Een PRIMA school, die pesten blijvend tegen gaat!

Transcriptie

1 Een PRIMA school, die pesten blijvend tegen gaat! Kinderen profiteren van een anti-pest methode op school Ieder kind heeft recht op een veilige schoolomgeving. Voor de meeste kinderen is de school een prettige plek waar ze graag naar toe gaan. Helaas blijkt dit in de praktijk niet voor alle kinderen te gelden. Wie kent de voorbeelden niet van kinderen die regelmatig worden uitgescholden, geschopt en geslagen? Van kinderen die alleen staan op het schoolplein, omdat niemand met hen wil spelen? Pesten gaat soms ver, net als de gevolgen ervan. Gepeste kinderen kunnen ziek of depressief worden en hun schoolprestaties staan onder druk. Uw school kan actief aan de slag met pesten door een antipestmethode in te voeren. Een anti-pestmethode draagt eraan bij dat de school een plek is waar álle kinderen veilig kunnen verblijven. Het zorgt ervoor dat kinderen meer begrip en respect voor elkaar krijgen. Bovendien verbetert een anti-pestmethode de relatie tussen kinderen en de leerkracht. Uw school heeft dus veel te winnen bij het uitvoeren van een anti-pestmethode. PRIMA is een praktische en uitgewerkte methode, waarmee u pesten structureel kunt aanpakken op uw basisschool. Hoe u pesten op uw school kunt aanpakken volgens de PRIMA anti-pestmethode leest u in deze brochure. PRIMA-methode De PRIMA-methode is gebaseerd op hét effectief gebleken pestpreventieprogramma van Dan Olweus uit Noorwegen. Bij de PRIMA-pilot is een praktische en uitgewerkte methode ontwikkeld, zodat ook uw basisschool structureel aandacht kan besteden aan het tegen gaan van pesten. Uit onderzoek is gebleken dat de aandacht voor pesten op scholen na enige tijd verslapt. Om deze reden wordt uw school bij de in- en uitvoering van de PRIMA-methode begeleid door de regionale GGD en/of onderwijsbegeleidingsdienst (OBD). Een PRIMA-school is een school die pesten blijvend tegen gaat! De PRIMA-methode is ontwikkeld in samenwerking met het NIGZ, TNO Kwaliteit van Leven, EDventure, GGD Nederland, GGD Rotterdam-Rijnmond, CED-groep unit Waterweg en GGD Zuidhollandse Eilanden en is gefinancierd door ZonMw.

2 De gevolgen van pesten voor kinderen Uit een groot aantal onderzoeken is gebleken dat pesten negatieve gevolgen kan hebben voor de gezondheid van kinderen. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat er een sterk verband bestaat tussen gepest worden en een grote verscheidenheid aan psychosomatische klachten en depressie. Gepeste kinderen hebben vergeleken met kinderen die niet gepest worden vaker gezondheidsklachten, zoals hoofdpijn, buikpijn, bedplassen en slaapproblemen. Kinderen die gepest worden lopen bijna drie keer zoveel risico om depressief te worden vergeleken met kinderen die niet gepest worden. Kinderen die pesten hebben een grotere kans op het vertonen van risicogedrag als criminaliteit en middelenmisbruik op latere leeftijd. Truus Gijsberts, katholieke basisschool De Korenbloem, adjunct-directeur: Effectief pestpreventieprogramma overgewaaid uit Noorwegen Al vele jaren is deskundige Dan Olweus uit Noorwegen bezig met het ontwikkelen, toepassen en onderzoeken van anti-pestbeleid op school. Hij heeft een totaalprogramma ontwikkeld dat zich richt op het zoveel mogelijk verminderen en voorkomen van pestproblemen binnen en buiten school. Uit verschillende internationale onderzoeken is gebleken dat dit programma effectief is. Op scholen die werken met dit programma is het pestgedrag met dertig tot zeventig procent afgenomen. Ook is er een duidelijke vermindering van algemeen anti-sociaal gedrag waargenomen. Het pestpreventieprogramma van Olweus zorgt voor structurele aandacht voor pesten op school. Dit leidt tot vermindering van bestaande pestproblemen, maar werkt ook preventief in het voorkomen van pesten. Het schoolklimaat verbetert en leerlingen zijn meer tevreden met hun schoolleven. 2 "Uit een enquête onder de leerlingen blijkt dat zij de duidelijke regels en de omgang met elkaar fijn vinden." De gevolgen van pesten voor de leerkracht en de school Pesten heeft niet alleen negatieve gevolgen voor kinderen, maar ook voor de leerkracht en de school in zijn geheel. Leerkrachten zijn vaak veel tijd kwijt met het ingrijpen naar aanleiding van pestincidenten. Ook kunnen ze te maken krijgen met boze ouders. Daarnaast ervaren leerkrachten ordeproblemen door pestgedrag. Pesten heeft dus invloed op de sfeer in de klas en de school en kan leiden tot een verslechterd leer- en werkklimaat. Roger Huijgen, basisschool Jeroen, groep 8: "Wil je een effectief anti-pestbeleid voeren, dan is het belangrijk dat het project wordt gedragen door de leraren. Dat een meerderheid van de leraren achter het beleid staat." Wat maakt het pestpreventieprogramma van Olweus zo bijzonder? Er zijn in Nederland veel initiatieven om pesten in het basisonderwijs terug te dringen. Het pestpreventieprogramma dat Olweus heeft ontwikkeld onderscheidt zich van andere initiatieven, omdat het grondig onderzocht en effectief gebleken is. Op scholen die dit pestpreventieprogramma hebben ingevoerd, wordt er daadwerkelijk minder gepest. Dit komt doordat het pestpreventieprogramma zich op een totale en blijvende mentaliteitsverandering op basisscholen richt. Gebleken is dat er op scholen vaak tijdelijk extra aandacht is voor pesten _ bijvoorbeeld gedurende een project van een aantal weken _ waarna de aandacht weer verslapt. Pas wanneer iedereen die op de school werkzaam is te allen tijde uitdraagt dat pesten niet wordt getolereerd, zal een beleid ook op langere duur effect hebben. Dit heeft ook een ander belangrijk gevolg, namelijk dat aandacht voor pesten onderdeel gaat uit maken van het bestaande lesprogramma. De leerkrachten en andere medewerkers zijn zich er altijd van bewust dat pesten niet wordt getolereerd en zullen dus ook op elk moment ingrijpen wanneer zij vermoeden of weten dat er gepest wordt. Inmiddels wordt dit pestpreventieprogramma niet alleen in Noorwegen maar ook in andere landen succesvol toegepast. Het pestpreventieprogramma van Dan Olweus is aangepast aan de Nederlandse situatie onder de naam PRIMA-methode.

3 De PRIMA anti-pestmethode Kenmerken van de PRIMA-methode Driedimensionale aanpak: schoolniveau, groepsniveau en individueel niveau Aandacht voor continuering door intensieve begeleiding Opname van 'pesten' in het schoolbeleid Betrekken van ouders, leerkrachten en leerlingen Mentaliteitsverandering van gehele school Zowel voorkómend (preventief) als pestprobleem verminderend Positieve benadering (beloning) De PRIMA-methode is meer dan alleen een lesmethode en bestaat uit: Leerlingenboekje voor leerlingen van groep 6,7 en 8 Pestmeter Handleiding voor basisscholen Handleiding voor regionale begeleiders (GGD/OBD) Training en ondersteuning door regionale begeleiders (GGD/OBD) Cursus train-de-trainers voor OBD en GGD-begeleiders Website Mira, 9 jaar: Als ik gepest word, ga ik thuis tegen mijn knuffels schelden. Basiselementen van de PRIMA-methode Op schoolniveau Training van leerkrachten Surveillanceplan: toezicht op de speelplaats tijdens pauzes en overblijven Een pestprotocol met daarin onder andere schoolregels tegen pesten Bijeenkomsten met ouders over het antipestbeleid op school Kernteam pesten Begeleiding door een regionale instelling (GGD/OBD) Op groepsniveau Groepsregels tegen pesten Lessen over pesten Pestmeter en sociogram Ouderbijeenkomst Op individueel niveau Gesprekken met leerlingen en ouders bij een pestincident Een protocol gericht op het voeren van gesprekken met pesters en gepesten Een protocol gericht op het voeren van gesprekken met de ouders van de betrokken kinderen 3

4 Basiselementen van de PRIMA-methode uitgelicht De pestmeter De pestmeter is een computerprogramma waarin kinderen van groep 6 tot en met 8 een vragenlijst kunnen invullen over pesten en gepest worden. De pestmeter: biedt inzicht in de omvang van het pestprobleem op school geeft informatie over waar en hoe er gepest wordt dient als instrument om samen met leerlingen de uitkomsten te evalueren en op basis van de evaluatie het pestgedrag in de klas aan te pakken. Het pestprotocol Vele basisscholen kennen inmiddels het Nationaal onderwijsprotocol tegen pesten (pesten op school hoe ga je hiermee om?). De aanpak die binnen de PRIMA-methode wordt gebruikt is gebaseerd op dit protocol. Ton Lammers, katholieke basisschool De Korenbloem, groep 8: "Dankzij het anti-pestbeleid is de groepssfeer in de klas nu zo dat het makkelijker is om in gesprek te komen met de kinderen." Praktijkvoorbeeld 1 Werkvorm voor een groepsgesprek over pesten Tijdens een groepsgesprek kunnen de volgende vragen over pesten aan de orde komen: Pesten is Kinderen die gepest worden, zijn Kinderen die pesten, zijn Als ik zie dat iemand gepest wordt, dan Iemand die gepest wordt, voelt zich Naar school gaan, is voor iemand die gepest wordt Voor kinderen is het uitdagend als een gesprek visueel gestructureerd wordt. Door een cirkel te verdelen in taartpunten en iedere taartpunt te voorzien van een stelling die kinderen kunnen aanvullen, wordt een gesprek over pesten gestructureerd. Pesten is? Naar school gaan, is voor iemand die gepest wordt... Pesten is... Iemand die gepest wordt, voelt zich... Kinderen die gepest worden, zijn... Als ik zie dat iemand gepest wordt, dan... Kinderen die pesten, zijn... 4 Senna, 11 jaar: Pesten is pas pesten als de ander de grapjes niet leuk vindt. Mohammed, 10 jaar: Ik durf soms niet wat andere kinderen wel durven en dan gaan zij mij pesten.

5 Praktijkvoorbeeld 2 Groepsregels tegen pesten We pesten elkaar niet We proberen een kind dat gepest wordt te helpen We vertellen het aan de juf of meester als we zelf of als andere kinderen gepest worden We proberen ervoor te zorgen dat niemand buitengesloten wordt Waarin onderscheidt de PRIMA-methode zich van andere programma's? Een belangrijk onderdeel van de PRIMA-methode is dat pesten op drie niveaus wordt aangepakt: op schoolniveau, groepsniveau en individueel niveau. De PRIMA-methode onderscheidt zich voornamelijk van andere programma's door de intensieve begeleiding door de regionale GGD en/of de onderwijsbegeleidingsdienst (OBD). Deze worden ondersteund door het Nationaal Gezondheidsinstituut (NIGZ). Uit onderzoek blijkt dat schoolnabije ondersteuning een voorwaarde is voor een succesvolle toepassing op langere termijn. Daarnaast worden ouders bij de antipestmethode betrokken en wordt 'pesten' opgenomen in het schoolbeleid. Daarbij richt de PRIMAmethode zich op het zowel structureel voorkómen (preventief) als op het aanpakken van pestproblemen. TNO Kwaliteit van Leven heeft in Nederland onderzocht of pesten op scholen die de PRIMA-methode gebruiken afneemt en hoe de invoering van de methode op deze scholen is verlopen. Hieruit blijkt dat het aantal slachtoffers bij scholen die met de PRIMAmethode hebben gewerkt in twee jaar tijd met 64.9% is gedaald. Het aantal pestkoppen is met 49.2% gedaald. 5 Bram, 9 jaar: Pesten is dat iemand die groter is dan jij tegen je zegt: ik wil morgen jouw lunch hebben.

6 Ton Lammers, katholieke basisschool De Korenbloem, groep 8: "De investering die je aan het begin van het jaar doet door extra aandacht te besteden aan pesten, verdient zich later weer terug omdat er minder conflicten zijn." Wat levert de PRIMA-methode op voor uw school? Op korte termijn levert de PRIMA-methode uw school het volgende op: Training/intervisie voor docenten Inzicht in de frequentie van pesten op school aan de hand van de pestmeter Begeleiding bij het invoeren van de PRIMA-methode Begeleiding bij het uitvoeren van onderdelen van de PRIMA-methode Lesmateriaal Op langere termijn zorgt het werken met de PRIMAmethode ervoor dat de sfeer en het werkklimaat op uw school verbeteren. Binnen uw school bestaat er duidelijkheid over het aanpakken van pesten en de regels die daarvoor gelden. Hierdoor levert de PRIMA-methode uw school tijdwinst op. Leerkrachten zijn minder tijd kwijt aan pestincidenten. Bovendien weten ze in het geval van een pestincident wat ze moeten doen. Truus Gijsberts, katholieke basisschool De Korenbloem, adjunct-directeur: "Het werkklimaat voor de leraren is verbeterd, er heerst meer rust op school en de leraren voelen zich meer gesteund door de ouders." Cindy Dirks, basisschool Jeroen, groep 7: 6 "Eenmalige projecten zijn niet effectief om pesten te bestrijden. Nadat het project is afgelopen, verdwijnt de aandacht weer." Michiel, 10 jaar: Sinds we op school gepraat hebben over pesten, doen andere kinderen weer een beetje aardig tegen me.

7 Wist u dat * pesten alleen plaatsvindt als er een verschil in macht en/of fysieke kracht is tussen beide partijen? * er tweemaal zoveel kinderen op school gepest worden als onderweg naar school? * pesten in kleine dorpen evenveel voorkomt als in grote steden? * de grootte van de klas nauwelijks een rol speelt in het meer of minder voorkomen van pesten? * uiterlijke kenmerken (bril, dik, dun) geen aanleiding vormen voor pesten? * jongens vaker gepest worden dan meisjes? * meisjes vaker op een meer subtiele wijze pesten? Rol van de GGD op basisscholen Wanneer een basisschool zijn beleid op het gebied van gezondheid wil ontwikkelen of aanpassen, kan de school daarbij ondersteund worden door de GGD. GGD'en hebben namelijk de wettelijke taak informatie te verzamelen over de gezondheidssituatie van jeugdigen en op basis hiervan individuele en groepsgerichte gezondheidsbevorderende activiteiten uit te voeren op onder andere basisscholen. De implementatie van een anti-pestmethode is hiervan een voorbeeld. De GGD kan een school adviseren en begeleiden bij het opzetten en uitvoeren van een antipestmethode. Rol van de onderwijsbegeleidingsdienst op basisscholen De onderwijsbegeleidingsdienst (OBD)/onderwijsadviesbureau helpen scholen op hun verzoek bij het invoeren van vernieuwingen, het kiezen van een nieuwe methode en het verbeteren van de klasseorganisatie. Ook biedt de dienst hulp aan leraren om problemen die zich met individuele leerlingen voordoen te begrijpen en die problemen aan te pakken. Binnen dit takenpakket past het om met de school na te gaan hoe men het pesten nu aanpakt, hoe men dat beter zou willen doen en hoe de methode hierbij zou kunnen passen. 7

8 Deelname Wilt u op uw school volgens de PRIMA-methode gaan werken? Neem dan contact op met de GGD en/of OBD in uw regio. Meer weten Sabine Brand, basisschool Jeroen, groep 6: 8 Meer informatie over de PRIMA-methode kunt u vinden op (PRIMA anti-pestmethode). Suzanne, 8 jaar: Als het mijn vriendin is, die iemand aan het pesten is, dan ga ik mee pesten. De PRIMA-methode is ontwikkeld in samenwerking met het NIGZ, TNO Kwaliteit van Leven, EDventure, GGD Nederland, GGD Rotterdam-Rijnmond, CEDgroep unit Waterweg en GGD Zuidhollandse Eilanden en is gefinancierd door ZonMw. "Als juf ben ik eindverantwoordelijk voor de kinderen in mijn klas. Als er gepest wordt, is het dus ook mijn taak om in te grijpen." Colofon Redactie: Jessica Hoek, Silvia de Ruiter, Zeina Dafesh en Lidewij Vat, NIGZ Vormgeving: Jeroen Steen Druk: Advadi, Westervoort