Internationaal publiekrecht

Transcriptie

1 Internationaal publiekrecht Boek + notities + slides 1 Yasmine El Dahrawi Boek + notities + slides

2

3 Hoofdstuk 1: Inleiding - algemene kenmerken van het internationaal recht A. Wat is internationaal recht? Regels die de internationale betrekkingen regelen. Daarnaast heeft het ook hoe langer hoe meer een impact op individuen (door middel van rechten en plichten voor individuen). Vroeger: volkenrecht / droit des gens / law of nations Vroeger werd er gesproken over het volkenrecht. De term is niet helemaal geschikt omwille van de term volk. Dit verwijst naar een groep personen die eenzelfde culturele, religieuze, achtergrond hebben en je kan er verschillende hebben in 1 land maar dit kan ook verspreid zijn over meerdere landen. Verwijzing naar staat zou daarom beter zijn à eigenlijk is dit ook niet goed, want er bestaan ook NGO bedrijven (niet- gouvernementele organisatie), internationale organisaties, Inhoudelijk bevat het alle aspecten van interstatelijke activiteiten zoals het regelen van conflicten tussen staten, economische relaties, gebruik van zee, mensenrechten, milieubescherming, Het belang van het int. publiekrecht neemt alsmaar toe, in het bijzonder in een steeds meer geglobaliseerde wereld. Het internationaal recht is tevens een belangrijke impuls voor het nationaal recht. Verschil met nationaal recht Nationaal hiërarchische structuur (wetgevende macht maakt de wetten (parlement)) verticaal rechtssysteem Handhaving gebeurt door de rechterlijke macht (rechter) Internationaal Het zijn allemaal soevereine rechtssubjecten (met name staten) horizontaal rechtssysteem heeft op zowel wetgevend, handhavings- en rechterlijk vlak geen centrale handhaving dus de resoluties zijn niet bindend en er is geen verplichte rechtspraak daar je de staten niet kan verplichten. Organen zoals het Internationaal Gerechtshof (World Court) kunnen optreden na toestemming door de staten à centrale politiemacht ontbreekt en ook een rechterlijke macht Alhoewel internationaal recht fundamenteel verschillend is van nationaal recht, is het wel een degelijk rechtssysteem. Ondanks het ontbreken van centraal gestuurde handhavingsmechanismen, zijn er wel degelijk verschillende handhavingsmechanismen te vinden in het internationaal recht. Slechts een deel hiervan zijn juridische handhavingsmechanismen. 1

4 Voorbeelden van handhavingsmechanismen (internationaal recht): Sancties door de VN Veiligheidsraad Verlies van rechten en privileges van staten à Bv Beëindiging van diplomatieke relaties, stopzetten van ontwikkelingshulp Rechtshandhaving (voor internationale gerechtshoven) Rapportering à Bij milieurecht, om de zoveel jaar rapporteren; op welke manier verdrag uitgevoerd Internationale druk à publieke opinie kan een belangrijke rol invullen Internationaal publiekrecht - internationaal privaatrecht Internationaal publiekrecht (Ipur): interstatelijke activiteiten. Internationaal privaatrecht (IPR): geheel aan nationale regels die bepalen welke rechtbank er bevoegd is en welke wetgeving van toepassing is wanneer je een grensoverschrijdend incident hebt. Oorsprong Ubi societas, ibi jus = daar waar een samenleving is daar is ook recht. Beantwoordt aan een behoefte om iets interactie te reguleren. Verschillende staten die samenkomen. Nood aan regelgevend kader. Enorm toegenomen interdependentie als gevolg van globalisering Problemen die staat niet alleen kan aanpakken, evoluties die gevolgen hebben, verontreiniging die niet stopt aan de grenzen. Interpredentie op verschillende vlakken zoals een financiële crisis. Dit doet zich dan voor op de hele wereld. Neem bv de crisis in Syrië waardoor vluchtelingen naar België komen. Groei van int. recht zeer heterogeen Consulaire recht dat men gecodificeert heeft en in belangrijke verdragen vorm geven. Aantal nieuwe takken voorgekomen bijgekomen bv. Mensenrechten (na 1945), ruimterecht int. Strafrecht,... Er komen nieuwe regels bij en er worden meer nieuwe takken ontwikkeld. Internationaal Sociaalrecht (int. Arbeidsorganisatie) en internationaal fiscaalrecht. Het is soms moeilijk om de grenzen af te bakenen. Onderverdelingen? klassificatie Primaire en secundaire regels? 2 Primaire: Afkomstig van de inhoud (concept of law). De primaire rechtsregels verwijzen naar de regels van het spel. Dit zijn diegene die betrekking hebben op het maken van het 2

5 internationaal recht, hoe je het gaat afdwingen, geschillenbeslechting, hoe moet je de regels gaan interpreteren. = bronnen, subjecten en aansprakelijkheid Secundaire: de inhoudelijke regels vb d regels die van toepassing zijn op een krijgsgevangene, bepaalde mensenrechtenregels = deelgebieden à geschillenbeslechting Niet evident om ze van elkaar te scheiden want verdragen bevatten beiden. Zie Kyoto protocol Recht van co- existentie en recht van coöperatie (extreme: recht van integratie) Recht van co- existentie: verwijzen naar de regels die de bevoegdheid van de verschillende staten elk voor zich gaat afbakenen en de interactie tussen die staten gaan oplossen. Gaat om geschillen, aansprakelijkheid, jurisdictie. Recht van coöperatie: verwijst naar de meer actieve kwalitieve samenwerking tussen staten bv om milieuproblematieken aan te pakken. Gaan egt op coöperatie. à verdrag sluiten Recht van integratie is de extreme variant. Daar ga je een bepaalde bevoegdheid tot wetgeving gaan overdragen bv EU We spreken van internationaal publiekrecht. Dit is veel ruimer dan we denken. à International law underway shapes out of lives 100 ways of law is een soort brochure van de American society of international law met heel wat voorbeelden (100- tal) over hoe int. recht in praktijk zaken regelt. Paar vb eruit: Het versturen van brieven, bepalen van tijd en datum, telefonieregels, bescherming van copyrights, milieubescherming, luchtvaart, Effectiviteit van internationaal recht: Eigen belang van de staten Het hebben van rechtsregels is heel belangrijk Totstandkoming is ook effectief, want men is gelijkwaardig en men zal tot een compromis komen Bereid om die rechtsregels die we zelf hebben gemaakt ook na te leven Zwakheden van internationaal recht: GEEN hiërarchische structuur, want sommige rechtsregels zijn MAAR een compromis Vaak vaag geformuleerd Veiligheidsraad functioneert niet goed, omdat die vaak laat ingrijpt 3

6 B. Historische evolutie Oudheid Vorm van internationaal recht vroeger in Oude Griekenland, vredesakkoord tussen oude Egypte en Hittieten. Er was arbitrage, soort van gerechtelijke geschilbeslechting maar wel heel primitief. Middeleeuwen Tijdperk van het natuurrecht/jus naturalej = aantal regels van hogere hand opgelegd op voortvloeien uit bepaalde natuurwetten. minder primitief. à in Europa Natuurrecht: Regels van goddelijke oorsprong / bepaalde natuurwetten (van bovenaf opgelegd) Rol katholieke kerk Speelt grote rol bij uitbreiding van het natuurrecht à instituut dat alles samenhield Cf. theorie van de rechtvaardige oorlog (bellum justum) Dit is de historische voorloper van het hedendaagste recht over het gebruik van geweld. Voorloper van het hedendaagse recht over het gebruik van geweld. 17eE: oorsprong moderne int. recht à moderne oorsprong Redenen: 1. enerzijds politieke context 2. Vrede van Westfalen 1648: creatie van een int. gemeenschap gebaseerd op onafhankelijke en soevereine staten zonder hoger gezag. De rol van de katholieke vermindert en hangt af van het territorium. à einde godsdienstoorlog in Europa. Overkoepelt rol van katholieke kerk in Europa. Geleidelijke overgang van natuurrecht naar positivisme/positief recht à int. recht niet van bovenaf opgelegd, maar het product van de wil van soevereine en gelijke staten: gelijke administratie die de motoren van het nieuwe Ipur worden. Positivisme: regels worden gemaakt door de subjecten zelf, de staten maken zelf de wetten 4 3. Geestelijke vaders van het moderne internationale recht: 4

7 Grotius: 11 jaar begonnen aan rechtenstudies op 16- jarige leeftijd had hij zijn doctoraat. Grote voorvechter van het vrije gebruik van de volle zee. Hij wou ook meer tollerantie en werd daarvoor opgesloten in kasteel Glubenstein maar wist te ontsnappen door zich te laten opsluiten in een kist. Werd nadien ambasadeur voor Zweden en Parijs. à De iure belli ac pacis: over het recht van oorlog en vrede. Wanneer heeft een staat / soeverein vorst het recht om een andere staat / soeverein vorst aan te vallen (en op welke manier dat dient te gebeuren). Suarez, Vitoria, 18e en 19e E: doorbraak positief recht 18e E 1758: E. de Vattel, Droit des gens à eerste echte handboek int. recht waar vandaag nog naar gewezen word Term international law (Jeremy Bentham, 1789) Toename (bilaterale) verdragen = toegenomen economische relaties 19e E Professionalisering (cf. oprichting ILA: International association en IDI: Institut droit International in 1873): meer wetenschappen Eerste IGOs (Rijncommissie 1831, Donaucommissie 1856, Internationale Telegraafunie 1865, Universele Postunie 1874) à Riviercommissie: gezamenlijk gebruik van de rivieren Opkomst multilaterale verdragen (vb. recht gewapende conflicten) à Multilateraal: internationaal verdrag waaraan vele partijen deelnemen à Bilateraal: internationaal verdrag tussen 2 landen Eerste ervaringen internationale juridische geschillenbeslechting (cf. Permanent Hof van Arbitrage 1899) à Permanent Hof van Arbitrage: een internationaal scheidsgerecht dat in 1899 door de Internationale Vredesconferentie van Den Haag is opgericht à Niet te verwarren met het Internationaal Gerechtshof ð Orgaan binnen de VN ð Gevestigd in Den Haag in het Vredespaleis ð Buigt zich uitsluitend over rechtsgeschillen tussen staten 5

8 20 ste eeuw: exponentiële groei Proliferatie internationale en regionale organisaties, incl. eerste echte collectieve veiligheidsorganisaties (Volkenbond (1919) en VN (1945)) Proliferatie internationale en regionale hoven en rechtbanken = toeneming van hoven en rechtbanken. Permanent Hof van Justitie: voorloper van het Internationaal Gerechtshof (VN, belangrijkste rechterlijke orgaan) Verschil internationaal gerechtshof en internationaal strafhof Internationaal gerechtshof beslecht geschillen tussen staten à Den Haag Internationaal strafhof Rechtsmacht (jurisdictie) over genocide, misdaden tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden en agressie (in de toekomst 2017) Behandelt alleen zaken als het land waar het misdrijf is gepleegd, of het land waaruit de dader afkomstig is, aangesloten is bij het Hof. PIGH 1922 à IGH 1945 Codificatie diverse sub- domeinen (vb. zeerecht, ) Opkomst nieuwe sub- domeinen (mensenrechten, milieurecht, int. strafrecht, ) Diversificatie rechtssubjecten Blijvende ontwikkeling Internationaal publiekrecht als Europees product? 6 nee, overal ter wereld ja, basis wel gelegd in Europa Directe oorsprong in 17 e - eeuwse Europa Reflectie van Europese belangen/agenda? Soevereine gelijkheid als relatief begrip? Van een Europese naar een echte mondiale club (ontstaan VN) Aantal leden nu (193 landen), Zuid Soedan als laatste lidstaat: onduidelijkheid over juiste aantal staten doordat er geen eenduidig bewijs is van welke entiteiten staten zijn 6

9 De westerse landen hadden meer inspraak, maar nu is dit een beetje veranderd (ontwikkelingslanden meer belang) Leden VN= permanente leden en niet permanente leden Maar spanningen tussen verschillende blokken spelen nog soms op (Cf. Zeerecht, mensenrechten, milieurecht, ) Representativiteit beantwoordt niet steeds aan hedendaagse realiteit. C. Een horizontaal en onvolmaakt systeem Een horizontaal en onvolmaakt systeem instemming staten is cruciaal Soevereine gelijkheid als uitgangspunt Algemene vergadering maakt geen bindende rechtsregels. Kan resoluties aannemen maar zijn niet bindend. Centrale wetgever? Algemene Vergadering (VN)? In principe enkel aanbevelingen, de aangenomen resoluties zijn niet bindend Indien de Veiligheidsraad (VN) beslissingen neemt à dan moeten alle staten die naleven Geen wetgever die nieuwe regels maakt, maar past de bestaande regels toe Stukje wetgevende bevoegdheid overdragen zoals EU. Er bestaat geen directe link tussen lidmaatschap van de VN en een statelijke entiteit. In het recente verleden blijkt wel dat het toelaten van nieuwe staten tot de VN een goede indicatie van het statelijk karakter is. niet beperkt tot nieuwe staten, ook bestaande staten 7

10 Het ontbreken van lidmaatschap van VN is geen ontkenning van statelijke entiteit! Centrale rechter? Hoogste orgaan verenigde naties. Het verschil: je hebt altijd een hof en rechtbank om je geschil aan kan voorleggen maar bij Ipur moet je kijken of een int. Hof jurisdictie heeft. Je moet gaan kijken of het hof voor een bepaalde zaak jurisdictie heeft. Centrale afdwinging? Een verklaring van verplichte rechtsmacht: als een land dit heeft afgelegd kan je je zaak voor dit hof leggen maar als dit niet zo is dan moet je kiken of je ergens in en verdrag een aanknopingspunt vindt. Staten moeten de rechtsmacht aanvaarden door bv een verdrag te tekenen. Als ze dit niet doen is er geen bevoegde rechter. Je kan een land niet dwingen om zo n verdrag te tekenen. Er zijn een aantal verdragen zoals het zeerechtverdrag die verplicht voorzien in rechtelijke geschillenbeslechting. Die aanvaardt voor alle geschillen van een verdrag. Veiligheidsraad heeft enkel dwangmatige bevoegdheid wanneer het gaat om de toepassing van hoofdstuk 7 van het vrije handvest. Dit handelt over inbreuk over vrede of een bedreiging of daad van agressie. Anders heb je geen politie die kan afdwingen. Daarnaast is er nog een politiek orgaan die niet autmatisch gaat tussenkomen. Enkel als ze ingestemd hebben met iets kunnen ze voor de rechtbank worden gebracht. Dit maakt het Ipur heterogeen. Beslissingen Veiligheidsraad VN: Bindend (maar zijn niet rechtscheppend; passen bestaande rechtsregels toe op concrete conflicten) Hoofdstuk VII Uitvoerend orgaan à geen wetgevend Bv Kosovo - crisis: ð Een militaire operatie van de NAVO tegen de Federale Republiek Joegoslavië ð 1999: de NAVO bombardeerde militaire & burgerdoelen zond zonder dat de VR van de VN daar een mandaat voor had gegeven 8 8

11 D. Relevantie van Int. Recht Reden tot scepsis? Albright: Robin, get new lawyers 1999: comsocrisis in Europa. De navo heeft toen een luchtoperatie gevoerd. De stellingn van het servische leger werden geelimineerd. Hague Invasion Act (American service- members Protection Act) Aangenomen door het Congress Toelating geven aan de president om met alle noodzakelijke middelen (zelfs geweld) te beletten dat Amerikaanse militairen in Den Haag worden berecht Bedoeld om Amerikaans militair personeel en andere verkozen of benoemde vertegenwoordigers van de Verenigde Staten van Amerika te beschermen tegen rechtsvervolging door een internationaal strafhof waarvan de VS geen deel uitmaken Geeft de president de macht om met alle mogelijke middelen de vrijlating van Amerikaans personeel te bewerkstelligen dat gevangen wordt gehouden door of op verzoek van het Internationaal Strafhof (in Den Haag). Amerika, Israël, Australië en Taiwan = geen lid!! Niet- uitvoering arresten IGH Bezetting Palestijnse gebieden, oorlogsmisdaden Syrië Hague Invasion Act (American service- members Protection Act) Dubbele vraag: Is het recht? Relevant? Is het recht? Austin: Command backed by sanction, zoniet positive morality Zwakte van int. recht, maar: (1) analogie met nationaal recht moet in perspectief geplaatst (2) zekere mate van afdwinging is afdwinging altijd verzekerd met int. recht? Afdwinging is zwakker en niet steeds gegarandeerd. Er zijn wel mogelijkheden naast de veiligheidsraad 9

12 à bv. Je wordt geconfronteerd met een inbreuk in verdrag van BE & Ned. Als B niet uitvoert kan Nederland dat ook weigeren. Rol sanctie? à Law is not law because it is enforced. It is enforced because it is law and enforcement would otherwise be illegal. Het gaat om staten die iets als juridisch bindend beschouwen. Alles op een rijtje: de sterktes en zwaktes van ipur: Sterktes Effectief want in meeste gevallen nageleefd Staten hebben er belang bij Psychologische barrière om int. Rechtsregels te schenden Horizontaal karakter: gelijkwaardige subjecten die recht creëren wat zorgt voor compromissen in de totstandkoming van de regels à zorgt voor flexibiliteit waardoor de rechtsregels gemakkelijker aanvaard zullen worden door de staten Niet- naleven kan politieke en economische gevolgen hebben (bv. Verlies van politieke geloofwaardigheid, economische sanctie) Zwaktes De grote mate van flexibiliteit kan leiden tot gebrek aan rechtszekerheid Ontbreken centrale mechanismen op vlak van wetgeving en handhaving (bv. Op vlak van naleving int. Milieurecht) Staten laten soms hun eigenbelang primeren boven het naleven van int. Recht Naleving in sommige domeinen nog ondermaats ( mensenrechten en inzake het gebruik van geweld) Staten beschouwen de regels als juridisch bindend - eigen systeem van rechtsbronnen. Is het relevant? Verschillende visies in leer int. betrekkingen Realisme: int. Heeft geen autonome waarde. De machtige staat leeft iets na als het zin heeft en gaan de zwakkere staten niet respecterern Institutionalisme: erkent het belang van internationale organisaties. De wereld op zich is een vorm van anarchie in zin van voorspelbaarheid. Dat staten meer weten waar ze aan toe zijn. Het is vaak in het belang van staten om regels na te leven. De nadelen op lange termijn wegen aan t.o.v. de voordelen voor het naleven op korte termijn. Soort van kosten- batenanalyse Constructivisme: Deelname door staten binnen verdragsregimes beïnvloedt de identiteit Rechtsleer (vooral defensief) L. Henkin: it is probably the case that almost all nations observe almost all of their international obligations almost all of the time 10 Grote politieke crisissen & de rol die IR heef vervuld 10

13 à We focussen veel op de inbreuken & staan niet stil bij de gevolgen van de naleving à naleving zou de norm moeten zijn Zelfs bij niet- naleving: int.. recht beïnvloedt besluitvorming, vormt referentiekader voor beoordeling; nooit kosteloos Impact van IR niet onderschatten maar ook niet overschatten Handelingen altijd ten koste van anderen (bv. prestige kwijtraken als land) Factoren: (1) rationeel: afweging voor- en nadelen voor het breken van de regels gaan de staten gaan afwegen wat de voor en nadelen zijn (2) normatief: bureaucratie, internalisering, reputatie, niet- naleven kost een prijs: meer moreel bv. Als de VS Irak binnenvallen met de Britten zonder machtiging van de VN veiligheidsraad overstrepen ze de regels. Ze betalen daar een kostprijs voor. E. Voortdurend in beweging Int. recht is zelden neutraal link met politiek en ethiek Nieuwe verdragen: voorbeelden VN Anti- corruptieverdrag (2003) VN- Verdrag inzake staatsimmuniteit (2004) Internationaal verdrag nucleair terrorisme (2005) Verdrag personen met een handicap (2006) Verdrag gedwongen verdwijningen (2006) Clustermunitie- verdrag (2008) Wapenhandelverdrag (2013), Ontwikkeling gewoonterecht Verschillende percepties 11

14 Vaak tegenstrijdige belangen Opereert niet in vacuüm Hoofdstuk 2: Bronnen van het internationaal publiekrecht A. Algemeen Beperkt aantal formele rechtsbronnen de formele bronnen zijn de in het internationaal recht erkende wijzigingen van totstandkoming van internationaalrechtelijke regels. de materiële bronnen zijn de eigenlijke inhoudelijke regels van het internationaal recht Vertrekpunt: Art. 38 Statuut IGH (Internationeaal Gerechtshof International Court of Justice of ICJ) Het Hof, welks taak het is in de daaraan voorgelegde geschillen te beslissen overeenkomstig het internationale recht, doet dit met toepassing van: internationale verdragen, zowel van algemene als van bijzondere aard, waarin regels worden vastgelegd die uitdrukkelijk door de bij het geschil betrokken Staten worden erkend internationaal gebruik, als blijk van een als recht aanvaarde algemene praktijk de door beschaafde volken erkende algemene rechtsbeginselen onder voorbehoud van de bepalingen van artikel 59, rechterlijke beslissingen, alsmede de zienswijzen van de meest bevoegde schrijvers der verschillende volken, als hulpmiddelen voor het bepalen van rechtsregelen. Deze bepaling laat onverlet de bevoegdheid van het Hof een beslissing "ex aequo et bono" te geven indien de partijen daarmede instemmen. Maar: niet exhaustief Geen hiërarchie van bronnen, maar er is slechts ÉÉN element van hiërarchie Subsidiaire rechtsbronnen ( subsidiary means, hulpmiddelen ): 12 Het geven van uitleg over vorige bronnen en vorige bronnen analyseren Verdragen > gewoonte > algemene rechtsbeginselen 12

15 Andere bronnen die niet worden genoemd in dit artikel zijn resoluties van int. Organisaties en soft law. B. Verdragen = Een bindende overeenkomst tussen staten (of internationale organisaties) en ook de belangrijkste bron à zie H3 Publicaties VN à UNTS (United Nations Treaty Series): officiële publicatie van de VN Databank Buitenlandse Zaken (diplomatie): zoekmachine over verdragen gesloten door België Belgisch Staatsblad à instemmingswetten (of decreten) Enorme toename + consensueel instrument bij uitstek à steeds nagaan wie partij is!! Pacta sund servanda. Als staten een overeenkomst maken moet deze worden nageleefd. Rechtsgevolgen nadat een verdrag is gesloten, verdrag is bindend en legt verplichtingen op als je het verdrag niet respecteert Kan leiden tot staatverantwoordelijkheid Altijd vrijwillig Een staat kan niet gebonden zijn door een verdrag als er GEEN toestemming gegeven is Enkel de partijen zijn gebonden door het verdrag à inter se Uitzondering: verdragen erga omnes (gelden ten aanzien van iedereen) Meest uiteenlopende vorm/inhoud Geen plichten voor staten die zich niet verbonden hebben. Je moet altijd nagaan wie er juist partij is. Je hebt open en gesloten verdragen: open staat toe dat andere staten die kunnen toetreden Ook internationale en regionale, billaterale,. In de regel zijn verdragen geschreven maar kan ook mondeling maar de bewijskracht ontbreekt hier. 13

16 Verdrag als codificatie van internationaal gewoonterecht: Regels zijn bindend voor ALLE staten Mengeling van codificatie van gewoonterecht en nieuwe ontwikkelingen Verdragspartijen zijn sowieso gebonden door het verdrag (alle bepalingen), maar niet verdragspartijen zijn OOK gebonden (op grond van het gewoonterecht) Veel multilaterale verdragen zijn een mengeling van codificatie van gewoonterecht en nieuwe ontwikkelingen bv. veel bepalingen uit het Weens Verdrag over Verdragenrecht zijn ook gewoonterecht (in dit geval zijn de verdragspartijen door alle bepalingen van het verdrag gebonden terwijl niet- verdragspartijen enkel gebonden zijn door de bepalingen die gewoonterecht zijn) Verdrag kan impuls geven aan ontwikkeling aan gewoonterecht bv. Bepalingen over de exclusieve economische zone uit Zeerechtverdrag = verdrag tussen VN inzake het recht van d zee) C. Internationaal gewoonterecht Algemeen Gedragingen van staten die een rechtsregel weerspiegelt. Ongeschreven en belangrijke bron voor int. recht. Dit begrip vloeit voort uit statenpraktijk en is bindend voor alle staten. Voordelen Geschikt voor algemene prinipes Kan lacunes uit verdragen opvullen Evolueert mee met de tijd Nadelen Onzekerheid of een bepaalde statenpraktijk al dan niet gewoonterecht is + onzekerheid omdat het ongescheren is Een als recht aanvaarde algemene praktijk Wanneer gaan we dit in de praktijk beschouwen? 14 Komt voor uit de praktijk van de staten. Dit kan zowel over activiteiten (stellen van daden) als het verzuim (bv. Niet reageren tegen een handeling van een andere staat) 14

17 Typisch voor int. recht: onwennigheid Twee elementen: statenpraktijk + opinio juris Voorbeelden US Supreme Court, Paquete Habana Gewoonterechtelijke regel i.v.m. aanhouding visserijschepen in oorlog? Claim op natuurlijke rijkdommen continentaal plat = gedeelte waar zeebodem paar 100 m ondiep is. Je hebt dan en stijle helling en daar valt de zeebodem weg. Belang belangrijke bron van aardgas omwille van de diepte van de diepzeebodem heeft de mens de middelen niet om de mineralen eruit te halen Het is het punt waarop de zeebodem opeens steiler naar beneden gaat is de grens van het continentaal plat en wordt de continentale helling genoemd. Zo maken de Noordzee en de Oostzee in hun geheel deel uit van het continentaal plat van Europa. Truman- Verklaring 1945 = verklaring over jurisdictie over continentaal plateau 1958: codificering à verdrag 1958 à anderen volgen 15

18 Verhouding verdragsrecht- gewoonterecht Beide primaire bronnen Toepassing voorrangsregels lex posterior derogat priori; lex specialis derogat generali Complementair Zeggen beide hetzelfde, geen probleem (geen conflict mogelijk!) Conflicteren Er is een bepaald gewoonterecht, maar de staten sluiten een verdrag à 2 bronnen waarbij recentere de voorrang krijgt t.o.v. de oude regel Verdrag zal primeren op de oude wet Beide primaire bronnen = even belangrijk dus gelijke waarde Nadeel gewoonte Grotere onzekerheid: wie wat wanneer? Belang codificatie verdragen opschrijven ð Vb. oorlogsrecht, zeerecht, Rol Commissie voor Internationaal Recht (ILC) Auteur van tal van verdragen (vb. WVV) Belang (ontwerp)artikelen en richtsnoeren Soms minder geslaagd (vb. statenopvolging) Gewoonterecht blijft niettemin belangrijk Verschillende domeinen niet gecodificeerd Men blijft daardoor nog steeds aangewezen op dat gewoonterecht. Verdragen alleen t.a.v. verdragspartijen à belangrijk om na te gaan of verdragsregels ook deel uitmaken van gewoonterecht Indien gewoonterecht: dan bindend voor andere partijen Belangrijk om na te gaan of verdragsregels ook deel uitmaken van gewoonterecht

19 Cf. IGH, North Sea Continental Shelf Case 1969 = zaak tussen Nederland en Duitsland over het continentaal plat. Het gaat ook over wie recht heeft op welk deel van het continentaal plat Humanitaire recht: aantal grote verdragen zoals 4 grote conferenties van Genève. Die 4 zijn gewoonterecht. Het zijn 2 aanvullende protocollen. Belangrijk is dat het gewoonterecht blijft evolueren en toelaat dat de inhoud van de regels ook evolueren. Bv: Art. 6 GC bestaand gewoonterecht codificeerde 2. kristalliseerde, of 3. dat de verdragsregel naderhand gewoonterecht werd onvoldoende bewijs Nederland & Denemarken ó Duitsland à afbakening van het continentaal plat tussen die drie landen à tenzij de partijen anders overeengekomen dan moet je de equidistantieregel (vanaf de basislijn rechte lijnen naar midden en beide even ver tot het midden) Principe altijd toepassen (ook al heeft Duitsland een vrij lange kust à dan nog een klein stuk krijgen à dus beperkte aanspraken voor Duitsland Duitsland heeft getekend, maar niet geratificeerd à niet gebonden door die regel Die regel (Art. 6) is een regel van internationaal gewoonterecht (Duitsland is niet gebonden obv het gewoonterecht WANT die bepaling was in de tijd (niet eenvoudig), die norm was NIET een vorm van gewoonterecht Ook geen kristallisatie van de vorm (opkomende praktijk) ð dat de verdragsregel naderhand gewoonterecht werd (door praktijk gewoonterecht worden) 17

20 Gewoonterecht blijf evolueren (EHRM, Jones v. VK) Bij verdragen is het vaak van belang om na te gaan of de regels die worden neergelegd ook tegelijkertijd gewoonterecht zijn EHRM Jones is hier een voorbeeld van. Identificatie 2 elementen: statenpraktijk & opinio juris Statenpraktijk: hoe gedragen ze zich. Blijkt uit onder andere verklaringen afgelegd door een staatshoofd of regeringsleider, nationale wetgeving, het al dan niet ondertekeen van een verdrag, het al dan niet inzetten van gewapende troepen, objectief element Voorwaarden: Consistentie van statenpraktijk Algemeenheid van statenpraktijk Duurtijd van statenpraktijk Vaak niet eenvoudig methode soms cruciaal sommige regels zijn vrij duidelijk Discussie rond recht op zelfverdediging à In welke mate kunnen staten preventief optreden? In welke mate inroepen tegen terroristische groeperingen? Uitspraken int. hoven & rechtbanken (EHRM in Jones t. VK (2014)) Aanwijzingen: rechtspraak IGH; rapport 2000 ILA Committee on Formation of Customary (General) International Law ILC bezig met voorbereiding richtsnoeren (2016?) Interessante oefening: ICRC Customary Study 18 à uitgebreide studie in welke mate verschillende regels in conflicten deel uitmaken van het gewoonterecht. Het is een 160- tal regels waarin ze telkens uitvoerend bewijs voeren op basis van int. Recht, analyse van alle beschikbare bewijs. 18

21 Statenpraktijk Ieder gedrag van staten dat de bewuste houding van de staat weerspiegelt t.a.v. een internationale juridische situatie Vereisten voor statenpraktijk: Consistentie Constant en uniform (voortdurendheid), moet niet absoluut zijn Graad van consistentie verschilt naargelang het onderwerp Grotere consistentie vereist ingeval van positieve verplichtingen Hoe fundamenteler, hoe groter de consistentie Bv Nicaragua case (1986) ð Over het internationaal gewoonterecht (opinio juris) ð Toen de communistische rebellen aan de macht kwamen in Nicaragua, trachtte de VS de contrarebellen te steunen met de levering van wapens, de opleiding van militairen & financiële hulp bieden ð Zaak voor het ICJ gebracht à vond dat de statenpraktijk en de opinio juris noodzakelijke voorwaarden waren à het verbod op gebruik van geweld had het gewoonterechtsregel (of zelfs ius cogens) niet had bereikt à statenpraktijk was wel aanwezig maar de opinio juris NIET Algemeenheid ð VS wel veroordeeld voor het onwettig gebruik van geweld ð Na het negatieve arrest heeft de VS zijn verklaring ingetrokken Praktijk van aanzienlijk aantal staten (geen bepaald aantal) Persistant objector : volgehouden bezwaar, uitzondering bij de aanvang van totstandkoming van nieuw gewoonterecht. Als je bezwaar hebt ertegen, dan ben je misschien erdoor niet gebonden. Doe dit dan in het begin anders ben je wel gebonden als staat. Lokaal gewoonterecht kan maar zal enkel gelden aanzien van een beperkt aantal staten Vaste regels: algemeenheid zal afhangen van het onderwerp à statenpraktijk van maritieme staten relevanter zijn bij het tot stand komen van int. zeerecht 19

22 Duurtijd (duur van de praktijk) Sommigen beweren dat gewoonterecht ogenblikkelijk kan bestaan. Bv: zelfverdediging Een zekere duur nodig à vrij lange duurtijd verwacht Afhankelijk van het onderwerp, instant gewoonterecht à gewoonterecht op een snelle manier tot stand gekomen à handelingen moeten worden herhaald (zo zijn bepaalde regels uit het ruimterecht vrij snel ontstaan omdat het lanceren van ruimtetuigen niet met een hoge frequentie kan plaatsvinden) Densiteit Uniformiteit maar geen absolute consistentie. Cf. IGH, Nicaragua- zaak 1986, 186 Algemeenheid: Niet universeel; berusting ook van belang Naar welke staten kijken? Welke praktijk Fysiek vb. inzet wapen, uitlevering, Verbaal = wat de staten doen, zeggen kunnen een element van het statenpraktijk vormen à Vb.: UK Government Legal Position 2013 m.b.t. interventie in Syrië: Onthoudingen = wat staten niet doen IGH, Nottebohm- zaak (1955) i.v.m. verstrekken van diplomatieke bescherming van genaturaliseerde personen zaak tussen Guatemala en Liechtenstein en die had betrekking op de onteigening en uitwijzing door Guatemala van meneer Nottebohm. Staatsaansprakelijkheid behandeling van vreemde onderdanen toelaatbaarheid van claims uitputting van lokale rechtsmiddelen 20 Nottebohm à een verzoek om de nationaliteit van Liechtenstein te verkrijgen (vermijden van een arrestatie obv een eventuele arrestatie omwille zin Duitse nationaliteit) à ICJ à ondanks het feit dat de nationaliteit van Liechtenstein niet 20