Scope 3 analyse Movares 2010

Transcriptie

1 Scope 3 analyse Movares 2010

2

3 Datum 15 december 2010 Versie 1.0 Kenmerk IN-EN- Datum Initialen Naam Opgesteld door S Hegger Controle door DJV Diederk Verheul Vrijgave door JvdE Johan vd Elzen

4 INHOUD 1 SAMENVATTING INLEIDING WAARDEKETEN Movares Scope 3-emissies BELANGRIJKE SCOPE 3 ACTIVITEITEN SELECTIE TE ANALYSEREN SCOPE 3 EMISSIES BIJLAGE 1 BEREKENING EMISSIES Zakelijk OV verkeer Woon-werk verkeer Afvalverwerking Papierverbruik Elektriciteitverbruik op locaties van klanten Elektriciteit- en gasverbruik van thuiswerkende medewerkers Uitbestede activiteiten (outsourcing) Inkoop overige producten/diensten Facilitair management Project uitvoer voor klanten 14 4

5 1 SAMENVATTING Een eis voor het behalen van niveau 4 van de prestatieladder is het analyseren van 2 ketens op de CO 2 -uistoot. De ketens moeten wel relevante scope 3 emissies zijn voor het bedrijf. Hierbij zijn de stappen uit het GHGprotocol leidend geweest. De eerste stap is het beschrijven van de waardeketen van het bedrijf. De volgende stap is het bepalen van de relevante scope 3 emissies. Deze twee stappen worden in dit document besproken. Het identificeren van partners in de keten en het kwantificeren van de scope 3 emissies van de specifieke keten worden in separate documenten besproken. In de eerste stap is de waardeketen van Movares in kaart gebracht. Tien activiteiten geïdentificeerd die zorgen voor CO 2 -uitstoot. Dit betreffen activiteiten als inkoop van goederen, woon-werk verkeer, uitvoer van projecten etc. De relevantie van deze scope 3 emissies zijn getoets met behulp van de volgende criteria van het GHG-protocol: De emissies zijn groot t.o.v. de scope 1 en 2 emissies van Movares De emissies zijn een GHG risico voor Movares De emissies worden belangrijk gevonden door externe stakeholders van Movares De aanwezigheid van potentiële emissiereducties waar Movares invloed op heeft De uitvoer van projecten voor klanten bleek de grootste CO 2 -emissiebron te zijn, gevolgd door de inkoop van overige goederen en diensten. Op de overige punten scoorde de uitvoer van projecten ook het hoogste. Om deze reden zijn twee ketens uit deze activiteit gekozen, te weten: Remenergie en wisselverwarming. Deze ketens worden in aparte documenten verder geanalyseerd. Te weten: ketenuitwerking varianten wisselverwarming en ketenuitwerking terugvoeding remenergie. Ketenpartners zullen worden benaderd, de CO2- emissie wordt geanalyseerd en reductiemogelijkheden worden onderzocht. Op basis hiervan zullen reductiedoelstellingen voor de komende jaren worden geformuleerd. 2 INLEIDING ProRail is in 2009 begonnen met de CO 2 -prestatieladder. Bedrijven die aanbestedingen doen bij ProRail krijgen een fictieve korting op hun aanbestedingsprijs als ze gecertificeerd zijn op een niveau van de prestatieladder. Hoe hoger het niveau, hoe hoger de korting. Deze korting loopt bij niveau 5 op tot 10%. Dit is een geweldige mogelijkheid voor bedrijven om zich, naast prijs en kwaliteit, te onderscheiden op duurzaamheid. Movares is bezig met certificering voor niveau 4 op de ladder. Voor dit niveau ligt de focus op de CO2 emissies waar Movares maar indirect voor verantwoordelijk is. Voor het behalen van dit niveau moeten dan ook twee verschillende ketens van twee activiteiten van Movares in kaart worden gebracht en geanalyseerd worden op de uitstoot van het klimaatgas CO 2. Deze activiteiten moeten echter wel belangrijke emissiebronnen zijn voor Movares. Bovendien moeten er mogelijkheden voor Movares zijn om de CO 2 -emissie in de keten te verminderen. Met behulp van deze criteria zijn er door Movares twee ketens gekozen die verder geanalyseerd zullen worden. Dit document is een beschrijving van de stappen die doorlopen zijn om te komen tot de gekozen ketens. Hierbij is gebruik gemaakt van het GHG-protocol. Als eerste is de waardeketen van Movares in kaart gebracht. Vervolgens is in hoofdstuk 4 een analyse gemaakt van de CO 2 genererende activiteiten die geïdentificeerd zijn 5

6 in de waardeketen. In hoofdstuk 5 worden de twee ketens geselecteerd in activiteiten die relevant gebleken zijn in hoofdstuk 4. Deze ketens worden in aparte documenten verder geanalyseerd. 6

7 3 WAARDEKETEN 3.1 Movares Movares is een advies- en ingenieursbureau dat actief is op de volgende gebieden: Mobiliteit Infrastructuur Vervoerssystemen Ruimtelijke inrichting Bouw- en vastgoed Water Energie Procesmanagement. Movares realiseert projecten vanaf concept en ontwerp tot en met oplevering. De belangrijkste primaire activiteiten van Movares zijn acquisitie, ontwerp, engineering en advisering. De activiteiten worden grotendeels verricht in de kantoren van Movares. Een deel van de werkzaamheden gebeurt bij de opdrachtgever op kantoor of op diverse locaties in het land. Een deel van de werkzaamheden gebeurt bij de medewerkers thuis of onderweg (doorgaans in het ov). 3.2 Scope 3-emissies Activiteiten waarbij scope 3-emissies vrijkomen zijn: 1. Zakelijk verkeer via openbaar vervoer. Als dienstverlener zijn onze medewerkers regelmatig aanwezig bij onze opdrachtgevers of op locaties waar de projecten zich afspelen. Hierbij wordt veel gebruik gemaakt van het ov en de fiets, daarnaast wordt gebruik gemaakt van de auto (poolauto s, leaseauto s en eigen auto s). 2. Woon-werkverkeer. Hiervoor wordt veel gebruik gemaakt van het ov en de fiets. Voor wat autoverkeer betreft: de woon-werkkilometers met de lease- en poolauto s van Movares zijn al vermeld in de rapportage van scope 1, het gaat hierbij dus alleen om woon-werkverkeer met privéauto s. 3. Afvalverwerking: hierbij gaat het om de verwerking van afval zoals papierafval en restafval. Dit afval wordt veroorzaakt op de kantoren van Movares. 4. Papierverbruik. Als dienstverlener verbruikt Movares veel papier voor de productie van verslagen, rapporten, bestekken etc. Verder wordt papier verbruikt voor normale kantoorwerkzaamheden zoals administratie. 5. Elektriciteitverbruik op locaties van klanten. Dit verbruik vindt plaats in verband met werkzaamheden bij de klant van gedetacheerde medewerkers. 6. Elektriciteit- en gasverbruik van thuiswerkende medewerkers. 7. Uitbestede activiteiten (outsourcing). Sommige diensten worden uitbesteed aan toeleveranciers en andere bureaus. Dit betreft slechts een klein deel van onze diensten. 8. Inkoop overige producten/diensten: het gaat hierbij voornamelijk om kantoorartikelen. 9. Facility management: Movares besteedt het facilitair management (inclusief catering) uit. De medewerkers die het facilitair management en de catering uitvoeren werken veelal op Movares-locaties. Hierdoor zit het energieverbruik dat aan deze werkzaamheden verbonden is, voor het grootste deel al in scope 1 en Emissie als gevolg van de uitgevoerde projecten of uitgebrachte adviezen van Movares. Movares is als advies- en ingenieursbureau in sterke mate bepalend voor de mate van CO₂-emissie en energieverbruik tijdens de bouw en verdere levensduur van door haar ontworpen kunstwerken etc. Zo kan een 7

8 (Geschatte) CO2 emissie (ton) Groot t.o.v. scope 1 en 2? GHG risico? Belangrijk voor externe stakeholders? Potentiële emissie reductie waar Movares invloed op heeft? Scope 3 analyse Movares december 2010 brug bijvoorbeeld CO₂-vriendelijk ontworpen worden. Of dit gebeurt, is altijd mede afhankelijk van de eisen die de opdrachtgever stelt. 4 BELANGRIJKE SCOPE 3 ACTIVITEITEN In de vorige paragraaf zijn de activiteiten geïdentificeerd die leiden tot scope 3 emissies van Movares. Het gaat te ver om alle scope 3 emissies te bepalen en dit is volgens de CO2-prestatieladder ook niet noodzakelijk. Van deze activiteiten dienen twee verder geanalyseerd te worden op de CO 2 -emissies. Deze selectie zal worden gedaan op basis van criteria die door het GHG-protocol zijn gesteld. Deze criteria zijn de volgende: De emissies zijn groot t.o.v. de scope 1 en 2 emissies van Movares De emissies zijn een GHG risico voor Movares De emissies worden belangrijk gevonden door externe stakeholders van Movares De aanwezigheid van potentiële emissiereducties waar Movares invloed op heeft De onderstaande tabel geeft per activiteit met drie waardes (+. +/-, -) aan in hoeverre het criterium belangrijk is voor de activiteit. Scope 1 en 2 Movares Zakelijk OV vervoer /- Woon-werk verkeer / Afvalverwerking /- +/- + Papier verbruik /- +/- + Elektriciteitsverbruik op locaties van klanten Elektriciteit- en gasverbruik van thuiswerkende medewerkers Uitbestede activiteiten (outsourcing) Inkoop overige producten/diensten /- +/- - Facilitair management /- +/- +/- Uitgevoerde projecten Movares De (berekening van de) CO 2 -emissies van de verschillende activiteiten die leiden tot CO 2 -emissie zijn beschreven in Bijlage 1. Bij het vergelijken van de CO 2 -emissies valt op dat de uitgevoerde projecten van 8

9 Movares en de totale inkoop van producten en diensten tot de hoogste CO 2 -emissie leiden, hoger dan de scope 1 en 2 emissie van Movares. Deze twee worden gevolgd door het woon-werk verkeer en de overige activiteiten. De CO 2 -emissies van de projecten die Movares voor klanten uitvoert is niet eenvoudig te bepalen. Er lopen honderden heel verschillende projecten tegelijk bij Movares, welke ieder voor scope 3 emissies van Movares zorgen. Movares zit in het begin van een lange keten van een project, namelijk in de ontwerpfase. Het ontwerp dat zij maken heeft directe gevolgen voor de CO 2 -emissie tijdens de bouw, het gebruik en afdanking van het ontworpen object. In bijlage 1 is beschreven hoe gekomen is tot de schatting van ton CO 2. Hoewel de onzekerheid in dit getal erg groot is geeft het wel aan dat dit de belangrijkste CO 2 -emissie van Movares is. De inkoop van producten en diensten is verdeeld over meer dan duizend leveranciers. Er zijn wel enkele grote leveranciers, bijvoorbeeld drie partijen die betrekking hebben op het vastgoed (huur van de panden) hebben samen een iets hogere emissie dan de scope 1 en 2 emissies van Movares. Ook de inkoop van ICT gerelateerde producten, verdeeld over drie partijen, resulteert in een emissie van meer dan 50% van de scope 1 en 2 emissie van Movares. Het GHG risico is de bundeling van risico s die samenhangen met klimaatverandering. Het kan dan gaan om de volgende typen risico s 1 : Type risico Voorbeelden Regelgeving Wetgeving m.b.t. Verplichte emissiereductie Supply chain Leveranciers die GHG-gerelateerde kosten doorberekenen; Het wegvallen van leveranciers Product en technologie Concurrenten ontwikkelen energie-efficiënte of klimaatvriendelijke technologieën procesvoering Het risico dat rechtszaken worden aangespannen m.b.t. nalatigheid Reputatie Reputatieschade als gevolg van negatieve media aandacht Fysiek Directe schade als gevolg van droogtes, overstromingen, stormen etc. De belangrijkste risico s voor Movares zijn vooral gelegen in de uitvoer van projecten. Het belangrijkste risico hierbij is dat de concurrentie klimaat- en energievriendelijker ontwerpen maakt. Ook het risico m.b.t. tot de reputatie is het grootst bij de uitvoer van projecten. Het risico van de regelgeving kan betrekking hebben op allerlei aspecten: Gebouwen, vervoer, eisen aan ontwerp van objecten etc. De overige risico s lijken minder groot voor Movares. De scope 3 emissies als gevolg van de uitvoer van projecten door Movares zullen voor externe stakeholders (opdrachtgevers, pers, overheden etc.) het meest belangrijk zijn doordat zij hier veel directer mee te maken 1 Vertaald uit Scope 3 Accounting and Reporting Standard van WBCSD/WRI Draft for road testing January

10 hebben dan het papier gebruik, productinkoop, afval en transport. De opdrachtgevers kunnen op hun beurt weer door hun stakeholders worden aangesproken op ontwerpen van Movares. Er zijn op alle activiteiten emissiereducties te behalen. Bij de ene activiteit zal dit meer relevant zijn dan bij de andere. Er lopen al enkele projecten om te komen tot emissiereducties bij woon-werk verkeer, te weten: trainingen, gebruik van regiokantoren en thuiswerken. Zakelijk verkeer per openbaarvervoer is lastiger te verminderen omdat het transport zelf niet verbeterd kan worden, alleen het aantal transportbewegingen. Het is bovendien beleid dit vervoer juist te stimuleren ten koste van het vervoer per auto. De emissiereducties bij de uitvoer van projecten zal groot zijn omdat het ontwerp directe invloed heeft op de CO 2 -emissie van de realisatie van het bouwwerk en gebruik ervan. 5 SELECTIE TE ANALYSEREN SCOPE 3 EMISSIES De bovenstaande analyse laat zien dat met name de emissies die gerelateerd zijn aan de uitgevoerde projecten van Movares en de inkoop van materialen en diensten tot grote scope 3 emissies voor Movares leiden. Het grootste belang van stakeholders en het risico van Movares ligt met name bij de geleverde diensten. Het zou daarom het meeste effect hebben de twee voorgeschreven scope 3 analyses uit te voeren in deze categorie. De analyses zouden bovendien dienen bij te dragen aan het voortschrijdend maatschappelijk inzicht. Movares is van mening dat zij hier met name invulling aan kunnen geven door de analyses uit te voeren op de geleverde diensten. Om te analyseren waar beperking van de CO 2 emissie mogelijk is heeft Movares in 2007 op eigen kosten een project Groen Spoor gestart. Op basis van een eigen carbonfootprintanalyse van zowel het rijden van treinen als van de Infrastructuur zijn voor de belangrijkste emissies besparingsmogelijkheden onderzocht en gepresenteerd aan veel stakeholders waaronder het Min V&W en de directie van NS. In 2009 heeft Movares met ECN het initiatief genomen om een innovatieprogramma duurzaamheid op te zetten voor de sector hierover is met Agentschap NL Railforum NS en Prorail overlegd. Onderdeel van dit initiatief was een zogenaamde impactanalyse van alle bekende maatregelen om tot CO 2 reductie te komen. Het betreft hier zowel technische als operationele maatregelen. Deze impactanalyse geeft de relatie tussen de kosten en de te behalen CO 2 besparing. Op basis van deze impactanalyse zijn twee reeds bij Movares gestarte initiatieven gekozen. Eén op het gebied van de infrastructuur geheel passend binnen het beleid van ProRail en één die minder past binnen het beleid van ProRail maar met een besparingspotentieel even groot als de totale carbon footprint van ProRail. Beide initiatieven worden hieronder besproken. Wisselverwarming De eerste activiteit die gekozen is voor scope 3 analyse is wisselverwarming. De reden is dat het energiegebruik een speerpunt is van ProRail waardoor deze activiteit hoog scoort op het criterium belangrijk voor stakeholders. ProRail gebruikt jaarlijks 80 GWh per jaar aan wisselverwarming. Dit komt overeen met ongeveer 7280 ton CO 2 per jaar. De totale emissie van de wisselverwarming is een veelvoud van de scope 1 en 2 emissies van Movares. Er zijn verschillende technieken voor wisselverwarming en allen gebruiken fossiele energie. Movares heeft een alternatief voor deze bestaande technieken ontwikkeld, namelijk het toepassen van bodemwarmte. Dit heeft al tot een aanzienlijke CO 2 -reductie geleid. Movares is in 2009 een aanvullend initiatief gestart om wisselverwarming op basis van branderpijpen te vervangen dor een duurzamer alternatief. Een uitwerking van deze analyse op CO 2 -emissies is te vinden in het document: ketenuitwerking varianten wisselverwarming. 10

11 Tractie-energie De tweede activiteit dat onderzocht zal worden op CO 2 -emissies is de tractie-energie van treinen. De spoorwegen in Nederland gebruiken ongeveer 1400 GWh tractie-energie per jaar. Movares is bezig met een onderzoek naar het aanpassen van onderstations zodat deze geschikt zullen zijn voor het terugwinnen van een deel van deze energie bij het remmen van treinen. Dit leidt tot een potentiële besparing van ton CO 2 per jaar. Dit is een besparing die een veelvoud is van de scope 1 en 2 emissies van Movares. Een uitwerking van deze analyse op CO 2 -emissies is te vinden in het document: ketenuitwerking terugvoeding remenergie. 11

12 BIJLAGE 1 BEREKENING EMISSIES Zakelijk OV verkeer Voor het opstellen van de CO 2 -footprint van Movares is al bepaald dat de afgelegde afstand met het openbaarvervoer voor zakelijke reizen ongeveer km is. Dit zorgt voor een emissie van 42 ton CO 2 e Woon-werk verkeer Voor het opstellen van de CO 2 -footprint van Movares is al bepaald dat de afgelegde afstand per auto ongeveer km is. Dit zorgt voor een CO 2 e-emissie van 332 ton. De afgelegde afstand met het openbaar vervoer is bepaald op ongeveer km. Dit zorgt voor een CO 2 e-uitstoot van 692 ton. Opgeteld levert dit afgerond 1025 ton CO 2 e Afvalverwerking De hoeveelheid afval is in de footprint van 2009 bepaald en bedraagt 58 ton. Voor de hoofdkantoren van Movares worden jaarlijkse afvalrapportages van Van Gansewinkel beschikbaar gesteld. Naast financiële kengetallen bevatten de meer gedetailleerde tabbladen van deze rapportages informatie over het gewicht per soort afval. Bovenstaande gegevens zijn uit deze meer gedetailleerde gegevens gehaald. De gebruikte emissiefactor voor afval is 0,50 kg CO2e per kg afval. De totale emissie als gevolg van het afval komt daarmee op 29 ton Papierverbruik Het papiergebruik zoals deze in de CO 2 -footprint van 2009 is gerapporteerd is 82,3 ton. In 2009 werd het papier van 1 juli t/m 31 dec. door Holland Ridderkerk geleverd. Daarvoor werd de papierlevering door Service Point verzorgd. Van Service Point zijn geen gegevens meer te achterhalen. De cijfers van Ridderkerk zijn daarom verdubbeld, met als aanname dat het papierverbruik in de eerste helft van het jaar gelijk is aan die van de tweede helft. De gebruikte emissiefactor is 0,95 kg CO 2 e per kg papier. De CO 2 -emissie als gevolg van het papiergebruik komt daarmee op 78 ton Elektriciteitverbruik op locaties van klanten Het elektriciteitsverbruik op locaties van klanten is lastig te bepalen. Dit zal echter maar een erg klein verbruik zijn want het overgrote deel van het werk wordt uitgevoerd op de locaties van Movares. Dit verbruik zal daarom niet verder worden geanalyseerd Elektriciteit- en gasverbruik van thuiswerkende medewerkers Door Movares is geschat dat gemiddeld 1 dag per week thuis wordt gewerkt. Voor de berekening van de gerelateerde CO 2 -uitstoot wordt ervan uitgegaan dat hiervoor een computer, internet toegang nodig is en dat het huis deze 8 uur extra verwarmd moet worden. Er is een database beschikbaar (Ecoinvent) die milieu data bevat over veel verschillende materialen en processen. Het bevat ook de CO 2 -emissie van 1hr gebruik maken 12

13 van computer en netwerk, namelijk 0,031 kg CO 2. Dit is dus 0,248 kg CO 2 per dag van 8 uur. Volgens milieucentraal verbruikt een gemiddeld huishouden 1200 m 3 aan aardgas voor de verwarming van de woning. Dit terug rekenen naar 1 uur stoken is erg lastig omdat de verwarmingsketel niet altijd aanstaat. Als er vanuit wordt gegaan dat de woning wel 12 uur per dag op temperatuur wordt gehouden dan is het aardgasverbruik per uur 0,27m 3. Dus 2,2m 3 per werkdag van 8 uur. Volgens de conversietabel van ProRail veroorzaakt de verbranding van 1 m 3 aardgas een CO 2 -emissie van 1,825 kg. Het thuiswerken van 1 dag veroorzaakt dus ongeveer 4 kg CO 2 als gevolg van het verwarmen van de woning. Bij Movares werken ongeveer 1500 mensen. Als zij gemiddeld 1 dag per maand thuiswerken dan worden er totaal dagen thuis gewerkt. Dit zorgt dan voor een emissie van 72 ton CO Uitbestede activiteiten (outsourcing) Een uitbesteedde activiteit is een belangrijke activiteit dat tot scope 3 emissies leidt als deze bij vergelijkbare bedrijven tot de core-business behoort. Denk hierbij aan een helpdesk of productiefaciliteit. Dit is niet van toepassing voor Movares. De diensten die Movares inkoopt zijn geïnventariseerd in de volgende paragraaf inkoop overige producten/diensten Inkoop overige producten/diensten Movares heeft een lijst opgesteld met alle leveranciers van diensten en producten. Dit is een lijst van meer dan 1000 leveranciers. Het gaat te ver om voor elke leverancier de keten te analyseren van het aangeboden product of dienst op de CO 2 -emissies. Om toch tot een schatting te kunnen komen van deze emissies is gebruik gemaakt van een input-output database. Dit is een database die gebaseerd is op de geldstromen tussen sectoren in een regio. Per sector is (onder andere) de totale CO 2 -emissies bepaald. Door de financiële data te combineren met de CO 2 -emissie is het mogelijk het besteedde bedrag in een sector te koppelen aan een CO 2 - emissies. De uitgaven per leverancier van Movares zijn gerangschikt van groot naar klein. Vervolgens is per leverancier, te beginnen bij de grootste, de CO 2 -emissie bepaald door deze te koppelen aan een sector uit de input-output database. Vervolgens is de totale CO 2 -emissie per leverancier bepaald. De leveranciers die samen voor meer dan 50% van de geschatte CO 2 -emissie verantwoordelijk zijn, zijn handmatig gekoppeld aan een sector. Dit waren de 16 grootste leveranciers. De CO 2 -emissie van de overige leveranciers is bepaald door deze te koppelen aan de sector other business services. Type dienst/product Sector naam in database CO 2 -emissie (ton) CO 2 -emissie (%) Vastgoed _79 Buildings, non-residential, EU ICT hardware en software _95 Computer and related services, EU Technische diensten Engineering, architectural and surveying services Financiële dienst Accounting, auditing and bookkeeping and miscellaneous services, n.e.c Telecommunicatie _89 Post and telecommunication,

14 EU27 2 Overige leveranciers Other business services Totaal Tabel 1 Schatting van de CO2-emissie van product en diensten inkoop van Movares. Bronnen: 1) USA I/O database 2) EU+DK I/O database Facilitair management Onder facilitair management worden de ondersteunende taken verstaan als schoonmaak, catering, bemanning van receptie. De schatting van de CO2-emissie als gevolg van deze activiteiten is gedaan op basis van de financiële uitgaven, zoals in de paragraaf hiervoor ook is toegepast. Op deze manier is berekend dat deze activiteiten leiden tot een emissie van 439 ton CO Project uitvoer voor klanten Movares heeft op twee manieren invloed op de CO 2 -emissie van een project. Ten eerste heeft Movares invloed op de CO 2 -emissie via het ontwerp van de constructie. Het ontwerp van een object bepaalt welke materialen en hoeveel van deze materialen worden gebruikt. Movares heeft via het ontwerp van een object ook invloed op het gebruik ervan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan isolatie van het object en energiegebruik tijdens de levensduur van het object. De ontwerpruimte, en dus de invloed van Movares, bij het ene project is wel veel groter dan bij het andere. Het bepalen van de scope 3 CO 2 -emissie van de projecten die Movares voor klanten uitvoert is erg lastig te bepalen. Het zijn namelijk heel veel projecten, ongeveer 5500 projecten in 2009 en bovendien zijn het zeer verschillende projecten. Het kan gaan om een stukje spoorlijn maar ook om een geheel station. Om toch een schatting te maken van de grootte van de scope 3 emissies die gerelateerd zijn aan de projecten die Movares uitvoert is gebruik gemaakt van een database met financiële stromen tussen sectoren (US input-output (IO) database). Uit deze database is te halen dat in de sector van de constructie van commerciële-, kantoor-, en industriegebouwen ongeveer 10% van de kosten het gevolg zijn van de sector architectuur-, ingenieurs- en landmeetdiensten. In deze laatste sector is Movares actief. Dus als 100 euro wordt besteed aan een gebouw dan zijn 10 euro het gevolg van diensten van de architect, ingenieur en landmeter. Dus als de architect, ingenieur en landmeter een omzet maken van 10 euro dan resulteert dat in een gebouw van 100 euro, gemiddeld. Movares is een ingenieusbureau voor mobiliteit en richt zich minder op gebouewen. Maar om toch een schatting te kunnen maken van de omzet in de mobiliteitsector als gevolg van de diensten van MOvares nemen we aan dat de verhouding gelijk is aan de sector gebouwen. Als dat het geval is dan levert iedere euro die Movares klanten in rekening brengt tot een omzet van 10 euro in de mobiliteitsector. Movares NL heeft een omzet behaald van 161 miljoen euro in 2009, wat betekent dat dit heeft geleid tot 1,6 miljard euro aan omzet in de mobiliteitsector. Dezelfde database met financiële data bevat ook data met betrekking tot CO 2 -emissies, waardoor een omzet in een sector gekoppeld kan worden aan een CO 2 -emissie. 1,6 miljard euro omzet in de sector van de constructie van commerciële-, kantoor-, en industriegebouwen leidt tot een CO 2 -emissie van 1,4 miljoen ton. De onzekerheid in deze schatting is natuurlijk erg groot, maar het geeft wel een idee van de ordegrootte van deze CO 2 -emissie. De CO 2 -emissie van het gebruik van het object is hierbij niet meegenomen. 14