze of hij geen interesse had om ook de kudde Galloways te beheren. Dit zag hij niet zitten en hij stelde voor om er enkele eigen runderen bij te zetten. Dit leek voor hem de meest haalbare optie. Andere runderen dan de Belgisch wit-blauwe waren voor hem ook een optie, voor zover het rendabel kan zijn en het om een niet te agressief ras gaat. Zijn bedrijf ligt vlakbij het gebied Negenoord-Kerkweerd en is daardoor ook goed gelegen voor het beheer van dit gebied Landbouwbedrijf 3 Het derde landbouwbedrijf is een landbouwbedrijf dat zich specialiseert in akkerbouw ( 120 ha ). Het bedrijf is gespecialiseerd in het telen van volle-grond groenten zoals spinazie, erwten, wortelen, Etc. Daarnaast heeft het bedrijf nog een 30 tal stuks vleesvee ( Belgische wit blauw). De bedrijfsleider is buiten in de landbouw ook nog actief als gewone werknemer. Hij kwam in contact met het Lila doordat hij al enkele jaren pachter is van percelen van Lila en doordat de samenwerking zeer goed verloopt. Toen hij de vraag kreeg of hij het beheer van de Galloway kudde op zich wou nemen was zijn antwoord eveneens negatief. Hij zocht zelf wel vervanging voor het wit blauwe ras doordat zijn vader hier nu voorral mee bezig is en wanneer hij hiervoor alleen komt te staan, zou de zorg voor dit ras een te grote hap uit zijn tijdsbudget nemen. Een rund dat zelfstandig kalft en dat minder specifieke behoeftes heeft is dus zeker welkom voor hem. Het natuurgebied Koningssteen is op een halve km van het bedrijf gelegen. Transport van de runderen naar dit gebied zal in deze situatie dus ook geen probleem zijn. 10

11 1.2 Limburgs landschap vzw Lila beheert meer dan 2300 ha natuur. En dat aantal neemt jaarlijks toe. Lila heeft als doel het behalen van bepaalde natuur en cultuurhistorische doelstellingen. Doordat er door de globalisering van de landbouw veel van onze authentieke, streekgebonden runderen met uitsterven bedreigd zijn is het voor LiLa een optie om deze in hun gebieden in stand te houden. Lila heeft inmiddels zo n 450ha in eigendom langs de Grensmaas in verschillende deelgebieden: (Koningssteen (Kinrooi), Negenoord-Kerkweerd (Dilsen-Stokkem), Mazenhoven (Maasmechelen) en Hochter Bampd (Lanaken). Momenteel wordt het beheer uitgevoerd door een kudde Galloways. Deze dieren hebben voor Lila als enige opbrengst dat het beheer wordt uitgevoerd. De verkoopsopbrengst echter is zeer klein. Doordat momenteel de kosten groter zijn dan de opbrengsten bleek het voor Lila interessant een rund te vinden dat dezelfde beheersdoelstellingen haalt maar ook een opbrengst kan genereren. Het beheer van de kuddes zouden ze dan uitbesteden aan landbouwers doordat deze mensen meer ervaring hebben met het omgaan met runderen en materieel beter zijn uitgerust. Als begrazingsdoelstelling heeft Lila het creëren van een mozaïek van ruigte, gras en bosstruweel. Om deze doelstelling te halen maken ze nu gebruik van Galloway runderen en Konikpaarden. Hier en daar zal de begrazing nog verder moeten worden opgevoerd doordat er teveel bebossing optreedt. Lila kiest voor een jaarrond begrazing doordat de terreinen groot zijn en doordat dit het specifieke mozaïek landschap weergeeft. De terreinen zijn zo groot dat de dieren gedurende het gehele jaar voldoende voedsel vinden. Bij extreme weersomstandigheden wordt momenteel toch hier en daar wat bijgevoederd met hooi. Een belangrijke factor om mee te geven is wel dat de terreinen totaal verschillend zijn. De twee voornaamste redenen hiervan zijn voorgeschiedenis en ondergrond. Terreinen die vroeger in eigendom van landbouwers waren zijn zeer vruchtbaar. Dikwijls komt dit door de vroegere bemesting en de lemige toplaag. Andere gebieden zijn eerder schraal door de vroegere grind ontginning en vragen een kleine veebezetting Samenwerking van Lila met landbouwers in natuurgebieden Lila werkt momenteel samen met verschillende landbouwers (waaronder ook de bovenvernoemde landbouwbedrijven) rond zomerbegrazing, en nabegrazing van gemaaide gebieden buiten dit studiegebied. Dit doen de landbouwers met eigen vee, zijnde Belgisch witblauw runderen. Voor jaarrond begrazing is er echter nog geen samenwerking met Lila. De samenwerking voor de seizoensbegrazing verloopt volgens beide partijen goed. 11

12 Samenwerking met andere belangengroepen In het gebied van de Grensmaas zijn er nog verschillende andere belangengroepen. Zo heeft Natuurpunt verschillende aangrenzende percelen in het gebied liggen. Ook langs Nederlandse kant zijn er verschillende natuurorganisaties actief zoals De Ark en Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, etc. De bedoeling van deze partners is, om allemaal hetzelfde rundvee ras te hebben en om zo een globaal beeld van de grensmaas te kunnen uitdragen waarin de dieren over de grenzen heen langs de maas kunnen lopen. De keuze van een bepaald rundvee ras zal dus in overleg zijn met al deze partners. 1.3 Agrobeheercentrum Eco² Het agrobeheercentrum Ecokwadraat vzw (ABC Eco²) is de koepelorganisatie van agrobeheergroepen in Vlaanderen. Agrobeheergroepen (ABG s) zijn gebiedsgerichte samenwerkingsverbanden tussen land- en/of tuinbouwers op vlak van agrarisch natuuren of landschapsbeheer. Zo zijn er vandaag reeds meer dan 20 agrobeheergroepen in Vlaanderen actief rond diverse thema s: akkervogelbeheer, weidevogelbeheer, houtkantenbeheer, beheer van holle wegen, waterconservering, erosiebestrijding, bloemenrandenbeheer, Het agrobeheercentrum ondersteunt landbouwers zowel op inhoudelijk als organisatorisch vlak en stimuleert ze tot samenwerking, zowel onderling (binnen een ABG) als met andere betrokken actoren in een gebied. Het ABC Eco² is zelf een samenwerking tussen Boerenbond, ABS, agro bedrijfshulp, de Vlaamse landmaatschappij (VLM), het agentschap voor natuur en bos (ANB) en de afdeling duurzame landbouw ontwikkeling (ADLO). De rol van het ABC Eco² in het kader van dit project kan een beetje als bemiddelaar beschouwd worden. Zij willen de mogelijkheden voor samenwerking tussen de lokale landbouwers en Lila onderzoeken en ondersteunen. Zij werken bussinesmodellen uit voor landbouwers om natuur- en landschapsbeheer uit te bouwen als een economische activiteit. Zij willen door het oprichten van een agrobeheergroep het draagvlak, de efficiëntie en de duurzaamheid van agrarisch natuur en landschapsbeheer versterken. Bij oprichting van een agrobeheergroep wordt er steeds gekeken om zo veel mogelijk actoren (bosgroepen, wildbeheereenheden, regionale landschappen, natuurverenigingen, landeigenaars, terreinbeherende instanties, gemeenten, polders, wateringen, ) bij het project te betrekken zo dat het door heel de omgeving gedragen wordt en dat het zo een maximale kans heeft tot slagen. 12

13 2 LITERATUURSTUDIE 2.1 Jaarrond begrazing in natuurgebieden In deze case wordt jaarrondbegrazing als beheermaatregel gebruikt. Dit wil zeggen dat er dieren gedurende het ganse jaar in het gebied verblijven. Een typische eigenschap aan jaarrondbegrazing is dat gedurende het groeiseizoen de vegetatie extensief begraasd wordt waarbij niet alle biomassa wordt weggenomen. Er moet voor de dieren immers genoeg voedsel overblijven om de winter door te komen. Doordat de begrazingsdruk zo laag is kunnen planten bloeien en zaad zetten en zo ontstaan er hier en daar ruigtes. Vanwege de slechte kwaliteit van het wintervoedsel (hoog vezelgehalte, lage nutriëntengehalten, weinig vitamines en slechte verteerbaarheid), worden door de dieren meestal ook knoppen en twijgen van struweelsoorten en bosverjonging opgevreten ( voorral wilg). Hierdoor wordt de uitbreiding van houtopslag enigszins tegengegaan. (Cox, Kits, Bax, Kamsma, & De Jong, 2013) (Blust, 2012) In ons gebied wordt er gekozen voor begrazing met runderen en paarden. De combinatie van beiden is zeker noodzakelijk doordat runderen enkel grassen en zeggen eten doordat ze met hun tong het gras afrukken. Daarom is het ook belangrijk om de begrazing zo te sturen dat het gras lang genoeg is. Runderen kunnen geen korte begrazing aan. Voor het verwijderen van bomen zijn runderen eveneens niet geschikt. Het enige wat runderen doen is in het voorjaar de bast van wilg afschuren met de tong omwille van het vocht dat in de bomen zit en het groot aanbod van vitamines. Men kan de runderen bekijken als de grote afvoerder van biomassa. Paarden zorgen voor meer ongelijke stukken op het terrein. Zij creëren op bepaalde plaatsen echte stikstofrijke latrines en op andere plaatsen zeer schrale open plekken. De stikstofrijke latrines zijn een goede graasplek voor de runderen tijdens de wintermaanden. Het inzetten van deze beide dieren kan alleen maar voordelen hebben doordat ze samen de natuurdoelstelling halen. Alleen met runderen of alleen met paarden een mozaïek structuur maken zal onmogelijk zijn. (Maasland, 2005) Begrazingsdichtheden De begrazingsdichtheden bij jaarrondbegrazing moeten zo gestuurd worden zodat er zowel in de zomer als in de winter voldoende voedsel aanwezig is voor de dieren. Wanneer er meteen met jaarrondbegrazing wordt gestart, zoals in deze case op vele plaatsen het geval is, zal er eerst aan ontwikkelingsbeheer moeten worden gedaan. Dit houdt concreet in dat de begrazingsdichtheid vrij hoog moet worden gehouden. Wanneer dit wordt gedaan is er door de grote bodemrijkdom een overvloed aan voedsel 13

14 voor de dieren en zal na enige tijd verbossing optreden. Daarnaast moet er worden gekeken of deze begrazing niet te groot is in het winterseizoen waardoor de runderen in voedselnood komen. Een goede opvolging van de hoeveelheid gras is dus zeker noodzakelijk! Wanneer de beglazingsdichtheid ideaal is, kan er worden overgegaan naar een instandhoudingbeheer. Dit beheer houdt concreet in dat we het geschikt aantal GVE kennen voor specifiek gebied waarin de dieren met zo weinig mogelijk bij te voederen de winter door komen. Wanneer het ontwikkelingsbeheer mislukt ( onvoldoende begrazing) en er boomopslag optreedt is het aangeraden een korte drukbegrazing door te voeren. (Buitengebied, 2009) (M. Cox, 2013) Voederwaarde van natuurgras De voederwaarde van het natuurgras is een belangrijke factor in de opfok van runderen in natuurgebied. Staalname resultaten waren in dit eindwerk niet voorhanden en daarom wordt er gewerkt met schattingen om concreet te weten welke waardes dat het natuurgras ongeveer heeft. Voor beweiding zijn vooral de waardes van VEM belangrijk. We werken in dit eindwerk met schattingen en vergelijkingen van staalnames van natuurgras in andere gebieden ( onder andere Oostvaarderplassen). Deze schattingen werden gecontroleerd door Docent Tom Heylen en rundveeconsulent Roel Vaes. Door de complexiteit van deze materie splitsen we energie-inhoud over het jaar op in vier verschillende periodes. De deelgebieden van de Grensmaas zijn in natuurlijke vegetatie verschillend. Daarmee werken we voor deze case met gemiddeldes die een globale referentie moeten geven aan de vier deelgebieden. De waarde van natuurgras wordt in onderstaande tabel ook vergeleken met waardes van raaigras ( Ilvo, 2013) Tabel 1 VEM-waarde van natuurgras per periode Periode VEM-waarde natuurgras VEM-waarde raaigras November - maart Maart juni Juni- augustus September oktober

15 Bij natuurgebieden waar permanente begrazing wordt toegepast met een lage begrazingsdruk, groeit de vegetatie continu door, veroudert en sterft zelfs af. Uit onderzoek in de Oostvaardersplassen in Nederland blijkt dat de hoogste biomassa bereikt wordt tussen mei en september. In augustus en september bestaat de totale biomassa voor een groot deel uit dood materiaal. Zolang er dood en levend materiaal aanwezig is, zullen de dieren dit eerst afvreten. Door dit selectieve graasgedrag is de voederwaarde van het afgevreten gras hoger dan die van de totale vegetatie. Dit betekent dat de dieren in de zomer voer opnemen dat qua VEM inhoud vergelijkbaar is met dat van gangbaar grasland. Vanaf september- oktober begint het gras in VEM waarde te dalen tot dat dit een voederwaarde heeft die vergelijkbaar is met stro. (Corporaal & Os, 2002) De graslandfase die we bereiken met jaarrondbegrazing is graslandfase 3. Dit komt doordat er bemesting is van de dieren en er enkel afvoer is via stikstofuitstoot en vleesaanzet. (Ingeborg Bax, 1998) Tabel 2 verschillende Graslandfases (Demeulemeester, 2012) 2.2 Voederbehoeften en groei zoogkoeienstapel. (Corporaal & Os, 2002) Uitgangspunten voor de zoogkoeienstapel De zoogkoeienstapel bestaat behalve uit zoogkoeien ook uit vaars en stierkalveren van 0-8 maand, vaarskalveren van 8-12 maand en vaarzen van 1-3 jaar en stieren. De voeropname van het dier wordt bepaald door de energiebehoefte (VEM) en wordt begrensd door de maximale opnamecapaciteit van het dier. Het berekeningsmodel voor natuurlijke begrazing gaat uit van VEM behoefte. De VEM behoefte gedeeld door het VEM gehalte van het ruwvoer bepaalt de droge stofopname totdat deze wordt begrensd door de maximale DS opname. Wordt deze bereikt, dan zal bijvoederen met voordroog 15

16 uit natuurgras of andere voeder noodzakelijk zijn. Wanneer men niet gaat bijvoederen, doet het dier beroep op zijn vetreserves. Bij jaarrondbegrazing worden de kalveren in april geboren. Wanneer men er voor kiest om de drachtige dieren in de winter op stal te houden kan de kalving al plaatsvinden in de maand januari VEM behoefte zoogkoeienstapel De VEM behoefte van een zoogkoe is opgebouwd uit: Onderhoud, berekend volgens ( 42,4*LW^0,75)*0,975. Hierin is LW het lichaamsgewicht van een volwassen koe. Dracht: van maand 5 t/m maand 9 worden respectievelijk de volgende toeslagen gegeven: 0,41; 0,69; 1,15; 2,0; 3,38 VEM/ kg lichaamsgewicht van de koe. Melkgift: 1 ste t/m de 3 de maand: 1,2%*LW en in de 4 de t/m de 8 ste maand 1%*LW. Voor de productie van 1kg melk heeft de koe een energiebehoefte van 455 VEM. Bij jaarrondbegrazing wordt er in de zomerperiode een toeslag geteld van 10% van het totale voer voor onderhoud. In de winter hanteert men een toeslag van 20% VEM behoefte fokstier Standaard wordt er uitgegaan van 1 fokstier per 25 koeien. Energiebehoefte van de stier wordt berekent met volgende formule: 5* LW stier Voor beweiding worden dezelfde onderhoudspercentages aangehouden als bij koeien VEM behoefte vaars 8-12 maand Eindgewicht van deze catergorie is ingesteld op 0,5*LW koe. Verdere berekening van aantal VEM ( 42,4*LW^0,75)*0,975. Voor beweiding wordt er eveneens een toeslag bijgeteld van 10% in de zomer en 20% in de winter VEM behoefte vaars 1-2 jaar Gewicht van deze categorie koeien is berekend aan de hand van de formule 0,73*LW koe. Verdere VEM berekening is dan als volgt: ( 42,4*0,73*LW koe^0,75)*0, Maximale droge stofopname Zoogkoeien: De drogestofopnamen van een zoogkoe is na afkalven ongeveer 1,8% van het lichaamsgewicht van de koe. De vierde maand na afkalven is deze maximaal 2,25% van het lichaamsgewicht van de koe door het kleiner worden van de baarmoeder. In de laatste vier maanden van de dracht zakt deze weer terug naar 1,75% van het lichaamsgewicht van de koe. 16

17 Fokstier Maximale droge stofopname van een fokstier is gesteld op 1,45% van het lichaamsgewicht van de stier Kalveren De droge stofopname van ee kalf situeert zich tussen de 1,5 kg/dag en de 5 kg/dag bij het spenen Vrouwlijk jongvee vanaf 8 maanden: De droge stofopname van vrouwlijk jongvee komt neer op een 5,5 kg/dag kort na het spenen tot 12,1 kg/dag bij een leeftijd van 3 jaar. Aan het eind van het derde jaar, wordt de ds-opname van de drachtige vaars op dezelfde manier beperkt als die van een volwassen koe Mobilisatie van vetreserves Bij een koe van 700 kg heeft een mobilisatie van 50 kg ( 0,0714*LW koe ) geen negatieve invloed op de vruchtbaarheid en de melkgift. Mobilisatie van deze hoeveelheid lichaamsreserve zal bijna alleen bestaan uit vet. Vet wordt gemobiliseerd met een energetische efficientie van 80% en levert per kg 4602 VEM. Dit vet dat aangesproken wordt tijdens de wintermaanden en het einde van de dracht moet terug worden gecompenseerd in de zomer. Voor een aanzet van 1 kg vet heeft het rund een overschot van 7192 VEM nodig. 17

18 2.3 Voederhoeften van melkvee Het houden van melkvee in natuurgebied is niet mogelijk vanwege praktische uitvoerbaarheid en vanwege de lage energetische waarde van natuurgras. Voor de opfok van jongvee en droogstaande koeien kan dit wel gaan. Volgende cijfers worden mee in de berekening van nodige aantal VEM genomen. Bron : (Remmelink, 2013) Voederbehoeftenormen jong vrouwlijk melkvee Als groei per dag nemen we steeds de laagste groei/dag. Dit doen we omwille van de geringe voederkwaliteit van natuurgras (voorral een tekort aan ruw eiwit). Jongvee onder de 12 maand wordt niet in de natuurbegrazing gebruikt (Vaes, 2014) Figuur 2 voederbehoeften jong vrouwelijk melkvee (Remmelink, 2013) Jongvee neemt ongeveer 1,5-3 kg DS uit ruwvoeder op per dag/ 100 k LW. De laatste twee maand valt de droge stofopname wat terug door het uitzetten van de baarmoeder. (Remmelink, 2013) Voederbehoeftenormen droogstaande koeien: Bij droogstaande koeien is de energiebehoefte een stuk minder als bij melkgevende koeien. Bij het begin van de van de droogstand heeft de koe een voederbehoefte van 8000 VEM/dag. Naargelang de geboorte van het kalf dichterbij komt loopt dit op tot VEM/dag. (Remmelink, 2013) 18

19 Voor de droge stofopname van een droogstaande melkkoe neemt men een percentage van 1,5% van het lichaamsgewicht. Dit schommelt meestal rond de 11 kg DS/dag. Een melkgevende koe heeft een drogestofopname van 20 kg DS/dag. De sterke daling komt er door het uitzetten van de baarmoeder (Remmelink, 2013). 2.4 Rassenbespreking In de rassenbespreking wordt er een onderscheid gemaakt tussen vleesvee en melkvee (dubbeldoel). Elk rundveeras wordt uitvoerig besproken per eigenschap. Voor de rassen die blijken geschikt te zijn voor jaarrond begrazing wordt er een specifieke kostenbatenanalyse gemaakt. Nadien kan er per klasse bekeken worden welk rundveeras er het meest geschikt is in een bepaald beheer en een bepaalde bedrijfsvoering Vleesvee Galloway Figuur 3 Galloway (Goovaerts, 2014) Tabel 3 Eigenschappen Galloway Oorsprong De winterhardheid Schotland Galloways kunnen zeer goed tegen winterkoude vanwege hun dikke pels en kort en sterk beengestel. Deze dieren leggen grote vetreserves aan waardoor ze tot 25% lichaamsgewicht kunnen verliezen. Wanneer dit meer zou zijn en er geen voedsel meer voorhanden is, 19

20 is bijvoederen zeker noodzakelijk (Cauwbergs, 2014) Gewicht Koe: 450 tot 590 kilo Stier: 600 tot 900 kilo. (N.D,2014) Grootte Koe: 1,20 tot 1,25 meter. Stier: 1,30 tot 1,35 meter (N.D,2014) Vruchtbaarheid Karakter Kalving Gevoeligheid voor ziektes Melk en vleesproductie Vaarzen zijn dekrijp op een leeftijd van 1,5-2 jaar. De tussenkalftijd bedraagt 365 dagen. (Levende have, 2013) Zeer rustig en zelfredzaam. Koeien met kalveren kunnen wel agressiever uit de hoek komen. (Cauwbergs, 2014) Kalft zonder problemen natuurlijk af. Het kalf weegt tussen de kilo (N.D, 2014) Zeer robuuste dieren. Jaarlijkse inentingen zijn wel noodzakelijk ( levertraan en andere.). gevoeligheid voor pinkeye (Moraxella bovis) is bij dit rundveeras klein doordat het dier beschermde wimpers voor de ogen heeft. De Galloway is weinig gevoelig voor uierontsteking. Aanbrengen van een liksteen is noodzakelijk in schrale gebieden vanwege vitamine tekort. Dit is zichtbaar wanneer er kale plekken in het dieren komen en wanneer de tussenkalftijd te lang is. (Cauwbergs, 2014) De Galloway is niet bruikbaar voor melkproductie vanwege zijn kleine melkproductie. Voor vleesproductie doet de Galloway het niet slecht. Wanneer de runderen op het bedrijf afgemest worden met hoogwaardig ruwvoeder halen ze een vleesaanzet van 1,150 g/dag. In natuurgebied gaat dit uiteraard lager zijn naargelang de kwaliteit van het gras. De smaak van het vlees is zoet, mals en sappig. Dit heeft uiteraard ook te maken met de omstandigheden waarin het rund gehouden wordt. Een typisch kenmerk voor dit ras is dat het vlees gemarmerd is. Dit wil zeggen dat er duidelijke vetlijntjes in zichtbaar zijn. Het rund zet dit vet van nature aan om de winter door te komen. (Kuit, 1997) 20

21 Aberdeen Angus Figuur 4 Aberdeen Angus Tabel 4 eigenschappen Aberdeen Angus Oorsprong Aberdeenshire, in Schotland. De winterhardheid Gewicht De Aberdeen Angus runderen zijn winterhard, wat betekent dat ze het gehele jaar buiten kunnen verblijven. (Levende have, 2013) (Cauwbergs, 2014) Koe: kg Stier: kg Grootte Koe: cm Stieren: cm Vruchtbaarheid Karakter De koeien zijn vruchtbaar en kalven voor het eerst bij een leeftijd van 2 jaar. De koeien zijn in staat tot op hoge leeftijd kalveren te krijgen, het zijn bestendige dieren die oud worden. Het is geen uitzondering dat jaar oude koeien nog ieder jaar een kalf groot brengen (N.D, 2013) Het zijn zeer volgzame dieren, vriendelijk en plezierig om mee te werken. Het ras is hoornloos (Jannes, 2013) 21

22 Kalving Gevoeligheid voor ziektes Koeien kalven volledig zelfstandig af, hulp bij de geboortes in niet nodig. De kalveren zijn bij geboorte zeer energiek en vitaal. Het moederinstinct is zeer sterk aanwezig bij de dieren, de koeien geven overvloedig melk om de kalveren langere tijd te laten zogen. De koeien zijn in staat tot op hoge leeftijd kalveren te krijgen, het zijn bestendige dieren die oud worden. Het is geen uitzondering dat jaar oude koeien nog ieder jaar een kalf groot brengen. (Cauwbergs, 2014) Aberdeen Angus is een dier dat over het algemeen niet snel ziek wordt. Uieronsteking komt zelden voor bij deze dieren. Een meer en meer opduikende ziekte is pinkeye (Moraxella bovis). Deze ziekte kan op termijn blindheid veroorzaken. Inentingen tegen leverbottraan en dergelijke zijn zeker noodzakelijk. (Jannes, 2013) Melk en vleesproductie De dieren gedijen prima op een sober rantsoen en zijn bij uitstek natuurlijke grazers. Het ras is in staat om met een minimum rantsoen in haar eigen onderhoud te voor zien en zet op zeer efficiënte wijze haar voeding om in lichaamsgewicht. Slachtrendement: 60-62,5% (Alice, 2012) Gemiddelde groei/dag voor kalveren : 1150 gram/dag (Cauwbergs, 2014) 22

23 Hereford Figuur 5 Hereford in natuurbegrazing Tabel 5 eigenschappen Hereford Oorsprong De winterhardheid Zuidwestelijke deel van Engeland. De winterhardheid: zeer goede winterhardheid. Kalveren kunnen geboren worden bij een temperatuur ver onder nul. Jaarrond begrazing is voor deze dieren geen probleem. (Levende have, 2013) Gewicht Koe: kg Stier: kg (Hinrich, 1989) Grootte 135 tot 150 cm (Hinrich, 1989) Vruchtbaarheid Karakter Kalving Ze hebben een zeer goede vruchtbaarheid. Inseminatie gebeurd op 15 maanden of vanaf een gewicht van 400 kg. De tussenkalf tijd bedraagt 365 dagen. (Hinrich, 1989) Zeer rustig karakter. Zelfs wanneer ze in natuurgebied staan. (Levende have, 2013) Natuurlijk kalven is voor de Hereford geen probleem. (Levende have, 2013) 23

24 Gevoeligheid voor ziektes Melk en vleesproductie Herefords zijn zeer robuuste dieren. Ze hebben wel makkelijker last van oogziektes, zoals pinkeye. Overigens is de gevoeligheid voor andere ziektes zeer klein. Vaccinaties zijn uiteraard wel aanbevolen. (Boojj, 2013) Dit rundveeras wordt voorral gebruikt voor vleesproductie. Het vlees is licht gemarmerd waardoor het een zeer goede smaak heeft. De Hereford is ook een zeer geschikt rundveeras voor de productie van natuurlijk kalfsvlees doordat het een vrij lange melkgift heeft. (Vaex, 2013) 24

25 Salers Figuur 6 Salers Tabel 6 eigenschappen Salers. Bron: (Borgh, 2012) Oorsprong Frankrijk De winterhardheid Het Salers ras heeft een zeer goede winterhardheid. De dieren kunnen probleemloos buiten rondlopen. De dieren moeten in de winter wel bijgevoederd worden met hooi. Gewicht Koe: kg Stier: kg Grootte Vruchtbaarheid cm Tussenkalftijd tussen de 350 en de 400 dagen. Dieren blijven lang vruchtbaar waardoor we een laag vervangingspercentage hebben ( 17%) Karakter Ondanks de gevaarlijk uitziende horens heeft het dier een rustig karakter en is het in tegenstelling tot andere franse rassen makkelijk in omgang. Kalving Salers kalven volledig natuurlijk af. 25

26 Gevoeligheid voor ziektes Het is een zeer robuust ras. De dieren worden zelden ziek en kunnen zeer oud worden. Melk en vleesproductie Algemeen gesproken is de melkproductie van de Salers runderen vrij laag. Sommige bedrijven melken deze runderen voor het vervaardigen van lokale kazen. Het rundveeras is ook geschikt voor het vervaardigen van natuurlijk kalfsvlees. Stieren worden dan op een leeftijd van 8 maanden gespeend en geslacht. Geslacht gewicht van een volwassen dier ligt rond de 400 kg. 26

27 Blonde D aquitaine Figuur 7 Blonde D'aquitaine Tabel 7 Eigenschappen Blonde d Aquitaine Oorsprong Frankrijk De winterhardheid Gewicht De dieren zijn niet goed bestemd tegen koude en natte periodes. Zeker de kalveren zijn zeer vatbaar voor ziektes. (Piek, 2002) Koe: tot 1300 kg Stier: kg tot meer dan kg Grootte Koe: cm Stier: 170 cm (blonde stamboek, 2014) Vruchtbaarheid Matige vruchtbaarheid. Tussenkalftijd van 365 dagen en eerste kalving gebeurd op 2,5 a 3 jaar. Te vroeg insemineren zorgt voor een langere tussenkalftijd en heeft op lange termijn een negatieve invloed. De dieren kunnen wel zeer oud worden waardoor de late leeftijd van eerste kalving gecompenseerd wordt (Campforts, 2009) Karakter Moederdieren zijn vrij agressief. De andere dieren zijn relatief rustig. Afvangen van kalveren voor het spenen voor 8 maanden is zeer moeilijk. (blonde stamboek, 2014) 27

28 Kalving 90 % van de kalvingen gebeurd natuurlijk. Het aantal natuurlijke kalvingen hangt sterk af van de selectie van dieren. (Campforts, 2009) Gevoeligheid voor ziektes Melk en vleesproductie Blonde d aquitaine is een dier dat voorral bij koude gevoelig is voor infecties. Inentingen zijn zeker noodzakelijk. (Piek, 2002) Op tweejarige leeftijd is een geslacht gewicht van 550 kg normaal. Het gemiddeld slachtrendement ligt tussen de 63% en 72%. Vlees met zeer weinig vetaanzet, een zeer fijne korrel en zeer smakelijk. Kalveren hebben een zeer snelle vleesaanzet per dag 1,5 kg/dag (Campforts, 2009) 28

29 Limousin Figuur 8 Limousin in natuurgebied Tabel 8 Eigenschappen Limousin Oorsprong De winterhardheid Gewicht Frankrijk Dit ras past zich makkelijk aan de condities die het dier ter beschikking heeft. Het dier kan vrij goed tegen de koude maar heeft wel bijvoedering nodig. (Kuit, 1997) Koe: 600 tot 800 kg Stier: 1000 tot 1200 kg. Grootte Koe: cm Stier: cm Vruchtbaarheid Karakter Onderzoekingen tonen aan dat van de 100 bij de stier toegelaten dieren gemiddeld 96 kalveren worden geboren en gemiddeld 93 kalveren op een leeftijd van 8 maanden worden gespeend. (Limousin rundvlees uit de natuur, 2013) Limousins hebben een vrij hevig karakter en zijn zonder weinig menselijk contact moeilijk hanteerbaar. (Hulsbosch, 2014) 29

30 Kalving Kalft gemakkelijk: 98% van alle kalveren wordt zonder enige hulp van veehouder of veearts geboren. Dit ras heeft een lange levensduur: De gemiddelde leeftijd van de moederdieren is 9 jaar en 4 maanden. (Limousin rundvlees uit de natuur, 2013) Gevoeligheid voor ziektes Melk en vleesproductie Limousin is een rundveeras dat niet zo gevoelig is voor ziektes. Inentingen zijn wel noodzakelijk. (Hulsbosch, 2014) Groeisnelheid: 1000 tot 1500 gram/dag. Bij een intensieve voeding na het spenen, is een groei van 1500 gram per dag goed haalbaar. Slachtrendementen: 65 tot 70%. Zeer opmerke-lijk is dat de Limousin, door zijn lichte beendergestel, gepaard aan de beste bespiering, in staat is het percentage mager vlees in het karkas op ca. 80% te brengen. Kwaliteit: Limousins leveren op alle leeftijden kwaliteitsvlees, d.w.z. mals, mager vlees. Het percentage aan "duurdere" delen bedraagt 50 à 51% van het karkasgewicht. (Limousin rundvlees uit de natuur, 2013) 30

31 2.4.2 Dubbeldoel West-Vlaams rood. Figuur 9 West-Vlaams rood dubbeldoel rund Tabel 9 Eigenschappen West-Vlaams rood. Bronnen: (Frijlink Matthieu, 2010), (Snick, 1976) (Nantier, 2008) Oorsprong België De winterhardheid De dieren kunnen vanwege hun dikke vacht en goede vetaanzet zeer goed tegen winterkoude. Bij extreme weersomstandigheden is bijvoederen wel noodzakelijk. Gewicht Koe: kg Stier: 1200 kg Grootte Koeien: 136 cm-140 cm Stieren: 150 cm. Vruchtbaarheid Karakter Kalving De dieren zijn vroeg vruchtbaar. Eerste kalving tussen 24 en 28 maanden. Zacht en rustig karakter Kalvingen gebeuren via keizersnede 31

32 Gevoeligheid voor ziektes West vlaams rood ras is niet gevoelig voor schurft. Melk en vleesproductie De gemiddelde melkproductie van het rode vee lag in 2004 rond de 5522 kg melk per jaar met 4,27% vet en 3,43% eiwit. Momenteel is het West-Vlaams rood ras doorgeselecteerd op vleesproductie. Ze hebben een slachtrendement procent. Afmesting is mogelijk op vette weiden. 32

33 Kempens roodbont Figuur 10 Kempisch roodbont rund bij natuurboerderij het bolhuis Tabel 10 Eigenschappen Kempisch roodbont. Bronnen: (Sannen, 2014) (Frijlink Matthieu, 2010) (Nantier, Groen en nuchter boerenverstand, 2011) (Haas, 2004) (Lardinois, 2002) (group, 2004) Oorsprong België De winterhardheid Het Kempisch rund is winterhard en kan mits bijvoederen de gehele winter buiten blijven. In Nederland wordt 36% van de brandrode runderen waarvan het Kempisch roodbont afstamt in jaarrondbegrazing gebruikt. Gewicht Koe: kg Stier: kg Grootte Koe: cm Stier: 150 cm Vruchtbaarheid Karakter Vrij vroeg rijp. Eerste kalving tussen de 24 en de 28 maanden. Gemoedwillig en rustig karakter 33

34 Kalving Gevoeligheid voor ziektes Melk en vleesproductie 100% natuurlijke kalvingen De Kempisch dubbeldoel runderen zijn vrij robuuste dieren. Enkele Vaccinaties zijn soms noodzakelijk. Veeartskosten bij dit rund zijn laag. Een zeer goede eigenschap is dat ze niet zo gevoelig zijn voor voederovergangen. Het kempens rund heeft een melkproductie van liter per jaar. Ze hebben ook een goeie vleesaanzet. 34

35 Belgisch wit blauw Figuur 11 Belgisch wit-blauw dubbeldoel Tabel 11 Eigenschappen Belgisch wit blauw dubbeldoel rund. Bronnen: (Rundveerassen, 2009) (Frijlink Matthieu, 2010) (Snick, 1976) Oorsprong België De winterhardheid Gewicht Het ras is niet ideaal in jaarrondbegrazingsprojecten van natuurgebieden. Wanneer de dieren het gehele jaar buiten staan moeten ze zwaar bijgevoederd worden. Voor melkproductie is jaarrondbegrazing volledig uitgesloten. Stier: kg Koe: kg Grootte Stier: 148 cm Koe: 134 cm Vruchtbaarheid Karakter Kalving Eerste afkalving ronde de 30 maanden Zachtaardig en rustig 95% natuurlijk 35