Beheerplan Park Lingezegen. Actualisatie juni 2015

Transcriptie

1 Beheerplan Park Lingezegen Actualisatie juni 2015

2 Project : Projectnummer : P48801 Beheerplan Park Lingezegen Registratienummer : (actualisatie juni 2015) Opdrachtgever : Werkgroep: Auteurs : Datum : 23 juni 2015 Projectbureau Park Lingezegen, Jan Willem Kamerman Anton de Kleijn (Park Lingezegen), Adrie Akkerman (gemeente Lingewaard), Janet Holland (gemeente Overbetuwe), Arne Greven en Marjon Paree (Staatsbosbeheer) Marco Hommel en Gert Oosterhuis (PLAN terra) 2 van 67

3 Inhoud 1. Inleiding Aanleiding Probleemstelling Doelen van het beheerplan Park Lingezegen Leeswijzer Samenvatting Beheervisie Algemeen Beoogde kwaliteitsniveaus Ontwerpaspecten die kaderstellend zijn voor het beheer Onderdelen Park Lingezegen Een ordening voor het beheerplan: deelgebieden en projectgebieden Areaal per deelgebied Areaal per projectgebied Areaal per eindbeheerder Areaal per onderhoudsgroep Functies in Park Lingezegen Deelgebied De Park Deelgebied het Waterrijk Deelgebieden Landbouwland en De Buitens Deelgebied De Woerdt Speciale Elementen Beheerprofielen aanwijzingen voor beheer en onderhoud Verharding Groen Natuur en Landschapstypen Meubilair en openbare verlichting Sociaal beheer in Park Lingezegen Bijzondere aandachtspunten (akkerdistelbestrijding, e.d.) Berekening van de beheer en onderhoudskosten Werkwijze berekening kosten Kosten onderhoud park Lingezegen als totaal Kosten onderhoud per projectgebied Kosten van activiteiten voor sociaal beheer Beschikbare middelen voor onderhoud en sociaal beheer Financiële risicoparagraaf van 67

4 7. Afspraken voor de beheerorganisatie Inleiding Beheerorganisatie voor de periode Beheerorganisatie vanaf Bijlage 1 Kostenkengetallen Bijlage 2 Beheerkosten Staatsbosbeheer Bijlage 3 Beheerkosten gemeente Lingewaard Bijlage 4 Beheerkosten gemeente Overbetuwe Bijlage 5 Beheerkosten stichting Doornik Natuurakkers Bijlage 6 Beheermaatregelen akkerdistelbestrijding Bijlage 7 Beheerkaarten per beheerder en beheertype van 67

5 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Voor u ligt het beheerplan voor Park Lingezegen, het landschapspark dat wordt ontwikkeld tussen de stedelijke gebieden van de gemeenten Overbetuwe, Lingewaard, Arnhem en Nijmegen. Het park bestaat uit verschillende deelgebieden, ieder met een eigen specifieke functie. In het voorliggende beheerplan wordt uitgewerkt hoe het beheer moet worden uitgevoerd om deze uiteenlopende functies in stand te houden en duurzaam door te ontwikkelen. Beheer wordt in dit beheerplan breed opgevat: het betreft zowel de uitvoering van onderhoudsmaatregelen als de maatregelen die in de sfeer van toezicht, handhaving, educatie, voorlichting en evenementen worden uitgevoerd. Deze laatste maatregelen worden in dit beheerplan aangeduid als sociaal beheer. Kortheidshalve wordt in het beheerplan voor alle maatregelen de samenvattende term beheer en onderhoud gebruikt. In 2013 is al een beheervisie opgesteld met daarin de uitgangspunten voor de organisatie van het beheer en onderhoud van het landschapspark. De beheervisie is toen besproken in het DB van de parkorganisatie, maar nog niet formeel vastgesteld, omdat de financiële kaders toen nog niet in detail konden worden uitgewerkt 1. In de beheervisie zijn wel op hoofdlijnen de afspraken uitgewerkt die de betrokken partijen met elkaar maken om het landschapspark gezamenlijk te beheren. De uitvoering van het park is inmiddels zover gevorderd, dat de beheervisie vertaald kan worden naar meer concrete beheeruitwerkingen met meer gedetailleerdere financiële kaders. Die uitwerkingen staan in het voorliggende beheerplan. In de bestuursovereenkomst hebben de betrokken partijen afgesproken dat gemeente Overbetuwe, de gemeente Lingewaard als opdrachtnemende partijen de praktische uitvoering van het beheer en onderhoud gaan (laten) uitvoeren. De gemeenten Overbetuwe, Lingewaard, Arnhem en Nijmegen en de provincie Gelderland dragen bij aan de totale beheerkosten. Ook het Waterschap Rivierenland en Prorail zijn betrokken, maar zorgen voor uitvoering van hun eigen beheertaken en nemen deze voor eigen rekening. Wel stemmen alle partijen de inhoud en planning van hun beheer en onderhoudsmaatregelen op elkaar af. In de bestuursovereenkomst is ook afgesproken dat Staatsbosbeheer eigenaar en eindbeheerder wordt van de natuur en landschapsdelen. Staatsbosbeheer is om deze reden nauw betrokken geweest bij het opstellen van de beheervisie en dit beheerplan. Inmiddels heeft de provincie Gelderland een nieuw grondprotocol vastgesteld, waarin het voornemen staat om natuur en landschapsdelen openbaar te gaan verkopen. De opgave om met veel verschillende partijen op één lijn te komen met betrekking tot het beheer van Park Lingezegen als geheel is een bijzondere uitdaging. Zeker omdat een deel van de partijen als opdrachtnemer gaat fungeren ten opzichte van de andere partijen (waaronder zij ook zelf) als opdrachtgever. Het voorliggende beheerplan is mede geschreven om deze uitdaging te laten slagen. 1.2 Probleemstelling Het beheerplan Park Lingezegen is nodig, omdat de betrokken partijen met elkaar de uitgangspunten van het beheer (kwaliteitsvisie) moeten vastleggen en daarvan afgeleid organisatorische en financiële 1 Met het vaststellen van het voorliggende beheerplan en de hierin opgenomen financiële kaders kan het DB de beheervisie nu ook formeel vaststellen. 5 van 67

6 afspraken met elkaar moeten gaan maken. Deze uitgangspunten en afspraken moeten ervoor zorgen dat Park Lingezegen ook op de langere termijn een duurzame, hoogwaardige kwaliteit blijft behouden. Het beheerplan moet worden gedragen door de 4 verschillende gemeenten, de eigenaars/ eindbeheerders van de natuur en landschapsdelen en de provincie Gelderland. Draagvlak en instemming is gewenst ten aanzien van: de kwaliteitsambities voor de nieuwe openbare ruimten in het gehele Park en wat deze mogen kosten; een goed op elkaar afgestemde manier van uitvoeren van het onderhoud en het sociaal beheer; hoe de uitvoerende partijen werken in opdracht van de andere betrokken partijen. 1.3 Doelen van het beheerplan Park Lingezegen Het voorliggende beheerplan Lingezegen is geschreven met 3 centrale doelen: Vertalen van de beheervisie naar een concreter beheerplan. De beheervisie en het hieruit volgende beheerplan zijn de basis voor de afspraken die de betrokken partijen met elkaar maken voor een meerjarig beheer en onderhoud van het landschapspark. De uitgangspunten van de beheervisie worden in het beheerplan concreter uitgewerkt met onderbouwingen en uitwerkingen van kwaliteitsambities en de daarvoor noodzakelijk beheer en onderhoudsmaatregelen. Ook wordt vastgelegd welke taken de uitvoerende gemeenten op zich zullen nemen. Doorrekenen van beheer en onderhoud. In het voorliggende beheerplan worden de noodzakelijke beheer en onderhoudsmaatregelen doorgerekend op (meerjarige) kosten. De conclusies hiervan gelden als financiële kaders voor de uiteindelijke uitvoering van het beheer en onderhoud. Voor de financiers van het park is het belangrijk om te weten waar het geld aan besteed gaat worden. Voor de uitvoerende partijen is het belangrijk te weten welke werkzaamheden zij moeten (laten) uitvoeren binnen de aldus berekende budgetten. Hierover is een gezamenlijke overeenstemming noodzakelijke. De financiële uitwerking is gebaseerd op de zogeheten (geactualiseerde) basisuitrusting zoals in die in het najaar van 2014 aan het AB van de parkorganisatie zal worden voorgelegd (gelijktijdig met de aanbieding van dit beheerplan). Daarbij zijn (normatieve) kostenkengetallen voor het beheer en onderhoud gebruikt, die vooraf door de beoogde eindbeheerders in gezamenlijk overleg zijn overeengekomen. Uitwerking afspraken tussen betrokken partijen. In het voorliggende beheerplan wordt vastgelegd hoe de afspraken rond het beheer en onderhoud tussen de betrokken partijen hun praktisch vorm gaan krijgen. Het beheerplan gaat in dit verband uit van het voorstel dat medio juni 2015 is gedaan voor de doorontwikkeling / transitie van de parkorganisatie naar een kleine, dynamische organisatie die gericht is op coördineren van overkoepelende belangen en het faciliteren van gebruiker van het park 2. In dit beheerplan wordt in dit verband voorgesteld om de aansturing van het beheer en onderhoud voor de komende 3 jaar (tot en met 2018) nog centraal te blijven organiseren vanuit de bestaande parkorganisatie. Tevens wordt uitgewerkt hoe de beheerorganisatie er vanaf 2019 uit moet komen zien conform de eerder hiervoor vastgestelde uitgangspunten van de beheervisie. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 geven we eerste een samenvatting van de uitgangspunten en afspraken die zijn vastgelegd in de beheervisie van Hoofdstuk 3 is een inhoudelijke introductie en beschrijft de onder 2 Zie rapport doorontwikkeling organisatie Park Lingezegen, AT Osborne, juni 2015, kenmerk 6 van 67

7 delen van het Park Lingezegen op hoofdlijnen. In hoofdstuk 4 wordt aan de hand van vijf verschillende deelgebieden een kader geschetst voor het functioneren van de verschillende deelgebieden en projectgebieden. Hoofdstuk 5 beschrijft de beoogde eindbeelden van het park en geeft een indicatie van de benodigde beheerinspanningen. Hoofdstuk 6 geeft het overzicht van de toekomstige jaarlijkse kosten voor zowel het onderhoud als de voorgenomen maatregelen in de sfeer van het sociaal beheer. In hoofdstuk 7 wordt ten slotte ingegaan op de organisatie van het beheer van het park en worden voorstellen gedaan hoe de samenwerkende partijen afspraken maken over de kosten en het volgen van de gemaakte afspraken, gebaseerd op de organisatieadvies voor de doorontwikkeling van de Parkorganisatie. 7 van 67

8 2. Samenvatting Beheervisie 2.1 Algemeen Het beheer binnen het landschapspark Lingezegen ligt straks in verschillende handen. Partijen staan er gezamenlijk voor om het beheer zodanig uit te voeren dat het park zich als eenheid ontwikkelt richting de beoogde eindbeelden die in het ontwerp zijn neergezet. In de beheervisie 3 van februari 2013 zijn voorstellen gedaan hoe de eindbeheerders gaan samenwerken. In de beheervisie liggen de kaders en kwaliteit van beheer als de basisuitrusting van het park besloten. Het is aan de beheerders om de kaders op een goede manier te laten landen in hun eigen beheerorganisatie en in het operationeel beheer. 2.2 Beoogde kwaliteitsniveaus Voor de formulering van de kwaliteitsdoelen is in de beheervisie aangesloten bij het beleid van de beoogde eindbeheerder. Dit met het oog op een soepele doorvertaling in een operationeel beheerplan, de uitvoering en in monitoring en evaluatie van de resultaten. De eigenaars/eindbeheerders van natuur en landschapsdelen: Voor de beoogde eigenaars/ eindbeheerders 2 zijn de beheertypen conform de index natuur en landschap van de provincie Gelderland uitgangspunt 4. In paragraaf 5.3 van dit beheerplan worden deze nader toegelicht; Gemeenten Overbetuwe en Lingewaard: De grondgemeenten Overbetuwe en Lingewaard sturen het beheer van openbare ruimte beeldgestuurd aan. Basis voor het beeldgestuurd beheren zijn de landelijk geüniformeerde kwaliteitsniveaus van het CROW. Daarbij maakt men een onderscheid naar 5 niveaus. Binnen het park wordt kwaliteitsniveau B als algemene ambitie nagestreefd. Fietspaden moeten worden beheerd op kwaliteitsniveau A. Onderstaande figuur geeft een samenvatting van de generieke maatlatten. In hoofdstuk 5 wordt voor de verschillende typen openbare ruimten uitgewerkt wat de kwaliteitsniveaus B en A concreet betekenen voor het beheer en onderhoud dat de gemeenten jaarlijks zullen (laten) uitvoeren. Niveau Omschrijving Indicatie kwaliteit A+ Zeer goed Nagenoeg ongeschonden A Goed Mooi en comfortabel B Voldoende Functioneel C Matig Onrustig beeld, discomfort of enige vorm van hinder D Slecht Gevaar van kapitaalvernietiging, uitlokking van vernieling, functieverlies, juridische aansprakelijkheid of sociale onveiligheid Figuur 1 CROW kwaliteitsniveaus als uitgangspunt voor het beheer door de grondgemeenten Waterschap: Zij gaat de Awatergangen, schouwpaden, natuurvriendelijke oevers, de waterpeilen en de daarbij horende kunstwerken (stuwen, gemalen, duikers die door het waterschap zijn aangelegd) beheren volgens de bepalingen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW), de Waterwet en de Keur 3 4 Basis voor de Beheervisie waren de afspraken uit de Bestuursovereenkomst uit 2008 en de aanvullende overeenkomst die partijen hebben gesloten bij het van start gaan van de Gemeenschappelijke Regeling in Staatsbosbeheer heeft een voorstel gedaan voor de beheertypen die van toepassing zijn. De provincie Gelderland moet deze beheertypen nog in het natuur en beheerplan formeel vaststellen, zodat zij als basis kunnen worden gebruikt bij de toekenning van SNLsubsidies. 8 van 67

9 van het waterschap. Sommige oevers zijn op basis van het ontwerp voorzien van een beoogd eindbeeld (natuurvriendelijke oevers) dat correspondeert met richtlijnen voor beheer in het maaibeleid. 2.3 Ontwerpaspecten die kaderstellend zijn voor het beheer De ontwikkeling van het landschapspark Lingezegen is erop gericht om het landschap tussen de stedelijke gebieden visueel en functioneel aantrekkelijker te maken voor recreatief medegebruik. De bewoners en bezoekers moeten het park als een eenheid kunnen gaan beleven. Dat vraagt om een goed afgestemd beheer tussen de verschillende deelgebieden van het park. De beoogde eindbeelden die worden nagestreefd, zijn vastgelegd in de ontwerpen. De eindbeheerders krijgen de taak om de statische parkelementen (verharding, parkmeubilair, verlichting etc.) goed in stand te houden en de elementen die zich verder moeten ontwikkelen (groen) te begeleiden naar de beoogde eindbeelden. Voor de beoogde eindbeelden is in de beheervisie al verwezen naar de deelontwerpen en de kwaliteitskaders Lofzang op de Betuwe en het handboek Parkmeubilair, waarin de deelgebied overstijgende ontwerpprincipes zijn vastgelegd. Deze zijn kaderstellend voor het beheer dat uiteindelijk moet worden uitgevoerd. Voor het beheer van de natuurdelen zijn de SNLnormen het uitgangspunt. 9 van 67

10 3. Onderdelen Park Lingezegen 3.1 Een ordening voor het beheerplan: deelgebieden en projectgebieden Park Lingezegen beslaat een oppervlakte van hectare, kent een schakering van uiteenlopende functies en sferen en gaat in de eindsituatie worden beheerd door verschillende beheerders. In dit beheerplan moeten we een keuze maken hoe we de beoogde eindbeelden en uitwerkingen en afspraken van het beheer gaan beschrijven. Er is gekozen voor een ordening naar deelgebieden en projectgebieden. We lichten dit in deze paragraaf nader toe. In de daarop volgende paragrafen beschrijven we het te beheren areaal vanuit verschillende invalshoeken. Park Lingezegen is opgebouwd uit 5 verschillende deelgebieden: De Park, het Waterrijk, Landbouwland, De Buitens en De Woerdt. Deze worden beheerd door de gemeente Lingewaard, gemeente Overbetuwe en de eigenaars/eindbeheerders van de natuur en landschapsdelen. In onderstaande tabel is aangegeven welke eindbeheerder een beherende rol speelt in de verschillende gebieden. Gemeente Lingewaard Gemeente Overbetuwe Eigenaars/ eindbeheerders van natuur/landschapsdelen De Park Het Waterrijk Landbouwland De Buitens De Woerdt De Park Het Waterrijk Landbouwland De Buitens De Woerdt Figuur 2 Overzicht deelgebieden Park Lingezegen 10 van 67

11 De delen van Park Lingezegen die beheerd gaan worden door het waterschap, Prorail en derde partijen zijn niet nader uitgewerkt in dit beheerplan. Ook de in en nabij het park gelegen landbouwgebieden zijn niet opgenomen. Voor deze landbouwgebieden is wel de mogelijkheid tot agrarisch natuurbeheer, afhankelijk van de ambities van de provincie Gelderland. Binnen de 5 grote deelgebieden van Park Lingezegen zijn verschillende projectgebieden gesitueerd. Deze projectengebieden hebben ieder een ander karakter en functie. Onderstaande verdeling is gebruikt als kapstok voor het beheerplan, gebaseerd op de beoogde functionaliteit en beoogde eindbeelden van de deelgebieden. Zij worden in hoofdstuk 4 nader toegelicht en uitgewerkt. De deelgebieden Landbouwland en De Buitens zijn wat betreft hun functies nauw verweven met elkaar. De projectgebieden binnen deze deelgebieden worden daarom binnen één gezamenlijk deelgebied ( Landbouwland en De Buitens ) uitgewerkt in dit beheerplan. Naast de 5 grote deelgebieden valt er ook een projectgebied buiten de grenzen van het oorspronkelijke park. Dit is de GroenBlauwe Zone aan de rand van Het Waterrijk, Landbouwland en De Buitens. Dit projectgebied wordt naast de deel en projectgebieden in het park ook meegenomen in dit beheerplan. Deelgebied De Park Het Waterrijk Landbouwland en De Buitens De Woerdt Buiten grens park Lingezegen Figuur 3 Projectgebied 1. Het Romeinse Lint en de Mozaïek 2. Het Evenemententerrein en de lanen 3. Spoorkruising 4. Overige gebieden in De Park 1. Recreatie Waterrijk 2. Natuur Waterrijk 3. Idylle Waterrijk 1. Fiets en Wandelpaden (de Linten) 2. Pocketparken, Idylles en stapstenen 3. Idylle Elsterbrug 4. Pocketpark de Bredelaar 5. Pocketpark de Poel 6. Watergangen 7. Overige gebieden in Landbouwland en De Buitens 1. Bemmelse Zeeg 2. Landgoed Doornik 3. Omgeving Ressen 4. Kasteelterrein Ressen 5. Overige gebieden in De Woerdt 1. GroenBlauwe Zone Overzicht deelgebieden en projectgebieden beheerplan Park Lingezegen 11 van 67

12 Status gehanteerde basisinformatie over te beheren arealen De gegevens in de hier opvolgende paragrafen zijn gebaseerd op de zogeheten basisuitrusting. Bij de uitwerking van dit beheerplan is gebleken dat de ontwerpen die uiteindelijk in de projectgebieden van park Lingezegen worden gerealiseerd op onderdelen afwijken van de basisuitrusting 5. De basisuitrusting zal met het oog op deze mutaties nog formeel opnieuw worden vastgesteld door het dagelijks bestuur van de parkorganisatie. Vooruitlopend hierop is in het voorliggende beheerplan uitgegaan van de arealen zoals die begin oktober 2014 door de projectleiders van de projectgebieden zijn aangeleverd. Deze arealen zijn verwerkt in het beheerplan en ter goedkeuring weer voorgelegd aan de projectleiders. Alle gehanteerde areaalcijfers zijn uiteindelijk formeel gedateerd op 10 oktober Wijzigingen op deze gegevens dienen formeel te worden vastgesteld door het dagelijks bestuur van de parkorganisatie. 3.2 Areaal per deelgebied Van het totale landschapspark (1.686 hectare) bestaat bijna een kwart (ruim 411 hectare) uit openbare ruimten en natuur en landschapsdelen die in beheer gaan komen van de grondgemeenten Overbetuwe en Lingewaard en de eigenaars/eindbeheerders van de natuur en landschapsdelen. De overige driekwart van het gebied (1.275 hectare) blijft landbouwgrond in gebruik en beheer bij de verschillende boeren in het gebied. De natuur en landschapsdelen in Het Waterrijk zijn veruit de grootste te beheren arealen (ruim 207 hectare, ofwel 51% van het totaal te beheren gebied). Zie verder de details in onderstaande figuur. 5 De grootste afwijking ten opzichte van de basisuitrusting is de Oude Postweg (ca m2) in deelgebied De Woerdt. 12 van 67

13 Figuur 4 Areaalverdeling over deelgebieden Park Lingezegen (bron: Planviewer ) 13 van 67

14 3.3 Areaal per projectgebied In onderstaande figuur is te zien hoe het te beheren areaal is verdeeld naar de projectgebieden. In de figuur is wederom te zien dat de natuur en landschapsdelen in het Waterrijk het grootste te beheren areaal betreffen. Andere grote projectgebieden zijn het Romeinse Lint en Mozaïek (ruim 48 hectare) in De Park en landgoed Doornik (51 hectare) in De Woerdt. De diverse pocketparken en idylles in Landbouwland en De Buitens omvatten een totaal te beheren areaal van 20 hectare. De deelgebieden die in de figuur zijn aangeduid als overige deelgebieden zijn vooral de bermen en verbindingswegen tussen de genoemde projectgebieden. Het merendeel van het te beheren areaal in park Lingezegen ligt binnen de Gelderse Ontwikkelingszone, waardoor park Lingezegen voor de delen met de functie natuur onderdeel is van het Gelders Natuur Netwerk (GNN). Deelgebied Projectgebied Eindtotaal (m2) De Park Evenemententerrein en lanen Romeinse Lint en Mozaïek Spoorkruising Overig Deelgebied De Park Het Waterrijk Natuur Waterrijk Idylle Waterrijk Recreatie waterrijk Landbouwland en De Fiets en Wandelpaden Buitens Pocketparken, Idylles en stapstenen Idylle Elsterbrug Pocketpark de Bredelaar Pocketpark de Poel Watergangen Overig Deelgebied Landbouwland De Woerdt Bemmelse Zeeg Landgoed Doornik Omgeving Ressen Kasteelterrein Ressen Overig Deelgebied De Woerdt Buiten grens park Lingezegen GroenBlauwe Zone Eindtotaal Figuur 5 Verdeling areaal over deel en projectgebieden binnen Park Lingezegen in vierkante meters (bron: Planviewer ) 14 van 67

15 3.4 Areaal per eindbeheerder In onderstaande figuur is het te beheren areaal onderverdeeld naar de eindbeheerders, zoals die in de beheervisie van 2013 zijn voorgesteld. Naast het areaal van de eindbeheerders (de gemeenten Overbetuwe en Lingewaard, Staatsbosbeheer en Stichting Doornik Natuurakkers, in totaal 411 hectare) zijn ook de arealen weergegeven van de gebieden die door andere partijen worden beheerd, zoals het waterschap Rivierenland, de provincie Gelderland en ProRail. Deze partijen gaan een areaal beheren van in totaal 57 hectare. Dit areaal is niet uitgewerkt in het voorliggende beheerplan. Figuur 6 Verdeling areaal per eindbeheerder (bron: Planviewer ) 15 van 67

16 3.5 Areaal per onderhoudsgroep In onderstaande figuur zijn de te beheren arealen tot slot weergegeven op het niveau van de afzonderlijke onderhoudsgroepen. Per onderhoudsgroep zijn de beoogde eindbeheerders weergegeven. In hoofdstuk 5 van dit beheerplan worden de beoogde eindbeelden en indicaties van de benodigde beheer en onderhoudsmaatregelen voor elk van deze onderhoudsgroepen uitgewerkt. Onderhoudsgroepen Areaal Eindbeheerder Verharding Asfaltverharding, elementenverharding, betonverharding, half verharde en onverharde paden Reiniging Vegen van verschillende typen verharding (o.b.v. asfalt, elementen en betonverharding) 16,0 ha Gemeenten Lingewaard en Overbetuwe 7,2 ha Gemeenten Lingewaard en Overbetuwe Groen Reguliere bermen, bloemrijke bermen, hagen en bomen 41,4 ha ca bomen Gemeenten Lingewaard en Overbetuwe en Staatsbosbeheer en/of particuliere beheerders Natuur & Landschap Boomgaarden, houtwallen, lanen, struweelhagen, moeras, vochtig hooiland, kruiden en faunarijk grasland/akker, rivieren beekbegeleidend bos, haagbeuken en essenbos, droog hakhout en verschillende typen speciaal beheer 320,3 ha Staatsbosbeheer en/of particuliere beheerders Meubilair en verlichting Bankjes, palen, fietssluizen, fietsenrekken, borden, lichtmasten, schakelkasten etc. Civiele kunstwerken Duikers, tunnels, bruggen en steigers 282 elementen straatmeubilair en 55 lichtmasten 102 duikers, 5 bruggen en 3 kanosteigers, etc Gemeenten Lingewaard en Overbetuwe en Staatsbosbeheer en/of particuliere beheerders Gemeenten Lingewaard en Overbetuwe en Staatsbosbeheer en/of particuliere beheerders Water Oppervlaktewater, poelen, sloten en voorzieningen voor kano s Nog niet gespecificeerd Areaal dat nog niet is ontworpen, maar wel binnen basisuitrusting ligt. TOTAAL 25,2 ha Gemeenten Lingewaard en Overbetuwe en Staatsbosbeheer en/of particuliere beheerders 8,2 ha N.n.b 411,3 ha Figuur 7 Overzicht te beheren areaal, zie bijlage 2 t/m 5 voor een gedetailleerder overzicht (bron: Planviewer ) 16 van 67

17 4. Functies in Park Lingezegen 4.1 Deelgebied De Park stadspark met lanen, bos en speelweides voorbijflitsende skeeleraars, hardlopers. vrijmarkt, een concert kanovaren op een mooie zomerdag relaxen op een terrasje tegen de avond barbecuegeuren ruimte om te flaneren ruimte om te ontmoeten Figuur 8 Deelgebied De Park Deelgebied De Park wordt een stadspark met uiteenlopende mogelijkheden tot recreëren. De openbare ruimte bestaat uit een mozaïek van lanen, stukken bos en open gedeelten, doorsneden door paden. Het deelgebied is vernoemd naar voormalig kasteel De Park, waarvan de contouren en de oprijlaan nog te herkennen zijn. Dwars door De Park loopt het Romeinse Lint, een markante brede parkzone met watergang en kastanjebomen. In deze zone ligt een watergang met een voet en fietsverbinding, gelegen op een oude loop van de Rijn in de Romeinse tijd. Er komen fiets, wandel en ruiterroutes, waarvoor een kruising met het spoor nodig is. De oude kasteelplaats wordt ingericht als bijzonder parkje. De bebouwingsrand van Schuytgraaf zal zo worden ontworpen dat deze optimaal aansluit op Park Lingezegen, dus met de huizen naar het park gericht Romeinse Lint en Mozaïek Het lint volgt het bestaande historische patroon in het landschap. De historische elementen zijn aangegrepen om een nieuwe landschappelijke structuur te maken. Binnen deze structuur ligt de nadruk op de meer actieve vormen van recreatie, zoals fietsen, skeeleren en hardlopen. Voor recreatieve doeleinden worden ook verblijfsplekken gerealiseerd, zoals bijvoorbeeld het Speelbos. Dit is een bestaand bos, dichtbij Schuytgraaf. Over de inrichting is meegedacht door toekomstige gebruikers uit de omgeving. In het toekomstige beheer worden gebruikers ook betrokken. Binnen het lint is er ook plek voor ecologie, waterlopen en weides, waarbij deze gebieden ook recreatief gebruikt mogen worden. Langs de rand van het Lint ligt een mozaïek van boomgaarden, bosstroken en de Linge. Deze ondersteunt het ecologische en recreatieve gebruik van het Lint. Het kruiden en faunarijk grasland binnen dit projectgebied kan in aanmerking komen voor SNLsubsidie, mits het beheer wordt uitgevoerd volgens de normen die SNL voor deze inrichtingen stelt. De verharding en bermen komen in beheer van de gemeente Overbetuwe. Het omliggende mozaïek komt binnen de beheerverantwoordelijkheid van een particuliere eigenaar/eindbeheerder. 17 van 67

18 4.1.2 Evenemententerrein en lanen Het evenemententerrein wordt de centrale plek in De Park en bestaat uit drie delen. Naast het evenementenveld worden twee kleinere velden gecreëerd op het evenemententerrein: de kasteelplaats en de proeftuin. De kasteelplaats is een kleinere versie van het grote evenementenveld. De proeftuin is meer speciaal en wordt nader toegelicht in de paragraaf over de pocketparken. Zowel qua functie als beeld neemt het terrein een bijzondere positie in en vormt het een herkenbare plek in De Park. De ruimte wordt gemarkeerd door een stevige omlijsting met bomen. Het evenemententerrein wordt zodanig ingericht dat het gebruikt kan worden voor evenementen, maar dat het ook zonder evenement een aantrekkelijke plek is om naar toe te gaan. De omliggende lanen zijn ondersteunend aan het evenemententerrein voor bereikbaarheid en op drukke tijden als parkeerterrein. Wegens de hoge recreatieve gebruiksdruk kan dit projectgebied niet in aanmerking komen voor SNLsubsidie. De verharding en bermen van worden beheerd door de gemeente Overbetuwe; het evenemententerrein valt binnen de beheerverantwoordelijkheid van een particuliere eigenaar/eindbeheerder Spoorkruising De naam van dit projectgebied geeft al een duidelijke indruk wat er in dit gebied gebeurt: het heeft vooral een verkeersfunctie en moet zo ook beheerd worden. De verharding in de spoorkruising wordt beheerd door de gemeente Overbetuwe. Voor het beheer van de kruising zelf (het civiele kunstwerk) is ProRail verantwoordelijk Overig areaal in deelgebied De Park De overige deelgebieden van De Park betreffen bermen die grenzen aan het plan Tilleman en aan de uitbreiding op het bestaande golfterrein. Plan Tilleman is een particulier initiatief dat nog in ontwikkeling is. De ideeën gaan uit naar ondersteunende functies voor het evenemententerrein. De gemeente Overbetuwe gaat de bermen onderhouden; een particuliere eigenaar/beheerder wordt eindbeheerder van de boomgaard die als uitbreiding wordt gerealiseerd op het golfterrein. 18 van 67

19 4.2 Deelgebied het Waterrijk water in de hoofdrol surfen op de Rijkerswoerdse Plassen nieuwe rietzones lekker vissen, kanoën, wandelen, fietsen spelen, ontdekken ruimte voor natuur ruimte voor water ruimte om tot rust te komen, de natuur te beleven Figuur 9 Deelgebied Waterrijk Water staat centraal in het Waterrijk: water om te bergen, water om te spelen en water voor natuur. De Rijkerswoerdse Plassen zijn voor waterberging en waterrecreatie. Activiteiten als zwemmen en surfen zullen zich aan de noordwestkant concentreren, goed bereikbaar per auto. Voor wandelen, fietsen, vissen, kanoën of paardrijden, de rustigere vormen van recreatie, is er de oostkant van Het Waterrijk, een natuurlijk, avontuurlijk en afwisselend gebied. Ook de Linge krijgt een natuurlijker uiterlijk. Bij de Rijkerswoerdse Plassen komt een padenstructuur en twee natuurverbindingszones. Een groot deel van het gebied rond de Rijkerswoerdse Plassen bestaat al en wordt al beheerd en is daarom niet meegenomen in dit beheerplan. Er komen doorgaande fietspaden en ommetjes voor wandelaars die aansluiten op de bebouwing. De Kruisstraat zal alleen nog voor fietsers en wandelaars toegankelijk zijn. Dit deel van de Singel wordt bijvoorbeeld aangekleed met lindebomen Recreatie Waterrijk In dit gebied is plek voor actieve recreatie zoals fietsen, wandelen en watersport. Het gebied ligt dicht tegen de bebouwing van Arnhem aan. Zo kan het fungeren als overgang van stad naar natuur in de rest van het Waterrijk. Areaal in dit gebied bestaat vooral uit verhardingen en bermen in beheer van de gemeente Overbetuwe Natuur Waterrijk Dit gebied bevat het areaal dat wordt ingericht als natuurgebied. Hier is geen plek voor grote stromen recreanten. Het natuur in dit gebied bestaat uit moeras, nat bos en droog bos. Verder ligt er in dit projectgebied een idylle die bedoeld is voor kleinschalige recreatie. Deze hogere gebruiksdruk zorgt voor hogere kosten die specifiek geraamd zijn door Staatsbosbeheer. In paragraaf 4.5 gaan we verder in op verschillende geplande pocketparken en idylles. In dit projectgebied wordt Staatsbosbeheer de eindbeheerder. Het grootste deel betreft natuur en landschapsbeheer. 19 van 67

20 4.3 Deelgebieden Landbouwland en De Buitens Landbouwland ongekende vergezichten lekker lang fietsen, stevig wandelen, een flink eind rechtdoor skeeleren boeren aan het werk sapjes, hapjes, streekproducten op de boerderij zien hoe voedsel groeit en bereid wordt schoolklassen en verjaarspartijtjes op de boerderij de Betuwe proeven Figuur 10 Deelgebied Landbouwland De Buitens kleinschalig Betuws landschap bloeiende kersenbomen in het voorjaar fietstochtjes, ommetjes, buitenritten te paard nieuwe landgoederen, nieuwe bebouwing dynamiek en ontwikkeling huisverkoop van streekproducten vermaak, ontspanning, verpozen congrescentrum, concertpodium, themapark Figuur 11 Deelgebied De Buitens In het Landbouwland houden boeren blijvend hun plek. Zij krijgen ook de ruimte om nieuwe activiteiten te ontplooien, zoals een boerderijwinkel of bed and breakfast. Het gebied is door zijn weidsheid aantrekkelijk om in te fietsen of skeeleren, of om een flinke wandeltocht te maken. Hiervoor worden fiets en wandelpaden aangelegd en ook ruiterroutes. Een aantal wegen wordt gereconstrueerd en van laanbeplanting voorzien. Er komen kleine parkjes die op een bijzondere, eigen wijze worden ingericht, bijvoorbeeld door kunstenaars. Het deelgebied De Buitens lijkt erg veel op Landbouwland en wordt daarom als één gebied behandeld in dit beheerplan. In De Buitens komt nieuwe bebouwing in de vorm van landgoederen of erven, onder de voorwaarde dat het bijdraagt aan een mooi en typerend landschap. Particulieren krijgen de kans het eigen erf of landgoed te creëren, als ze tegelijkertijd investeren in het park, bijvoorbeeld door een wandelpad aan te leggen of een boomgaard te planten. Eventuele nieuwe landgoederen moeten openbaar toegankelijk zijn. Deelgebied De Buitens krijgt fiets, ruiter en wandelpaden die aansluiten op de andere deelgebieden. 20 van 67

21 4.3.1 Fiets en Wandelpaden (de Linten) De landschappelijke linten krijgen een belangrijke betekenis in dit deel van Park Lingezegen. Het doel is De Linten opnieuw te beplanten en tegelijkertijd de gebruiksmogelijkheden en de verkeersveiligheid te vergroten. De vernieuwde fiets en wandelpaden in de Linten worden uiteindelijk beheerd door de gemeente Overbetuwe en de gemeente Lingewaard. Functie Inrichting Beheerprofiel Noordelijk Lint Ontworpen als Waar mogelijk dubbele Extensief beheer waar recreatieve route; laanbeplanting plek is voor de ecologie. Ondanks dat de wegen Bloemrijke berm Verschillende opkroon toegankelijk zijn voor Wegverharding hoogtes bomen, langs de alle verkeer heeft het lint uitgevoerd in asfalt wegen wel een gelijke een recreatief karakter. Fietspad uitgevoerd in opkroonhoogtes voor de beton verkeersveiligheid. Ruiterpaden Extensief maaien bermen Verharding extensief onderhoud Zuidelijk Lint Utilitair karakter, met Waar mogelijk Meer intensief beheer, vrijliggend fietspad in 2 laanbeplanting functionaliteit is leidend richtingen, kortste Grasberm Gelijke opkroonhoogtes wegverbinding Bemmel Wegverharding bomen Elst; uitgevoerd in asfalt Meer intensief maaien Wegen toegankelijk voor Fietspad in asfalt van bermen landbouwverkeer en Ruiterpaden Verharding onderhouden voor de aanliggende met oog voor bewoners en bedrijven; functionaliteit 21 van 67

22 4.3.2 Pocketparken, idylles en stapstenen In de deelgebieden De Buitens en Landbouwland zijn locaties aangewezen als zogenaamd pocketpark of idylle. Tevens zijn er verschillende stapstenen met een ecologische waarde. De pocketparken en idylles horen bij de basisuitrusting en zijn bedoeld als plekken met een bijzondere, parkachtige invulling in klein formaat. Deze plekken bieden de bezoeker van Park Lingezegen ruimte om te rusten en wat te leren over het gebied. Het haagbeuken en essenbos, de pocketparken en idylles worden beheerd door zowel de grondgemeenten Overbetuwe en Lingewaard en/of particuliere eigenaars/eindbeheerders van natuur en landschapsdelen in deze gebieden. Zij kunnen in aanmerking komen voor een SNLsubsidie, mits zij worden beheerd volgens de normen die de regeling stelt voor het natuur en landschapsbeheer in deze gebieden. In een paragraaf 4.5 gaan we specifieker in op de verschillende pocketparken en idylles. Tevens zijn deze apart meegenomen in de onderhoudskostenraming Watergangen Het watergangen in De Buitens en Landbouwland hebben naast hun functie als waterberging en waterafvoer vooral een ecologische functie. Zij worden onderdeel van de Gelders Natuur Netwerk (GNN). Er zijn zowel droge als natte watergangen in het gebied. De watergangen sluiten aan op de GroenBlauwe zone (rond de Linge) aan de rand van het park Lingezegen. Het waterschap Rivierenland onderhoudt de grotere (waterafvoerende) Awatergangen. De grondgemeenten Overbetuwe en Lingewaard zorgen voor het beheer en onderhoud van de bermen op de oevers Overig areaal in deelgebied Landbouwland en De Buitens De overige gebieden in Landbouwland en De Buitens betreffen een groengebied in de strook langs de A15 en het verkeersknooppunt Ressen. Verder gaat het vooral om enkele nieuwe bermen en enkele wegdelen tussen de diverse onderdelen van het landschapspark. De beide grondgemeenten Overbetuwe en Lingewaard worden eindbeheerder van deze arealen. 22 van 67

23 4.4 Deelgebied De Woerdt Figuur 12 Deelgebied De Woerdt overgang tussen stad en platteland boeren maken streekproducten en slow food burgers kopen zuivel, vlees, fruit en groenten fietsen tussen de boomgaarden beschermd dorpsgezicht van Ressen struinen langs de lanen van Doornik Figuur 13 Deelgebied De Woerdt Deelgebied De Woerdt sluit aan op de landschapszone in de Waalsprong en markeert de overgang van stad naar platteland. Stadsbewoners komen hier bij de boer streekproducten kopen, of wat drinken tijdens een fietstochtje of wandeling. In De Woerdt komt een fijnmazig netwerk van fiets en wandelpaden, met typerende rijkbloeiende hagen en houtwallen erlangs. Dit netwerk zal goed aansluiten op de landschapszone in de Waalsprong. De A15/Betuweroute wordt landschappelijk ingepast. Ook komen er nieuwe waterpartijen, lanen en bos Bemmelse Zeeg De ecologische verbindingszone, de Bemmelse Zeeg, bestaat uit een kerngebied in de omgeving van de A15 en Betuweroute en enkele stapstenen aan de noord en zuidzijde. In het kerngebied komt een landschapsmozaïek van rietvelden, bossen en graslanden. Het deel van de bossen onder de hoogspanningsleiding, waar beperkingen gelden voor de hoogte van de beplanting, wordt beheerd als hakhoutbos. Met de vrijkomende grond uit het rietveld wordt langs de rand van Bemmel een grondwal gemaakt. De grondwal heeft een geluidswerende functie en krijgt een beplanting met groepen bomen en struiken. Vanaf het nieuwe RijnWaalpad wordt een fietsverbinding gemaakt naar De Plak. Voor wandelaars zijn er verschillende ommetjes. Ook is een ruiterroute in de inrichting opgenomen. Ecologisch is het gebied van betekenis als schakel tussen de Ooijpolder en Waterrijk (in de omgeving van de Rijkerswoerdse Plassen). De verharding en bermen zullen worden beheerd door de gemeente Lingewaard; het groen komt binnen de verantwoordelijkheid particuliere eigenaars/eindbeheerders Landgoed Doornik Het openbare Landgoed Doornik bouwt voort op de vele bijzondere elementen die er zijn in de omgeving, waaronder Huis Doornik, Zijdewinde en de natuurlijke akkers. In het hart van het gebied komt een carré van lanen. Vanaf het carré zijn er onder andere verbindingen naar de Waaldijk en de Woerdtsestraat. Langs de westrand zorgt een lint van kersenbomen voor een geleidelijke overgang naar de bebouwing. Het karakter van het lint sluit aan op de boomgaarden. De natuurlijke akkers vormen een 23 van 67

24 onlosmakelijk deel van het landgoed. Centraal in het gebied komt een nieuw essen en iepenbos, dat samen met het bestaande Vitensbos 6 en kwelbos functioneert als ecologisch kerngebied. In de zuidrand van het nieuwe bos is het openluchtklaslokaal opgenomen, met zicht op de Waaldijk. Het landgoed zal in deze opzet een recreatieve functie hebben met ruimte voor ecologische ontwikkeling. Binnen het landgoed Doornik zullen niet alleen de grondgemeenten, maar ook Stichting Doornik Natuurakkers. Afhankelijk van de definitief inrichting en het daarbij passende beheer kunnen delen van het landgoed in aanmerking komen voor SNLsubsidie Omgeving Ressen De omgeving van Ressen heeft een rijke geschiedenis. Opvallend in de ruimtelijke opbouw van het gebied is de driedeling van Kasteelterrein (ten noorden van de Ressensestraat), Kerkenwei (voor de kerk) en Kerkenhof (achter de kerk). Het plan voor de Kerkenwei is de huidige uitstraling zoveel mogelijk te behouden. Waar nodig zullen in de toekomst de omliggende bomen worden vervangen. Zo mogelijk wordt er op het binnen terrein een wandelpad gerealiseerd maar dit kan alleen als de (particuliere) eigenaar daarmee instemt. Voor het Kasteelterrein is de planvorming nog in ontwikkeling. Het idee is om de gracht zo mogelijk te herstellen. Het binnenterrein wordt dan ontwikkeld als idylle. Beoogd eindbeheerder in dit projectgebied is de gemeente Lingewaard Overig areaal in deelgebied De Woerdt Het overige areaal in De Woerdt betreft de Oude Postweg, een oude laan die als wandelpad onderdeel gaat vormen van het park. Dit pad was oorspronkelijk geen onderdeel van de basisuitrusting, maar wordt hier nog wel aan toegevoegd. Gemeente Lingewaard wordt de eindbeheerder. 6 Over het beheer van het Vitensbos wordt op het moment van schrijven van dit beheerplan nog overleg gevoerd tussen de gemeente Nijmegen en de parkorganisatie. Het bos is onderdeel van de basisuitrusting en is momenteel in eigendom van en beheer van de gemeente Nijmegen. 24 van 67

25 4.5 Speciale Elementen In park Lingezegen wordt een aantal pocketparken gesitueerd, zoals de idylle Elsterbrug, het pocketpark de Poel, pocketpark de Bredelaar, de Proeftuin op het evenemententerrein, de Idylle Waterrijk, het Spiegelbos en het Kasteelterrein op landgoed Doornik. Het merendeel van deze bijzondere, recreatieve plekken zijn gelegen binnen de deelgebieden Landbouwland en De Buitens Idylle Elsterbrug (Landbouwland en De Buitens) Het gebied Idylle Elsterbrug is tweedelig ontworpen. Het gebied in het midden wordt ingericht als een landschapstuin, waarin herdenking centraal staat door middel van een urnenmuur. De omliggende eilanden zijn onderdeel van de ecologische stapsteen (model IJsvogelvlinder). In de idylle komen niveauverschillen en grondbewerkingen, waardoor er Figuur 14 Idylle Elsterbrug een ontwikkeling zichtbaar wordt van natuurlijke vegetatie naar meer gecultiveerde vegetatie. De vegetatie zal voldoende beheerst moeten worden om hieraan vorm te kunnen geven. Bouwkundige elementen hebben een plaats gekregen binnen de idylle waardoor de recreatieve mogelijkheden versterkt worden. De ecologische stapsteen (model IJsvogelvlinder) bestaat uit gevarieerde, vochtige gemengde bossen of loofbossen, zoals elzenbroekbos. De vlinder vliegt in de halfschaduw op open plekken, bredere bospaden en langs bosranden. De stapsteen is zo ingericht dat er verschillende bosgroepen van potentieel natuurlijke vegetatie zijn, omgeven door ondiepe watergangen. De bosgroepen worden in een mozaïekpatroon van soorten ingeplant, met daarin onderscheid van open plekken, dicht bos en halfdicht bos met grotere bomen. Idylle Elsterbrug zal worden beheerd door gemeente Overbetuwe en een particuliere eigenaar/eindbeheerder Pocketpark de Poel (Landbouwland en De Buitens) Met de vijver als uitgangspunt wordt een vrij ruige begroeiing ontwikkeld die tegen een stootje kan. De toegankelijkheid van de natuur is een belangrijke kwaliteit van het pocketpark. Het plan is een doorontwikkeling van het concept struinnatuur. Onderdelen zoals de waterpartij, grondlichamen, natuurontwikkeling, beheer en veiligheid zijn verder uitgewerkt tot een definitieve inrichting van het projectgebied. Eén van de markante elementen in het plan, een bespeelbaar grondlichaam aan de noordzijde van de vijver, herhaalt zich in een kleinere uitvoering aan de zuidzijde. Hierdoor ontstaat een dynamisch landschap waarin, met eenvoudige middelen, struinnatuur als een Figuur 15 Pocketpark de Poel karaktervolle verblijfsplek annex speelplek tot uiting komt. Aan de zuidzijde is, tussen de oevervegetatie en de bestaande treurwilg, een aantal palen geplaatst waartussen geëigende speelelementen zijn opgespannen. Deze speelelementen geven een herkenbare 25 van 67

26 aanleiding tot spelen en nodigen de kinderen uit het pocketpark verder te ontdekken. De hoge vegetatie in de ruige zone heeft een spannend karakter, waarin kinderen zich kunnen verstoppen en bovenal kunnen rondstruinen. Op sommige plekken zullen verborgen speelaanleidingen worden gemaakt. Beoogd eindbeheerder voor de Poel is een particuliere eigenaar/eindbeheerder Pocketpark de Bredelaar (Landbouwland en De Buitens) De vormgeving van het terrein is aangepast aan de eisen en wensen als archeologisch monument in combinatie met de optimale inrichting voor de toekomstige functie. Het terrein wordt opgehoogd met een centrale doorsnijding en centrale plaats, het zogenoemde picknickkleed met vuurplaats. Hierdoor krijgt park Bredelaar een hogere verblijfskwaliteit en heeft het een sterke relatie met het verleden. Een extra kwaliteit in park de Bredelaar zal het telen van vergeten groente worden. Hiervoor wordt nog een partij gezocht, die dit met bewoners wil gaan uitvoeren. Wanneer hier geen geschikte partij voor gevonden kan worden, zullen de Figuur 16 Pocketpark de Bredelaar geplande groentebedden bezaaid worden met een passend bloemenmengsel. In de noordelijke rand wordt een klein paviljoen geplaatst waar informatie over het verleden en de huidige activiteiten van de locatie worden gegeven. Het dak vormt een uitkijkpunt over deelgebied Landbouwland. In het pocketpark worden aansluitend aan de boomgaard bij het bedrijf de Bredelaar enkele fruitbomen geplaatst. De beoogde eindbeheerder van park de Bredelaar is gemeente Overbetuwe De Proeftuin (De Park) Naast het evenementenveld worden twee kleinere velden gecreëerd op het evenemententerrein. Dit zijn de kasteelplaats en de proeftuin. De proeftuin wordt ingericht als een beschutte, afgebakende plek. Hier worden in grote plantvakken gewassen geteeld die eetbaar zijn en door de bezoekers genuttigd kunnen worden. Passend bij het karakter van het gebied wordt gedacht aan grote vakken met robuuste planten zoals zonnebloemen, bramen, bessen, hazelaar, vlier, mais en pompoenen. Het zijn gewassen, planten en heesters die weinig onderhoud nodig hebben, maar interessant zijn vanwege hun vruchten en zaden. Het veld wordt omzoomd door een brede ca. 1,5 meter hoge gemengde haag die los mag uitgroeien, met soorten als liguster, (Gelderse) roos, kornoelje, vlier en veldesdoorn. De omhaagde proeftuin kan indien gewenst afgesloten worden. Hiertoe worden Figuur 17 De proeftuin de (drie) toegangen voorzien van afsluitbare poorten. De proeftuin heeft een kleinschaliger en meer divers karakter dan de kasteelplaats en het evenementenveld. De plek leent zich daarmee ook voor 26 van 67

27 aanvullende voorzieningen in de vorm van bijvoorbeeld een doolhof, een watertuin of een bijzondere verblijfsplek. Beoogd eindbeheerder van het evenemententerrein is een particuliere eigenaar/eindbeheerder Kasteeltuin (De Woerdt) Voor de Kasteeltuin ligt nog geen definitief ontwerp. Ontwerpuitgangspunten zijn de begraaffunctie en de karakteristiek van een boomgaard. De begraaffunctie zal niet de dominante factor in dit park zijn. Daarnaast wordt er rekening gehouden met de kasteelplaats die er ooit heeft bestaan. Om de omtrek van de kasteeltuin te accentueren wordt de gracht zo mogelijk weer in ere hersteld. Dit is tegelijkertijd de Figuur 18 De Kasteeltuin omheining van de begraaftuin. Er komen aan twee zijden bruggen of dammen over de gracht die toegang geven tot de kasteeltuin. Beoogd eindbeheerder voor de kasteeltuin is de gemeente Lingewaard Idylle Waterrijk (Waterrijk) Het uiterlijk van het object bestaat uit een grasveld met een betonpad met trottoirbanden en bandensporen en een waterpartij in het midden. De vele hoekjes van de waterpartij zal beheerd worden met de bosmaaier. Het omliggende grasveld zal kort gehouden worden conform de andere recreatieve grasvelden GroenBlauwe Zone Langs de grens van Het Waterrijk, Landbouwland en de Buitens ligt de groenblauwe zone, net buiten het park. Maar dit Figuur 19 Idylle Waterrijk projectgebied wordt wel beheerd door het park. Beoogde eindbeheerders in dit deelgebied zijn voor het water dat wordt het Waterschap. Daarnaast liggen stuken groen waarvan beoogd eindbeheerder een particuliere eigenaar/eindbeheerder. Ook wordt er een fietspad aangelegd, met bermen, waar gemeente Lingewaard beoogd eindbeheerder is. 27 van 67

28 5. Beheerprofielen aanwijzingen voor beheer en onderhoud Het beheer en onderhoud van park Lingezegen moet zodanig worden georganiseerd dat het gehele landschapspark zich als eenheid ontwikkelt richting de beoogde eindbeelden die in het ontwerp zijn neergezet. Alle eindbeheerders zullen in nauwe samenwerking moeten samenwerken voor een duurzame instandhouding van deze beoogde eindbeelden op de lange termijn. In dit hoofdstuk worden hiervoor per onderhoudsgroep de uitgangspunten voor het beheer en onderhoud vastgelegd. We maken daarbij gebruik van zogeheten beheerprofielen, waarin voor alle te onderhouden elementen de gewenste eindbeelden zijn geschetst, inclusief een indicatie van de beheer en onderhoudsmaatregelen die de eindbeheerders zullen moeten (laten) uitvoeren. De beheerprofielen zijn geordend naar de volgende onderhoudsgroepen: 5.1 Verharding 5.2 Groen 5.3 Natuur en Landschapstypen 5.4 Meubilair en Openbare Verlichting Op basis van de beheerprofielen is gerekend aan de kosten voor beheer en onderhoud. Dit is uitgewerkt in hoofdstuk 6. De maatregelen die worden voorgenomen in het kader van sociaal beheer (toezicht, handhaving, voorlichting, educatie, etc.) worden beschreven in paragraaf van 67

29 5.1 Verharding Binnen park Lingezegen is er plaats voor verschillende verkeerstypen die allemaal een plek nodig hebben. De materialen die worden toegepast zijn een indicatie voor het verkeerstype. Zo zal snelverkeer gebruik maken van asfaltverharding en fietsen rijden in park Lingezegen met name over betonverharding. De verhardingen in park Lingezegen worden vooral onderhouden door de eindbeheerders van de gemeente. De halfverharding en de graspaden komen vooral onder de verantwoordelijkheid van particuliere eigenaars/eindbeheerders en/of Staatsbosbeheer als beoogd eindbeheerder. Asfaltverharding snelverkeer Betonverharding fietspaden en parkeren Toelichting Het asfalt in park Lingezegen wordt vooral gebruikt door het snelverkeer dat een bestemming heeft in het park. Bewoners en bezoekers van het gebied maken gebruik van de wegen. De bedoeling is om deze wegen deels autoluw te maken maar niet autovrij. De snelheid wordt naar 60 kilometer per uur gebracht. Beoogde onderhoudsbeeld Kwaliteitsniveau B Indicatie beheerinspanningen Service onderhoud: kleine reparaties aan het wegdek zoals het herstellen van vorstschades met koud asfalt in de deklaag, op basis van klachten door bewoners en eigen waarneming van de beheerder; Regulier onderhoud: onderhoud gericht op de functionaliteit van de verharding en het klein onderhoud gericht op preventieve maatregelen om de verhardingen in goede staat te houden. Dit gaat om slijtlagen, emulsie asfaltbeton en scheuren vullen; Groot onderhoud: het projectmatige onderhoud aan wegen. Bijvoorbeeld het grootschalig vervangen van de deklaag en Toelichting De betonverhardingen in park Lingezegen worden gebruikt als fietspaden en als verkeersruimte op de parkeerterreinen. Omdat fietsverkeer in het park belangrijk is, worden de fietspaden op Akwaliteit onderhouden. In delen van het park, waar wandel en fietsroutes samenkomen, zullen de fietspaden breed worden uitgevoerd om ook de wandelaars te kunnen bedienen. Beoogde onderhoudsbeeld Kwaliteitsniveau A Indicatie beheerinspanningen Service onderhoud: kleine reparaties aan het wegdek, op basis van klachten door bewoners en eigen waarneming van de beheerder; Regulier onderhoud: onderhoud gericht op de functionaliteit van de verharding en het klein onderhoud gericht op preventieve maatregelen om de verhardingen in goede staat te houden; Groot onderhoud: het projectmatige onderhoud aan wegen. 29 van 67

30 Asfaltverharding snelverkeer Betonverharding fietspaden en parkeren eventuele tussenlagen van het asfalt. Elementenverharding Verschillende soorten verkeer Halfverharding/onverhard voetpaden Toelichting Elementenverharding zal gebruikt worden op plekken waar verschillende soorten verkeer samenkomen. Ook erfaansluitingen zullen worden uitgevoerd in elementenverharding. Toelichting Halfverharding wordt vooral gebruikt als wandelpaden in de verschillende natuurgebieden. Halfverharding draagt bij aan de natuurlijke uitstraling van het park. Beoogde onderhoudsbeeld Kwaliteitsniveau B Beoogde onderhoudsbeeld Kwaliteitsniveau B Indicatie beheerinspanning Service onderhoud: kleine reparaties aan het wegdek, zoals het herstellen van een losliggende klinker of een gat dat in de weg is gevallen, op basis van klachten door bewoners en eigen waarneming van de beheerder; Regulier onderhoud: onderhoud gericht op de functionaliteit van de verharding en het klein onderhoud gericht op preventieve maatregelen om de verhardingen in goede staat te houden. Dit bestaat met name uit kleinschalige wortelopdruk en kleine verzakkingen herstellen (tussen de 5 en 20m2); Groot onderhoud: Dit is het projectmatige onderhoud aan wegen. Het gaat hierbij om het herstraten met hergebruik van bestaand materiaal en bijleveren van Indicatie beheerinspanning Minimaal 4 keer per jaar onkruidbeheersing. 1 keer per jaar slepen / onder profiel brengen van de paden. 1 keer per jaar kanten steken gras en kruidenvegetatie om vergroeien/ versmalling van de paden te voorkomen 1 keer per jaar uitvullen gaten, gerekend wordt met ca. 2% van het oppervlak 30 van 67

31 Elementenverharding Verschillende soorten verkeer nieuw materiaal. Dit kan een paar jaar vooruit gepland worden. Halfverharding/onverhard voetpaden Halfverharding/onverhard ruiterpaden Graspaden Toelichting Voor ruiters is er ook plek in het park op de daarvoor bedoelde onverharde ruiterpaden. Die losliggen van de rijbaan of zijn gesitueerd in de berm langs de weg. Beoogde onderhoudsbeeld Kwaliteitsniveau C Indicatie beheerinspanning Er wordt geen actief beheer uitgevoerd op de ruiterpaden. De paden moeten door het gebruik als zand en graspad in stand worden gehouden. Worden de ruiterpaden te weinig betreden dan groeien zij vanzelf verder dicht met grassen. Toelichting Graspaden zijn worden gebruikt door wandelaars, deze kunnen dan makkelijk langs de weg lopen. Deze paden dragen net als de halverharde wandelpaden bij aan de natuurlijke uitstraling van het park. Beoogde onderhoudsbeeld Kwaliteitsniveau B Indicatie beheerinspanning Graspaden worden 8 tot 10 keer per jaar gemaaid. En worden daarnaast door gebruik in stand gehouden. 31 van 67

32 5.2 Groen In deze paragraaf worden de groene elementen beschreven, die veelal beheerd zullen worden door de gemeenten. De natuur en landschapstypen met Staatsbosbeheer als beoogd eindbeheerder worden uitgewerkt in paragraaf 5.3. Reguliere bermen Bloemrijke bermen Toelichting Bermen in het gebied zijn gesitueerd grenzend aan de verharding. Bij reguliere bermen wordt ruw gras toegepast. Het gras is gevarieerder aan kruiden en grassen die van nature voorkomen en is van waarde voor flora en fauna. Toelichting Bloemrijke bermen in het gebied zijn gesitueerd grenzend aan de verharding. Bij bloemrijke bermen wordt kruidengras toegepast. Het is door inzaaien gevarieerd aan grassen en kruiden, wat naast de floristische waarde ook voor de fauna aantrekkelijk is. Beoogde onderhoudsbeeld Kwaliteitsniveau B Beoogde onderhoudsbeeld Kwaliteitsniveau B Indicatie beheerinspanning Reguliere bermen worden 1 tot 3 keer per jaar gemaaid. Indicatie beheerinspanning Bloemrijke bermen worden 1 tot 2 keer per jaar gemaaid, waarbij het maaisel wordt afgevoerd. 32 van 67

33 Bomen Knotbomen Toelichting In ecologische gebieden wordt gebruik gemaakt van inheems plantmateriaal en wordt gestreefd naar het volledig uitgroeien van de boom. Voor belangrijke structuren staat de duurzaamheid van een soort bovenaan. Gebruik maken van gebiedseigen boomsoorten of soorten waarvan bekend is dat ze het goed doen in de gemeente Bomen worden zoveel mogelijk aangeplant in beplanting of gras om goede groeiomstandigheden te creëren en hierdoor de vervanging van bomen over langere tijd uit te spreiden. Voor bomen in verharding moeten extra voorzieningen getroffen worden. Beoogde onderhoudsbeeld Kwaliteitsniveau B Indicatie beheerinspanning Periodiek uitvoeren van benodigde VTA, hierop wordt toestandsafhankelijk onderhoud gepland; De eerste 6 jaar wordt er jaarlijks reguleringssnoei uitgevoerd, hierna eens in de drie jaar; Jaarlijks wordt het stamschot verwijderd; 1 keer per jaar opkronen, waar nodig. Toelichting In ecologische gebieden zijn vormbomen niet wenselijk. Alleen knotbomen kunnen hier voorkomen vanwege de grote ecologische waarde die zij hebben door de onregelmatige plantafstanden en grillige vormen. Door de knotboom periodiek terug te zetten vindt verjonging van de kroon plaats en ontstaat de kenmerkende grillige vorm. Bomen worden zoveel mogelijk aangeplant in beplanting of gras om goede groeiomstandigheden te creëren en hierdoor de vervanging van bomen over langere tijd uit te spreiden. Voor bomen in verharding moeten extra voorzieningen getroffen worden. Geknot: Houtige gewassen welke gekenmerkt worden door éénstammigheid. Beoogde onderhoudsbeeld Kwaliteitsniveau B Indicatie beheerinspanning Periodiek uitvoeren van benodigde VTA, hierop wordt toestandsafhankelijk onderhoud gepland; Door regelmatig (eens in de 3 à 4 jaar) snoeien van alle takken vindt verjonging plaats en ontstaat een knot. 33 van 67

34 Bos Hagen Toelichting Loofbos bestaat uit een gemengde beplanting van loofbomen met hoge en ruige heesters. Vaak is een onderbeplanting van kruiden aanwezig. Loofbos is zeer aantrekkelijk voor vogels en kleine zoogdieren als schuil en nestelgelegenheid en voedselbron. Ook voor kinderen zijn loofbossen een gewilde speelomgeving. Loofbossen strekken zich vaak uit over grote percelen. Om de loofbossen ecologisch aantrekkelijk te maken is een geleidelijke overgang van kruiden naar struweel en bos noodzakelijk. Beoogde onderhoudsbeeld Kwaliteitsniveau B Indicatie beheerinspanning In de bossen wordt zo min mogelijk ingegrepen om natuurlijke processen niet te verstoren. Eerste twee jaar pleksgewijs bijmaaien om verstikkende kruiden te bestrijden. Eerste 10 jaar geen werkhandelingen aan beplanting. Na 10 jaar incidenteel dunning uitvoeren. Toelichting Een lijnvormig element met een breedte tot ca m. Die wordt gebruikt ter accentuering en begeleiding. De haag bestaat uit soorten met sterke groeikracht om vooral bij jonge aanplant, doorlopen tegen te gaan. In de haagvoet komen onkruiden voor die niet storend zijn voor het beeld. Beoogde onderhoudsbeeld Kwaliteitsniveau B Indicatie beheerinspanning De strakke vorm blijft beter gehandhaafd door extra knippen/ gebruik te maken van plantsoorten met minder groeikracht.de hoogte van de haag is variabel. Bij hagen hoger dan 1.50 m is voor het knippen meer tijd/ budget nodig i.v.m. het benodigde specifieke materieel en knipoppervlak. 34 van 67

35 5.3 Natuur en Landschapstypen In het park worden verschillende natuur en landschapstypen ontwikkeld op oorspronkelijke agrarische deelgebieden en krijgen daardoor meer ecologische waarde. Er zijn beheertypen 7 vastgesteld, die in aanmerking kunnen komen voor een SNLsubsidie. Om deze subsidie te kunnen ontvangen moet voldaan worden aan onderstaande toelichtingen 8. Struweelhaag Laan Toelichting In de loop der eeuwen zijn in het Nederlandse landschap diverse lijnvormige landschapselementen verschenen met houtige gewassen. Sommige van deze landschapselementen zijn al eeuwen oud. Een struweelhaag is een vrijliggend lijnvormig landschapselement met een aaneengesloten opgaande begroeiing van inheemse, overwegend doornachtige, struiken. De struweelhaag is minimaal 25 meter lang. Indicatie beheerinspanning 1 keer in de 15 jaar dienen struweelhagen vanaf de grond te worden afgezet. Daarnaast wordt er zo min mogelijk ingegrepen om natuurlijke processen niet te verstoren. Hierbij dient zo veel mogelijk gefaseerd gewerkt te worden; Het afzetten van het element wordt alleen verricht in de periode tussen 1 oktober en 15 maart. Overhangende takken kunnen gedurende het gehele jaar worden teruggesnoeid; Het beheer wordt uitgevoerd op inschatting van de beheerder. Toelichting Lanen zijn wegen die aan beide zijde met een of meerdere rijen bomen zijn beplant. Lanen vormen sinds de 17e eeuw belangrijke dragers van landgoederen en buitenplaatsen. Een laan is een weg of pad, die aan beide zijden met een of meerdere rijen bomen is beplant en is bedoeld en aangelegd als laan. Bij een laan gaat het meestal om bomen van dezelfde soort en leeftijd en er is sprake van een herkenbaar en regelmatig plantverband. Een laan is minimaal 50 meter lang. Onder dit type vallen ook dijken met een weg, bovenop de kruin van de dijk, die aan beide zijden met bomen is beplant. Het gaat meestal om bomen van dezelfde soort en leeftijd en er is sprake van een herkenbaar en regelmatig plantverband. Indicatie beheerinspanning De bomen worden periodiek gesnoeid; Snoeiwerkzaamheden worden alleen verricht in de periode 15 juli 15 maart; Bomen worden afhankelijk van de standplaats volgens de VTA systematiek gecontroleerd; Het beheer wordt uitgevoerd op inschatting 7 8 Staatsbosbeheer heeft een voorstel gedaan voor de beheertypen. De provincie Gelderland moet deze beheertypen nog formeel vaststellen, zodat zij als basis kunnen worden gebruikt bij de toekenning van SNLsubsidies. Informatie in deze paragraaf is afkomstig van de foto s zijn afkomstig van 35 van 67

36 Boomgaard van de beheerder. Houtwal Toelichting Een hoogstamboomgaard is een boomgaard of boomweide met fruitrassen of notenbomen. Hoogstamboomgaarden zijn al bekend uit de middeleeuwen bij kloosters en kastelen, zowel voor eigen gebruik als handel. Een hoogstamboomgaard is een verzameling van fruitbomen, met een stam van minimaal 1,5 meter hoog en waarvan de onderbegroeiing bestaat uit een grazige vegetatie. Een hoogstamboomgaard bestaat uit minimaal 10 fruitbomen en heeft een dichtheid van minimaal 50 en maximaal 150 bomen per hectare. Maximaal 10% van de bomen bestaat uit walnotenbomen. Een hoogstamboomgaard is vaak in een cluster geplant en duidelijk afgescheiden van de omgeving. Indicatie beheerinspanning Appel of perenbomen dienen tenminste éénmaal per 2 jaar te worden gesnoeid. Andere soorten enkel vormsnoei; De grasvegetatie wordt 1 keer per jaar gemaaid of beweid. Bij maaien wordt maaisel afgevoerd; De hoogstamfruitboom mag niet beschadigd worden door vee. Jonge bomen zijn voorzien van een boomkorf; Bemesten en bekalken van de boomgaard is toegestaan. Bij bemesten van de boomgaard worden de fruitbomen en wortels niet beschadigd; Snoeiwerkzaamheden kunnen gedurende het gehele jaar worden verricht; Het beheer wordt uitgevoerd op inschatting van de beheerder. Toelichting Houtwallen en houtsingels komen in heel Nederland voor en er zijn vele lokale varianten zoals; graften, grubben, dykswâlen, schurvelingen of houtkaden. Deze lijnvormige landschapselementen kennen een sterke samenhang met het omringende landschap. Houtwallen en houtsingels zijn bepalend voor het kleinschalige kampenlandschap op de zandgronden. Een houtwal of een houtsingel is een vrijliggend lijnvorming en aaneengesloten landschapselement, al dan niet groeiend op een aarden wal, met een opgaande begroeiing van inheemse bomen en/of struiken. De begroeiing wordt als hakhout beheerd. De houtwal of houtsingel is minimaal 25 meter lang en maximaal 20 meter breed. Elzensingels bestaande uit een enkele rij horen niet tot dit beheertype maar tot L01.03 Elzensingel. Indicatie beheerinspanning 1 keer in de 15 jaar dienen natuurlijke houtwallen vanaf de grond te worden afgezet, zo wordt voorkomen dat de houtwal een bomenrij wordt. Daarnaast wordt er zo min mogelijk ingegrepen om natuurlijke processen niet te verstoren. Hierbij dient zo veel mogelijk gefaseerd gewerkt te worden; Het afzetten van het element wordt alleen verricht in de periode tussen 1 oktober en 15 maart. Overhangende takken kunnen gedurende het gehele jaar worden teruggesnoeid; Het beheer wordt uitgevoerd op inschatting van de beheerder. 36 van 67

37 37 van 67

38 Moeras Vochtig Hooiland Toelichting Moerassen komen voor op de overgang van zoet water naar land. Het beheertype moeras omvat verlandingsvegetaties zoals riet en biezenvegetaties, natte ruigte en grote zeggenvegetaties. Moeras kan tot 20% uit open water bestaan en tot 10% uit struweel. De gemiddelde grondwaterstand in het najaar zakt maximaal tot 40 cm. onder het maaiveld, behoudens eventuele periodieke droogteperioden. Droge rietruigten vallen niet onder dit beheertype maar onder het beheertype Ruigteveld. In de nattere delen varieert de grondwaterstand tussen 0 en 20 cm. Gebieden waar grootschalige processen voorkomen, vallen onder het natuurtype Indicatie beheerinspanning Door het volgen van de rietvegetatiesuccessie zal bepaald worden of het riet een korte of lange maaicyclus heeft; jaarlijks tot eens in de vijftien jaar; Met regelmaat dienen de struweelvormers verwijdert/afgezet te worden om verbossing tegen te gaan; Het beheer wordt uitgevoerd op inschatting van de beheerder. Toelichting Vochtig hooiland is ontstaan door de ontginning van moerassen of natte bossen en door langdurig gebruik als hooiland. Vochtig hooiland omvat hooilanden, al dan niet met nabeweiding. Vochtig hooiland wordt ofwel vrijwel jaarlijks overstroomd door oppervlaktewater (o.a. langs de rivieren); staat onder invloed van uitredend kwelwater (beekdalen) of is gelegen op een veenbodem met een gemiddeld waterpeil van 2030 cm. onder maaiveld, waarbij het peil in de zomer alleen gedurende korte tijd dieper kan wegzakken. Indicatie beheerinspanning Het vochtig hooiland wordt jaarlijks gemaaid en het maaisel wordt afgevoerd; Er wordt geen bemesting toegepast, anders dan door inzet van dieren, ruige stalmest (max. 20 ton per ha per jaar) of bekalking; Daarnaast wordt er zo min mogelijk ingegrepen om natuurlijke processen niet te verstoren; Het beheer wordt uitgevoerd op inschatting van de beheerder. 38 van 67

39 Kruiden en faunarijk grasland Kruiden en faunarijke akker Toelichting Kruiden en faunarijk grasland omvat graslanden die kruidenrijk zijn, maar niet tot de schraallanden vochtig hooiland, zilt grasland en overstromingsgrasland of glanshaverhooiland behoren. Het betreft grasland, de grasachtigen (monocotylen) zijn dominant, maar kruiden (dicotylen) en mossen hebben een oppervlakteaandeel van tenminste 20%. De graslanden zijn niet tot andere beheertypen te rekenen (zie afbakening andere graslanden). Vrijwel jaarlijks in winter en voorjaar langdurig overstroomde weilanden worden niet tot dit beheertype maar tot Zilt en overstromingsgrasland gerekend Indicatie beheerinspanning Per jaar wordt 1 tot 2 keer gemaaid en maaisel afgevoerd. Daarnaast kan er gebruik gemaakt worden van extensieve nabeweiding; Er wordt geen bemesting toegepast, anders dan door inzet van dieren, ruige stalmest (max. 20 ton per ha per jaar) of bekalking; Het beheer wordt uitgevoerd op inschatting van de beheerder. Toelichting Kruiden en faunarijke akkers, bestaan meestal uit akkers met ijle kruid of grasachtige vegetaties die zich tussen de verbouwde gewassen bevinden. Het beheertype omvat akkers met per 2 ha tenminste 3 van onderstaande soorten die specifiek zijn voor akkers. De volgende broedvogels zijn aan de orde: patrijs, grauwe gors, grauwe kiekendief, ortolaan, veldleeuwerik, gele kwikstaart, graspieper. Het voorkomen van de hamster is op zich zelf staand ook voldoende om tot dit beheertype te behoren. Het inzaaien van bijzondere plantensoorten is alleen toegestaan in de vorm van uit andere kruidenrijke akkers uit dezelfde regio afkomstig zaaigoed. Indicatie beheerinspanning Per jaar wordt 1 tot 2 keer gemaaid en maaisel afgevoerd; Het beheer wordt uitgevoerd op inschatting van de beheerder. 39 van 67

40 Rivier en beekbegeleidend bos Haagbeuken en essenbos Toelichting Rivier en beekbegeleidend bos omvat bossen welke periodiek overstroomd worden onder invloed van hoge rivier of beekwaterstanden, zoals ooibossen en beekbossen of onder directe invloed staan van vrijwel permanent uittredend grondwater, zoals bronbos. Rivier en beekbegeleidend bos omvat bossen en struwelen die periodiek door oppervlaktewater worden overstroomd bij hoge waterstanden in beek of rivier en bossen die direct onder invloed staan van vrijwel permanent uittredend grondwater. Rivier en beekbegeleidend bos komt niet in de duinen voor. Ook aangeplant populierenbos en doorgeschoten wilgengriend behoren tot dit type voor zover ze periodiek overstromen. Bos op veengronden waar stagnerend water periodiek boven het maaiveld komt worden tot hoog en laagveenbos gerekend. Indicatie beheerinspanning In de landschaps en natuurtypen wordt zo min mogelijk ingegrepen om natuurlijke processen niet te verstoren. Hierbij zal geen hout worden geoogst; Het beheer wordt uitgevoerd op inschatting van de beheerder. Toelichting Haagbeuken en essenbos wordt gedomineerd door diverse boomsoorten zoals haagbeuk, gewone es, esdoorn en gladde iep. Haagbeuken en essenbos omvat bos en struweel op basenrijke klei en leemgronden en/of gronden waar periodiek aanrijking plaatsvindt door periodiek hoge grondwaterstanden buiten de invloed van overstroming van beek en rivier. Maximaal 20% van de oppervlakte wordt gedomineerd door niet inheemse bomen. Op 80% van de oppervlakte wordt geen hout geoogst of is de houtoogst minder dan 20% van de bijgroei. Op de overige oppervlakte kan meer geoogst worden in het kader van omvorming naar een natuurlijker bos. Indicatie beheerinspanning In de landschaps en natuurtypen wordt zo min mogelijk ingegrepen om natuurlijke processen niet te verstoren. Hierbij zal geen hout worden geoogst; Het beheer wordt uitgevoerd op inschatting van de beheerder. 40 van 67

41 Droog hakhout Zoete Plas Toelichting Droog hakhout is een loofbos bestaande uit houtgewas dat men niet hoog laat opschieten, maar dicht bij de grond afzet om de stronken weer te laten ontspruiten en de gevormde opslag te kunnen oogsten. Door hakhoutbeheer kan een voortdurende houtopbrengst gewaarborgd worden. Het beheertype staat uit een perceel hakhout van enige omvang. Kenmerkend is de aanwezigheid van hakhoutstoven. Het bestaat uit boomsoorten zoals zomereik, beuk en winterlinde. Onder dit beheertype vallen hakhoutcomplexen die machinaal te verwerken zijn doordat ze op goed bereikbare droge gronden staan. Indicatie beheerinspanning Droog hakhout wordt periodiek afgezet (vrijwel alle bomen). De cyclus verschilt per vorm en boomsoort, maar meestal dient om de 4 tot 15 jaar gehakt te worden. Hierbij dient zo veel mogelijk gefaseerd gewerkt te worden; Daarnaast wordt er zo min mogelijk ingegrepen om natuurlijke processen niet te verstoren; Het beheer wordt uitgevoerd op inschatting van de beheerder. Toelichting Zoete plassen komen vooral voor in het lage deel van Nederland. Het gaat om grote en kleine wateren met voedselrijk, vrij helder, (vrijwel) stilstaand water, waarin waterplanten groeien en verlanding vanaf de oever plaatsvindt. Het kan gaan om meren, plassen, wielen, kolken en dobben, maar ook om relatief smalle, trek of petgaten, vaarten, kanalen en afgekoppelde rivierarmen. Indicatie beheerinspanning In de landschaps en natuurtypen wordt zo min mogelijk ingegrepen om natuurlijke processen niet te verstoren; Er worden maatregelen getroffen om ongewenste verlanding of struweelvorming tegen te gaan; Het beheer wordt uitgevoerd op inschatting van de beheerder. 41 van 67

42 5.4 Meubilair en openbare verlichting In park Lingezegen wordt ook meubilair en verlichting geplaatst en wordt dus beheerd, het gaat hier om het meubilair dat de functie van het park ondersteunt. Lichtmast Bebording en Palen Toelichting Over het algemeen wordt er zo min mogelijk openbare verlichting toegepast in het park, alleen op plekken waar het nodig is voor de verkeersveiligheid. Als er openbare verlichting wordt toegepast is het vanwege de verkeersveiligheid, dit zal veelal op plekken zijn waar meerder verkeersstromen samenkomen en waar het drukker is, bijvoorbeeld de kasteellanen rond het evenemententerrein. Beoogde onderhoudsbeeld Bkwaliteit Toelichting Op verscheidene plekken in het park staan informatieborden, die tekst en uitleg geven over de locatie op het gebied van natuur en historie. Beoogde onderhoudsbeeld Bkwaliteit Indicatie beheerinspanning Jaarlijkse controle en schoonmaak meubilair Indicatie beheerinspanning Jaarlijkse controle en schoonmaak meubilair Er wordt gewerkt met een groepsremplace 42 van 67

43 Fietsenrekken Fietssluis Klaphek Toelichting Omdat er in het park veel fietsrecreanten verwacht worden zijn er ook voorzieningen nodig om fietsen te parkeren. Deze voorzieningen worden op enkele plekken in het park geplaatst. Beoogde onderhoudsbeeld Bkwaliteit Indicatie beheerinspanning Jaarlijkse controle en schoonmaak meubilair Toelichting Op vijftien plekken in het park worden klaphekken geplaatst, deze markeren de grenzen van het natuurgebied en worden vooral in deelgebied Waterrijk geplaatst. Beoogde onderhoudsbeeld Bkwaliteit Indicatie beheerinspanning Jaarlijkse controle en schoonmaak meubilair 43 van 67

44 Banken Poort Toelichting In het park komen meerdere zitvoorzieningen in de vorm van banken en picknicksets voor. Deze zijn ondersteunend aan de recreatieve functie van het park. De banken zijn specifiek ontworpen voor het park, met gebruik van roestvrijstaal. Beoogde onderhoudsbeeld Bkwaliteit Indicatie beheerinspanning Jaarlijkse controle en schoonmaak meubilair Toelichting Om de grenzen van het park te markeren worden bij toegangswegen poorten geplaatst. Deze poortmarkeringen zijn specifiek ontworpen voor het park en uitgevoerd in roestvrijstaal. Beoogde onderhoudsbeeld Bkwaliteit Indicatie beheerinspanning Jaarlijkse controle en schoonmaak meubilair 44 van 67

45 5.5 Sociaal beheer in Park Lingezegen Park Lingezegen zal door bezoekers vanuit de omliggende stedelijke gebieden intensief gebruikt worden. De parkorganisatie moet rekening houden met extra taken bovenop het onderhoud van het groen. Dit zijn taken die samenhangen met het gebruik van het park door mensen. Daarom duiden we deze in dit beheerplan aan als sociaal beheer. Het gaat om: betrekken van bewoners en particuliere beheerders bij het beheer en activiteiten in het park; terreingebonden voorlichting en educatie over de natuurlijke omgeving; verwijderen van zwerfvuil op plekken die intensief worden bezocht; organiseren van evenementen in het park (zoals bijvoorbeeld de Lingezegenloop, de Boomfeestdag en de Dag van Park Lingezegen). In de eerste jaren na afronding van de basisuitrusting zal ervaring opgedaan worden met de verschillende taken (tot ongeveer 2018). In deze jaren wordt duidelijk hoe dit het beste ingevuld kan worden en welke inzet voor deze taken nodig is. Zie verder hoofdstuk 7 voor de voorstellen voor de organisatie van het beheer voor de periode Bijzondere aandachtspunten (akkerdistelbestrijding, e.d.) Om te komen tot eenheid in uitstraling van het park is er in het beheer een aantal aandachtspunten waarover de toekomstige eindbeheerders in hun samenwerking praktische afspraken moeten maken. Denk bijvoorbeeld aan afspraken over wanneer fiets en wandelpaden bij gladheid gestrooid worden, over (wild)jacht in het gebied, over de bestrijding van akkerdistels etc.. Staatsbosbeheer heeft al veel ervaring met het beheer rond akkerdistels in andere natuurgebieden. In bijlage 6 zijn afspraken vastgelegd hoe hier in park Lingezegen mee omgegaan wordt. Belangrijk is dat alle beheerders binnen het landschapspark één lijn trekken in het beheer en de aanpak van zaken die eenduidig moeten zijn voor gebruikers. 45 van 67

46 6. Berekening van de beheer en onderhoudskosten 6.1 Werkwijze berekening kosten Voor de berekening van de onderhoudskosten wordt in dit beheerplan gebruik gemaakt van normatieve kostenkengetallen. Dit zijn kostenkengetallen waar de kosten voor langdurig beheer als cyclische jaargemiddelden worden weergegeven. Daarbij zijn alle kosten inbegrepen voor zowel het dagelijks onderhoud als groot onderhoud die gedurende de volledige levensduur van een element moeten worden gemaakt. De kosten voor voorbereiding, administratie en toezicht (VAT) ten behoeve van dit onderhoud zijn eveneens meegerekend. De kosten voor vervanging van arealen aan het einde van de levensduur worden niet meegerekend. Wel worden de kosten voor de vervanging van straatmeubilair in het park in beeld gebracht. De kostenkengetallen die in dit beheerplan zijn gebruikt, zijn gebaseerd op de ervaringscijfers die de gemeenten Overbetuwe en Lingewaard en Staatsbosbeheer hebben ingebracht ten behoeve van dit beheerplan. Adviesbureau PLAN terra heeft de kengetallen beoordeeld en vergeleken met de ervaringscijfers uit andere Nederlandse gemeenten. Na overleg met de beheerders van Overbetuwe, Lingewaard en Staatsbosbeheer zijn uniforme kostenkengetallen voor dit beheerplan vastgesteld, die kunnen worden beschouwd als taakstellende kengetallen voor de eindbeheerders van park Lingezegen. De gebruikte kengetallen worden in bijlage 1 weergegeven. Alle kengetallen zijn exclusief BTW en gebaseerd op prijspeil Kosten onderhoud park Lingezegen als totaal Voor het beheerplan park Lingezegen is een rekenmodel ontwikkeld, waarin alle te beheren arealen en de daarbij voorgestelde kostenkengetallen zijn opgenomen. De resultaten van dit model zijn per eindbeheerder opgenomen in bijlagen. Bijlage 2 en 5 geven de berekening uit het rekenmodel weer voor de natuur en landschapstypen. De bijlagen 3 en 4 geven de resultaten voor de grondgemeenten Lingewaard en Overbetuwe afzonderlijk weer. In Figuur 20 zijn alle geraamde, jaarlijkse beheer en onderhoudskosten in één overzicht weergegeven. De figuur laat zien dat de totale kosten worden berekend op afgerond per jaar (kosten exclusief BTW, inclusief VAT). Dat betekent dat de kosten van de te beheren arealen in het gehele park Lingezegen geraamd worden op 0,17 per m2 ( 168 per hectare). De gemiddelde kosten variëren sterk per eindbeheerder: voor de natuur en landschapstypen moet worden gerekend op een gemiddeld bedrag van 0,10 per m2 ( 96 per hectare), voor de natuur en landschapstypen van stichting Doornik Natuurakkers moet worden gerekend op een gemiddeld bedrag van 0,11 per m2 ( 106 per hectare), voor de arealen in beheer door de gemeente Lingewaard op 0,37 per m2 ( 368 per hectare) en door de gemeente Overbetuwe op 0,74 per m2 ( 744 per hectare). Benadrukt moet worden dat overal dezelfde kostenkengetallen zijn toegepast. De verschillen worden dus enkel verklaard door het type areaal (beheertype) dat zij gaan beheren. Zo worden de arealen in de natuur en landschapsdelen relatief extensief onderhouden en zijn de relatief duurste arealen, zoals de pocketparken en idylles, asfaltverhardingen en gebieden met het meeste straatmeubilair gelegen binnen de parkdelen in de gemeente Overbetuwe. De precieze details zijn terug te vinden in de bijlagen 2, 3, 4 en van 67

47 Eindbeheerder Areaal (m2) Kosten Kosten per m2 Staatsbosbeheer Gemeente Lingewaard Gemeente Overbetuwe Stichting Doornik Natuurakkers ,10 0,37 0,74 0, ,17 KOSTEN PER EINDBEHEERDER 29% 4% 44% Staatsbosbeheer en/of particuliere beheerder Lingewaard Overbetuwe 23% Stichting Doornik Natuurakkers Figuur 20 Raming jaarlijkse kosten onderhoud per eindbeheerder 6.3 Kosten onderhoud per projectgebied In Figuur 21 zijn de jaarlijkse kosten voor het onderhoud weergegeven per afzonderlijk projectgebied, zoals die in hoofdstuk 4 zijn besproken. Ook is er een verdeling per projectgebied op te maken voor het onderhoud van het park. Projectgebieden die vooral ondersteunend zijn aan de natuurlijke doeleinden van het park laten lage beheerkosten zien, variërend tussen de 0,05 en 0,12 per m2. Arealen met hogere gebruiksintensiteiten en intensiever te onderhouden arealen zoals het evenemententerrein in De Park en de pocketparken en idylle in Landbouwland en De Buitens, hebben de relatief hoogste beheerkosten van 0,90 tot 1,62 per m2 openbare ruimte. Deelgebied Projectgebied Areaal (m2) Kosten Kosten per m2 De Park Evenemententerrein en Lanen ,90 De Park Romeinse Lint en Mozaïek van 67

48 ,22 De Park Spoorkruising ,45 De Park Overig de Park ,28 Het Waterrijk Natuur Waterrijk ,08 Het Waterrijk Idylle Waterrijk ,31 Het Waterrijk Recreatie Waterrijk ,23 Landbouwland Fiets en Wandelpaden ,84 Landbouwland Watergangen ,18 Landbouwland Pocketparken, idylles en stapstenen ,19 Landbouwland Idylle Elsterbrug ,20 Landbouwland Pocketpark de Bredelaar ,62 Landbouwland Overig Landbouwland ,45 De Buitens Fiets en Wandelpaden ,39 De Buitens Watergangen ,05 De Buitens Pocketparken, idylles en stapstenen ,04 De Buitens Pocketpark de Poel ,26 De Buitens Overig de Buitens ,05 De Woerdt Bemmelse Zeeg ,19 De Woerdt Landgoed Doornik ,13 De Woerdt Omgeving Ressen ,22 De Woerdt Kasteelterrein Ressen ,61 De Woerdt Overig de Woerdt ,05 Buiten grens GroenBlauwe Zone Park Lingezegen ,33 Eindtotaal ,17 Figuur 21 Kosten onderhoud per projectgebied (kosten excl. BTW, inclusief VAT, bron areaalcijfers: Planviewer ) 48 van 67

49 6.4 Kosten van activiteiten voor sociaal beheer Naast de kosten die worden gemaakt voor het onderhoud moet er rekening worden gehouden met sociaal beheer. In paragraaf 5.5 is al aangegeven dat het bij sociaal beheer gaat om activiteiten, zoals het betrekken van bewoners en particuliere beheerders bij het beheer en activiteiten in het park, terreingebonden voorlichting en educatie, toezicht, het verwijderen van zwerfvuil op plekken die intensief zullen worden bezocht en het organiseren van evenementen in het park. In Figuur 22 is een raming gemaakt van de kosten van deze activiteiten. Bij deze raming is gebruik gemaakt van ervaringscijfers van Staatsbosbeheer voor recreatieve beheeractiviteiten in natuur en landschapsdelen (daarbij wordt gebruik gemaakt van referentiekosten per hectare). Aanvullend wordt voor het sociaal beheer ook rekening gehouden met evenementen die vanuit het park georganiseerd worden (zoals bijvoorbeeld de Lingezegenloop, de Boomfeestdag en de Dag van Park Lingezegen). Tevens zijn additionele kosten meegerekend voor wandelpaden en ruiterroutes waarvan particulieren mogelijk het beheer willen gaan uitvoeren (een voorbeeld hierbij is het Klompenpad). De raming van alle sociale beheeractiviteiten komt uit op per jaar (exclusief BTW). We benadrukken dat dit een eerste indicatieve raming, die afhankelijk zal zijn van de gebruiksintensiteiten en activiteiten die uiteindelijk in park Lingezegen praktijk zullen worden. Raming kosten sociaal beheer Kosten Ref.kosten per ha Advies en ondersteuning particuliere beheerders Contract, planning en afstemmingskosten Beheer watergangen Terreingebonden voorlichting en educatie Zwerfvuil Evenementen georganiseerd door het park Wandelpaden en ruiterroutes (additionele kosten) Totaal (per jaar, excl. BTW, prijspeil 2014) Figuur 22 Raming kosten sociaal beheer (gebaseerd op 411 ha parkterrein) 6.5 Beschikbare middelen voor onderhoud en sociaal beheer In de Bestuursovereenkomst hebben de samenwerkende partijen rond park Lingezegen afgesproken structurele bijdragen te leveren voor de bekostiging van een langdurig beheer van het park. Zo is er overeengekomen dat de 4 betrokken gemeenten (Arnhem, Lingewaard, Nijmegen en Overbetuwe) ieder jaar bijdragen 9. De provincie Gelderland heeft een eenmalige bijdrage gedaan aan het beheerfonds 10 ter grootte van 2 miljoen euro. Uit dit beheerfonds kunnen de toekomstige kosten voor zowel het onderhoud als het sociaal beheer worden gefinancierd. De provincie Gelderland heeft voor de komende 6 jaar ( ) de SNLregeling opengesteld voor de natuurdelen in park Lingezegen. Basis is het intergemeentelijk bestemmingsplan waarop deze gebieden formeel zijn aangeduid. De provincie Gelderland gaat uit van in totaal 350 hectare natuur in het 9 10 In de Bestuursovereenkomst is vastgelegd dat de jaarlijkse bijdragen door de gemeenten vanaf 2017 jaarlijks zullen worden geïndexeerd. Het beheerfonds bedraagt in het najaar van ,8 miljoen euro 49 van 67

50 landschapspark. Voorwaarde voor het verlenen van de SNLsubsidie is dat de terreinbeherende organisaties gecertificeerd zijn, duurzame gebruiksrechten (eigendom of erfpacht) hebben over de gronden en de natuur ook daadwerkelijk gaan beheren volgens de normen die hiervoor zijn gesteld. In dit beheerplan wordt er vanuit gegaan dat de eindbeheerders van de natuurdelen voor de komende 6 jaar succesvol een beroep kunnen doen op de SNLregeling. Daarmee komt in de periode tot en met 2020 per jaar beschikbaar. Dit is inclusief de standaard vergoeding voor recreatietoeslag. Figuur 23 laat zien dat er op deze manier in totaal per jaar beschikbaar is, dat afhankelijk van de daadwerkelijke kosten voor het totale beheer en onderhoud wordt aangevuld vanuit het beheerfonds. Bijdrage vanuit beheerfonds SNLsubsidie Lingewaard Overbetuwe Nijmegen Arnhem Beheerfonds Figuur 23 Jaarlijks beschikbare middelen voor beheer park Lingezegen: totaal exclusief de jaarlijkse bijdrage vanuit beheerfonds (SNL voor periode , vanaf 2017 worden de bijdragen van de gemeenten geïndexeerd). In Figuur 24 zijn de middelen die beschikbaar zijn voor het jaarlijkse beheer en onderhoud vergeleken met de kostenramingen voor zowel het onderhoud als het sociale beheer. Bij de al eerder besproken kosten voor het onderhoud (paragraaf 6.2) en het sociaal beheer (paragraaf 6.4) is er bij de kosten rekening gehouden met kosten voor de bedrijfsvoering van de parkorganisatie, activiteiten die zij moet laten uitvoeren voor monitoring en kartering (meer hierover in hoofdstuk 7), handhaving en toezicht en een budget voor vervangen van straatmeubilair 11. De totale kosten bedragen dan uiteindelijk De raming van (jaarlijks) vervangingsbudget voor straatmeubilair in het park is gebaseerd op een totale investerings/vervangingswaarde van , waarvan wordt aangenomen dat gemiddeld ieder jaar 10% moet worden vervangen. 50 van 67