H o o f d s t u k II De Betalingsbevelverordening en de Geringe Vorderingen-Verordening. Afdeling 1. Vooraf

Transcriptie

1 H o o f d s t u k II De Betalingsbevelverordening en de Geringe Vorderingen-Verordening Afdeling 1. Vooraf 110. De Verordening (EG) nr. 1896/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure (hierna: Betalingsbevelprocedure of Betalingsbevelverordening) 266 en de Verordening (EG) nr. 861/2007 van het Europees Parlement en de Raad van 11 juli 2007 tot vaststelling van een Europese procedure voor geringe vorderingen (hierna: Geringe Vorderingen-Verordening) 267 worden in dit hoofdstuk samen behandeld. Beide verordeningen maken immers Europese eengemaakte procedures uit. De Betalingsbevelprocedure is namelijk een Europese uniforme procedure waarmee eenzijdig een EU-wijde uitvoerbare titel kan worden verkregen. De Geringe Vorderingen-Verordening maakt dan weer een Europese uniforme procedure op tegenspraak uit. Beide verordeningen ontstonden bovendien vanuit eenzelfde idee 268 en hebben dezelfde doelen voor ogen (art. 1). Enerzijds beogen ze de procesvoering inzake niet-betwiste geldzaken of geringe vorderingen in grensoverschrijdende zaken te vereenvoudigen, te bespoedigen en de kosten ervan te verminderen. Anderzijds stellen de verordeningen het vrij verkeer van vonnissen voorop door de intermediaire procedures inzake erkenning en tenuitvoerlegging af te schaffen. Dit laatste doel heeft aan vernieuwing ingeboet sinds de inwerkingtreding van de Brussel Ibis-Verordening. Beide verordeningen maakten recent het voorwerp uit van een verordening tot wijziging 269. De Europese Commissie nam namelijk op 19 november 2013 het 266 Pb.L , afl.l 399, Pb.L , afl. 199, COM(2002) 746 def., Groenboek betreffende een Europese procedure inzake betalingsbevelen en maatregelen ter vereenvoudiging en bespoediging van de procesvoering over geringe verordeningen. 269 Voor een evaluatie van de bestaande verordeningen, zie voor de Geringe Vorderingen-Verord.: ECC-Net, European Small Claims Procedure Report, september 2012, 1-40; Eurobarometer nr. 395, European small claims procedure. Report, april 2013 (hieruit komt voort dat de Europese burger de geringe vorderingenprocedure niet gebruikt omdat men deze nog niet nodig had); Public Consultation on the European Small Claims Procedure (10 juni 2013); R. Manko, European small claims procedure. An opportunity for enhancing cross-border enforcement, Library Briefing Library of the European Parliament 2013, 1-4; X.E. Kramer, The functioning of the European Small Claims Procedure in the Netherlands: normative and empirical reflections, NIPR 2013, afl. 3, ; A. Berthe, La procédure européenne de règlement des petits litiges en pratique in P. Lecocq en M. Dambre, Chronique de droit à l usage des juges de paix et de police 2012, Brugge, die Keure, 2012, Zie voor de Betalingsbevelprocedure: Hoge Raad voor de Justitie, Ambtshalve advies over de toepassing van het Europees betalingsbevel, 26 januari 2011, ; D. De Beule, Het Europees betalingsbevel geëvalueerd. Invorderen over de grenzen heen, UGA, Kortrijk-Heule, 2013, ; P. Cheneau en K. Donckers, L injonction de payer européenne depuis la pratique de l huissier de justice (belge) in J. Attard e.a., Un recouvrement de créances sans frontières?, Brussel, Larcier, 2013, l a rc i e r 65

2 initiatief om de Geringe Vorderingen-Verordening aan te passen 270. Volgens de Europese wetgever is deze verordening immers van belang voor de consumenten en de Europese kleine en middelgrote ondernemingen maar wordt ze vandaag nog te weinig toegepast. De procedure en het toepassingsgebied moesten dan ook verder worden vereenvoudigd en aangepast zodat de kostprijs en de duurtijd zouden worden verlaagd 271. De Betalingsbevelverordening moest op haar beurt worden aangepast aan de Geringe Vorderingen-Verordening. Dit leidde tot de Verordening (EU) 2015/2421 van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2015 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 861/2007 tot vaststelling van een Europese procedure voor geringe vorderingen en Verordening (EG) nr. 1896/2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure (hierna: Verordening tot wijziging) 272. Hierna worden in Afdeling 2 het toepassingsgebied en in Afdeling 3 de opbouw van de ingevoerde procedures toegelicht 273. Er wordt, waar nodig, verwezen naar de Verordening tot wijziging. Afdeling 2. Toepassingsgebied van de eengemaakte procedures 1. Temporeel toepassingsgebied 111. De Betalingsbevelverordening trad op 31 december 2006 in werking en is van toepassing sinds 12 december 2008 (art. 33). De iets recentere Geringe Vorderingen-Verordening is op haar beurt in werking getreden op 1 augustus 2007 om op 1 januari 2009 van toepassing te zijn (art. 29). Ook hier hanteert men dus een dubbel tijdstip: een inwerkingtredingsdatum en een toepassingsdatum. Bijzonder is dat beide verordeningen geen overgangsregeling bepalen. Er wordt dus niet aangegeven wat op of na de data van toepassing moet plaatsvinden om van de respectieve verordeningen gebruik te maken. De Europese verordeningen werden evenwel opgebouwd als volwaardige procedures, zodat naar onze mening het verzoek om een Europees betalingsbevel op of na deze datum moest worden ingediend en voor de Geringe Vorderingen-Verordening de datum van ontvangst van het vorderingsformulier door het bevoegde gerecht 270 COM(2013) 794 def., Voorstel voor een verordening van EP en Raad tot wijziging van Verord. (EG) nr. 861/2007 EP en Raad 11 juli 2007 tot vaststelling van een Europese procedure voor geringe vorderingen en Verord. (EG) nr. 1896/2006 EP en Raad 12 december 2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure. 271 Standpunt van het Europees Parlement in eerste lezing vastgesteld op 7 oktober 2015 met het oog op de vaststelling van Verord. (EU) 2015/... EP en Raad tot wijziging van Verord. (EG) nr. 861/2007 tot vaststelling van een Europese procedure voor geringe vorderingen en Verord. (EG) nr. 1896/2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure. 272 Pb.L , afl. 341, Een gedeeltelijke doorslag van deze tekst verscheen reeds in L. Samyn, Eenvormige procedures in B. Allemeersch en T. Kruger, Handboek Europees burgerlijk procesrecht, Antwerpen, Intersentia, 2015, l a rc i e r

3 in aanmerking moet worden genomen. Artikel 3.3 Betalingsbevelprocedure en artikel 3.3 Geringe Vorderingen-Verordening bevatten aanwijzingen in deze zin. De Verordening tot wijziging trad op haar beurt in werking op 13 januari 2016 om van toepassing te zijn op 14 juli 2017 (art. 3) 274. Er wordt ook ditmaal niet aangegeven wat op of na deze datum moet gebeuren. Alle procedures ingesteld na 14 juli 2017 zullen natuurlijk worden behandeld volgens de aangepaste regelgeving. Maar wat moet er gebeuren met de reeds hangende procedures? Wij zijn van mening dat op de procedures ingeleid in België vóór 14 juli 2017 toch de nieuwe procesregels van toepassing zullen zijn. We passen aldus artikel 3 Ger.W. naar analogie toe. 2. Geografisch toepassingsgebied 112. Beide basisinstrumenten zijn relevant voor alle Europese lidstaten, met uitzondering van Denemarken (art. 2.3). In Denemarken zijn de verordeningen noch bindend, noch van toepassing. Het Verenigd Koninkrijk en Ierland hebben aldus wel gebruikgemaakt van de voorziene opt-in en nemen deel aan de verordeningen (overw. 31 Betalingsbevelverord. en overw. 37 Geringe Vorderingen-Verord.). De Verordening tot wijziging geniet eenzelfde territoriaal toepassingsgebied. Ook hier gelden de aanpassingen in alle Europese lidstaten, met uitzondering van Denemarken (overw. 25 en 26). 3. Materieel toepassingsgebied A. Algemeen materieel toepassingsgebied 113. Het algemeen toepassingsgebied van beide verordeningen is zo goed als identiek aan dat van de Brussel Ibis-Verordening. Ze zijn van toepassing in burgerlijke en handelszaken, ongeacht de aard van het gerecht, met uitzondering van fiscale zaken, douanezaken, bestuursrechtelijke zaken en acta jure imperii. De uitzonderingen opgenomen in artikel 1.2 Brussel Ibis-Verordening werden eveneens grotendeels herhaald in beide procedurele instrumenten 275. Hier en daar voegde men nog een bijkomende begrenzing in, die in de lijn ligt van de doelstellingen van de eengemaakte procedures Een afwijking vormt art Verord. tot wijziging, dat reeds op 14 januari 2017 in werking treedt. 275 Door de Verord. tot wijziging worden de uitzonderingen van de Brussel Ibis-Verord. nu integraal herhaald in art. 2 Geringe Vorderingen-Verord. 276 Bv. art. 2.2.d) Betalingsbevelverord. ( vorderingen uit niet-contractuele verbintenissen ) of art. 2.2.f), g) en h) Geringe Vorderingen-Verord. ( arbeidsrecht, huur en verhuur, pacht en verpachting van onroerende zaken en inbreuken op de persoonlijke levenssfeer en op de persoonlijkheidsrechten, waaronder begrepen laster ). Deze uitzonderingen blijven ook na 14 juli 2017 behouden. l a rc i e r 67

4 114. Beide verordeningen werden beperkt tot grensoverschrijdende burgerlijke en handelszaken. Een grensoverschrijdend geschil wordt in beide verordeningen op eenzelfde wijze bepaald (art. 3.1). Het is die zaak waarin ten minste een van de partijen haar woonplaats of haar gewone verblijfplaats heeft in een andere lidstaat dan de lidstaat van het aangezochte gerecht. Er werd bijgevolg gekozen voor een strikte benadering van het vereiste: indien de partijen in eenzelfde lidstaat als die van het gerecht woonachtig zijn, maar alle elementen van hun relatie bevinden zich in een andere door de verordeningen gebonden 277 Europese lidstaat, dan kan men beide verordeningen toch niet gebruiken. Kunnen de verordeningen worden toegepast, indien de schuldeiser of de verweerder is gehuisvest buiten de Europese Unie? De relevante bepaling vermeldt immers enkel een andere lidstaat dan de lidstaat van het aangezochte gerecht. Naar onze mening moet, om beide verordeningen toe te passen, slechts één partij in een andere lidstaat dan de lidstaat van het aangezochte gerecht zijn gevestigd, zodat de woon- of verblijfplaats in een derde staat van de andere partij(en) niet van belang is. Om na te gaan of aan de voorwaarde van een grensoverschrijdende zaak is voldaan, is de datum doorslaggevend waarop de bevoegde rechter het vorderingsformulier ontvangt (art. 3.3 Geringe Vorderingen-Verord. 278 ) of waarop het verzoek om een Europees betalingsbevel bij het bevoegde gerecht wordt ingediend (art. 3.3 Betalingsbevelprocedure). Telkens wordt het woonplaatsbegrip ingevuld aan de hand van artikelen 59 en 60 Brussel I-Verordening, vandaag artikelen 62 en 63 Brussel Ibis-Verordening. Voor de gewone verblijfplaats zal een feitelijke appreciatie aan de orde zijn 279. B. Bijzonder materieel toepassingsgebied 115. Het bijzonder materieel toepassingsgebied van beide Europese verordeningen verschilt in die mate dat de Betalingsbevelprocedure enkel van belang is bij de inning van liquide geldvorderingen voor een specifiek bedrag, die opeisbaar zijn op het tijdstip waarop het verzoek om een Europees betalingsbevel wordt ingediend (art. 4 Betalingsbevelverord.), terwijl de Geringe Vorderingen-Verordening niet beperkt is tot een bepaald type van schuldvordering, maar wel een waardebegrenzing invoert. Enkel die vorderingen waarvan de waarde alle rente, kosten en uitgaven niet meegerekend, op het tijdstip dat het vorderingsformulier door het bevoegde gerecht wordt ontvangen, niet meer bedraagt dan euro, komen voor de procedure in aanmerking (art. 2.1 Geringe Vorderingen-Verord.) Overw. 5 Verord. tot wijziging. 278 Art. 3.3 Geringe Vorderingen-Verord. ondergaat volgens de Verord. tot wijziging een tekstuele aanpassing die naar onze mening eenzelfde idee uitdrukt. 279 De mogelijkheden om de Betalingsbevelprocedure te gebruiken, worden schematisch op een niet-exhaustieve wijze uiteengezet in H. Storme, Uniform Europees procesrecht: Europees betalingsbevel en Europese procedure voor geringe vorderingen in A. De Groeve (e.a.), Het Europees betalingsbevel en de geringe vorderingen, Herentals, Knops Publishing, 2009, Het Europees e-justitieportaal voorziet in een wizard die de burger helpt te beslissen welke verordening van toepassing is ( 68 l a rc i e r

5 1. Betalingsbevelverordening 116. De Betalingsbevelprocedure is aldus begrensd tot geldvorderingen, i.e. vorderingen waarbij de betaling van een geldsom wordt nagestreefd 281. Niet alle geldvorderingen kunnen evenwel tot de Betalingsbevelprocedure behoren: geldvorderingen gelieerd aan de goederenrechtelijke gevolgen van huwelijken of soortgelijke relaties, testamenten, erfenissen, faillissementen of soortgelijke procedures, de sociale zekerheid en vorderingen uit niet-contractuele verbintenissen (tenzij de uitzondering in art. 2.2.d) i) of ii) 282 ) worden uitgesloten (art. 2.2). De geldvorderingen moeten daarenboven liquide, vaststaand en opeisbaar zijn. De schuldvordering moet aldus bij aanvang van de procedure kunnen worden uitgedrukt in een concreet bedrag, zonder dat een becijfering of een begroting door de rechter noodzakelijk is 283. Hoewel een verordeningsautonome uitleg van deze begrippen wenselijk is, komt het naar onze mening vandaag aan de verschillende nationale procesrechten toe om de inhoud van de begrippen vast te leggen en te beoordelen of een geldvordering aan de nodige vereisten voldoet Het materieel toepassingsgebied van de Betalingsbevelprocedure is bijkomend beperkt tot die geldvorderingen die niet-betwist zijn (art. 1.a)) 285. Krachtens overweging 6 Betalingsbevelverordening zijn niet-betwiste schuldvorderingen die openstaande schulden die niet het voorwerp zijn van een juridisch geschil. Met andere woorden, schuldvorderingen waartegen de schuldenaar niet via een gerechtelijke procedure opkwam, kunnen in aanmerking komen voor een Europees betalingsbevel. Een louter schriftelijk protesteren van een factuur door de schuldenaar creëert aldus geen betwiste schuldvordering. Aangezien de Betalingsbevelprocedure een eenzijdige procedure aanbiedt die pas naderhand in een procedure op tegenspraak kan overgaan, is de schuldenaar niet bij het verzoek om een betalingsbevel betrokken. Tot aan het mogelijke verweer, beschreven in artikel 16 Betalingsbevelverordening en dus tot aan de betwisting van de schuldvordering door de aangeduide schuldenaar, wordt 281 Kh. Turnhout oordeelde reeds op 15 oktober 2012, o.i. terecht, dat de inning van geldsommen, die reeds in een rechterlijke of arbitrale beslissing werden toegekend, niet kan worden bereikt via een Europees betalingsbevel (RW , 149). 282 Kramer vindt de uitsluiting van niet-contractuele verbintenissen nodeloos moeilijk, aangezien de afbakening tussen contractuele en niet-contractuele verbintenissen op Europees gebied niet eenduidig is. Een niet-contractuele verbintenis is bovendien vaak niet liquide of opeisbaar bij het instellen van de vordering waardoor de Betalingsbevelprocedure in deze situatie helemaal niet van toepassing is (X.E. Kramer, Eenvormige Europese procedures voor de inning van vorderingen, Deventer, Kluwer, 2007, 35). 283 COM(2004) 173 def./3, Voorstel voor een verordening van EP en Raad tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure, 11; vorderingen die niet van bij aanvang in een concreet bedrag uit te drukken zijn, zijn o.a. deze die voortkomen uit immateriële schade; zie H. Storme, Europese betalingsbevelprocedure, NjW 2009, Zie Advies Europees Economisch en Sociaal Comité over het Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure, 9 februari 2005, 5; zie o.a. R. Houben, Schuldvergelijking, Antwerpen, Intersentia, 2010, , waarin de auteur nagaat wat naar Belgisch recht een bestaande, opeisbare en liquide vordering is. 285 Bijzonder is dat het vereiste van een niet-betwiste geldvordering enkel wordt vermeld in art. 1.a) Betalingsbevelverord. en niet in het verzoekformulier of als weigeringsgrond in art. 8 en 11. l a rc i e r 69