Het drogen van uien: zin en onzin.

Transcriptie

1 Het drogen van uien: zin en onzin. Zoals in de aanloop naar het oogstseizoen gebruikelijk, wordt er weer volop gediscussieerd over de toe passen oogst- en inschuuradviezen voor de uien. Welke gevaren liggen er op de loer? Welke droogtechniek moet je toepassen? Kachels of condensdrogen? Bij welke temperatuur? In dit gezamenlijke artikel willen wij u graag informeren over de beschikbare technieken en wat ze nu werkelijk voor het droogproces en dus de kwaliteit van uw uien betekenen. Evert Steenge (Uienadviseur) - Huub Kasius (AgroVent BV)

2 Introductie De afgelopen seizoenen hebben we het gemerkt: het drogen en bewaren van uien wordt steeds uitdagender. Hogere temperaturen in combinatie met extreme en onvoorspelbare neerslag zorgen ervoor dat het startpunt van de bewaring de eerste dagen na het inschuren voor meer hoofdbrekens zorgt. Bij hogere temperaturen en veel neerslag neemt het gevaar van bacteriën toe: Erwinia carotovora en/of Pseudomonas alliicola belanden met opspattende gronddeeltjes op het blad en gaan via de huidmondjes naar binnen. Bij het ouder worden van de plant zakken ze richting hals. Dit verhaal geldt ook voor Botrytis aclada, de koprotschimmel. De sporen bereiken vanaf uienafval de bladeren. Daarom is het van groot belang zo vroeg mogelijk, maar wel verantwoord, te rooien (bij 50 % groen loof) en zo snel mogelijk te drogen. Dit betekent dat buitenlucht met een zo laag mogelijke RV moet worden gebruikt. Velen laten overigens de uien doorgroeien in de veronderstelling dat er nog tonnen bijkomen. Een meerjarige proef bij PPO laat zien dat het door laten groeien 7,1% bruto meer oplevert. Netto blijft er nog 1,1% over Verhalen dat bij snel drogen de halzen dichtschroeien (voordat de ui zijn vocht heeft afgestaan) zijn grote onzin. Het moment van rooien en het snelle drogen zijn bepalend voor het percentage rot in de bewaring. Het is belangrijk dat bacteriën/sporen zo weinig mogelijk tijd krijgen om door de hals naar binnen te gaan. P. Alliicola Erwinia Koprot In de praktijk wordt helaas continu gedroogd zonder kachel of met kachels die de buitenlucht maar met enkele graden opwarmen. In plaats van dat de uien binnen 5-6 dagen droog zijn (de hals rolt niet meer tussen duim en wijsvinger), zijn ze pas na dagen droog. De bacteriën en de sporen van de koprotschimmel hebben alle tijd om binnen te komen. Omdat het verschil tussen dagen nachttemperatuur in september gemakkelijk meer dan 4 0 C kan zijn, wordt vocht naar binnen gedraaid. Als dan ook nog de luiken voor een (groot) deel worden dichtgedaan, is het resultaat nihil. Het gevaar voor penicillium wordt groot, de huid van de ui verweert, wordt vlekkerig. De kwaliteit van de ui holt achteruit en dat is iets dat we niet willen.. Evert Steenge Uienadviseur

3 Wat betekent dit voor de toe te passen droogtechniek? We moeten dus zo snel mogelijk drogen. Heel simpel gezegd dus met een zo hoog mogelijke temperatuur en zo laag mogelijke RV, uiteraard met voldoende lucht. De praktijkervaring die de afgelopen jaren met condensdroging is opgedaan, heeft geleerd dat drogen met een lagere luchtvochtigheid tot wel 50% het beste resultaat oplevert, waarbij het gevaar voor teveel uitdroging enorm mee blijkt te vallen. Onderzoek in het verleden laat zien dat het drogen met kachels een goede methode is om de uien zo snel mogelijk te drogen, maar in de praktijk wordt dit uit kostenoverwegingen weinig gedaan en is condensdroging eigenlijk het enige goede alternatief. Om met conventionele techniek een dergelijke lage RV te bereiken moet er veel bijgestookt worden met de gaskachels, gemiddeld ca 5-7 graden Celsius in ons klimaat. Daarnaast wil je een zo kort mogelijke droogtijd, waarvoor je de lucht eigenlijk naar ruim 30 graden wilt verwarmen. Dit vraagt véél kachelcapaciteit. Het zogenaamde doorstoken met lagere capaciteiten en deels gesloten luiken raden we absoluut af, het risico op condensatie is eenvoudigweg te groot! Het grote verschil tussen drogen met kachels en condensdrogen, is dat een condensdroger vanaf de eerste minuut droogt! Grafiek RV met condensdrogen: rood = buiten-rv (40-95%) Blauw = kanaal-rv (50-65%) Grafiek temperaturen met condensdrogen: onderste = buitentemperatuur (15-30 ⁰C) Bovenste= kanaaltemp. (32-35 ⁰C) overige = producttemperaturen (30-32 ⁰C) De producttemperatuur wordt meestal beperkt tot 32 ⁰C Welke methode je ook kiest, we zullen moeten accepteren dat het niet meer vanzelfsprekend is dat we met gratis buitenlucht in de meeste jaren wel een droog en kwalitatief goed product zullen krijgen. Welke mogelijkheden hebben we eigenlijk? Hierna volgt een overzicht met voor- en nadelen van de diverse methoden en technieken.

4 Drogen zonder kachels, enkel met buitenlucht Het zal duidelijk zijn, dit werkt niet in ons klimaat. Met de temperatuurverschillen tussen dag en nacht draai je juist vocht naar binnen! Drogen met beperkte kachelcapaciteit De RV van de drogende lucht heeft geen invloed op de ontwikkeling van ziektes ín de ui, maar wel op de verspreiding ervan in de bewaring. Zodra je de RV onder de 65% houdt is er niet voldoende uitwendig vocht beschikbaar en blijft de besmetting beperkt tot de reeds geïnfecteerde uien. Met beperkte kachelcapaciteit daalt de RV in het algemeen tot 70-75%, dit is dus eigenlijk niet voldoende. Daarnaast is het niet mogelijk om een hoge droogtemperatuur te bereiken van 30 ⁰C. Een hogere droogtemperatuur verkort de droogtijd met enkele dagen en vermindert koprot met gemiddeld 5%. Een bijkomend voordeel is dat geïnfecteerde uien sneller zullen wegrotten en eenvoudiger uit te lezen zijn. Deze methode is dus evenmin voldoende. Om bovengenoemde condities te kunnen bereiken mag er niet op kachelcapaciteit en gas worden bezuinigd. Alternatieven: Om een lage RV te bereiken kun je twee dingen doen: de lucht verwarmen waardoor deze meer vocht kan opnemen en de relatieve vochtigheid in procenten daalt, of simpelweg het vocht uit de lucht verwijderen. Energetisch is het stoken met veel gas ook niet efficiënt, voor iedere kilo propaangas die verbrand wordt ontstaat 1,6 kg aan water, die we ook weer uit de bewaring moeten verwijderen. Dit brengt ons bij het alternatief, het verwijderen van het vocht uit de lucht en proberen de energie die daarvoor nodig is in de bewaring te houden.

5 Verwijderen van het vocht met behulp van absorptiedrogers Verwijderen van het vocht met condensdroging Deze techniek wordt inmiddels regelmatig toegepast in de tuinbouw. Het vocht wordt langs een zout geleid dat Het het vocht principe uit is de eenvoudig: lucht opneemt. als je vochtige Het zout lucht moet langs vervolgens een koud geregenereerd oppervlak leidt, worden condenseert waarbij het het opgenomen vocht komt vocht er veel wordt warmte afgevoerd. vrij, de condensatiewarmte Deze techniek is inmiddels van water. goed Dit bruikbaar, is analoog maar aan het haalt ijskoude bij lange flesje na niet drinken de capaciteit dat uit de die vereist koelkast wordt wordt voor gehaald het drogen op een van warme uien zomerdag. en is dus geen reële optie. In de simpelste vorm doet het verdamperblok van een koelmachine dit al, koelen is immer drogen, en drogen is koelen. Echter, we willen het product ook op temperatuur houden, dus zullen we de afgekoelde lucht weer moeten opwarmen. Het principe is niet nieuw, de eerste experimenten met condensdroging dateren al uit de jaren 70. Met de techniek uit die tijd was het echter nog niet mogelijk om de afgekoelde lucht zodanig terug te verwarmen met een acceptabel energieverbruik, dat de temperatuur van de drogende lucht stabiel bleef. Pas in de afgelopen tien jaar is de techniek opnieuw opgepakt, wat heeft geresulteerd in systemen die in staat zijn de condensatiewarmte terug te leiden naar verwarmingsblokken (eigenlijk de condensors van de koelmachine) en daarmee de lucht op temperatuur te houden. Deze techniek werkt, maar heeft wel een aantal nadelen: In de bewaarcel hangen erg veel blokken en leidingen, naast de verdampers voor de koeling komen er extra blokken bij voor de verwarming, allen met hun eigen toe- en afvoerleidingen. Dit is niet bevorderlijk voor de luchtstroming, wat dan ook resulteert in veel afstelwerk om het geheel goed uit te balanceren. Voor ieder ontwerp bewaarschuur is het systeem dan ook weer net even anders. Bij meerdere cellen vereisen deze systemen veel buffercapaciteit en complexe leidingwerken met veel afsluiters. In de praktijk wordt daarom vaak een concessie gedaan en is 100% gelijktijdig drogen in meerdere cellen niet mogelijk. Bij grote bewaringen is het circuit dat de verdampers en verwarmingen voedt vaak een secundair systeem met water/glycol. Eigenlijk zou je uit principe geen leidingen met vloeistof in de bewaring willen hebben. Als het systeem ouder wordt zal dit veel extra inspectie en onderhoud gaan vereisen. Deze klassieke systemen kunnen goed werken, maar zijn eigenlijk gebaseerd op het bij elkaar combineren van individuele stukken traditionele techniek.

6 Verbeterde condensdroging : VaccTek Uit de eerste bewaringen die met bovengenoemde systemen zijn uitgerust is de techniek doorontwikkeld tot een complete unit die alles in één apparaat combineert, zonder vloeistofstromen in de bewaring: de VaccTek. Vergelijk het met een enorme condens-wasdroger die we ook thuis inzetten om de was te drogen: in plaats van een installatie is het een machine geworden. De uitdaging die moest worden opgelost was alle componenten zodanig op elkaar af te stemmen zodat er een uitgebalanceerd systeem ontstond dat automatisch en onafhankelijk van de inrichting van de bewaarcel twee dingen doet: met een druk op de knop de drogende lucht regelen op een gewenste RV én op een hogere temperatuur, onafhankelijk van de condities van de buitenlucht. Met vier seizoenen ervaring en tientallen operationele units is deze techniek inmiddels volledig uitgerijpt. De integratie van alle functies in één machine heeft ook als voordeel dat de besturing heel erg eenvoudig is geworden. Tenslotte runnen we een bewaring en geen fabriek met een complexe procesbesturing. Inmiddels zijn er vele extra s bijgekomen die de techniek nog beter toepasbaar maken: Geschikt voor ieder type kistenbewaring, zowel zuig-als blaassystemen Geïntegreerde warmtepomp voor nadrogen als de condensatiewarmte op is. Nadrogen bij lage temperatuur, dus ná het inkoelen. Een echte actuele meting van de hoeveelheid afgevoerd condenswater, dit geeft een extra indicatie over het verloop van het droogproces. De investering in deze complete eenheden is wat hoger, maar daarvoor bieden ze 100% gelijktijdigheid bij meerdere cellen, betere regeling, een warmtepomp en op termijn aanzienlijk lagere onderhoudskosten. Ook de installatie en inbedrijfstelling is aanzienlijk vereenvoudigd, het is tenslotte een machine in plaats van een installatie. Voor de bulkbewaring is de techniek nog kostbaar. De toepassing vinden we (nog) vooral in de kistenbewaring, waarbij de mogelijkheid ontstaat om meerdere partijen na elkaar in één cel te drogen (de droogtijd wordt bijna gehalveerd). Een capaciteit van bijvoorbeeld 500 ton kan dan voor 1000 ton worden ingezet. Plaatsing van een VaccTek in een nieuwe bewaarschuur..

7 Feiten en fabels over condensdroogtechniek: Er bestaat veel discussie over de zin- en onzin van condensdrogen, daarom hieronder enkele feiten op een rij: Condensdroging biedt geen energetisch voordeel t.o.v. drogen met kachel! Dit klopt als je uitgaat van drogen met een hoge RV, dat kan met beperkte kachelcapaciteit. Zodra je écht goed wilt drogen moet de RV lager zijn 65% en dan is condensdroogtechniek veruit de beste methode, zeker v.w.b. energiekosten. Vaak worden de energiekosten van drogen bij een RV van 75% vergeleken met die van condensdrogen bij 50-65%, deze vergelijking is natuurlijk niet terecht. Maak je de vergelijking voor drogen bij 30 graden en lage RV, dan is condensdroging tot 70% efficiënter (ca. 0,4 cent t.o.v. 1,5 cent energiekosten per kg). Condensdroging is duur! De investering is inderdaad hoger, maar dit betekent nog niet dat het duur is.. Als de doelstelling is om altijd, ieder jaar weer, een goed gedroogd product te leveren met procenten minder verliezen en een lager energieverbruik, dan is de extra investering in veel gevallen alleen al uit kostenoverwegingen goed rond te rekenen. De techniek is dan ook, mits voorzien van een warmtepomp, opgenomen in de Energie-Investeringsaftrek regeling (EIA) Wat telt zijn de droogkosten per ton, níet de extra investering per ton! De extra investering bedraagt over tien jaar slechts 0,5-1 cent per kg, wat absoluut wordt goedgemaakt met minder uitval en energiebesparing. Echter, minstens zo belangrijk is kwaliteit en leverzekerheid, jaar na jaar, dan wordt de investering zeker terugverdiend. 100% drooggarantie biedt extra commerciële mogelijkheden t.o.v. telers die dit niet als uitgangspunt hebben. Condensdroging kan ook simpeler! In principe is dit correct, de gebruikte principes in een VaccTek zijn in de basis niet anders dan die van samengestelde koeldroogsystemen met vloeistofcircuits. Echter, als het zo eenvoudig was zou de techniek al veel eerder zijn doorgebroken. Kortom, het kan, maar vereist veel gevoel en aandacht van de gebruiker en zal niet overal even goed werken. Alle functies geïntegreerd in één machine is de meest effectieve en succesvolle vorm gebleken.

8 Met condensdroging droog je teveel! Deze angst is niet terecht, zo is de afgelopen jaren gebleken. Voor de meeste uiensoorten kun je totdat de nek dicht is- niet teveel drogen. Uiteraard blijft het noodzakelijk het droogproces in de gaten te houden. Zodra de nek dicht is kan de RV hoger worden ingesteld, worden nagedroogd bij hoge temperatuur, of worden terug gekoeld, waarbij nadrogen mogelijk blijft. Deze beslissingen blijven de verantwoordelijkheid van de gebruiker, ongeacht het gebruikte systeem. Condensdroging is alleen voor de bio-teelt interessant! De techniek is in eerste instantie ontwikkelt voor de bio-teelt. De bewaarverliezen zijn daar dan ook met tientallen procenten teruggebracht tot percentages die ook in de traditionele teelt gebruikelijk zijn. Echter, inmiddels is gebleken dat condensdroging voor de meeste kistenbewaringen met mechanische koeling rendabel inzetbaar is. Zo kunnen bijvoorbeeld rode uien gegarandeerd goed gedroogd worden, wat meer mogelijkheden biedt om dit een groter vast deel van de productie te maken. Het biedt droogzekerheid voor alle teelten! U wenst meer informatie? Neem dan contact op met: AgroVent BV Gildenweg BC Emmeloord, NL Tel. +31(0) Fax. +31(0) info@agrovent.nl