Gemeenschappelijke handelspolitiek t.o.v. het Oost-blok

Transcriptie

1 I.R.K.P. '69-11 t-^-tft Gemeenschappelijke handelspolitiek t.o.v. het Oost-blok 1) Volgens art. 113 EEG wordt de gemeenschappelijke handelspolitiek na afloop van de overgangsperiode gegrond op éénvormige beginselen, terwijl de Commissie onderhandelt met derde landen. Ook uit de andere verdragsbepalingen blijkt dat het nier niet gaat om coördinatie, harmonisatie of andere onduidelijke procedures, doch om eenmaking van de handelspolitiek. In oktober 1961 bleek hierover trouwens geen enkel misverstand te bestaan, toen de Raad de logische konsekwentie uit deze verdragsbepalingen trok door te besluiten dat de bilaterale akkoorden van de lidstaten op 31 december 1969 dienden te expireren. 2) Nu inmiddels 1969 is aangebroken blijkt dat met de geleidelijke eenmaking zo weinig voortgang is gemaakt dat het physiek onmogelijk is geworden om de bestaande bilaterale handelsakkoorden met derde landen nog per 1 januari 1970 te vervangen door gemeenschapsakkoorden. In deze situatie is er nog slechts één alternatief dat ogenschijnlijk verdragsconform is, n.1. een verdragloze situatie waarin de Gemeenschap autonoom een uniform regime toepast ten aanzien van derde landen. Afgezien van de praktische en politieke bezwaren die aan een dergelijke oplossing kleven, kan thans reeds worden vastgesteld dat - althans tegenover het Oostblok - ook hiertoe de tijd ontbreekt. De hieraan verbonden materiële en technische problemen verhinderen dat per 1 januari 1970 tegenover deze landen een uniform invoerregime, laat staan een uniform uitvoerbeleid in werking zou kunnen treden. Nederland draagt voor het ontstaan van deze toestand geen verantwoordelijkheid, doch heeft integendeel steeds gepleit voor een fundamentele aanpak van de gemeenschappelijke handelspolitiek, opstelling van een werkprogramma enz. Het zijn vooral de grote EEG-partners

2 die de voortgang vertraagd hebben, terwijl de Commissie in gebreke is gebleven door niet tijdig met afgeronde voorstellen te komen. Inmiddels heeft zich een nieuwe ontwikkeling voorgedaan die op korte termijn overleg vereist ter bepaling van een Nederlands standpunt. Begin januari j.1. is in Parijs in het kader van de Frans-Russische Gemengde Commissie door Frankrijk voorgesteld in maart a.s. handelsbesprekingen te openen met het doel een nieuw meerjarig handelsakkoord te sluiten geldig tot 31 december Aangezien de geldigheidsduur van het nieuw te sluiten handelsakkoord uiteraard de datum van 31 december 1969 zal overschrijden en derhalve inbreuk zal worden gemaakt op de bepalingen van het Verdrag van Rome, heeft Frankrijk gesteld hierover in Brussel te conculteren. Frankrijk is echter kennelijk de mening toegedaan dat handelspolitiek en economische en technische samenwerkingspolitiek t.o.v. Oost-Europa te grote politieke betekenis hebben om deze instrumenten reeds thans uit handen te geven aan de Europese Commissie» Men zou zich niet laten weerhouden door bezwaren van de andere EEGpartners of de Europese Commissie om tot het sluiten van nieuwe meerjarige overeenkomsten over te gaan. Voorts is door Frankrijk ook aan Roemenië het sluiten van een nieuw vijfjarig handelsakkoord in het vooruitzicht gestelde Aanwijzingen bestaan dat ook de Duitse Bondsrepubliek uit politieke overwegingen eenzelfde mening als Frankrijk is toegedaan en niets voelt voor gemeenschappelijke EEGonderhandelingen met Oosteuropese landen onder leiding van de Commissie. Men heeft te veel uitgesproken politieke problemen met Oost-Europa, zoals Berlijn, de Oder Neisse grens, D.D.R. etc. Het zou dan ook in de bedoeling van de Duitse Bondsrepubliek liggen op korte termijn handelsbesprekingen met de U.S.S.R. te hervatten voor het sluiten van een meerjarige handelsovereenkomst»

3 Ook de op 6 december 1968 in Oost-Berlijn gesloten 6-jarige overeenkomst tussen de Duitse Bondsrepubliek en de D.D.R. heeft invloed op de totstandkoming van een gemeenschappelijke handelspolitiek van ie overige EEGlanden ten aanzien van Oost-Duitsland. De vraag rijst thans of wij in het kader van de EEG onze medewerking moeten verlenen aan compromisoplossingen die per definitie verdragsstrijdig zijn en slechts beogen zulks te camoufleren» Hierbij wordt gedacht aan ongewijzigde verlenging van bestaande akkoorden, de factor toepassing van opgezegde akkoorden, een geleidelijke harmonisatie in het kader van een "action concertée" en soortgelijke formules. Ook wordt gesproken over de mogelijkheid om akkoorden "inzake economische en technische samenwerking" te sluiten, al of niet met indicatieve goederenlijsten. VÓ6r een dergelijke benadering pleit de overweging dat een groot deel van de gemeenschappelijke handelspolitiek reeds is verwezenlijkt (tariefbeleid, associatieovereenkomsten en landbouwpolitiek) en het hier derhalve om een kleine Schönheitsfehler gaat (de invoer van industriële produkten uit de Oostblok-landen bedraagt slechts een gering percentage van de totale EEG-invoer). Als excuus voor een afwijking van de verdragsregels kan bovendien worden aangevoerd dat de Oostblok-landen op een enkele uitzondering na, weinig aanstalten maken om de EEG te erkennen en dat uit dien hoofde gemeenschappelijke onderhandelingen voorshands onmogelijk zijn. Voorts kunnen langs deze weg tegenstellingen en spanningen binnen de EEG vermeden worden, terwijl een eventuele verlenging van de overgangsperiode (met alle konsekwenties vandien voor andere sektoren) buiten discussie kan blijven. Tenslotte kan worden gesteld dat compromis-oplossingen een dermate onduidelijke en onbevredigende situatie zullen scheppen, dat daarvan een prikkel zal uitgaan om alsnog tot samenwerking te komen.

4 Tegen de aanvaarding van procedures die ten doel hebben de onderliggende problemen te camoufleren pleit in de eerste plaats het feit dat daarmede een slecht precedent wordt gecreëerd voor het gehele EEG-verdrag. Indien de lidstaten en de Commissie er stilzwijgend mee akkoord gaan om met de naleving van ondubbelzinnige verdragsbepalingen de hand te lichten, is er geen waarborg tegen wellicht verdergaande inbreuken op andere terreinen van het Verdrag. Voor de Beneluxlanden geldt daarnaast dat iedere oplossing behalve de gemeenschappelijke onderhandeling van nieuwe akkoorden, specifieke nadelen opwerpt. De autonome liberalisatie tegenover het Oostblok gaat immers in de Benelux aanmerkelijk verder dan die der andere lidstaten, zodat autonome toepassing van een gemeenschappelijk regime of een autonome harmonisatie in dezelfde richting in de praktijk slechts een terugtrekking van liberalisaties kan betekenen. De andere lidstaten zouden in een dergelijke overgangssituatie hun autonome liberalisatie grosso modo kunnen uitbreiden, hetgeen uiteraard gèèn ongewenste handelspolitieke repercussies zou uitlokken. Ook het exportpakket van de Beneluxlanden waarbij het accent meer ligt op consumptie-goederen en diensten dan op grondstoffen en kapitaalgoederen, is meer kwetsbaar dan dat van de andere EEG-partners, die hier over meer politieke machtsmiddelen beschikken in de praktijk en ruimere armslag blijken te hebben bij het geven van exportkredieten en -garanties. Vandaar dat de andere lidstaten ook geen behoefte hebben aan een actieve handelspolitiek en hebben geweigerd daartoe bepalingen op te nemen in de recente verordening inzake een speciaal invoerregime. Tenslotte kan er van worden uitgegaan dat in een onduidelijk gedefinieerde situatie de Beneluxlanden eerder geneigd zullen zijn hun autonome bevoegdheden op bescheiden wijze te interpreteren, terwijl andere lidstaten in de praktijk hebben bewezen een fait accompli politiek te voeren, waarbij de Commissie vaak maar al te

5 gemakkelijk bereid is om de zaak achteraf recht te praten. De prikkel om alsnog tot een verdragsconforme situatie te geraken zal voor de andere lidstaten dan ook aanmerkelijk geringer zijn dan voor de Benelux met het resultaat dat compromis-oplossingen waarschijnlijk een lang leven beschoren zou zijn. Nu het onontkoombaar lijkt dat de in het Verdrag voorgeschreven termijn niet gerespecteerd kan worden, verdient het aanbeveling om daaruit voor ons zelve duidelijk konsekwenties te trekken en te voorkomen om mede te werken aan onduidelijke procedures die de stand van zaken trachten te verhullen en waardoor Nederlandse materiële belangen in het gedrang komen. Tenslotte is het geen wereldschokkend gemeenschappelijke feit te moeten erkennen dat de handelspolitiek voor een relatief klein deel niet tijdig verwezenlijkt kan worden. Indien Frankrijk en mogelijk de Duitse Bondsrepubliek nieuwe meerjarige overeenkomsten met de Oosteuropese landen sluiten zal ongetwijfeld Benelux door deze Oosteuropese landen eveneens benaderd worden soortgelijke overeenkomsten aan te gaan. De handelsvertegenwoordigers van de U.S.3.R., Polen en Bulgarije hebben hier reeds toespelingen op gemaakt. Uiteraard kan Benelux zich dan moeilijk meer achter het Verdrag van Rome verschuilen. Een weigering zal dan ook zeer ernstige voor de Benelux-export tengevolge kunnen hebben. alleen voor het jaar 19&9 doch ook voor de verdere repercussies Niet toekomst. Dit wettigt de conclusie dat Benelux in feite gedwongen zal worden de Franse lijn te volgen. Bij de a.s. Commission-Mixte-besprekingen, die reeds in het vroege voorjaar met enkele Oosteuropese landen zullen plaatsvinden, zullen de desbetreffende landen om inlichtingen vragen over de toekomstige handelspolitieke situatie na 31 december Een betoog over de gemeenschappelijke EEG-handelspolitiek die na 1 januari 1970

6 zal moeten ingaan, terwijl andere EG-partners op het punt staan nieuwe bilaterale meerjarige overeenkomsten te gaan sluiten met een geldigheidsduur tot eind 197^zal door hen niet geaccepteerd worden. In de bilaterale verhouding tot de Oostbloklanden ware derhalve reeds thans een soepele houding in te nemen. Deze houding kan gebaseerd worden op de stelling dat indien en voorzover andere EEG-partners de bereidheid tonen om over meerjarige akkoorden te onderhandelen er geen reden is waarom de Beneluxlanden niet hetzelfde kunnen doen. Gezien de faits et gestes van de EEG-partners zouden van Beneluxzijde inleidende deze contacten die in richting gaan niet geschuwd behoeven te worden. Weliswaar zou met de aankondiging en de opening van eventuele onderhandelingen gewacht dienen te worden totdat de toegezegde EEG-consultaties over de voornemens van Frankrijk hebben plaatsgevonden, doch er is geen aanleiding om kostbare tijd verloren te laten gaan. De in de EEG in te nemen houding zou gebaseerd kunnen worden op de hierboven uiteengezette Op een geschikt tijdstip tijdens of na de komende Raadszitting van 3 maart, zou van Nederlandse duidelijke overwegingen. zijde een verklaring dienen te worden afgelegd waarin nogmaals wordt herhaald, dat Nederland alsnog bereid blijft mede te werken aan de tijdige afronding van de gemeenschappelijke handelspolitiek. Daarbij kan aan onze vrees uitdrukking worden gegeven, dat betreurd wordt dat andere lidstaten niet bereid zijn mede te werken aan een gemeenschappelijke handelspolitiek zoals die op grond van de verdragsbepalingen Nederland steeds voor ogen heeft gestaan. Indien andere lidstaten door hun daden te kennen geven dat deze verdragsbepalingen om wat voor redenen ook anders geïnterpreteerd kunnen worden dan op de wijze die door Nederland en tot voor kort ook door de Commissie is verdedigd, dan dient Nederland daaruit zijn eigen consequenties te trekken.

7 Aangezien het Verdrag in ieder geval nimmer beoogd kon hebben in dit opzicht aan de ene lidstaat zwaardere beperkingen op te leggen dan aan de andere, zal Nederland zich het recht voorbehouden om met name tegenover het Oostblok de eigen handelspolitieke belangen veilig te stellen. In afwachting van een dergelijke verklaring zal van Nederlandse zijde op deskundigen-niveau grote terughoudendheid in acht moeten worden genomen ten aanzien van Commissie-voorstellen of onderdelen daarvan die met een werkelijk gemeenschappelijke handelspolitiek weinig hebben uit te staan, doch anderzijds de Nederlandse handelingsvrijheid kunnen belemmeren. DE DIRECTEUR-GENERAAL VAN DE BUITENLANDSE ECONOMISCHE BSTREKKINGEN,