InDetail. Van bouwplaats tot Bouwepleats Hé buurvrouw, is de koffie al klaar! Eyckenstein is echt een huis, geen museum.

Transcriptie

1 InDetail Magazine van het Restauratiefonds JAARGANG 3 / NR 5 / 2012 Van bouwplaats tot Bouwepleats Hé buurvrouw, is de koffie al klaar! Eyckenstein is echt een huis, geen museum

2 2 VOORWOORD het restauratiefonds Al 25 jaar een begrip in de monumenten wereld: met verstand van financieren en hart voor monumenten. Zodat we er allemaal van kunnen genieten. Aandacht voor erfgoed De aankomende tijd is er veel aandacht voor erfgoed. In de zomerperiode staan de meeste monumenten er dan ook prachtig bij; heerlijk in het zonnetje, omringd door alles wat in bloei staat. Wat zijn ze fotogeniek en heerlijk om langs te wandelen of te fietsen! We kunnen het niet voorspellen, maar hopen dat 16 juni een mooie warme dag wordt. Op deze dag wordt de erfgoedfair Wonen in Historie gehouden. Tijdens deze sfeervolle fair op het terrein van Paleis het Loo staat alles in het teken van het wonen in een historisch pand. Maak een wandeling langs alle kraampjes of geef u op voor een van de lezingen, thematische rondleidingen, workshops of een speeddate. Het Restauratiefonds is natuurlijk van de partij, dus kom langs bij onze stand of plan een speeddate met onze specialist. Nog meer aandacht voor erfgoed tijdens de Open Monumentendag. Een evenement dat al weer meer dan 25 jaar bestaat en elk jaar meer mensen trekt. Het zet iedereen weer even aan het denken; wat is Nederland toch mooi. En wat is het toch fijn dat er goed op onze monumenten gepast wordt. Het thema van dit jaar is: Groen van Toen ; met extra aandacht voor monumentale tuinen. Wat ons betreft, verdient het erfgoed van Nederland deze aandacht. Zien wij u ook bij een van de (groene) monumenten die we rijk zijn? Van de redactie Nationaal Restauratiefonds Westerdorpsstraat 68 Postbus 15, 3870 DA Hoevelaken T F info@restauratiefonds.nl Redactie Boudewijn Drechsler, Amersfoort Erna Oosterveen, Zwolle Paul van Vliet, Utrecht Jan Smit, Zwolle Marieke Bosma, Nationaal Restauratiefonds Fotografie Vincent van den Hoven, Voorschoten Ron Greve, Zwolle Ingrid de Roode, Tuk Ontwerp Intens Reclame en Marketing, Amersfoort Drukkerij Koninklijke Van Gorcum, Assen InDetail is een periodieke uitgave van Nationaal Restauratiefonds. Het magazine wordt kosteloos verspreid en verschijnt twee keer per jaar. Wilt u regelmatig op de hoogte blijven van de activiteiten van het Restauratiefonds? Meld u dan aan via ISSN Wilt u naast het magazine ook onze digitale nieuwsbrief ontvangen? Dan kunt u deze aanvragen via

3 inhoud 3 Hier werd vroeger kaas en boter gemaakt Ik ben best trots op deze plek We hebben een probleem, kan je dat oplossen? Wonen in een monumentale boerderij met het mooiste 18e eeuwse Harlinger tegelwerk. Portret van een jubilerende buurt gelegen in het Hilversumse Bloemenkwartier. Ed en Sam restaureerden het Kasteeltje van Alkmaar: hun mooiste moment was het uitpakmoment. lees meer op PAGINA 6 lees meer op PAGINA 12 lees meer op PAGINA 24 Verder in dit nummer nieuws van het restauratiefonds 4 interview met een eigenaar - Van bouwplaats tot Bouwepleats 6 berichten 10 uw straat op de kaart - de Ericabuurt in Hilversum 12 tips 16 bankzaken - richard de jong 17 openbaar monument - Landgoed Eyckenstein: neo-palladiaanse pracht 18 monumenten zijn leuk! 22 voor en na restauratie - het kasteeltje van alkmaar 24 kijk op monumenten.nl 27 de vraag - Nationaal Restauratiefonds betaalt mijn subsidie uit, moet ik rekening houden met wijzigingen? 28 de specialist - redres: Monumenten als joie de vivre 30 nieuw leven voor het monument - koepelkerk biedt podium culturele evenementen 34

4 4 nieuws van het restauratiefonds Het belang van een goede opstal- en CAR-verzekering Veel monumenteigenaren beseffen niet hoe belangrijk een goede opstal- van 35% voor de eerste twee jaar. en/of CAR-verzekering is. Vijf jaar geleden bleek al uit eigen onderzoek van De samenwerking start op 15 juni Vanaf deze datum kunnen Restauratiefondsklanten het Restauratiefonds dat veel monumenten niet goed verzekerd zijn, met gebruik maken van dit voordeel. alle risico s van dien. Sindsdien hebben we veel aandacht aan dit onderwerp besteed om onze lezers goed te informeren over verzekeren en om onnodige Waarom deze samenwerking? risico s te voorkomen. Voor het Restauratiefonds is het van belang dat u uw monument goed heeft verzekerd. Dit komt het behoud van het pand ten goede. Bovendien Een goede verzekering is belangrijk voor het in stand houden van uw monument. Een opstalverzekering is een verzekering die dekking biedt tegen schade door brand, bliksem of storm. Met een CAR-verzekering bent u verzekerd voor schade tijdens de restauratie. Maakt u gebruik van één van onze (laagrentende) hypotheken dan zijn beide verzekeringen verplicht. Voordeel voor klanten van het Restauratiefonds Bent u klant van het Restauratiefonds? Dan ontvangt u korting op de opstal- en CAR- verzekering van Donatus. Voor klanten die gaan restaureren geldt een korting van 7,5% op de CAR-verzekering. Voor de opstalverzekering geldt een instapkorting wat moet u doen? worden de financiële risico s goed afgedekt. Donatus wil haar verzekeringsexpertise graag inzetten in de markt voor monumenten; de samenwerking met het Restauratiefonds draagt daaraan bij. De samenwerking met Donatus levert het Restauratiefonds geen financieel voordeel op. Bovendien is de afspraak met Donatus niet exclusief. Veel vragen Wij krijgen nog steeds veel vragen van monumenteigenaren over het verzekeren van hun monument. Vragen als: zijn er specifieke zaken waaraan ik moet denken bij de opstalverzekering van mijn monument? Hoe weet Lees op onze website de speciale pagina over verzekeringen. Bent u goed verzekerd? Dan hoeft u geen actie te ondernemen. Wilt u gebruik maken van het aanbod van Donatus? Vermeld dan uw Restauratiefonds-klantnummer bij uw aanvraag bij Donatus en de korting wordt automatisch verwerkt in uw offerte. ik of mijn herbouwwaarde goed berekend is? Wat houdt een CAR-verzekering in? En wanneer is het verstandig zelf de CARverzekering Op onze website vindt u meer informatie over dit onderwerp. n af te sluiten? Deze vragen komen regelmatig voorbij. U vindt de antwoorden op deze vragen (en meer) op onze website. Ook krijgen wij regelmatig de vraag of wij een verzekeraar kennen die thuis is in de monumentenwereld. Op die vraag heeft het Restauratiefonds nu een antwoord. We hebben gesprekken gevoerd met Donatus, een verzekeraar zonder winstoogmerk, die zich volledig richt op het verzekeren van monumenten. Daardoor sluit de kennis, de ervaring en het productaanbod van Donatus goed aan bij de specifieke behoefte van monumenteigenaren. De adviseurs van de afdeling Monumenten bij Donatus

5 5 In februari was het zover, de verstrekking van de allereerste offerte voor een Restauratiefondsplus-hypotheek aan Stichting Burgerweeshuis Zierikzee. Deze lening is speciaal bedoeld voor grootschalige restauraties van rijksmonumenten, die niet zijn aangemerkt als woonhuismonument. Rik de Groot - Herwijnen Eerste offerte Restauratiefondsplus-hypotheek verstrekt aan Burgerweeshuis in Zierikzee Het Burgerweeshuis staat aan de Poststraat 45 in Zierikzee. Deze voormalige patriciërswoning uit 1862 werd gekocht door de stad Zierikzee om als Burgerweeshuis dienst te doen. Niet alleen het exterieur is prachtig 18e eeuws, ook het interieur van het gebouw is van grote waarde. Wie de drempel van het Burgerweeshuis in Zierikzee overgaat, valt van de ene verbazing in de andere. De met goudleer beklede regentenkamer met zijn fraai beschilderde plafond, vormt het onbetwiste hoogtepunt. De kamer is ook wel eens getypeerd als zijnde mooier dan gelijk welke kamer die er in Parijs te vinden is. Het herenhuis dat tussen 1425 en 1740 gebouwd is, doet nu dienst als museum. De achtergelegen tuin met gemetselde tuinmuur werd omgevormd tot een beeldentuin. Het museum heeft een vaste collectie van tin, keramiek en klein-antiek. In de zomermaanden worden er exposities gehouden van verschillende Nederlandse beeldhouwers. En zo af en toe voltrekt zich in de regentenkamer een huwelijk, als de groep genodigden niet te groot is. Er is volop werk aan de winkel. Als eerste moet het dak in orde worden gebracht. Deze werkzaamheden, recht boven de regentenkamer, vereisen dat het interieur zeer zorgvuldig wordt beschermd. Daarnaast is er een probleem met de vervormde buitenmuur. Al met al een omvangrijk restauratieproject. Het Restauratiefonds is blij hieraan te kunnen bijdragen met het verstrekken van een Restauratiefondsplus-hypotheek. Meer weten over de Restauratiefondsplushypotheek? n Ontdek het Restauratiefonds op de sociale media De eerste stappen zijn gezet: het Restauratiefonds is actief aanwezig op de sociale media! Een online ontmoetingsplaats waar wij niet willen ontbreken. Voor elke monumenteigenaar of professional die op zoek is naar informatie en financiering voor restauratie. We melden wat we doen en wat we weten. Gedoseerd en enthousiast. We gaan op zoek naar uw vragen en proberen ze te beantwoorden. Met de kennis die we hebben. Het jaar 2012 gaan we benutten om ervaring op te doen. Dat doen we op kanalen die we al een beetje kennen: Twitter, Facebook, LinkedIn en YouTube. Door zo rechtstreeks mogelijk contact en interactie met u te hebben, kunnen wij onze diensten en producten zo goed mogelijk laten aansluiten bij uw behoefte. En daar hebben we allemaal wat aan. n Verstand van financieren, hart voor monumenten. Vindt u het leuk om ons te volgen? U bent van harte welkom! (geeft u ons een Like?) (zoeken op Restauratiefonds) stuur uw eigen filmpje in! communicatie@restauratiefonds.nl

6 6 interview met een eigenaar Van bouwplaats tot Bouwepleats: Deze boerderij heeft zijn eigen impact en daarin kun je geen compromis maken Alles moest worden aangepakt, maar één ding kunnen Hijltje en Melanie van Abbema achterwege laten: behangen. De muren van hun monumentale boerderij Bouwepleats zijn namelijk bekleed met het mooiste 18e eeuwse Harlinger tegelwerk, uniek in zijn soort en gaafheid. Net zo opmerkelijk is het verhaal van de hoeve, dat maar liefst achthonderd jaar teruggaat. We vinden Hijltje buiten, terwijl hij met een hogedrukspuit de voegen van het stalgedeelte schoonspuit. Zijn vrouw Melanie is er vandaag niet bij, maar Hijltje is niet alleen. Er wordt door de mannen van de restauratie-aannemer hard gewerkt aan Bouwepleats, gelegen in het buurtschap Bouwekleaster, vlakbij Drogeham in Friesland. Hijltje is meer dan tevreden. Een restauratie-aannemer hier uit de buurt. Ik heb het nog nooit zo goed meegemaakt. Ze weten alles van Friese gebouwen. Hijltje en Melanie hebben al eerder oude huizen opgeknapt, tot in Zuid-Frankrijk aan toe. Deze karakteristieke kop-hals-rompboerderij, een rijksmonument, moet echter hun klapstuk worden. We wilden het dit keer op grotere schaal doen. Zelf ben ik Fries en ook nog boerenzoon. Dus toen we deze boerderij eind november 2009 te koop zagen staan, wisten we het direct. Maar we wisten ook dat we, al dan niet verborgen, problemen zouden tegenkomen. En die waren er

7 7 We wilden eerst het monument restaureren alvorens er een nieuwe keuken en badkamer in te zetten In elke InDetail lopen we met een trotse eigenaar door zijn of haar monument en kijken we vooruit naar, of terug op de restauratie. Dit keer vertellen Hijltje en Melanie over hun boerderij. Geen compromis Al in de zomer van 2010, terwijl de restauratie nog moest beginnen, trokken Hijltje en Melanie in de sterk vervallen boerderij. Maar voordat de echte werkzaamheden van start konden gaan, zouden alle voorbereidingen nog wel een jaar in beslag nemen. Daarbij hoorde ook de financiering van de restauratie met een laagrentende lening van het Restauratiefonds. Eerst dus de papieren wereld: de vergunningen, de goedkeuringen, de plannen en de bestekken. We hebben ondertussen wel goed nagedacht en doen het helemaal zoals wij het willen. En er wordt niets afgeraffeld. Sterker nog: Melanie en Hijltje pakken het heel serieus aan. Het gebouw staat daarbij voorop. We willen eerst het monument restaureren, alvorens er bijvoorbeeld een nieuwe keuken en badkamer in te zetten. Dat is behelpen, maar dat verdient dit gebouw. Het heeft zijn eigen impact en daarin kun je geen compromis maken. Dat is best opmerkelijk voor particulieren zoals Hijltje en Melanie. Mensen zorgen immers graag allereerst voor comfort. gebrand, zo heftig was het geweest. Omdat het grootste deel van de boerderij, de romp, niet met pannen maar met riet bedekt is, had dit slecht kunnen aflopen. Er bleek uiteindelijk veel te weinig brandwerend materiaal te zijn gebruikt. De brandweer keurde beide schoorstenen af. Dus de firma kwam terug om het werk alsnog goed uit te voeren. Maar na het herstel keurde de expert van de verzekering de schoorstenen alsnog af. Gelukkig was Hijltje goed verzekerd, maar het blijkt maar weer dat vakmanschap niet alleen duurzaam is, maar ook van levensbelang. Een andere grote en onvoorziene tegenvaller in het restauratieproces was de fundering. Deze bleek te bestaan uit losse kloostermoppen en was zo slecht dat ze rondom met beton moest worden ingepakt om verdere verzakking tegen te gaan. Hijltje laat een deel zien dat nog open ligt. Een halve meter onder de moderne bakstenen, dragen de brede rode stenen, deels verkruimeld en slordig gestapeld, de muren. Voor de restauratie is een aparte adviseur ingeschakeld. Wij hebben veel aan hem gehad. Ook bij de onderhandelingen met de aannemer. Hij weet wat redelijk is en hoeveel tijd en geld iets mag kosten. Vorig jaar september zijn de restauratiewerkzaamheden van start gegaan en over enkele weken moet het klaar zijn. Dan kan er een architect aan de slag, met het monument als uitgangspunt. Inmiddels is het dak (deels riet, deels pannen) vernieuwd, zijn alle muurankers en enkele balken vervangen en ook de goten zijn weer zoals het hoort bij een rietendak: van koper. Zinken goten worden door het zuur van het riet namelijk te snel aangetast. Brand Dat je niet zomaar iemand aan je monument moet laten sleutelen, wisten Hijltje en Melanie al wel. Vandaar de keuze voor een gerenommeerd en ervaren aannemer. Maar toch ging het bijna mis. Goed mis. Voor de specialistische restauratie van de schoorstenen werd een aparte firma ingeschakeld. Vakmensen, dachten Hijltje en Melanie. Toch sloegen al tijdens de eerste keer stoken bij een van de schoorstenen de vlammen uit het dak. De brandwerende lagen rond de pijp waren niet voldoende bestand tegen de hitte. Het vuur was wel anderhalve meter hoog en had zelfs een gat in het zink van de schoorsteen

8 8 Moppen Die oude kloostermoppen zijn wel een tastbare link naar het verleden van Bouwepleats in Bouwekleaster. De naam van het gehucht zegt het al, als je tenminste een beetje Fries verstaat. Bouwekleaster, of Bouweklooster, verwijst naar een Norbertijns nonnenklooster dat hier lang geleden in 1249 werd gesticht door Bouwe Harkema, een vrome en rijke landheer. Hoewel de officiële naam van het klooster Sepulchrum Sanctae Maria (het Graf van de Heilige Maria) was, werd het al gauw naar de stichter, Bouweklooster, genoemd. Ruim drie eeuwen later, rond 1580, toen tijdens de Hervorming de rooms-katholieke kerk verboden werd, werden alle bezittingen door de overheid geconfisqueerd en verdwenen de nonnen. Het klooster raakte in verval en in 1806 werden de laatste resten gesloopt. Het kerkhof bleef wel bestaan. In de monumentenbeschrijving van de boerderij staat nog dat er op het erf een zandstenen sarcofaag stond uit de 13e eeuw die als bloembak werd gebruikt. Die hebben vorige bewoners meegenomen, maar hoort er eigenlijk nog wel bij. Wellicht kunnen we in de toekomst iets regelen met hen. De oude fundering van de huidige boerderij bestaat dus hoogstwaarschijnlijk uit de moppen van het gesloopte klooster. De fundering van het klooster zelf ligt hier ook nog in de grond achter de tuin op het kerkhof en een perceel ernaast. De boerderij Bouwepleats (pleats betekent boerderij) maakte ooit, met de twee andere boerderijen aan weerszijden, deel uit van het kloostercomplex. Het zorgde voor voedsel en ondersteuning bij de ontginning van het woeste veengebied, waarbij het klooster ook een grote rol speelde. De kop-halsrompboerderijen worden wel de kathedralen van Friesland genoemd De oude middeleeuwse voorgangers van de boerderij bestaan niet meer, maar het oudste stuk van de huidige boerderij dateert vrijwel zeker uit De rest van de boerderij was indertijd waarschijnlijk in hout opgetrokken en later in 1806 vervangen door steen. In 1938 is de boel wederom ingrijpend verbouwd en is de stal opnieuw opgetrokken en verhoogd. De indeling bleef verder hetzelfde. Culturele moord De met riet bedekte romp is een imposant onderdeel van de boerderij. Binnen lijken de torenhoge gebinten wel woudreuzen in een donker bos. De kop-hals-rompboerderijen worden niet voor niets de kathedralen van Friesland genoemd. Hier kon de boer naast zijn koeien ook al zijn hooi kwijt. Zo hoefde hij in de winter niet naar buiten, de kou in, om de beesten te voeren. En wat die winter betreft: het kost heel wat energie om Bouwepleats behaaglijk warm te krijgen, zo hebben Hijltje en Melanie inmiddels aan den lijve ondervonden. Er wordt daarom gedacht aan duurzame energievoorzieningen, zoals een warmtewisselaar op de buitenlucht en mogelijk een groot reservoir voor warmteopslag in de oude inpandige waterput. De cv zal verder worden gestookt op hout. Daar is genoeg van hier in de buurt. Het is anders onbetaalbaar om een boerderij als deze warm te stoken. Helemaal met enkel glas en niet-geïsoleerde muren. Want isoleren is ook geen optie: het woongedeelte van de boerderij is namelijk geheel bedekt met prachtige originele Harlinger tegels uit de periode tussen 1760 en Nagenoeg puntgaaf. Het woongedeelte beslaat de zogenaamde hals en kop van de boerderij, inclusief de keuken die nog deels in de romp is gesitueerd. Vooral de voorkamer (de kop) en de eetkamer (de hals) zijn ronduit

9 9 indrukwekkend. Ze zijn van boven tot onder bedekt met blauwwitte tegeltjes, gedetailleerd beschilderd met bloemmotieven. Daarnaast zijn er ook zogenaamde tegeltableaus met paarden, katten, honden, vogels en abstracte figuren, zoals de zogenaamde Friese sterren. Aangenomen wordt, dat de tegels indertijd beschilderd zijn door de Harlinger tegelwerkschilder Henk Beekman. Bassin En niet alleen de tegels zijn uniek. De voorkamer is eveneens verrijkt met een originele bedstedenwand met pronkkast in Louis XV-stijl ( ). Ook de schouw is in deze weelderige stijl gesneden. In de schouw is een schilderij vervat dat een bijbels tafereel voorstelt: het verraad van Jezus door Petrus. Opmerkelijk overigens voor een protestants huis: gij zult immers geen gesneden beeld maken. Mogelijk is het geschilderd door een rondtrekkende kunstenaar, die boerderij voor boerderij en huis voor huis deze stukken maakte, vermoedt Hijltje. Hij wijst vervolgens naar de bedstede. Die was verzakt en heb ik eigenhandig met een autokrik opgekrikt en vervolgens heb ik de balk eronder vervangen. Toen vond ik hier een stuk van de Leeuwarder Courant uit 1828! Onder de bedstee bevindt zich een kelder met geglazuurde estriken. Deze is bereikbaar via de gang. In de vloer is een soort bassin of verlaging. Niemand weet waar dat voor is geweest. Was het een pekelbad of een overloop bij hoog water? Als iemand het weet, hoor ik het graag. Zeg dat maar tegen de lezers. Tips van Hijltje en Melanie Schakel goede bedrijven in. Dat is een zorg minder. Het lijkt duurder, maar het betaalt zich terug. Gaandeweg het proces kun je je overgeleverd voelen aan de aannemer, want er zijn altijd -soms ingrijpende- tegenvallers. Dan kan het makkelijk uit de hand lopen. Ga daarom alleen akkoord met meerwerk als daarvoor een nieuwe offerte wordt gemaakt. Zorg voor een goede verzekering en vergelijk de prijzen. Controleer de gemeente. Wat zij zien als vernieuwing en waarvoor zij een omgevingsvergunning eisen, valt niet zelden gewoon onder het onderhoud. Soms gaat dat om vele euro s aan leges die je niet hoeft te betalen. Van de voor- en de eetkamer komen we via de oude, lage deuren in de keuken en dus de romp. Daar bevindt zich ook de oude molkenkemer, of melkkamer. Hier werd vroeger kaas en boter gemaakt. Hijltje wijst op het venster. Er zitten tralies voor. Er zat geen glas in, zodat het hier koel bleef. Tegen het bederf van de melk. Er is inmiddels glas voor de tralies gezet. De melkkamer moet namelijk een werkkamer worden. Ik ben nog wel benieuwd wat hieronder zit. Hijltje stampt op de planken vloer. Hier moet nog een kelder zitten. We hopen op meer mooie estriken en wellicht nog natuursteen van het klooster. Het verhaal gaat dat ergens bij de boerderij nog veel brokken natuursteen van het klooster opgeslagen zijn, maar we hebben tot nu toe nog niets gevonden. Hijltje laat enkele grijze stukken steen zien. Opgegraven in de tuin door een vorige bewoner en bewaard. In de schijnbaar oneindige romp is er nog een vertrek: de oude dorskamer waar ooit het zaaigoed werd gedorst. Deze is al door eerdere bewoners verbouwd tot een woonvertrek. Hier staan nu meubels Hier en daar zijn er in de loop der tijd wel enkele beschadigingen ontstaan, onder andere door de aanleg van radiatoren voor de cv. Dat is toch culturele moord! Gelukkig zijn de tableaus onbeschadigd gebleven. Hijltje en Melanie hebben nu vloerverwarming en de ontbrekende of beschadigde tegels hebben zij bijna allemaal kunnen vervangen. We hebben contact gekregen met een specialist op het gebied van Fries aardewerk. Hij heeft een ruime voorraad waaruit we kunnen putten. Als hij het niet heeft of weet, heeft of weet niemand het. En het luistert nauw: per tijdsperiode en maker zijn er subtiele verschillen in kleur, dessin en fijnheid van beschildering. Dus is het zaak om tegeltjes uit dezelfde periode te vinden. Het monument verdient het. Er is geen boerderij die nog zo n complete betegeling heeft als deze. opgeslagen. Straks zal dit vertrek en een deel van de stal ook worden aangepakt. We willen hier vakantieappartementen gaan bouwen en verhuren. Zo willen we in de onkosten van de boerderij voorzien. De boerderij en de prachtige omgeving lenen zich ongetwijfeld goed voor een vakantie. De weelderige tuin is er in ieder geval al klaar voor. De wilde randen met fruitbomen en inheemse plantensoorten omsluiten een strak patroon van buxushagen, dat doet denken aan de kloostertuin van de Utrechtse dom. Een hommage aan het klooster dat hier ooit lag. Hoewel die tijden nu lang vervlogen zijn, wordt er hard gewerkt aan een nieuwe toekomst voor Bouwepleats. Geen twijfel mogelijk of Hijltje en Melanie verrijken de lange geschiedenis van deze oude boerderij met hun eigen verhaal. n

10 10 berichten Op zoek naar advies over herbestemming? bestemming te bedenken en daar geïnteresseerden voor te vinden. En als het lukt, moet het plan ook nog financieel haalbaar zijn. Aan de andere kant is er met goede wil en creativiteit vaak meer mogelijk dan op het eerste gezicht lijkt. Het vinden van een passende, nieuwe bestemming voor oudere gebouwen is meestal niet eenvoudig. Uit inventarisaties en onderzoeken komt steeds nadrukkelijker naar voren dat in Nederland veel panden leeg staan. Voor een deel gaat het om monumentale objecten waarvoor geen passende bestemming meer is. Het bekendste voorbeeld zijn kerkgebouwen die, als gevolg van teruglopende bezoekersaantallen, hun functie verliezen. Maar ook veel industriële en overheidsgebouwen worden afgestoten zonder dat zich een koper meldt. Aan één kant valt het vaak niet mee een goede, nieuwe Monumentenwachten zetten zich graag in voor monumenten die een nieuwe bestemming nodig hebben. Zij kunnen een nuttige bijdrage leveren aan het maken van een verstandige afweging. Meestal kan de Monumentenwacht ook een eerste indicatie van de kosten geven. Daarnaast kunnen zij meedenken en adviseren over mogelijke nieuwe bestemmingen. Interesse? Neem contact op met de Monumentenwacht (033) Zij vertellen u graag wat ze voor u kunnen betekenen. n De subsidieregeling voor het in stand houden van rijksmonumenten -het Brimis in 2006 geïntroduceerd om eigenaren van rijks monumenten te stimuleren hun bezit goed te onderhouden. Alle eigenaren van rijks monumenten, behalve eigenaren van woonhuismonumenten, kunnen een Brim-subsidie aanvragen. Sinds de introductie in 2006 is voor 250 miljoen euro aan subsidies verstrekt. Het Brim functioneert echter niet naar volle tevredenheid. De eerste jaren bleef er budget over, maar in 2010 en 2011 is er meer aangevraagd dan aan budget beschikbaar was. In 2011 moest zelfs 80% van de aanvragen worden afgewezen. Dat de toekenning van subsidies werd beslist op basis van loting heeft de kritiek op de regeling verder verhoogd. Om monumenteigenaren meer zekerheid te bieden, heeft staatssecretaris Zijlstra besloten het Brim te vernieuwen. Op 2 april 2012 heeft hij een brief naar de Tweede Kamer gestuurd, waarin hij aangeeft welke wijzigingen hij in 2013 wil invoeren. De wijziging van het Brim is geen bezuinigingsmaatregel; het totale budget Staatssecretaris Zijlstra wil Brim-subsidieregeling vernieuwen blijft de komende jaren ongeveer gelijk op circa 48,5 miljoen euro per jaar. De wijzigingen hebben alleen betrekking op de Brim-subsidies. De Voorwaarden en Kenmerken van de Restauratiefonds-hypotheek (ook een onderdeel van de Brim-regeling) blijven ongewijzigd. De val van het kabinet-rutte lijkt geen consequenties te hebben voor de vernieuwing van de Brim-subsidieregeling. Volgens de planning zijn de voorstellen van staatssecretaris Zijlstra op 23 mei in de Tweede Kamer besproken. De uitkomst daarvan kon helaas niet meer worden opgenomen in deze InDetail. Dus kijk voor de meest actuele informatie op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: n Belangrijkste voorgestelde wijzigingen in de Brim-subsidieregeling Eigenaren gaan zelf meer betalen De meeste eigenaren konden de afgelopen jaren subsidie krijgen die gelijk was aan 60% of 65% van de subsidiabele kosten (tot een bepaald maximum). Deze percentages gaan omlaag naar 50%. De maximale subsidie wordt vastgesteld op basis van de herbouwwaarde De afgelopen jaren gold voor alle monumenten binnen dezelfde categorie hetzelfde maximum subsidiebedrag. Dit was vooral nadelig voor eigenaren van grote monumenten. Daarom wordt nu voorgesteld het maximum subsidiebedrag voor vrijwel alle categorieën monumenten vast te stellen op 0,5% van de herbouwwaarde. Alleen voor molens blijft het maximale subsidiebedrag euro in zes jaar. Geen loting meer Het totale budget voor de komende zes jaar komt naar verwachting behoorlijk overeen met de verwachte subsidievraag. De kans dat een aanvraag wordt gehonoreerd, is dus groter. Als het budget toch tekortschiet, krijgen Werelderfgoed en professionele behoudsorganisaties voorrang. Nu er geen loting meer is, krijgen eigenaren ook meer tijd -enkele maanden- om een subsidieaanvraag in te dienen. Vastgestelde budgetten voor archeologie en groen Voor het behoud van groene monumenten is het budget 5 miljoen euro per jaar; voor archeologische monumenten 0,8 miljoen euro.

11 Fiscale wijzigingen in 2012, de gevolgen voor u in 2013 Als eigenaar van een rijksmonument kunt u de kosten voor het onderhoud aan uw pand fiscaal verrekenen met uw inkomen. Begint u met het restaureren van uw rijksmonument in 2012? Let dan op de fiscale wijzigingen die van kracht zijn per 1 januari Bij het invullen van uw aangifte in 2013 zijn deze wijzigingen van toepassing. Wat is er veranderd? Tot en met 2011 was er sprake van een drempel (een individueel vastgesteld bedrag), waarboven de onderhoudskosten fiscaal aftrekbaar waren. Deze drempel, plus de standaardaftrekposten als onroerende zaak belasting (eigenaarsdeel), waterschapslasten, afschrijving en premie opstalverzekering, is komen te vervallen. Vanaf 2012 komen alle onderhoudskosten voor aftrek in aanmerking. Echter, van dit bedrag mag u nog maar 80% fiscaal verrekenen. Dus: heeft u dit jaar aan fiscaal aftrekbare onderhoudskosten uitgegeven? Dan is uw fiscale voordeel als volgt: x 80% = Dit bedrag mag u fiscaal verrekenen. Wat is het voordeel van de regeling? Kleinere onderhoudsbedragen komen nu ook voor fiscale aftrek in aanmerking. Het opsparen van werkzaamheden is door het wegvallen van de drempel overbodig geworden. Immers, alle onderhoudskosten zijn nu voor 80% aftrekbaar. Wat is het nadeel van de regeling? Voor grote investeringen met veel fiscaal aftrekbare onderhoudskosten is de nieuwe 80%- regeling een nadeel. Natuurlijk vervalt de drempel, maar dit compenseert het verlies van 100% aftrek naar 80% maar voor een klein gedeelte. Er is een overgangsregeling Heeft u voor 1 januari 2012 een contract getekend met een aannemer of had de aannemer bijvoorbeeld al materiaal besteld? Dan valt dat contract onder de overgangsregeling. U mag het project tegen de oude regeling verwerken in uw belastingaangifte. Elk contract dat u na 31 december 2011 heeft gesloten, valt niet onder de overgangsregeling. Rechtspersonen Is de eigenaar van het rijksmonument een rechtspersoon (bijvoorbeeld een B.V.)? Dan verandert er niets: de wijzigingen hebben alleen betrekking op de boxen 1 en 2 van de inkomstenbelasting. 11 Symposium Brand in monumenten Als de brandweer uitrukt, is de aandacht volledig gericht op het blussen van de brand en het in veiligheid brengen van mensen. Of het brandende pand een monument is, doet er op dat moment niet toe. Toch kan het bewustzijn van de brandweer over monumentale waarden een belangrijke rol spelen bij het behoud van cultureel erfgoed. De afgelopen twee jaar waren er maar liefst 77 branden in (rijks)monumenten. Reden te meer om hierover eens met de brandweer van gedachten te wisselen. Dat gebeurde tijdens twee symposia over brand in monumenten bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Ervaringsdeskundigen vertelden er hun verhaal. Bijvoorbeeld over een monumentale boerderij die afbrandde en de nasleep die dat had. Dat kwam onder andere, doordat de eigenaar moeite had met het vinden van een verzekeringsexpert met kennis van monumentale panden. Ook werd gesproken over brandpreventie. Esther Lieben, regionaal brandweercommandant Haaglanden, gaf aan hoe belangrijk preventieve voorzieningen zijn en dat de brandweer hierover voorlichting geeft. Over het voorkomen van brand kregen de bezoekers van het symposium het brandschadewiel uitgereikt met daarin vele nuttige en handzame tips. Om te weten welke incidenten zich voordoen in het erfgoed, is een aantal jaren geleden de Database Incidenten Cultureel Erfgoed (DICE) online gegaan. Heeft u informatie over een incident, neemt u dan contact op met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Kijk voor meer informatie op n Heeft u nog vragen? De Belastingdienst heeft een aparte afdeling voor rijksmonumenten: Belastingdienst Bureau Monumentenpanden in Amersfoort. Voor meer informatie kunt u bij hen terecht. Belastingdienst Bureau Monumentenpanden is het best s ochtends te bereiken via (033) n

12 12 uw straat op de kaart Ericabuurt in Hilversum: ouderwets gezellig De allereerste woningwetwoningen van Hilversum staan in de Ericastraat. Ze werden precies honderd jaar geleden opgeleverd. Initiatiefnemers van de bouw waren diamantbewerkers, die in die tijd vanuit Amsterdam naar Hilversum kwamen. Zij richtten een bouwvereniging op om met subsidie van de overheid goede woningen te kunnen bouwen. Dick plaatst de hekwerkjes Woningwet De woonomstandigheden van arbeiders in de steden waren eind negentiende eeuw erbarmelijk. Hele gezinnen woonden in keldertjes; de kindersterfte was door de onhygiënische omstandigheden enorm. Ook in Hilversum nam de problematiek toe, onder meer door de vestiging van diamantslijperijen. Deze diamantslijpers vertrokken uit Amsterdam om fiscale redenen, maar ook om onder de druk van de diamantwerkersbond uit te komen. Een groep van zevenentwintig diamantbewerkers besloot, met hulp van een jonge advocaat, in 1910 tot de oprichting van een bouwvereniging. Doel volgens de bronnen: te proberen aan den dwang van den toenmaligen huiseigenaren te ontkomen. Deze Arbeidersbouwvereniging Hilversum, kortweg de ABH, werd vervolgens initiatiefnemer van de eerste woningwetwoningen in Hilversum. De bouwvereniging van de diamantarbeiders kon een beroep doen op subsidie, die beschikbaar was gekomen na het inwerking treden van de Woningwet in In de Woningwet werd geregeld dat woningen aan bepaalde minimale eisen moesten voldoen: er moest voldoende licht en ventilatie zijn en stromend water. De eerste arbeiderspaleizen van Hilversum werden opgeleverd in mei bewoner van dit huis. Wij zijn in de jaren zestig bij hem in komen wonen. Dit huis kostte toen drieënhalve gulden per week. Toen hij overleed, kregen wij gelukkig toestemming om in dit huis te blijven wonen. Mevrouw Kromhout van der Meer vult aan: Wij wonen hier heel prettig. Het is hier rustig wonen, de winkels zijn dichtbij en de snelweg ook. In de loop der jaren hebben we best veel aan dit huis opgeknapt. We hebben het kunnen maken, zoals we het zelf wilden. En soms deed de woningbouwvereniging een verbeterronde. In de jaren tachtig konden we de muren laten isoleren en voorzetramen laten plaatsen. Wij hebben dat toen niet laten doen en daar zijn we wel blij om. Bij onze buren is het binnenklimaat toch heel anders. Wij hebben misschien wat hogere energiekosten, maar wij hebben geen last van vocht in huis. Na al die jaren hoeft de familie niet meer naar een ander huis. Wat de gezelligheid in de straat betreft, ach, die maak je zelf. Nieuwe mensen stellen zich niet meer voor, dus het verandert wel hier. Maar we hebben het fijn met onze buren. Wij zijn wat dat betreft een beetje van een oudere generatie, al willen we ook nog wel met de tijd mee hoor! Diamantbewerker Meneer en mevrouw Kromhout van der Meer kwamen in 1967 in de Ericastraat terecht. Zij woonden in bij een oom van meneer Kromhout van der Meer. Mijn oom was diamantbewerker: hij was de eerste Hekwerkjes Op verzoek van de bewoners in de Ericabuurt heeft woningcorporatie De Alliantie, tegenwoordig eigenaar van de huizen, een grote opknapronde gepland. Bewoners wilden graag wat historische elementen

13 13 Het is zo gezellig, die voortuintjes met bloemetjes erin In uw straat op de kaart spreken we de bewoners van de eerste woningwetwoningen van Hilversum, ontworpen door Everwijn Verschuyl. Een ouderwets gezellig buurtje. Meneer en mevrouw Kromhout Van der Meer terug, zoals de hekjes rond de voortuinen en het schilderwerk. De Ericastraat is door de woningbouwvereniging al flink aangepakt. Het schilderwerk is weer teruggebracht in de oorspronkelijke kleuren: groen en gebroken wit. En rondom de voortuintjes staan gloednieuwe hekjes. En nu is de Egelantierstraat aan de beurt. dertig jaar dat ik hier woon toch wel minder geworden hoor. En het is zo gezellig, die voortuintjes met bloemetjes erin. Het toont zo mooi! Als het hekje in mijn voortuin straks klaar is, zet ik er weer allemaal potjes en bloemetjes in. En dan komen de mensen uit het verzorgingshuis aan het eind van de straat met hun rollator hier langs en dan stoppen ze even. Om naar mijn tuintje te kijken en een praatje te maken. Ik zit veel in mijn voortuintje en dan heb ik veel aanspraak. Dat vind ik gezellig! Mevrouw Walbeek (links) Dick werkt nu al een paar weken in het buurtje. Hij plaatste de hekwerkjes in de Ericastraat. En nu werkt hij in de Egelantierstraat. Hij bekijkt de vorderingen van vanmorgen tevreden. Helemaal in de oude stijl, hè? Dat hebben ze gezien op foto s van honderd jaar geleden. Toen waren ze van hout, nu van ijzer, maar het ziet er verder helemaal hetzelfde uit. Dick komt uit de Betuwe. Prachtig hoor, in de Betuwe. Maar ik vind het hier plezierig werken. Het is prutswerk, maar het is ook dankbaar werk. De mensen zijn er blij mee. Dit is een volksbuurtje, het is gemoedelijk en gezellig, echt ouderwets. Het is een oud buurtje, overdag zijn er daardoor ook veel mensen thuis. Voortuintjes Mevrouw Walbeek is erg blij met de nieuwe hekjes. Ik hoop dat mensen nu hun voortuintjes weer wat meer gaan aanpakken. Want dat is in de Mevrouw Walbeek en haar man wonen al dertig jaar in de Egelantierstraat. We kwamen in die tijd altijd op de braderie in de Gijsbrecht. En dan zeiden we tegen elkaar: Als we daar nu toch eens konden wonen... En toen kon dat dus opeens. Toen we kwamen kijken, nodigden de buurtjes Ron en Sjaantje ons meteen uit om bij hen te komen kijken. Konden we zien hoe zij de boel aangepakt hadden. We wonen nu dertig jaar naast elkaar, maar de eerste ruzie moet nog komen. We hebben achter een doorgang in de schutting gemaakt en we hebben over en weer een sleutel van elkaar. We laten elkaar vrij, maar als er wat is, dan helpen we elkaar. Dat is met veel mensen in de buurt. Even zwaaien, even bijpraten op straat. Dit buurtje heeft warmte en knussigheid. En met ons huisje ben ik heel blij. Mijn mannetje heeft alles binnen mooi gemaakt. En nu maakt hij buiten een patio. Ik hoef hier niet meer weg. Achter in de tuin komt buurvrouw Sjaantje even kijken hoe het met de werkzaamheden aan de patio staat. Het wordt prachtig. De mannen nemen er een biertje bij, daar zijn ze aan toe. En ze verheugen zich op de mooie zomeravonden die komen gaan. Rode dorp De jubilerende buurt is gelegen in het Hilversumse Bloemenkwartier; het buurtje heeft in de loop der tijd verschillende bijnamen gehad. Zo werd er gesproken over het witte buurtje, vanwege de gepleisterde witte muren. Maar daarbij kon verwarring ontstaan met de witte huizen van Dudok, elders in Hilversum. De huisjes met de luiken, zo heette het ook in de volksmond lange tijd. Maar de luiken verdwenen in de jaren zeventig. Verder werd er vaak gesproken over het rode dorp, vanwege de dakpannen. De meeste bewoners waren ambachtslieden, omdat de huisjes toch nog aardig aan de prijs waren. De eerste vijftig woningwetwoningen werden gebouwd aan de Ericastraat, de Egelantierstraat en de Cameliastraat. De woningcorporatie vat deze drie straten tegenwoordig samen onder de noemer Ericabuurt.

14 14 Aan het begin van de straat stond een bus en daar kon je s ochtends een briefje in doen als er in je huis iets gedaan moest worden. Dat werkte heel gemakkelijk, maar er was ook wel een hoop willekeur. Want voor de een deden ze veel meer dan voor de ander. De bewoners mochten in hun huis ook heel veel zelf doen. Daarbij hielpen we elkaar allemaal. Die kon dit en die kon dat. Daardoor heeft ieder huis zijn eigen binnenkant. Ik vind dat erg leuk. Als de woningcorporatie nu opeens heel veel geld zou hebben, dan zou ik het mooi vinden dat ze de luiken terug zouden brengen. Maar eigenlijk kan dat niet meer. De ramen zijn bij een vernieuwingsslag in de jaren zeventig vergroot. En nu passen er geen luiken meer naast. Vinex-wijkje Mevrouw Schelfsma woont al sinds 1972 in de Egelantierstraat. Ik kom van over het spoor, dat is een wat mindere buurt dan dit. Iedereen vond in die tijd deze Bloemenbuurt een geweldige buurt. Maar ik vond zelf Oost, waar ik vandaan kwam, eigenlijk mooier. Als iedereen zo enthousiast is, zet je je er ook wat tegen af als je jong bent. En we kwamen van een flat. Daar had je intensiever met iedereen te maken. Hier in de straat was iedereen wat meer op zichzelf, vond ik. Maar inmiddels vind ik het hier gezellig, na zoveel jaren is het vertrouwd. De huisjes zijn zo gezellig en je hebt alles in de buurt. En als ik er een keer de pest in heb, dan ga ik even door de Gijsbrecht met al die winkeltjes. Je hebt er alles. De hele wijk voelt voor mij als één huis. De oude bewoners kennen elkaar allemaal, maar zo langzamerhand worden we toch wel een beetje een Vinexwijkje. De nieuwe mensen die in de buurt komen wonen, kennen we niet meer, die houden zich afzijdiger. Veel mensen werken natuurlijk ook overdag. Brandweer Een deel van de huizen in de Egelantierstraat werd jarenlang bewoond door brandweerlieden. Vlak achter hun huizen was de brandweerkazerne. Een van die brandweermannen van toen is meneer Brouwer. Zijn vrouw en hij kwamen in de jaren zeventig in de Egelantierstraat wonen. Meneer Brouwer: Ik was internationaal vrachtwagen chauffeur en mijn vrouw was in verwachting van de eerste, en ja, dan is dat internationaal rijden niks. Dus toen heb ik gesolliciteerd bij de gemeente Hilversum, bij de reiniging. In die jaren was er in Hilversum Ik ben best trots op deze plek De brandweerkazerne hier vlak achter bracht vroeger veel reuring in de buurt. In de huizen aan de overkant van de straat woonden veel brandweerlieden en die vlogen allemaal de deur uit als de bel van de kazerne ging. Als lid van het bewonerspanel probeer ik de mening van mensen hier in de buurt te verwoorden richting de woningcorporatie. Wat dat betreft, is er veel veranderd in de afgelopen tientallen jaren. Mensen moeten er aan wennen dat er minder kan dan vroeger. Mijn ex-man werkte vroeger als timmerman bij de woningbouw. De ouderen in onze wijk gingen mee met het personeelsuitje van de woningbouw. Zo liep het allemaal door elkaar. In die tijd kon alles eigenlijk, de mensen werden in die jaren verwend. Het was een kwestie van Roept u maar! Uit die tijd dateert het groene flessenglas in de voordeuren. Mevrouw Schelfsma Meneer en mevrouw Brouwer

15 15 Na zoveel jaren is het hier vertrouwd een zogenaamde plichtsbrandweer. Dat waren mensen die bij de gemeente werkten en die daarnaast ook nog brandweerman waren. Zij deden dienst in de avonden en in de weekenden, als vervangers van het beroepskorps. Daar ging ik toen bij en dat leverde ons dit huis op, want dat hoorde bij die baan. Aan deze kant van de straat woonde een heel rijtje brandweermannen; pal hierachter was de kazerne. Sinds 1985 is er een beroepsbrandweer in Hilversum; toen hoefden mensen niet meer in de buurt van de kazerne te wonen. Toen vlogen ze uit. Werk en privé liepen in die jaren wel heel erg door elkaar, zegt mevrouw Brouwer. We deden alles met de collega s van de brandweer: kaarten, kamperen, noem maar op. Je moest ook niet naar alle verjaardagen en bruiloften gaan, want dan werd het allemaal wat veel. Maar we hielpen elkaar in de straat waar we konden. Die beginjaren hier waren geweldig, er was altijd leven in de brouwerij. Als er brand was ging in een heel rijtje huizen het alarm af en renden de mannen naar de kazerne. En er werden een hoop geintjes uitgehaald. Zat ik lekker in de tuin en dan verscheen er opeens iemand in een hoogwerker boven de tuin. Hé buurvrouw, is de koffie al klaar! Ter gelegenheid van het jubileum van de Ericabuurt in Hilversum heeft woningcorporatie De Alliantie een boekje uitgegeven over de geschiedenis van de buurt en haar bewoners. Begin mei was het groot feest in de straat, waarbij het eerste exemplaar van het boekje werd uitgereikt. Het boekje is beschikbaar voor (toekomstige) bewoners van de Ericabuurt. Meneer Brouwer: Die tuin, daar was ik erg blij mee. Want als ik dienst had in het weekend, dan kon ik verder niet van huis. Dan zat ik hier te wachten tot de bel ging. Dan was die tuin wel een uitkomst. Mevrouw: De buurt is wat gezelligheid betreft de laatste jaren wel wat achteruit gegaan. Nieuwe mensen ken je niet, de voortuinen worden minder onderhouden. Maar we wonen hier nog steeds goed. We hebben een heerlijke tuin en met vijf minuten ben je op de fiets in het dorp! Vorig jaar kwamen de eigenaren van onze camping in Limburg bij ons op bezoek. Die vonden het hier zo mooi! Dan ben ik best trots op deze plek. n

16 16 tips Kunt u wel wat ondersteuning gebruiken bij uw restauratie? jaarverslag 2011 Nationaal Restauratiefonds De RestauratieWijzer voorziet u graag van advies en ondersteuning tijdens de aankoop en restauratie van een rijksmonument. Het Nationaal Restauratiefonds Westerdorpsstraat AZ Hoevelaken Restauratiefonds stelt de RestauratieWijzer Postbus DA Hoevelaken T (033) F (033) info@restauratiefonds.nl ter beschikking aan (potentiele)eigenaren die zich graag goed voorbereiden. De Restauratie- Wijzer geeft de sleutel tot een succesvolle restauratie daarom vijf keer gratis weg. Wat moet u doen: Log in op Zoek op restauratiewijzer en vind onze monumentencoach. Vind het bericht over deze actie en like het bericht. Uit alle likes loten wij op 1 augustus 2012 de vijf winnaars. Benieuwd naar de RestauratieWijzer? Kijk voor meer informatie op n Jaarverslag 2011 beschikbaar Het financiële jaarverslag van het Restauratiefonds over het jaar 2011 is nu beschikbaar. Hierin kunt u onder meer lezen dat ons Revolving Fund van ruim 350 miljoen euro, waaruit wij laagrentende leningen verstrekken, bijna geheel is uitgezet in leningen. Daar zijn we trots op, want daarmee leveren wij een belangrijke bijdrage aan het instandhouden van monumenten. Mooie succesvolle restauraties, mede mogelijk gemaakt door het Restauratiefonds. Wilt u meer informatie? U kunt het jaarverslag downloaden op Of contact opnemen met de afdeling Communicatie & Strategie op telefoonnummer (033) n Bijzonder waardevol, ook voor het netwerken Bent u ook toe aan een opfriscursus? Geef u op voor een dag die in het teken staat van: kennis overdragen, inspireren en netwerken! Als professional in de erfgoedsector verwelkomen we u graag op onze Actualiteit & Ontwikkeling netwerkbijeenkomst. Tijdens deze dag praten we u bij over de landelijke en regionale actualiteiten en ontwikkelingen. Kijk voor de datum in uw provincie op de website van Erfgoed in de Praktijk. Deelname kost 150 euro en is inclusief lunch, een excursie en een jaar lang toegang tot het digitaal naslagwerk (cursusmap online). Komt u ook? Meld u dan aan via Heeft u nog vragen? Telefoon (033) cursus@erfgoedindepraktijk.nl n

17 bankzaken 17 Richard de Jong Het was niet zozeer de liefde voor monumenten als wel het klantgericht bezig zijn dat Richard de Jong (29) tweeënhalf jaar geleden aantrok in een vacature bij het Restauratiefonds. Van oorsprong is Richard accountant. Zo werd hij drieënhalf jaar geleden via zijn vorige werkgever, Accon AVM, gedetacheerd bij Fondsenbeheer Nederland en maakte hij kennis met het Restauratiefonds. Die organisatie beviel hem wel. Dus toen er een consulent Beheer bij de Binnendienst gezocht werd, heb ik gereageerd. Ik kende de organisatie en de organisatie kende mij. En belangrijker: het klikte. Ik wilde iets doen dat er toe deed. In elk nummer van InDetail neemt een medewerk(st)er van Nationaal Restauratiefonds plaats op de bank om te vertellen wat hem of haar bezighoudt, drijft en motiveert. Duidelijk Per 1 mei 2012 is Richard kredietbeheerder van het Restauratiefonds. In deze functie houdt hij zich bezig met debiteurenbeheer, bijzonder beheer en kredietbeheer. Richard helpt en adviseert onder andere de klanten bij het vaststellen van hun lening, bij het aflossen of bij rangwisselingen. Abracadabra? Niet voor Richard. Niet zelden komen de hulpvragen van de klant voort uit veranderende situaties in het privéleven. Een scheiding, een ontslag of een overlijden. Dat zijn niet altijd de leukste gebeurtenissen, maar het zijn wel redenen om goed te kijken naar de financiering en de lening opnieuw te beoordelen. Momenten waarop men behoefte heeft aan duidelijk advies. Ik vind het mooi om dan te kunnen helpen. En het is juist de veelzijdigheid die het interessant maakt. Geen dag en geen vraag is hetzelfde. Het is gewoon een kwestie van doen Hersenkraken Wat de achterliggende reden ook is van een hulpvraag, Richard ervaart bijna altijd ook het enthousiasme van de eigenaar voor zijn of haar monument. Zowel de klant als wij; iedereen gaat voor hetzelfde. En dat is speciaal. Samen ga je op zoek naar een creatieve en passende oplossing voor de problemen. En ik sta daarin niet alleen. Het blijft soms hersenkraken en daar houd ik van Zelf vormt Richard met nog drie collega s de afdeling Beheer. Verder wordt er nauw samengewerkt met de afdeling Financieringen en Subsidies en met de accountmanagers. Dit is een open bedrijf en je kunt bij iedereen binnenlopen. Hoewel Richard altijd kan terugvallen op de expertise van zijn collega s, heeft hij inmiddels zelf de nodige ervaring in huis. Het duurde wel even voor ik goed ingewerkt was in alle regelgeving en subsidiestromen, maar het is uiteindelijk gewoon een kwestie van doen: de telefoon opnemen en rustig de tijd nemen om vragen te beantwoorden en eventueel navraag te doen. En het blijft soms hersenkraken, maar daar houd ik juist van. En hoe zit het inmiddels met Richards eigen liefde voor monumenten? Nou ja, ik woon in een nieuwbouwhuis. Maar als ik in Amersfoort door de winkelstraat loop, kijk ik nu wel vaker omhoog naar al die mooie geveltjes daarboven. Ik ben me bewuster geworden van de schoonheid van de stad. n

18 18 onderwerp openbaar monument Landgoed Eyckenstein is een opvallend en indrukwekkend pand: de kenmerkende pilaren, de timpaan en de koepel op het dak. Dit alles omgeven door een prachtig park en een 182 hectare strekkend bos. Het is niet verwonderlijk dat vele invloedrijke Utrechters hier in de loop der jaren zijn neergestreken. Landgoed Eyckenstein: neo-palladiaanse pracht Het is alsof de tijd heeft stilgestaan in Huize Eyckenstein. Er wordt gewoond, geleefd en genoten van de eindeloze ruimte. Otto van Boetzelaer, bewoner van het monument, vertelt: Mijn broer Lex en ik hebben veel onderzoek gedaan naar de geschiedenis van Landgoed Eyckenstein. Op een gegeven moment vonden we een oude kaart uit 1643 waar alle gebouwen in Maartensdijk op staan. Eyckenstein heeft daar al de herkenbare T-vorm. We dachten jarenlang dat de namen op de kaart die van de eerste eigenaars waren. Tot bleek dat de originele kaart destijds was beschadigd en opnieuw is getekend. Mét de namen van de latere bewoners erbij. In de steigers In de loop van de geschiedenis heeft Landgoed Eyckenstein een ware transformatie ondergaan. Van herenboerderij begin 1600, tot een 64-vertrekken-tellend monument heden ten dage. De familie Eyck heeft de huidige stijl aan het huis gegeven, verklaart Van Boetzelaer. In 1777 kocht Adriaan Eyck het Landgoed. Niet veel later werd hij burgemeester van Utrecht. Adriaan heeft het huis flink uitgebreid en een groot deel opnieuw gebouwd. Ook heeft hij de hele vloer laten verhogen om het huis meer aanzien te geven. De oude vloer ligt er nog onder, dat kun je zien in de kelder. Adriaans zoon Maurits heeft later de kenmerkende neo-palladiaanse zuilen en de timpaan toegevoegd. Na het overlijden van de Landgoedeigenaar, de zoon van Maurits, werd Eyckenstein in 1876 geveild. Zijn weduwe probeerde het Landgoed eerst in kleine stukjes te verkopen, maar verkocht uiteindelijk alles aan Elisabeth Charlotte Both Hendriksen. Zij was de weduwe van baron Van Boetzelaer van Dubbeldam. Sindsdien is het in onze familie. De aankoop was bedoeld als jachtgebied voor haar zoons. Zelf woonde ze op het aangrenzende Sandwijck; een Landgoed dat eveneens zo n 600 hectare besloeg. Pas toen haar zoon Willem Carel van Boetzelaer niet genoeg ruimte meer had in een woning in de buurt van Sandwijck voor zijn vijf kinderen, werd het pand weer bewoond. Willem Carel zette de eeuwige verbouwingen aan Eyckenstein voort; hij verlaagde de opkamer en veranderde de open veranda s in een serre en een Moorse kamer. Willem Carel had een rondreis gemaakt door de Balkan en vond de Moorse stijl mooi. Het is heel bijzonder dat de kamer nog bestaat, want er zijn weinig Moorse kamers bewaard, zo vertelt Van Boetzelaer. Mijn overgrootvader heeft later de mooie deuren en plafondschilderingen aan laten brengen aan de binnenkant van het huis. Zijn vrouw kwam uit Het Schuylenburghuis in Den Haag en was gewend aan die mooie stijl. Inkijkje Het is tijd om het park weer in oude glorie te herstellen. Daarom heeft Ronald van Immerseel van stichting In Arcadië uitgebreid onderzoek gedaan. Landgoed Eyckenstein is mooi en aan de voorkant heel imposant met zijn zuilen. Het oogt bijna on-nederlands. Het huis zelf staat met zijn gezicht naar de weg; het park ligt meer besloten. Het was bijzonder om zo n persoonlijk inkijkje te hebben in de geschiedenis van dit park. Dagelijks wandelen er duizenden mensen in het bos

19 19 In de winter mogen mensen best op de vijver in het park komen schaatsen In het kader van Open Monumentendag in september nemen we alvast een kijkje op Landgoed Eykenstein te Maartensdijk. Achter het statige huis ligt het bijbehorende bosrijke Landgoed.

20 20 Tijdens het onderzoek zijn er leuke weetjes boven tafel gekomen. Achter in het park ligt een vijver met een grillige vorm. Ik dacht: Waarom zou iemand daar zo n vijver aanleggen? Toen vonden we een verslag van Maurits Eyck, waarin hij beschrijft dat hij een witte zandader had gevonden en het zand liet uitgraven voor de verkoop. Van de uitgraving hebben ze een vijver gemaakt. Wit zand was kostbaar in die tijd en werd gebruikt als metselzand. De tand des tijds Het door Springer ontworpen park is na de aanleg flink mishandeld. In de jaren dertig vond er niet genoeg onderhoud plaats, waardoor het karakter verloren ging. Ook de Tweede Wereldoorlog heeft het Landgoed weinig goed gedaan. Huize Eyckenstein diende als thuisbasis voor opeenvolgend Nederlandse, Duitse én Canadese militairen. De loopgraven en de reparaties aan dieselmotoren lieten hun sporen na. Ook in huis waren de gevolgen van de oorlog merkbaar. Van Boetzelaer: Vlak na de oorlog was er een flinke woningnood. In dit huis woonden toen wel vijf gezinnen. Toen ik hier opgroeide was dat nog steeds: naast mijn oma en mijn ouders woonden er nog Eigen stempel Opgroeien hier was fantastisch. Vooral de eindeloze ruimte buiten. Ik kon altijd veel vriendjes meenemen en dan hielden we speurtochten in het bos. Mijn moeder organiseerde die, want mijn vader was altijd met het Landgoed bezig. Diezelfde klacht krijg ik nu ook, lacht van Boetzelaer. Het beheren van een monument heeft zoveel raakvlakken met de maatschappij. Ik heb contact met het gemeentebestuur, met het Restauratiefonds, het Rijk, met Natuurbehoud en heb rekening te houden met wetgeving vanuit de overheid. Het is een fulltime job, zonder de fulltime inkomsten. Van Boetzelaer woont alweer achttien jaar met zijn vrouw Barbara in Huize Eyckenstein. Iemand moest het stokje overnemen. Mijn vader is nog heel gezond, maar hij kan het niet allemaal in zijn eentje redden. Toen mijn zussen uit huis gingen, kwam er ruimte vrij. Barbara en ik moesten een keus maken. Voor mij was het een vertrouwde omgeving, voor Barbara niet. Zij is hier niet opgegroeid en moest zich nog thuis gaan voelen. Daarom wilden we er onze eigen stempel op drukken. Dat kan niet zo zeer aan de buitenkant, maar wel aan de binnenkant. De badkamer en de keuken hebben we naar eigen smaak ingericht. Ondanks de Eyckenstein is echt een huis, geen museum Het neo-palladiaans is een vorm van Neoclassicisme. Het Palladianisme is vernoemd naar de Italiaanse renaissancearchitect Andrea Palladio ( ), die vele paleizen in Venetië ontwierp. De Romeinse bouwkunst, villabouw en eenvoud zijn belangrijke invloeden in deze stroming. twee gezinnen. Ook had de wijkverpleegster nog een kamer. Zelfs nu wonen er nog meerdere gezinnen in dit huis. Mijn vader woont in de oostvleugel en ik met mijn gezin in het midden. In de westvleugel woont al veertig jaar de echtgenote van de oude tuinman met haar dochter en gezin. Het huis staat bij de gemeente ook te boek als twee afzonderlijke wooneenheden. Tussendeuren verdelen het huis in drieën. beperkingen van een monument heeft Van Boetzelaer de regels nooit als een belemmering ervaren. Monumentenzorg is nu realistischer. Van Boetzelaer voelt zich thuis op het Landgoed. Het is heerlijk om hier te wonen. Je kunt hier prachtig wandelen. De ellende is dat ik er nooit tijd voor heb. Alleen af en toe op zondagmiddag. Er zijn altijd dingen te doen op het Landgoed, maar zo lang er voortgang in zit, geeft het voldoening. Je kunt ook niet zomaar werk overlaten aan anderen. Er zijn veel wetten om rekening mee te houden. Gelukkig heb ik een goede relatie met de gemeente, die graag meewerkt. Het is toch in het belang van de gemeenschap om dit Landgoed te bewaren.