Heupprothese. Heupprothese

Transcriptie

1 Heupprothese Heupprothese

2 Inhoud Heupprothese, december Inleiding 4 De heupprothese 4 Waarom een prothese? 5 Soorten protheses 7 De operatie 7 Voorbereiden 9 De ingreep uitgelegd 9 Mogelijke complicaties 11 Het herstel 11 Herstel in het ziekenhuis 13 Weer thuis 15 Lange termijn 17 Meer informatie 17 Relevante adressen 18 Woordenlijst Inleiding U heeft veel last van uw heup. Behandelingen hebben geen effect meer. Uw arts heeft voorgesteld uw heupgewricht te vervangen door een kunstgewricht: de heupprothese. Hiervoor is een operatie nodig. Misschien wilt u meer weten over deze operatie voordat u een besluit neemt. U vindt hier informatie over de heupprothese, de operatie en wat u bij het herstel kunt verwachten. Ook vindt u adressen van organisaties waar u meer informatie kunt krijgen. Houdt u er rekening mee dat de situatie voor iedereen anders is. Ook kan de precieze procedure per ziekenhuis verschillen. 2 3

3 Klachten Pijn is de meest voorkomende klacht bij beschadigingen van de heup. U heeft dan pijn in uw lies, in uw bilstreek of beide. De pijn straalt uit naar uw bovenbeen of knie. Eerst heeft u alleen pijn bij bewegen en belasten, later ook tijdens rust en slaap. De heupprothese Waarom een prothese? Het kraakbeen in uw heupgewricht is beschadigd. Artrose kan daarvan de oorzaak zijn. U heeft daardoor veel pijn. Uw arts heeft voorgesteld om een heupprothese te plaatsen zodat de pijn verdwijnt. De heup De heup is het gewricht aan de bovenkant van uw been. Dit gewricht bestaat uit een heupkom en een heupkop. De heupkom zit in het bekken, de heupkop is het uiteinde van het bovenbeen. Normaal gesproken zijn de kop en kom bekleed met glad kraakbeen. In een gezond gewricht zit gewrichtsvocht om de gewrichtsoppervlakken te smeren. Hierdoor kunt u soepel bewegen. Artrose aan de heup Het kraakbeen in uw heupgewricht kan beschadigd raken door artrose. Het kraakbeenoppervlak wordt dan ruw. Bij ernstige artrose ontbreekt het gewrichtskraakbeen helemaal. De ruwe botoppervlakken bewegen dan langs elkaar. Het bewegen gaat moeilijk, uw gewricht kraakt en doet pijn. U voelt dat uw heupgewricht stijver wordt. Daardoor heeft u (start) problemen bij het bewegen, bijvoorbeeld bij het opstaan, lopen en fietsen. De pijn is vaak een reden om niet te beginnen aan bijvoorbeeld lange wandelingen, bukken, traplopen en tillen. Toenemende pijn Als de beschadiging toeneemt, nemen ook uw klachten toe. Medicijnen en fysiotherapie helpen dan niet meer. Pijn is de belangrijkste reden om te kiezen voor een heupprothese. Een totale heupprothese (een kunstheup) vervangt uw eigen heupgewricht. Zowel uw heupkop als uw heupkom wordt dan vervangen. Soorten protheses Er zijn 2 soorten heupprotheses: de gecementeerde en de ongecementeerde. Een gecementeerde prothese wordt vastgezet met cement Een ongecementeerde prothese wordt vastgeklemd in uw bot, waarna deze prothese vastgroeit De orthopedisch chirurg bespreekt met u wat de beste oplossing is. Dit is afhankelijk van uw leeftijd en de kwaliteit van uw bot. Oorzaken Artrose aan de heup kan verschillende oorzaken hebben. Het gaat hierbij steeds om secundaire artrose. Deze ontstaat als u al eerder een probleem in of rondom het gewricht heeft gehad, zoals: een aangeboren heupafwijking beschadiging van het gewrichtsoppervlak (bijvoorbeeld na een botbreuk) een ontsteking (bijvoorbeeld bij reumatoïde artritis) 4 5

4 De operatie Voorbereiden Het is belangrijk dat u weet wat er allemaal komt kijken bij het plaatsen van een heupprothese. Uw vragen kunt u stellen aan de orthopedisch chirurg. Vraag ook om informatie over anesthesie. Blijf voor de operatie zoveel mogelijk in beweging. Gezonde heup en heupprothese Blijf in beweging Blijf in de periode voor de operatie zoveel mogelijk bewegen. Probeer wel de pijngrens zo min mogelijk te overschrijden. Beweeg liever wat vaker een klein stukje dan 1 of 2 keer per dag een lange afstand. U kunt beter niet lopen op ongelijk terrein, zoals in het bos of op het strand. Als u een wandelstok gebruikt, vermindert u de belasting op uw been en daarmee ook de pijn. Krukken of rollator mee Neem bij uw opname krukken of een rollator van thuis mee. U kunt deze lenen bij de lokale Thuiszorgwinkel of de Stichting Thuiszorg. In het ziekenhuis stelt de fysiotherapeut de krukken voor u af. Praat met de chirurg Het is belangrijk dat u alles wat te maken heeft met de operatie goed begrijpt. Pas dan kunt u toestemming geven voor de operatie. Bespreek van tevoren uw vragen en zorgen met de orthopedisch chirurg die de operatie gaat uitvoeren. 6 7

5 Vragen stellen U kunt de volgende vragen stellen aan de orthopedisch chirurg: Waarom is deze operatie nodig? Hoe bereid ik mij voor op de operatie? Wat wordt er tijdens de operatie gedaan? Welke problemen kunnen tijdens en na de operatie ontstaan? Wat staat mij te wachten na de operatie? Wanneer mag ik naar huis? Wat staat mij te wachten in de herstelfase direct na de operatie? Wat kan ik op langere termijn verwachten? Wat mag ik wel en wat niet na de operatie? Welk resultaat mag ik van deze operatie verwachten? Overleg met uw arts of u tijdelijk moet stoppen met bepaalde medicijnen, bijvoorbeeld NSAID s, bloedverdunners of DMARD s. Meestal stopt u vlak voor de operatie met uw medicijnen. Ook op de website van het ziekenhuis kunt u informatie vinden die voor u van belang is. Folder anesthesie Vraag in het ziekenhuis naar een folder over anesthesie. Daarin staat hoe u zich voorbereidt op de operatie. U leest over onderwerpen als nuchter zijn voor de operatie (vanaf middernacht niet meer eten en drinken op de dag van de operatie), het verwijderen van make-up, sieraden en uw kunstgebit, en of u tijdelijk met medicijnen moet stoppen. Er zijn 2 mogelijkheden voor verdoving tijdens de operatie: Een ruggenprik, waarbij alleen het onderste deel van uw lichaam wordt verdoofd (vanaf uw middel) Een volledige verdoving of narcose Deze mogelijkheden worden van tevoren met u besproken. De ingreep uitgelegd De orthopedisch chirurg verwijdert uw heupkop. Hij verwijdert daarna resterend kraakbeen uit de kom en plaatst op die plek een nieuwe kom. Vervolgens plaatst hij de nieuwe kop met steel in uw bovenbeen. Opname U wordt een dag voor de operatie opgenomen in het ziekenhuis. De avond voor de operatie krijgt u een klysma. Met een klysma wordt via de anus het onderste deel van uw darm schoongespoeld. De operatie Tijdens de operatie ligt u op uw rug of op uw zij. De orthopedisch chirurg maakt een snee in de zijkant van uw bovenbeen. Hij zaagt uw heupkop af en verwijdert deze. Dit botdeel is eventueel bruikbaar voor bottransplantaties bij uzelf of bij anderen. Informatie over transplantatie van botweefsel kunt u in het ziekenhuis krijgen. De chirurg verwijdert het resterende kraakbeen uit uw heupkom en plaatst daarna een nieuwe kom, ook wel cup genoemd. Daarna plaatst hij een nieuwe kop met steel in uw bovenbeen. Hij zet de kop in de kom. In de wond laat hij een drain achter. Tot slot wordt de operatiewond gehecht. De duur De operatie duurt ongeveer 2 uur. Mogelijke complicaties Het kan een enkele keer gebeuren dat u last krijgt van een zenuwbeschadiging, heupluxatie, trombosebeen of verschil in beenlengte. Verder gelden bij een heupoperatie dezelfde risico s als bij andere operaties. Beschadiging van een zenuw Tijdens de operatie kan een zenuw in uw been bekneld of opgerekt raken. Mogelijk kunt u daardoor uw voet tijdelijk niet optillen. De kans hierop is erg klein: minder dan 1%. Meestal herstelt het vanzelf binnen een jaar. U revalideert hierdoor wel langzamer. 8 9

6 Heupluxatie De kop van uw nieuwe heup kan uit de kom schieten. Dit heet luxatie. De kans hierop is het grootst binnen 3 maanden na de operatie. U krijgt van de fysiotherapeut instructies om dit te voorkomen. Bij luxatie voelt u een klik en hevige pijn. Neem dan direct contact op met de afdeling Orthopedie of Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis. Trombosebeen Na een heupoperatie heeft u meer kans op een trombosebeen. Dit is een aderverstopping in uw been door een bloedstolsel. Om dit te voorkomen krijgt u bloedverdunnende medicijnen. Na ontslag uit het ziekenhuis blijft u 3 maanden onder toezicht van de trombosedienst. Verschil in beenlengte Heeft u een verschil in beenlengte, dan wordt dit in principe hersteld tijdens de operatie. U heeft dan geen aangepaste schoenen meer nodig. Toch lukt het niet altijd om het verschil op te heffen met een heupoperatie. Er moet dan worden bekeken of u aangepaste schoenen nodig heeft. Risico s bij elke operatie Verder gelden dezelfde risico s als bij andere operaties: Wondinfectie. De kans hierop is klein. Een wondinfectie is meestal na 5 dagen zichtbaar. De wond is dan rood en pijnlijk en uw temperatuur is verhoogd. Behandeling bestaat uit rust en antibiotica. Soms is een operatie nodig om pus te verwijderen. Dit voorkomt een infectie van uw heup. Wordt de wond roder en pijnlijker, neem dan direct contact op met uw huisarts of specialist. Lukt dit niet, dan kunt u de spoedarts van het ziekenhuis bellen. Nabloeding. De kans dat de wond nabloedt is de eerste 24 uur het grootst. Voor de eerste dagen heeft u een drukverband gekregen. Meestal is een tweede operatie niet noodzakelijk. Wel kunt u bij een nabloeding een bloedtransfusie krijgen om het bloedtekort aan te vullen. Het herstel Herstel in het ziekenhuis De eerste week na de operatie herstelt u in het ziekenhuis. U mag uw nieuwe heup belasten. De eerste dagen gebruikt u krukken of een rollator. Uw fysiotherapeut leert u hoe u het beste kunt bewegen. Wond U heeft een wond aan de buitenkant van uw heup. De eerste dag na de operatie wordt het verband verschoond. In de wond is een drain ingebracht. Deze blijft 1 of 2 dagen zitten, afhankelijk van de hoeveelheid wondvocht en bloed. Uw hechtingen blijven 10 tot 14 dagen zitten. Deze worden verwijderd op de polikliniek of door uw huisarts. Tijdens de operatie kan een urinekatheter zijn ingebracht. Als het oefenen goed gaat, wordt deze zo snel mogelijk verwijderd. Pijn De gewrichtspijn die u voor de operatie had is voor een groot deel verdwenen. Wel kunt u nog pijn hebben aan de wond en aan uw spieren. Deze pijn verdwijnt na verloop van tijd. Pijnstilling krijgt u via het infuus. Dit kunt u zelf toedienen door op een pompje te drukken. Het is ook mogelijk dat u pijnstilling krijgt van de verpleegkundige

7 Verzorging De eerste dag na de operatie wordt een röntgenfoto gemaakt om te controleren of uw nieuwe heup goed zit. Als de uitslag goed is, kunt u onder begeleiding van een fysiotherapeut of verpleegkundige uit bed. U kunt uzelf dan wassen bij de wastafel. Zo nodig krijgt u hulp van de verpleegkundige. Belasten U kunt uw geopereerde heup met uw hele lichaamsgewicht belasten. In het begin is dit pijnlijk. Uw heupspieren zijn dan nog niet sterk genoeg. Daarom maakt u eerst gebruik van krukken of een rollator. De fysiotherapeut geeft u daarvoor instructies. Ook leert de fysiotherapeut u hoe u het beste kunt staan, opstaan, liggen en zitten. Lopen De fysiotherapeut besteedt ook aandacht aan de manier waarop u loopt. Vaak heeft u jarenlang klachten gehad. Daardoor heeft u mogelijk een afwijkende manier van lopen ontwikkeld. Het is belangrijk om na de operatie weer zo normaal mogelijk te lopen. Omdat u niet te ver mag bukken, zijn schoenen met veters niet aan te raden. Draag liever stevige instapschoenen met een goed voetbed. Oefeningen Door oefeningen te doen verbetert u de beweeglijkheid van uw nieuwe heup en worden uw spieren sterker. De fysiotherapeut leert u oefeningen die u thuis zelf voortzet. Naar huis U mag naar huis wanneer u goed met krukken kunt lopen. Meestal is dit na 4 tot 7 dagen, maximaal na 10 dagen. Soms mag u eerder naar huis. Waarschijnlijk functioneert uw heup nu al beter dan voor de operatie. Als u uw heup nog niet optimaal kunt bewegen of als u nog niet normaal loopt, kunt u de behandeling door de fysiotherapeut buiten het ziekenhuis voortzetten. Dit is niet altijd nodig. U kunt ook thuis de oefeningen doen die de fysiotherapeut u in het ziekenhuis heeft geleerd. Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u mee: Een afspraak op de polikliniek Een recept voor medicijnen Een afspraak met de trombosedienst Eventueel kunt u meekrijgen: Een recept voor verbandmiddelen Een overdracht voor de thuiszorg of het verpleeghuis Een aanvraag voor fysiotherapie Hulp regelen Regel met buren, familie of kennissen dat u thuis hulp heeft, bijvoorbeeld bij het boodschappen doen en bij huishoudelijk werk. Bereid uw huishouden voor op uw thuiskomst. Haal bijvoorbeeld voor uw opname alvast een voorraad etenswaren in huis. Niet altijd thuis revalideren Soms kunt u niet rechtstreeks naar huis vanuit het ziekenhuis. Het kan nodig zijn dat u verder revalideert in een verpleeghuis of revalidatie-instelling. Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) bepaalt of u hiervoor in aanmerking komt. Weer thuis Het is belangrijk dat u thuis doorgaat met bewegen en met uw oefeningen. Bepaalde bewegingen mag u niet maken omdat uw heup dan uit de kom kan schieten. Pas ook op met infecties in uw lichaam. Infectie voorkomen Elk kunstgewricht kan gemakkelijk geïnfecteerd raken. De kans hierop is groter als u een wond heeft of een infectie ergens anders in uw lichaam. Neem daarom direct contact op met uw huisarts als u koorts heeft. Doe dit ook bij bijvoorbeeld een ontsteking aan uw blaas, gebit, keel of nagelriemen, wonden waar pus uit komt of steenpuisten. Bij een infectie krijgt u antibiotica. Eerst via een infuus, daarna in tabletvorm. U kunt de kans op een infectie zelf verkleinen: Meld bij elke medische ingreep dat u een prothese heeft, bijvoorbeeld ook bij een ingreep bij de tandarts Gebruik antibiotica als er kans is op infecties, bijvoorbeeld als u geopereerd moet worden Zorg voor goede hygiëne

8 Lichamelijke verzorging Bij het douchen mag de wond nat worden. Zeker in het begin is het aan te raden om zittend te douchen, zodat u niet kunt uitglijden. Het is handig om na het douchen weer een verband aan te brengen. De hechtingen blijven dan niet vastzitten aan uw kleding. Vervang het verband als het nat is geworden. Aan- en uitkleden Begin bij het aankleden met uw geopereerde been. Bij het uitkleden begint u bij uw niet-geopereerde been. Dit heeft u onder begeleiding geoefend in het ziekenhuis. Lichaamsbeweging Afhankelijk van uw situatie krijgt u thuis fysiotherapie of gaat u zelfstandig door met de oefeningen die u heeft geleerd in het ziekenhuis. Als u de oefeningen goed en regelmatig doet, kan het genezingsproces gunstiger verlopen. Tijdens de eerste 6 weken na de operatie loopt u met 2 krukken. Daarna loopt u 6 weken met 1 kruk. U kunt beter regelmatig korte stukjes lopen dan in één keer een lange afstand. Ga niet hardlopen of springen en loop niet op onregelmatig terrein, zoals het bos en het strand. Fietsen, autorijden en sporten mag u pas weer na overleg met uw arts. Luxatie De eerste 3 maanden na de operatie is het risico het grootst dat uw heup uit de kom schiet. Dit wordt luxatie genoemd. De kans hierop wordt steeds kleiner naarmate de operatie langer geleden is, maar blijf wel alert. Om luxatie te voorkomen mag u de volgende bewegingen absoluut niet maken: Het geopereerde been over het andere been leggen De geopereerde heup verder buigen dan 90 graden Het geopereerde been tegelijkertijd buigen en draaien in de heup Houdt u zich daarom aan het volgende: Kom niet met uw handen bij uw voeten. U mag dus niet zonder hulp(middelen) uw kousen, broek en schoenen aantrekken en niet zelf uw voeten wassen Zorg voor een hoge stoel met armleuningen, bijvoorbeeld een tuinstoel. Ga niet op te lage stoelen of banken zitten. Gebruik een toiletverhoger en laat uw bed tijdelijk op bedverhogers zetten Buk niet, bijvoorbeeld om iets van de grond op te rapen Ga niet op uw geopereerde zijde liggen. Wilt u op uw gezonde zijde liggen? Leg dan eerst een dik kussen tussen uw benen Sla uw benen niet over elkaar als u zit of ligt Kijk uit voor struikelen over kleedjes en drempels Volg deze adviezen in ieder geval op totdat uw arts bij de controle iets anders aangeeft. Huishoudelijk werk U kunt licht huishoudelijk werk doen. Ga er zoveel mogelijk bij zitten, op een hoge stabiele stoel. Bij zware werkzaamheden, zoals stofzuigen en bedden verschonen, heeft u voorlopig hulp nodig. Ook bij gebruik van de wasmachine heeft u hulp nodig omdat u dan veel moet bukken. Koken kan in het begin moeilijk zijn. Ga er zoveel mogelijk bij zitten of maak gebruik van een alternatief, zoals diepvries- of magnetronmaaltijden of een bezorgdienst voor warme maaltijden. Werk U kunt weer aan het werk in overleg met uw arts of de bedrijfsarts. Lange termijn Het plaatsen van een kunstheup is een ingreep die vaak wordt uitgevoerd. De kans op succes is groot. Een heupprothese gaat 10 tot 15 jaar mee. Soms raakt na verloop van tijd een onderdeel los. In Nederland worden ongeveer kunstheupen per jaar geplaatst. De kans op succes is groot. Bij 90% van de mensen met een heupprothese functioneert deze na 10 jaar nog steeds goed

9 Levensduur Het is niet precies aan te geven hoe lang een heupprothese meegaat. De levensduur van een kunstheup hangt onder andere af van uw activiteiten: hoe actiever u bent, hoe korter de prothese meegaat. Zware lichamelijke inspanning en sporten kunnen de levensduur beperken. Uw orthopedisch chirurg kan u hierover advies geven. In het algemeen wordt de levensduur van een prothese beperkt doordat een van de onderdelen los gaat zitten. De kans hierop is wisselend: soms gebeurt het pas na 10 of 15 jaar, soms helemaal niet. Het is daarom nodig dat uw kunstheup uw leven lang elk jaar of om de 2 jaar wordt gecontroleerd. Een belangrijk onderdeel van deze controle is een röntgenfoto van uw heup. Slijtage van het materiaal komt maar weinig voor. Revisieoperatie Een kunstheup kan vervangen worden als dit nodig is. Dat vergt een grotere operatie. Deze operatie wordt een revisieoperatie genoemd. Meer informatie Relevante adressen Waar kunt u terecht? Reumafonds Telefoon: Website: Reumalijn U kunt bij de Reumalijn uw vraag stellen zoals u wilt. Bel (3 cent p.m.), bereikbaar op werkdagen tussen en uur. Help mee Het Reumafonds is er voor mensen met reuma. Wij vinden het belangrijk om goede voorlichting te geven. Dit voorlichtingsmateriaal is mogelijk gemaakt door mensen die het Reumafonds een warm hart toedragen. Wij krijgen geen subsidie van de overheid. Wilt u ook helpen in de strijd tegen reuma? Alle giften, groot en klein, zijn welkom. Bankrekening NL 86 RABO , Reumafonds Amsterdam. Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV) Wetenschappelijke vereniging van orthopedisch chirurgen in Nederland. De consumentensite van de NOV is Informatie over de prothese Informatie over de soorten heupprotheses vindt u op

10 Woordenlijst Anesthesie De manier waarop u wordt verdoofd tijdens de operatie. Die kan volledig (narcose) of plaatselijk zijn. Antibiotica Medicijn tegen bacteriën. Artrose Reumatische aandoening waarbij de kwaliteit van het kraakbeen in de gewrichten verslechtert. DMARD Afkorting voor Disease-Modifying Anti Rheumatic Drug. Ook wel ontstekingsremmer genoemd. Dit medicijn remt chronische reumatische ontstekingen. Het helpt de schade te beperken en de pijn te verminderen. Drain Buisje waardoor (wond-)vocht, bloed of pus kan worden afgevoerd. Infectie Besmetting door bepaalde ziekteverwekkers die het lichaam binnendringen en zich vermenigvuldigen. Voorbeelden zijn bacteriën en virussen. Kraakbeen Veerkrachtig weefsel dat goed bestand is tegen druk. Kraakbeen komt niet alleen voor in gewrichten, maar ook in oorschelpen, neus en luchtpijp. NSAID Afkorting van Non Steroidal Anti-Inflammatory Drug. Dit zijn medicijnen die de verschijnselen van een ontsteking verlichten en pijn en stijfheid verminderen. Orthopedisch chirurg Specialist die afwijkingen van het steun- en bewegingsapparaat (botten, spieren, pezen en gewrichten) behandelt. Wordt ook wel orthopeed genoemd. Prothese Een kunstmatig lichaamsdeel, dat een beschadigd (of ontbrekend) lichaamsdeel moet vervangen. Dat kan een gewricht zijn, zoals een kunstheup of kunstknie. Pus Geelgroen vocht dat ontstaat bij ontstekingen. Het bestaat uit afgestorven cellen, bacteriën en witte bloedcellen. Reumatoïde artritis Een ontsteking van meerdere gewrichten die langer dan drie maanden duurt. Mensen met RA hebben last van pijn, stijfheid en zwelling van gewrichten. Op den duur treedt vaak beschadiging op van het gewricht. Alle gewrichten kunnen aangetast worden. Röntgenfoto Een foto die gemaakt wordt met röntgenstralen en waarop compacter weefsel zoals botweefsel goed kan worden bekeken. Colofon Heupprothese, december 2015 Coördinatie Afdeling Voorlichting en Informatie, Reumafonds, Amsterdam. Tekst De teksten in deze brochure zijn tot stand gekomen onder eindverantwoordelijkheid van de Nederlandse Vereniging voor Reumatologie, de Nederlandse Health Professionals in de Reumatologie en het Reumafonds. Bij het samenstellen van de teksten zijn diverse deskundigen (referenten) betrokken, die een ruime ervaring hebben met de behandeling en begeleiding van patiënten met reumatische aandoeningen. Ook patiënten hebben een inhoudelijke bijdrage geleverd. Productiebegeleiding pure brand productions Illustraties Paul Maas illustratie, Tilburg Deze brochure wordt uitgegeven door de Stichting Nationaal Reumafonds (afgekort tot Reumafonds). Hierin zijn vertegenwoordigd de patiëntenorganisaties en de organisaties van de behandelaars. Niets van deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden, in welke vorm dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de afdeling Voorlichting en Informatie van het Reumafonds in Amsterdam Reumafonds, Amsterdam De inhoud van deze brochure kunt u ook lezen of downloaden op U bent dan verzekerd van de meest recente informatie. Voor vragen kunt u terecht bij de Reumalijn, T (3 cent p.m.)

11 527.dec15 Meer informatie Reumafonds Postbus KB Amsterdam t f info@reumafonds.nl Reumalijn Voor al uw vragen over reuma t (3 cent p.m.), maandag t/m vrijdag van tot uur. info@reumalijn.nl ANBI erkend